Երկասիրութիւնք

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ
Նորուն Խոսրովու [1] թուղթ առ Տէր Սարգիս [2] եպիսկոպոս Գերադեկորայ:

Պատուական գլուխ, հովիւ հօտասէր, [3] բարեպաշտութիւն փափաքող [4], մերձեալ ի դուրս ուղղափառութեան Տէր Սարգիս [5] եպիսկոպոս Գերադեկորայ [6], Խոսրով յանարժան ծառայից խնդրէ խաղաղութիւն քեզ յԱստուծոյ: Մի զարմանար, Տէր իմ, թէ ի հեռաւորաց եւ յանծանօթից մօտացայ [7] եւ ծանօթացայց, այլ առաւել զուարճասցիս իբր ի Հոգւոյն Սրբոյ առաքեալ, մատուցանել ձեզ զօգուտն, զի այսպէս եւ երբեմն զՅովսէփ [8] ի Քանանացւոց աշխարհէն կերակրիչ ձեր, [9] պատրաստէ լինել Եգիպտոսի եւ Փարաւոնի [10], ծածկեալ իրաց ընծայել զգիտութիւն, զի եւ Արարիչն մեր զմեզ ոչ վասն անձանց, այլ առաւել եւս յընկերին [11] ստեղծեալ հաստատեաց պէտս: Եւ զի այս այսպէս է, ոչ է պարտ, ո՛վ բարեսէր [12], նմանեալ այնոցիկ, որ զանձնահաճութեան ախորժեցին ստանալ զանուն, որ [13], կարծեն միայն զինքեանս [14] յամենից գոլ ընտրեալս [15] եւ պատուականս, եւ զիւրեանցն եւ եթ սիրել արդարացուցանել զմտածութիւն եւ զգործ, աւաղեալք ի՛ մարգարէէն. «Վայ [16] այնոցիկ, ասէ, որք զանձինս առ իմաստունս ունիցին եւ յաչս անձանց խորհրդականք» (Ես. Ե 21): Եւ յաղագս այնորիկ զբարեբանիչս [17] իւրեանց [18] ձգեն ի վեր եւ ի բարձրագոյն տեղի բարեկամութեան, իսկ զյանդիմանիչն ի դրունս, ատեն ատելութիւն կատարեալ, եւ զբանս սուրբս պիղծ համարին լինել, զի ոչ եթէ զօգտակար [19] բանս իւրեանց եւ որ առ Աստուած տանիցին, հայցեն դնել ի բերան զհոգեկան [20] կերակուրն, այլ զոր ինչ ախտացելոցն ախորժել միտք ընդունել. իսկ որոյ ծաղկեալ են ալիք իւրեանց եւ [21] զերկիւղածութեան զգեցեալ ձեւ եւ անուամբ վարդապետութեամբ պայծառացեալ, վտանգ [22] մեծ է  ակն առնուլ վասն երեսաց, վասն օգտի [23] թիւրել զիրաւունս [24] եւ [25] արբուցանել ընկերի իւրում հրապոյր պղտորս եւ ասել զլոյսն խաւար եւ զխաւարն [26] լոյս, եւ ոչ լինել բերան Աստուծոյ՝ հանելովն զանարգն ի պատուականէն:

Արդ թողլով զայս այժմ դիցուք առաջի փոքր մի զանցելոց իրաց պատմութիւն վասն երկուցս այսոցիկ արանց [27] Սեւերեայ եւ Յուլիանեայ, որք յիրերաց [28] անարգեալք եւ խոտեալք, կարգեցին ի մէջ իւրեանց անխախտելի արձան թշնամութեան:

Ի ժամանակս Յուստիանոսի կայսեր, որ թագաւորեաց զկնի Զենոնի եւ Անաստասայ, եւ խորհեցաւ նորոգել զժողովոյն Քաղկեդոնի սահմանն, զոր Զենոնի եւ Անաստասայ [29] խափանեալ էր: Եւ իբրեւ ել հրամանս այս ի թագաւորէն [30] յաշխարհ, ամենեքին, որք միանգամ ընդունէին զժողովոյն Քաղկեդոնի, եպիսկոպոսունք [31], պաշտէին զիւրաքանչիւր աթոռ, իսկ որք ոչ հաւանէին ընդունել, թողին զաթոռս իւրեանց եւ ի բաց գնացին, ընդ այլս ոմանս եւ Սեւերիոս, որ [32] պատրիարգն էր Անտիոքայ Պիսիդեայ, եւ Յուլիանէ Աղիկառնէ քաղաքի եպիսկոպոս [33], անհնազանդ եղեալք հրամանաց թագաւորին, թողին զքաղաքս իւրեանց, եւ գնացին, դադարեցին մերձ ի քաղաքն Աղէքսանդրի՝ [34] ի կողմանս Եգիպտոսի [35]: Ապա յետ ժամանակի [36] թշնամութիւն ինչ վասն հաւատոյ անկեալ [37] ի մէջ նոցա, բաժանեցան ի միմեանց: Զի Յուլիանէ ասէր. «Պարտ է զմարմինն Քրիստոսի անչարչարելի ասել եւ անմահկանացու ի ծննդենէն որ ի կուսէն մինչեւ ցյաւիտեան, քան զի չարչարելի եւ մահկանացուն ասել, գտանի զնա ասացեալ ապականացու, ընդ ձեռն որոյ հարկաւոր է ապա եւ երկուս բնութիւնս ասել»: Իսկ Սեւերիոս [38] ասէր. «Ո՛չ, այլ պարտ է չարչարելի եւ մահկանացու ասել զմարմինն Քրիստոսի ի ծննդենէն մինչեւ ցյարութիւնն, զի այսոքիկ եւ զկնի յարութեանն հետեւեալ լինին մարմնոյն Քրիստոսի, զի թէ անչարչարելի եւ անմահկանացու մարմին ունէր մինչեւ ցյարութիւնն, գտանի եղեալ սուտ մարդեղութիւն նորա [39] եւ զմարդկայինսն [40] կատարեալ առ աչօք եւ ոչ ճշմարտութեամբ:

Այսպէս երկոքին [41] սոքա երկուք այսոքիւք բանիւք մարտուցեալք ընդ միմեանս, ոչ մերձենային յաստուածային [42] գիրս իբրեւ յաղբիւրս լուսոյ, որ լուսաւորելն կարէ զմտացն [43] աչս, առնուլ ի նոցանէ այր ընկերի [44] իւրոյ զնպատակ յաղթութեան, այլ իւրաքանչիւր ոք յանձնահաճութեան համբարձեալք կառս, զոր կործանի ի միմեանց, սաստել սաստեցին անձանց իւրեանց եւ ճշմարտութեանն, եւ սասանեալք եղեն յուղղափառութենէ առաքելական հաւատոյն [45], եւ միանգամայն, ասել երկոքին ի ձեռն իրերաց զանկանգնելին գլորեցան գլորումն:

Եւ կացին մնացին յայս գրի Մ. ամ սակաւ կամ աւելի, ի նմին կործանման եղեալք անբժշկելիք եւ անողջանալիք: Եւ նստեալ իւրաքանչիւր ոք առանձինն ազգածինք եւ ցեղապետք՝ յիւրեանց անուն զանունն Քրիստոսի փոխեցին, անուանելով զհաւանեալսն իւրեանց Յուլիանիստ եւ Յակոբիկս: Յակոբ՝ ոչ որ [46] Մծբնայ քաղաքին եպիսկոպսն էր, այր հանճարեղ եւ կորովաբան, որ ի կենդանութեան իւրում զբազում հերետիկոսաց էխից [47] զբերանս եւ կապեաց զհայհոյիչ նոցա լեզուս, եւ զկնի վախճանին եթող [48] յիշատակարան անձին բազում գրեան իմաստութեամբ զարդարեալս եւ ծաղկեալս: Այլ եւ սա այն է, զոր Յակոբ կոչեն, որ ոչ եթէ ի պէտս եկեղեցւոյ եղեւ ձեռնադրեալ եպիսկոպոս [49], այլ միաբանեալ ընդ Սեւերեայ՝ [50] ձեռնադրեցաւ ի նմանէ ի պէտս արբանեակութեան անուանս թերիս այսմիկ, որ մեծաւ երագութեամբ ընթացեալ ծագէ ի ծագ ընդ բոլոր աշխարհս Ասորոց ելից զամենայն տեղիս սարկաւագօք եւ քահանայիւք, դնելով նոցա [51] բանս ի բերան, կոչել ի վերայ իւրեանց զանուն [52] Յակոբայ եւ խոստովանել [53] զհաւատն Սեւերեայ: Զոր ապա յետ այսորիկ փափագեցին [54] երկոքին կողմանքն անուամբ մեծին Գրիգորի խոստովանողին Քրիստոսի խառնեալ զսուրբ անուն նորա ընդ անուանս աղանդահարցն իւրեանց, քաղցրութեան մեղու օծանելով զսպանող [55] դեղս, եւ զաղտեղի գոյն գունեալ եւ պաճուճեալ գունով սպիտակութեան: Եւ համայն ոչ հաւասարապէս որպէս անուանն ցանկացողք [56] հրաշալւոյն Գրիգորի, ընդ նմին եւ խոստովանութեանն [57], այլ ըստ օրինակի Շամրտացւոցն [58] երկիր պագանէին աստուծոցն իւրեանց, եւ պաշտէին զԱստուածն Իսրայէլի, զի չէ իսկ հնար ի փշոց խաղող եւ ի տատասկէ քաղել թուզ, զի ի պտղոյ իւրմէ ծառն ճանաչի (հմմտ. Մատթ. Է 16):

Արդ տեսցուք առ այսոքիւք եւ զայս եւս, թէ զի կարծին բառքս ներհակք իրերաց, ընդէ՞ր սուրբ հարքն երկոքումբք [59] սոքօք վարեցան հասարակապէս յամենայն խոստովանականսն իւրեանց ճառս, եւ թէ է՞ր աղագաւ Սեւերանէ եւ Յուլիանէ զմի մի ի սոցանէ [60] յինքեանս ընկալան [61], եւ ոչ զերկոսին երկաքանչիւրքն: Եւ եթէ մեզ պարտ էր միում ումեք ի սոցանէ [62] ձայնակցեալ, թէ նմանապէս յերկոցունց հրաժարել եւ կամ թէ զերկոսին ասել:

Այլ բարեվայելչապէս [63], եւ որպէս յեղանակ շարագրեցելոցն պահանջէ եւ բնութիւն իրացն, զկնի ամենեցուն եւ վախճան բոլորից դիցուք զայն, [64] թէ ո՞րքան եւ ո՞վ ոք յերկուս յայսցանէ բառից առանձնաբար ասացելոցն ծնանին չար կարծիք եւ հայհոյականք [65] առ Աստուած բանք: Բայց նախ քան զայսոսիկ՝ տեսցուք փոքր մի եւ վասն անուանցն [66] մարդկայնոց, որք ասեն ի վերայ մարմնոյն Քրիստոսի: Եւ քանզի բազում անուանք հետեւին մարդկային բնութեանս, տեսցուք թէ ամենեքին նոքա ասեն ի վերայ մարմնոյն Քրիստոսի, թէ ոմա՞նք ասին եւ ոմանք ոչ:

Եւ գիտել պարտ է, թէ այնոքիկ անուանք, որք միանգամ արարածականիս պատշաճին բնութեան եւ ի մարդոյն առեալ լինի սահման, ամենեքին նոքա աներկբայաբար ասին ի վերայ մարմնոյն Քրիստոսի: Զի զօր օրինակ ասեմք զՏէրն ճշմարիտ մարդ եղեալ, այսինքն զբովանդակ [67] բնութիւնս մարդկայինս ընդ ինքեան միաւորել, ըստ նմին եւ անուանք նմա հետեւին մարդկային բնութեանս: Իսկ այնոքիկ անուանք որ միայն զարարչական բնութիւնն փաղանունակի նշանակէ, ընդ որում ոչ այլ ոք ի գոյիցս լծակցի հոմանունութեամբ, ոչ է պարտ եւ ոչ իւիք զնոսա առնուլ ի վերայ մարմնոյն Քրիստոսի, այսինքն անեղ, անսկիզբն, անժամանակ, եւ որ սոցին նման, զի ընդ ձեռն այսպիսեացս անուանց ոչ լինի մարմինն արարածական, այլ անեղ, եւ որ անեղն է, համագոյակից լինի աստուածութեանն, եւ համագոյն չորրորդութիւն առնէ զերրորդութիւնն եւ ոչ եւս Երրորդութիւն [68]: Եւ սակայն նոքին անուանքն որ հետեւին մարդկայնումս, ոմանք եւ ասին փրկչականումս, եւ կրեալք եղեն ի Տեառնէ ըստ անուանցն զկիրս, որպէս չարչարելի ասի մարմինն, եւ յանձն առ զչարչարելն, Քրիստոս մահկանացու ասի եւ մեռաւ ճշմարտապէս ըստ մարմնոյ: Իսկ ոմանք թէ եւ ասեն, ոչ երբէք հպեցաւ ի նոսա եւ ոչ ընկալաւ [69] զնոսա յանձն իւր Տէրն, որպէս զմեղանչելն եւ զապականութիւն ընդունել զնոսա, զի ասացաւ զնմանէ՝ մեղս ոչ ունել, եւ թէ՝ ոգի նորա ոչ թողաւ ի դժոխս եւ ոչ [70] ետես զապականութիւն: Եւ նոքին անուանքն մարդկայինք, որք հետեւին մարմնոյն Քրիստոսի, հակակեալք լինին նմա, զի ասեն գիրք զփրկչականն մարմին երկրային եւ երկնային, մարդկային եւ աստուածային, ըստ նմին օրինակի եւ զայլսն: Զի ոչ եթէ ընդ ձեռն երկակի [71] ասութեանն կրկին առնէ զմարմինն [72] Քրիստոսի՝ զոմն մարդկային եւ զոմն աստուածային, այլ այսպէս ածցուք զմտաւ, թէ ոմանք ըստ բնութեան ասին [73] ի վերայ մարմնոյն Քրիստոսի, իսկ ոմանք ըստ միաւորութեան: Որպէս եւ Բարսեղ ասէ. «Բնութեամբ  է մարդկային մարմինն Քրիստոսի, իսկ միաւորութեամբ տնօրինութեամբն աստուածային»: Եւ Գրիգոր աստուածաբան ասէ. «Ամենեքեան [74] նոքա, որք միանգամայն երկնային զտէրունեանն մարմինն անուանեն, յաղագս առ Աստուածն Բան միաւորութեանն [75] ասեն»:

Յայս երկու սիւնս խարսխեալ հիմնեցաւ բոլոր շինուած առաքելական հաւատոյն, եւ պարտ է այնմիկ, որ ընթեռնուցուն զյաղագս տեառն ներմարդութեանն գրեալ ճառս, ամենայն ստուգութեամբ հետազօտել [76] եւ ի միտ առնուլ՝ թէ ո՞ր իցէ բնութեանն բան, կամ ո՞յք այնոքիկ որ ըստ միաւորութեանն իցեն ասացեալք: Զի ի [77] լինելն մարդ Բանն Աստուած՝ անեղաբար մարմնացաւ եւ առանց շփոթութեան եւ առանց անջատման երեւեցոյց զմիաւորութիւնն, որպէս եւ Յոհան [78] Ոսկեբերան ասէ. «Մի շփոթեսցուք, եւ մի անջրպետ ի մէջ արկցուք, քանզի միաւորութիւն խոստովանիմք եւ ոչ քայքայումն ինչ, եւ կամ լուծումն այս բնութեան յայն կամ այնր յայս, այլ միացեալ մի լեալ» [79]: Եւ Կիւրեղ ասէ. «Ի խոստովանելն մեր թէ եղեւ Բանն մարմին, ոչ եթէ շփոթութիւն ինչ ասեմք բնութեանց, այլ կացեալ մնացեալ անքակաբար եւ անշփոթաբար ի վեր քան զմիտս եղելոց»: Եւ Պրոկղ ասէ. «Ի միասին եկին բնութիւնքն եւ առանց շփոթութեան մնաց միաւորութիւնն»:

Սովին օրինակաւ եւ այլ սուրբ հարքն զիւրեանցն պայծառացուցին ճառս, որ յաղագս Փրկչին, քանզի կարգ իսկ եւ օրէն իրացն այսպէս պահանջէր լինել, զի ճշմարտեալ լիցի [80] անփոփոխութիւնն, ընդ նմին միանգամայն եւ անքակ միաւորութիւնն [81]: Ի խոնարհելն իւր ի մարդկային կիրս, զանփոփոխութիւն գուշակէր մարդկայնոյն, իսկ նոքումք կրիւքն ազատել զմեզ ի նոցանէ, եւ փոխանակ նոցա աստուածայնովն զուարճանալ փրկութեամբ, անճառ միաւորութեանն քարոզիւր անբաժանութիւն [82]: Եւ ի կատարել զաստուածագործ սքանչելիսն աստուածայնոյն յայտնեալ լինէր անայլայլութիւն, իսկ զնոսին երեւելեաւն [83] հրաշագործելն միաւորութեանն պայծառանայր փառք, այսինքն թքօքն [84] զառ ի ծնէ կուրին բանայ [85] զաչս, եւ զձեռն ի վերայ դնելով բժշկել զհիւանդս, եւ մարմնովն եւ արեամբն իւրով կենդանացուցանել զմեզ եւ թողութիւն մեղաց պարգեւել:

Սոցին այսոցիկ [86] հետեւեալք լինին բանք աստուածային [87] գրոց, ոմանք ըստ բնութեան գտանին ասացեալք եւ այլք ըստ միաւորութեան: Զայս պահանջէր Տէրն ի փարիսեցւոց [88] անտի հարցանելովն, թէ՝ «Ո՞յր որդի է Քրիստոսն» (Մատթ. ԻԲ 42), նոքա ի տեսութենէ անտի ըստ բնութեան տեսանելոյն զանուն պատասխանեալք գիտացեալք, իսկ զհրաշափառական միաւորութեան բան անգիտացեալք, պապանձեցան: Իսկ գլուխն առաքելոցն Պետրոս ոչ յերեւելին [89] յառնելով ըստ երեւելոյն [90] ինչ բնութեան բնաբանեաց զպատասխանին, այլ յիմանալի անճառ միաւորութեանն, բացեալ զաչս մտացն, Որդի Աստուծոյ զնա դաւանեաց: Մարմին այսորիկ միաւորութեան աղագաւ ասի յերկնից իջեալ, մարմինն որ ի կուսէն, եւ անտեսանելի եւ անշօշափելի Բանն տեսեալ լինի եւ շօշափեալ, եւ որ այլ ինչ սոյնպիսիք:

Սոքօք երկոքումք գեղեցկագոյն ոտիւք պարտ էր [91] Սեւերեայ եւ Յուլիանեայ [92] ընթանալ ի [93] ճանապարհ ճշմարիտ եւ անբիծ հաւատոյն, ընդ որ գնացին առաքեալքն եւ նոցին հետեւեալ [94] սուրբ հարքն, միաբանեալ հաւատով առ միմեանս եւ միանալ վերստին ի գլուխն Քրիստոս: Իսկ նոքա ոչ այսպէս, այլ բաժանեցան [95] առ ինքեանս [96] զմի մի ի նոցանէ, Սեւերիոս [97] զայն որ ըստ բնութեան ասացեալ են ի գիրս, եւ Յուլիանէ զայնոսիկ, որ ըստ միաւորութեանն [98] են բանք, հաւաքեալ զնոսա եդին լինել զէնս [99] պատերազմի ընդ դէմ իրերաց: Սեւերիանոս [100] անչափապէս բերանաբացեալ եւ խրեալ ի բնաւորականսն, զմարմինն [101] փոփոխելի ասաց եւ [102] ապականակիր մինչեւ ցյարութիւնն, եւ զմարդկային կիրսն ապականութիւն ասաց եւ ոչ կիրս փրկչագործս, եւ միանգամայն ասել թէ եւ ճանաչէ իսկ ոչ զիւրոց ասացուածոցն [103] յայտնել զսկզբունս եւ զծայրս, այլ որպէս մոլորեալքն ի մթին գիշերոջ յառաջնում [104] լինելով, կարծեն յայլ փոխել ճանապարհ եւ ընդ այլսն գնալով յառաջանումն վարկանին լինել [105], զոր եւ յիշեցաք սակաւուք զբազմազան նորա հայհոյականսն ի թղթին, [106] որ առ պատրիարգն [107] Աթանաս վասն Թէոդիտեայ:

Իսկ Յուլիանէ այնքան սիրեաց թեւակոխել զմիաւորութեանն բառիւք, [108] մինչ զի իսպառ հրաժարեաց ի բնականաց անտի եւ ասաց զմարմինն Տեառն անչարչարելի եւ անմահկանացու, որ լինի ընդ ձեռն այսպիսեաց անուանց հրեշտակական [109] եւ ոչ մարդկային բնութիւն: Եւ որքան զայս առաւել եւս անխորհրդականագոյն է, յանդգնեցաւ ասել, անեղ, անսկիզբն, անժամանակ, որ յայտնապէս զարարչականն ի ներքս ածէ բնութիւն եւ առնէ զերրորդութիւնն չորրորդութիւն եւ ոչ եւս երրորդութիւն [110], եւ ապա դառնայ [111] ինքն զինքն իբրեւ զայլ ոք արկանէ ընդ նզովիւք, ասելով. «Եթէ ոք յերկնից բերեալ ասիցէ [112] զմարմինն կամ յայլմէ [113] բնութենէ, այլ ոչ ի մարդկայինն հողեղէն բնութենէս, նզովեսցի»: Նման իմն առնելով այնմիկ, ասիցէ ունել [114] զմարդկային բնութիւնս անշնչական եւ անշարժական եւ յետոյ դառնայ [115] նզովէ այսպէս. «Եթէ ոք ասիցէ մարդոյն ունել քարի բնութիւն, նզովեալ լիցի»: Սահմանական բանիւ համարի զմարդն քար գոլ եւ սահմանելոյն անուամբն դարձեալ ուրանայ [116]:

Եւ արդ զի ցուցաք վասն երկուս այս արանց, զի ոչ միայն եթէ ոչ են համաձայնք սրբոյն Գրիգորի, այսինքն առաքելական հաւատոյն, այլ եւ յոյժ նոցին հակառակք, ժամ է այսուհետեւ ասել մեզ առ սոսա, զորմէ ասէրն Եղիա [117] ցԻսրայէլ: Մինչեւ յե՞րբ կաղայք յերկուս ոտս (Եղ?), եւ կամ մինչեւ յե՞րբ խնդրէք ծածկել ստութեամբ զճշմարտութիւնն եւ ընդ ճշմարտութեամբ թագուցանել զստութիւնն [118]. թէ համարիք զդոսա որդիս լուսոյ եւ որդիք արքայութեանն, երթայք զհետ դոցա, ապա եթէ են մշակք նենգաւորք, որպէս եւ են իսկ, կերպարանեալք ի հրեշտակ լուսոյ եւ ոչ հրեշտակք [119], գողք եւ աւազակք եւ գայլք յափշտակողք [120], հրաժարեալք ի նոցանէ, երթայք զհետ բարի հովուին [121], որ ժողովեաց ի մի գաւիթ կաթուղիկէ եկեղեցի զյառաջագոյն ընտրեալսն [122] իւր ոչխարս, որպէս զի լինիջիք միոյ հովուին [123] մի հօտ ի միում գաւթի մակաղեալք, լսելով զքաղցր նորա ձայնն եւ լսեցուցանել նմա՝ ուսեալ զմեր ձայնս, ծանուցեալք զնա, եւ ծանուցեալք առ ի նմանէ:

Եւ զայս առ երկոսին առ ձեզ բարբառիմ. ձեռն են աջոյ պատուեալք ի ձէնջ, այլ որոմանն եւ ոչ բարի ցորենոյն սերմանիչք, սիրելիք ձեր, իբրեւ զակն [124] աջոյ առաջնորդք ձեր, այլ խաբեբայք եւ գայթակղեցուցիչք շաւղաց ոտից ձերոց, որք առաջնորդեն ձեզ ի գեհեն հրոյն եւ ոչ ի մայրաքաղաքն ի վերին Երուսաղէմի. լաւագոյն է ձեզ առանց նոցա ժառանգել [125] զանվախճան կեանսն, քան թէ հանդերձ նոքօք գտանել զյաւիտենական կորուստն: Ահաւասիկ վկայ [126] ունիմ [127] զԱստուած իմումս [128] վկայական բանիս [129], թէ տակաւին եւս իսպառ սիրէք [130] զատելիսն եւ զթշնամիսն Աստուծոյ համարիք ձեզ առաջնորդս: Դատելոց է զձեզ [131] բանս իմ այս յաւուրն դատաստանի, եւ ոչ կարէք պատճառել, իբր թէ ոչ ոք զայս մեզ զգացոյց [132] եւ բողոքեաց յականջս մեր, քանզի ոչ այլ ինչ, այլ ի վկայութիւն ձեզ առաքեաց զիս Տէր: Բայց արդ, եթէ կամիցիք լսել առ ի մէնջ, թէ որո՞ց [133] եւ ո՞րքանեաց պատճառս տան հայհոյութեանց երկուքս այս բարբառք, ասացից զօրացեալ [134] ի Հոգւոյն Սրբոյ: Զի զոր ասելն պարտ էր ընդդէմ մտածութեանցն Սեւերեայ [135], ասացաք սակաւուք ի թղթին որ առ պատրիարգն [136] Աթանաս, գրեցաք վասն Թէոդիտեայ [137], ասասցուք եւ առ ձեզ:

Արդ դուք ձեզէն տուք զիրաւդ, Պօղոս [138] ասէ առ Կորնթացիսն, որ անչարչարելի եւ անմահկանացու [139] ասէ զմարմինն Քրիստոսի, ոչ զնա ապաքէն ասացեալ լինի եւ անտեսանելի եւ շօշափելի [140]. իսկ անշօշափելին եւ անտեսանելին է անմարմին ամենայն հարկաւորութեամբ [141], եւ այս զի՞նչ այլ լինիցի, եթէ ոչ [142] հրեշտակական եւ երկնային: Յաղագս նորին իսկ ընկալաւ բամբասանս Յուլիանէ յեկեղեցւոյ Աստուծոյ, թէ զմարմին Քրիստոսի յերկնից ի հրեշտակական [143] բնութենէն ասաց գոլ: Եւ դարձեալ որ անցաւելի ասէ [144] զմարմինն Քրիստոսի, ո՞չ ապաքէն ասացեալ լինի նորա զնա անշունչ եւ անզգայ [145] եւ այս ով ոք այլ լինի, եթէ ոչ քարի բնութիւն: Եւ որ դնէ յարացոյց մարմնոյն Քրիստոսի զառաջին մարդոյն մարմին նախ քան զանցանելն ասելով՝ առաջին մարդն անընդունակ էր կրից մարդկայնոց մարմնականաց եւ հոգեկանաց [146], թէ այնպէս [147] է, Քրիստոս ոչ ունէր զբնութիւն առաջին մարդոյն, զի կրեաց կարգաւ եւ կամաւորութեամբ զամենայն կիրս մարդկայինս առանց մեղաց եւ ապականութեան։ Եւ եթէ ունէր զբնութիւն առաջին [148] մարդոյն եւ հաւասարեաց մեզ ամենայնիւ ըստ նմանութեան [149] առանց մեղաց, յայտ է թէ եւ առաջին մարդն ընդունակ էր կրից. [150] եւ եթէ համաբուն ունէր Քրիստոս զմարմինն առաջին մարդոյն եւ մարդն առաջին անընդունակ էր կրից, առ աչօք ապա պարտին լինել Քրիստոսի կիրքն եւ ոչ ճշմարտութեամբ:

Արդ ամենայնքն նմանաբար այսոցիկ ասացեալք զյեղման [151] եւ զփոփոխման մարմնոյն տան զակնարկութիւն եւ ոչ զմիաւորութիւն, առնու զոր ոչն ունի, եւ զոր ունին, ոչ կորուսանէ [152], իսկ փոխումն զիւր ինքեան, զոր ունին՝ անշարժ պահել կարէ:

Արդ եթէ ընկալաւ մարմինն Աստուածն Բանի ի զօրութենէ անտի նորա զկարելին լինել աներեւելի, եւ երեւելին [153] առ ինքեան ոչ մնաց ամենայն իրօք եւ ամենեւին, գտանի առ աչօք եւ ոչ ճշմարտութեամբ եղեալ երեւումն [154]. ըստ նմին եւ այլ անտեսականքն, ընդէ՞ր ապա ասի մարմին զգենուլ [155] ի Կուսէն: Եւ սա ինչպէ՞ս իրաց, քանզի զայսպէս երեւման [156] կիրս յամենայն դարս մարդկան առ բազումս բազում անգամ երեւի [157] արարեալ, այլ այնոքիկ առ աչօք եւ եթ երեւմունք [158]: Իսկ սոքա բնաւորական իրաց ներգործութիւնք, քանզի անբաւապատիկ մարդասիրութիւնն առաջնորդեաց մերումն ստեղծուածի, զի ճշմարտութեամբ եւ ոչ երեւմամբ [159] նմանութեան եղիցի մարդ եւ որդի մարդոյ: Առ զերեւելին [160] զի ճշմարտութեամբ եւ ոչ նմանութեամբ զերեւումն արասցէ: Զգեցաւ զշօշափելին, զի ճշմարտութեամբ շօշափեսցի ի մարդկանէ եւ ոչ ստուերաւ [161]: Միացաւ ի մարմին չարչարելի եւ մահկանացու, զի ճշմարտեսցի ի մարմնի նորա չարչարանքն եւ մահն, որ վասն մեր: Զգեցոյց արդարեւ Աստուածն Բան յանճառ միաւորութենէն իւրում մարմնոյն զիւր զօրութիւն եւ զփառս, այլ յորժամ եւ ուրանօր [162] կամեցաւն, եւ առ յանձն կրել վասն մեր զասացեալն [163], թէ աղքատացաւ ի տկարութենէ [164] զօրութիւն իմ, եւ եթէ տեսիլ նորա նուազ անարգեալ [165], քան զամենայն որդւոց մարդկան (Սաղմ. Լ 11): Զգեցաւ [166] արդարեւ մարմինն ի միաւորութենէ [167] անտի զանըմբռնելին եւ զանընդդիմահար զօրութիւն, որպէս ուսոյց մեզ այսպէս հաւատալ կնքեալ գերեզմանն, որով յարեաւ, եւ դրունքն աղխեալ, որով ի ներքս մտանէր: Այլ սակայն յիւրում սահմանեալ ժամուն զբնականն զմարմնոյն առաջի արկանէր զըմբռնումն եւ զշօշափումն, տալով զինքն ի ձեռս ունողացն զնա, յաղագս որոյ ասէ. «Արկին ի նա ձեռս եւ կապեցին զնա» (Մատթ. ԻԶ 50. Մարկ. ԺԳ 46), եւ սակայն մինչչեւ էր հասեալ ժամ նորա, ասացաւ զնմանէ, թէ՝ ոչ ոք կարաց արկանել ի Նա [168] ձեռս (Յովհ. Է 30): Եւ զերկոսին զնոսա, որպէս յառաջն ասացի, բարեպաշտաբար իմասցուք, զմինն ըստ բնականին կատարեալ եւ զմիւսն տնօրինել ըստ անճառ միաւորութեանն: Պահեալ զքառասուն օր՝ յետոյ քաղցեաւ, եւ որպէս ասէ Գրիգոր Նիւսացին. «Թոյլ ետ բնութեանն, յորժամ կամեցաւ, զիւրն կատարել»: Իսկ ի նմին ժամու ոչ ընդունել կերակուրս անբաժ միաւորութեանն բացափայլէր զօրութիւն [169]: Եւ այն զորմէ ասաց մարգարէն. «Աստուածն յաւիտենական ոչ վաստակեսցի» (???), ըստ մարմնաւորութեան [170] օրինի յանձն առ զվաստակն, որպէս եւ Բարսեղ ասէ. «Մարմնոյն որ բնութեանն յարմարագոյն էր՝ զպատահումն ընկալաւ [171] »: Անգիտացաւ յաղագս կատարածի աւուրն եւ ժամուն, որպէս ասէ Կիւրեղ, թողացուցեալ երբեմն մարմնոյն կրել զիւրսն, այլ որպէս զԱստուած ամենայն ստուգութեամբ պատմեաց զլինելոցսն յաւուր յայնմիկ եւ ի ժամուն:

Եւ որք հաւասարեն զկերակուրս ճաշակեալ ի մարմնաւորութեանս ընդ ճաշակելոյն ընդ այնմիկ, որ առ Աբրահամաւն յանմարմնութեանն ասելով՝ Յիսուս Քրիստոս երէկ [172] եւ այսօր նոյն եւ յաւիտեան (Եբր. ԺԳ 8), յաղագս անփոփոխ ցուցանելոյ զէութիւն Բանին, թէ որ նախ [173] մարմնաւորութեան էր, նոյն ինքն այժմ եւ ի հանդերձեալ յաւիտենին: Ի դէպ է այսպէս լսել առաքելական բանիս:

Բայց յաղագս նորա նորա չար կարծեացն, որ յաղագս փրկչական մարմնոյն եւ որք ի նմանէ ճշմարտապէս տնօրինելոց իրողութեանց, հարկաւոր է եւ զայս բարեփառապէս ի ներքս յաւելուլ, զի ոչ եթէ որպէս յայնժամ եւ այժմ անմարմին կարծեսցի գոլ [174] Քրիստոս բարեպաշտից: Եւ դարձեալ զի եւ ժամանակական զանազանութիւն յարմարեսցին նմա ասել, յորմէ հետէ սկիզբն առ լինել ընդ ժամանակաւ, երեկեան [175] անուանել օր ի ծննդենէն որ ի Կուսէն, մինչեւ ցժամ վերանալոյն յերկինս, յորում ժամանակի շրջեցաւ ընդ մարդկան ի վերայ երկրի, եւ այսօր կոչել [176] յամբարձմանն օրէն մինչեւ ցերկրորդն Իւր գալուստ: Իսկ զանստուէրն եւ զանվախճանն անուանէ յաւիտեան, ցուցանել ընդ ձեռն այսորիկ, թէ անփոփոխելի եւ անյեղլի զիւր պահեաց մարմին, որպէս ծնաւ ի Կուսէն: Եւ եթէ ճաշակելս այս սնընդապէս լինի ճաշակելոյն այնմիկ, հարկ է եւ զերեւումս զայս հաւասարել երեւմանն [177] այնմիկ. այլ այնոքիկ նմանութեան եւ եթ առ երեւոյթս ձեւացութիւնք, իսկ սոքա բնաւորական իրողութեանց գործառնութիւնք [178]:

Եւ որք տարակուսին, թէ միշտ մշտնջենաւոր միութիւն ասեմք անքակ լինել Բանին եւ մարմնոյն իւրոյ, զիա՞րդ ասեմք ըստ ժամու ժամու թողացուցանել Բանին զմարմին իւր առ ի կրել զիւրսն: Թողացուցանել, ոչ զանջատել ասէ Բանին ի մարմնոյն եւ կամ զմարմնոյն ի Բանէն, այլ զկամելն զիւր առ կրել զմարդկային կիրսն, թողացուցանել ասի: Որպէս ի մեզ առաջնորդական միտքս տեսանել ինչ կամեցեալ ի գոյիցս, վաղվաղակի անդր դառնան տեսարանքս, ոչ եթէ բաժանին ի մտաց անտի, այլ ձկտին ըմբռնեալ տեսլեամբ զտեսանելին: Եւ կամ [179] որպէս օրինակ իմն կառավար ի ձեռն առնելով զերեսանակ կառացն, կամիցի ուղղել զկառսն՝ ոչ եթէ արձակեալ ի բաց թողու զերեսանակն, այլ ազդմամբ ձեռինն փութանակի ըստ կամաց կառավարին ուղղեալ [180] գտանին կառամարտքն:

Դարձեալ տարակուսին, եթէ վասն զի ի մեզ կրիցն եւ ի ձեռն բնականի շարժմանն տիրէ ապականութիւն, զիա՞րդ ասեմք անապական մնալ մարմնոյն Քրիստոսի՝ կատարելով զբնական կիրսն մարդկայինս: Վասն զի մեք մարդ սոսկ եմք, միայն գիտեմք ծառայել կրիցն բնաւորականաց, յորմէ ապականութիւնն սողոսկեալ ի ներքս անկանի [181]: Իսկ նա միանգամայն Աստուած եւ մարդ, զմարդկայինսն կատարէր իբրեւ զմարդ եւ աստուածային զօրութեամբն, որ անքակտաբար միանգամայն ընդ մարմնոյն էր միացեալ, զապականութիւնն արտաքս պարսպեալ, պահէր զյարձակումն: Եւ մանաւանդ զի ոչ արժանի համարեցաւ Բանն որ ի Հօրէ լինել մարդ ի ձեռն ախտաւոր խառնից, որ զապականութիւն ի մեզ նիւթեալ արկանէ, որպէս եւ Աթանաս ասէ. «Վասն զի մարմնանալն Քրիստոսի յանամուսնութենէ եւ առանց մեղաց էր, ոչ գտաւ ի Նմա ապականութիւն, բայց ոչ եթէ վասն զի ոչ է ի սերմանէ առն, Ինքն Բանն անմարմին ձեւացեալ ի նմանութիւն [182] մարդոյ յարգանդէ Կուսին, որպէս խորհեցաւ ասել Եւտիքոս. Խոստովանիմ զԲանն Աստուած յարգանդի կուսին կերպացեալ տպաւորեալ ի պատկեր եւ ի ձեւ մարդոյ լեալ, այլ ոչ եթէ յարարածական բնութենէս յինքն ինչ խառնեաց». զի անխառն է աստուածութիւնն եւ անյօդ, զոր յանդիմանեալ դատէ աստուածաբան Գրիգոր ասելով այսպէս. «Եթէ ոք իբրեւ ընդ խողովակ [183] անցեալ ասէ, այլ ոչ ի նմանէ ստեղծեալ [184] աստուածաբար, միանգամայն եւ մարդկաբար. աստուածաբար՝ զի առանց առն, եւ մարդկօրէն՝ զի օրինօք ծննդեան [185], նզովեսցի»: Ապա ուրեմն պարտ է ճշմարտութեամբ խոստովանել կրեալ զմարդկային կիրսն Փրկչին եւ զապականութիւն, որ ի կրից անտի ի մեզ ծնանի, ոչ շարամանեալ ընդ փրկչականն կրից. զի ի բառնալ եկն զնա ի մէնջ եւ ի կրիցն մերոց, կրելովն իւր զնոսա: Նմանապէս չար են երկոքին յաղագս երկեղի [186] ապականութեանն անհաղորդ ասել զնա մարդկային կրիցն եւ ճշմարտելովն [187] զկիրսն, զապականութիւն սպրդեալ ի ներքս խառնեալ: Եղեւ մարդ ճշմարտութեամբ, այլ ոչ ընդ ձեռն ապականութեանն, որոյ վիրօք մեք զլինելութիւն ստանայցեմք. այսպէս եւ ի ծննդեանն եւ յայլ [188] ի կիրսն կրեաց զմարդկայինսն բնականապէս [189], ըստ որում եւ զմարմինն զգեցաւ [190] զբնութեանս մերոյ: Իսկ զապականութիւն եւ զմեղս, որ զկնի յանցանացն յարեալ եղեւ ի բնութիւնս [191], ոչ արժանի համարեցաւ ընդունել Տէրն ի մարմին Իւր: Մեռաւ ճշմարտութեամբ զբնականն մեր մահ. այս է բացորոշել շնչոյն բանական ի մարմնոյն եւ մարմնոյն անշնչանալ եւ [192] յանզգայութեանն խոնարհեալ սահման, եւ նովին անշնչացեալ մարմնովն զապականութիւնն [193] մեր խափանեաց ի գերեզմանի եւ մերկացեալ շնչովն ի մարմնոյն իջեալ ի դժոխս, կործանեաց զնա, զգերեալսն գերելով որ ի նմա զոգիսն եւ մահուամբն զմերն մեռոյց զմահ: Յաղագս [194] որոյ պարտ եւ արժան է զուարճացելոցն աստուածագործ սքանչելեօքն ճշմարտել զնորա եւ վասն մեր կամաւորն մահ եւ ոչ [195] դրդուել եւ անկանել յապականութեանն կարծեաց խորխորատ:

Բայց զի՞նչ առ այնոսիկ, որ ասեն զԲանն մարմին եւ զմարմինն [196] Բան. պարտ եւ արժան էր ասել զասացեալսն աստուածաշունչ գրոց, եւ ոչ դանդաղել եւ անկանել [197] ի նորագիւտ ցնորմունս: Զի թէ իցէ մարմին, եւ ոչ եւս այնուհետեւ է Բան, եւ եթէ իցէ Բան, ոչ եւս կարէ գոլ այնուհետեւ մարմին, զի ի բանից աստի, որ զփոփոխութեանն տայցեն զակնարկութիւն, ունիցին զոր ոչն ունէին եւ ոչ եւս ունին, զոր ունէին:

Արդ արժան է ասել, զոր եւ ասել մեզ հրամայէ ճշմարտութիւնն, զի բանն Բան է, եւ ոչ եւս մարմին, եւ մարմինն մարմին, եւ ոչ Բան: Աստուածն Բան մարմին [198] զգեցեալ է ի Կուսէն, եւ մարմինն որ ի Կուսէն յԱստուածն Բան միաւորեալ մշտնջենաւորութեամբ. Բան Աստուած որ յԱստուծոյ Հօրէ ծնեալ է ըստ էութեան յառաջ քան զամենայն յաւիտեանս, նոյն Ինքն ըստ ժամանակի ծնաւ մարմնով ի սուրբ Կուսէն: Բան անմարմին, որ յԱստուծոյ Հօրէ, եղեւ ճշմարտութեամբ մարդ յարգանդի Կուսին: Ոչ ի լինելն մարդ յեղումն ընկալաւ [199] զհրաշափառականն իւր արարեալ զմիաւորութիւն, ոչ փոփոխել անմարմինն ի մարմին, եւ ոչ մարմին, եւ ոչ մարմին յանմարմնութիւն փոփոխելով, այլ կացեալ, մնացեալ ի նմին, որ էնն, որպէս ուսուցին սուրբ հարքն, եւ միացեալ անքակութեամբ, անշփոթութեամբ ի վեր քան զիմաստս արարածոց:

Զի՞նչ եւ առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ միանալով մարմինն ի Բանն, անեղ եղեւ եւ ինքն, եղեւ այնուհետեւ եւ որ ինչ Բանին, նոյն եւ մարմնոյն:

Յերիս բաժանի [200] բանական բնութեանս սեռք. [201] յաստուածայինն եւ ի հրեշտակականն եւ ի մարդկայինն. եւ ի սոցանէ աստուածայինն [202] է իմանալի եւ պարզ եւ անեղ, իսկ հրեշտակականն [203] իմանալիք եւ ստացականք, իսկ մարդկայինն ստացական եւ շարադրական, զի յիմանալոյ միանգամայն եւ ի [204] զգալոյ է բաղկացեալ հոգւովն բանականաւն ընդ իմանալիսն եւ մարմնով ընդ զգալիս [205]: Եւ զի լինելն մարդ վասն մեր Ստեղծիչն երկոցունցն ընկալաւ [206] հաղորդութիւն, իմանալոյն ասեմ եւ զգալոյն [207], սակս նորին եւ երկաքանչիւրոցն ասին ի վերայ նորա յարեւմունք անուանցն. չարչարելի եւ մահկանացու ըստ մարմնոյն եւ անմահկանացու ըստ հոգւոյն բանականի, զի մի թուեսցի կիսահաւատիցն յեղանակաբար ասացելոյ անտի անուանցն՝ զմին թանց միւսոյն ընկալեալ [208] Արարչին ի մարդկանէ: Եւ ոչ միայն անուանել [209] այնոքիւք ասացելովք անուամբք, այլ ըստ անուանցն եւ ներգործելն ճշմարտապէս ի վերայ երկրի, [210] զչարչարիլն եւ զմեռանիլն ըստ մարմնոյ եւ զանչարչարելի մնալն եւ զանմեռանելին ըստ հոգւոյն: Եւ թէպէտ եւ ասացաք զանչարչարելին եւ զանմահն ըստ բանականի [211] հոգւոյն մարդկայնոյ դաւանել զՔրիստոս, այլ [212] կատարեալ բանն ընթանայ առ անարատ եւ անբիծ Բանն, որ յԱստուծոյ Հօրէ, զի հոգի մարդկային՝ թէ եւ զբնականացն ոչ, զի եւ ոչ մարմին, այլ զիւրոց մասանցն անբաղապէս ընդունի զկիրս. զխորհելն [213], զցանկալն [214], ցասնուլ, ընդ որոց շարամանեալ գտանեմք եւ զտրտմելն եւ զզոփալն [215], եւս եւ զերկնչելն եւ զանգիտանալն: Եւ յաղագս նորին Տէրն ի տնօրինելն զմարդկայինս ի վերայ երկրի [216], երկոցունց եղեալ հաղորդակից, հոգւոյն ասեմ եւ մարմնոյն, որ ի մէնջ, զի բարձցի գայթակղութիւն կիսակատար դաւանողացն զՔրիստոս մարդ, եւ զի անձնիւրովքն [217] եղիցի երախտաւոր մեզ ի բժշկել զնոսա: Եւ սակայն յաստուածաբանելն զնա մարդկայնով հանդերձ, թէպէտ եւ ըստ աստուածայնոյն, եւ ի տնօրինաբանելն աստուածայնովն [218] հանդերձ, այլ ոչ ըստ միաւորութեան վարկանին լինել, զհամագոյութեան եւ կամ զայլալութեան ակնարկեն զվնաս: Զսոյն զայս եւ հարանցն սրբոց ցուցանեն տրամաբանութիւնք, որպէս եւ Յուլիոս Հռոմայ հայրապետ ասէ. «ԶՊօղոսի [219] ասել զՔրիստոս ախտակիր, ոչ մասնաբար իմանամք եւ ոչ զաստուածութիւնն [220] ախտակրական կարծեմք, այս եւ արարեալն եւ ծառայն ոչ մասնաբար ասի եւ ոչ զաստուածութիւնն առնէ եղանելի եւ ծառայական: Եւ դարձեալ անեղն ոչ զմարմին առնէ անեղ եւ ոչ մասնաբար ի վերայ աստուածութեանն [221] միայնոյ ասի: Եւ զայս հայրն: [222] Ապա ուրեմն պարտ եւ արժան է զանչարչարելին եւ զանմահկանացուն ոչ որոշակի ի վերայ ասել փրկչական մարմնոյն, այլ ի վերայ բոլորին եւ ըստ միաւորութեան տնօրէնութեանն զայն նմա վարկանել:

Զի՞նչ եւ առ նոսա, որք ասենն, թէ յերկուց մին զՔրիստոս, ամբարշտութիւն է, այլ պարտ է ասել ի վերայ [223] նորա մի բնութիւն [224], յաղագս որոյ եւ բամբասեն զերկոսին թագաւորսն՝ զԶենոն եւ զԱնաստաս, որք շրջաբերական թղթով [225] իւրեանց զայս այսպէս սահմանեցին յընթանուր [226] աշխարհս քրիստոսասիրաց [227]: Արդ յերկուց մին ասելն առ ձեռն պատրաստ յանդիման ցուցանէ զիմաստ [228]. եթէ Բանն որ յԱստուծոյ Հօրէ, մարմին մարդկային զգեցաւ [229] ի սուրբ Կուսէն Մարիամայ [230], եւ ընդ ձեռն անբաժ եւ մշտնջենաւոր միութեանն մի ասի, քանզի Բանին եւ մարմնոյն երկոցունցն իմանամք լինել զմիաւորութիւնն [231], այսինքն է՝ յաստուածութենէն եւ ի մարդկութենէս: Եւ յաղագս սորին այսորիկ դաւանեցին սուրբ հարքն զմի եւ զնոյն Քրիստոս Որդի Աստուծոյ միովն բնութեամբ եւ միով դիմօք եւ անձնաւորութեամբ: Այլ եւ մի կամս եւ մի ներգործութիւն ունել ասացին զՆա սովին այսորիկ միաւորութեան յեղանակաւ: Իսկ մի բնութիւն ունել ասելով զՔրիստոս, ի վերայ ոչ բերելով [232] ըստ միաւորութեանն [233] Բանի, ասացեալ լինի զմի բնութիւնն ըստ համագոյութեան բանի, յորմէ չորրորդութիւնն [234] ի ներքս անկանի սխալանօք, եւ կամ երկրային որպէս զմարմինն, նոյնպէս եւ զԲանն ասացեալ լինի զերկնային, եւ կամ որպէս ստեղծանեն [235] [236] ըստ շփոթութեան զմիաւորութիւնն, իմանայցէ որ ի լուծանելոյն զմիմեանս լինիցի եւ ոչ մի:

Զի՞նչ եւ առ նոսա, որք ասեն, թէ ծնանելովն ի Կուսէն զեղելութիւն միայն ընկալեալ [237] Քրիստոսի, եւ ոչ եթէ ընդ եղելութեանն եւ [238] զմիաւորութիւնն միանգամայն եւ ի միասին, վասն զի զմիաւորութիւնն յառաջ քան զեղելութիւնն, ասեն, իմանամք արարեալ: Ո՞վ արդեօք ոչ գիտիցէ զայս, եթէ միաւորութիւն ոչ պատշաճի լինել նախքան զգոյանալ իրին, որ ունիցի զմիաւորութիւնն. քանզի ընդ ո՞ւմ ումեք միաւորեսցի ի մինն, առ ընթեր ոչ գոլով լծակցին, քանզի եւ յարմարի իսկ ոչ, այսպէս զոչ գոյն միաւորել նախկին եւ ապա յետոյ զնա ի գոյանալ ածանցուցանել: Եւ որք ասեն ի վերայ [239] մարմնոյն Քրիստոսի, թէ մեռեալն կենդանի եւ կենդանին մեռեալ, զայս թէ ի վերայ բոլորին էր առեալ ասելով, նոյն ինքն Քրիստոս ե՛ւ մեռեալ ե՛ւ կենդանի, աստուստ յայտնեալ լինէր իմաստնոցն մեռեալ զՔրիստոս մարմնովն եւ կենդանի աստուածութեամբն, որպէս եւ ասացեալ իսկ է առաքելոցն եւ սուրբ հարցն: Իսկ մինչ առանձնաբար ի մարմնոյն եւ եթ հակադարձէ զբանն, հարկաւոր է ի միասին ելանել ի սուտն, զի եւ ճշմարտութեամբ մեռաւ եւ եղեւ անշունչ մարմինն, եւ ոչ եւս ասի ոչ թռեալ եւ ոչ անշնչացեալ մարմինն, իսկ եթէ [240] ոչ իցէ որոշեալ շունչն ի մարմնոյն, մեռանելն ոչ յարմարին նմա: Ապա [241] ուրեմն պարտ է, որպէս եւ յառաջն ասացաք, զմինն ըստ բնութեանն խոստովանել եւ զմիւսն վերաբերել անճառ միաւորութեանն Բանի: Ըստ նմին եւ այլ ասացեալքն զՔրիստոսէ այսպէս տպաւորեալ ձեւանան, [242] ումեմն գոլ ըստ բնութեանն եւ ումեմն [243] ըստ յեղանակի միաւորութեանն: Այսոքիկ եւ սոյնպիսիք այլք բազումք յասելոյն Յուլիանեայ [244] անչարչարելի եւ անմահկանացու զմարմինն Քրիստոսի ի ներքս եկեալ, բազմացան անվայելուչ բանք, որպէս եւ գոյակցին սորա սաստկագոյնք [245] ստերիւրումն քան զսոսա, զոր ածել յուղղութիւն [246] զօրութիւն ձեռին մարդոյ  ոչ է հնար, որպէս կարծեմ, եթէ ոչ արարչականն ի սոսա մերձեսցի ձեռն, որ կարկառելով ի բորոտն սրբեաց, եւ ի կոյրն՝ եւ բացաւ:

Զի՞նչ եւ առ այնոսիկ, որք ասենն, թէ որ ասէ զմարմինն Քրիստոսի մահկանացու, ասացեալ լինի զՆա եւ ապականացու: Մահկանացու զմարմինն Նորա մեռանելն հրամայեաց [247] ասել: Արդ եթէ միեւնոյն է մահն եւ ապականութիւնն [248], որպէս մեռաւն, ապա ուրեմն ըստ ձեզ եւ ապականեցաւ [249]. բայց ա՛յլ է մահն եւ ա՛յլ ապականութիւնն. զմահն ընկալաւ [250] ի մարմին Իւր Տէրն, եւ սուրբք խոստովանեցին եւ մեզ ուսուցին խոստովանել, բայց զապականութիւնն ոչ ընկալաւ [251], զի մարմին Նորա ոչ ետես զապականութիւն [252], գրեալ է (հմմտ. Սաղմ. ԺԵ 10. Գործ. Բ 27):