ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ «ՍՏՈՐՈԳՈՒԹԵԱՆՑՆ» ԱՐԻՍՏՈՏԷԼԻ

1 Յորս հանդերձ աստուծով առաջիկա պրակքս

ԼԶ ՊՐԱԿՔ

2 «Եւ այլ եւս քանակին ոչինչ է ներհական».

3 Յետ երից բաժանմանց քանակին՝ ի տարորոշն եւ ի շարունակն, ի դրելին եւ յանդրելին, ի տիրաբար քանակն եւ յերեւաբար՝ փոխարկէ զբանն ի յատուկս քանակին։ 4 Եւ ահա այն ինչ վերագոյն մի յատուկ քանակի աւանդեաց մեզ ի չափելն, յորժամ ասէր եթէ բան չափի երկար եւ սուղ փաղառութեամբ եւ վասն այնորիկ քանակ ցուցանիւր բան որպէս զի ամենայն քանակի չափիցելոյ։ 5 Եւ զի զայս զմի յատուկս բացատրեաց մեզ՝ յայտ արար եւ վասն ասելոյն «եւ այլ եւս քանակին ոչինչ է ներհական», որպէս զի ըստ լռեցելոյ միոյ մեզ յատկին աւանդիցելոյ։ 6 Այլ ունիմք, ասեն ոմանք, եւ զերկրորդ յատուկն աւանդեալ վերագոյն ի ներում յաղագս գոյացութեան բանումն, յորժամ ասէր թէ յատուկ գոյացութեանն ոչ ունիլն ներհական. բայց այս ամենայնում գոյացութեան է, ոչ միայնում. քանզի եւ քանակի է։ 7 Եւ ասեմք՝ եթէ եւ յերկբայս էր անդ՝ եթէ ոչինչ է քանակումն ներհական, ասելով «բայց եթէ ոք զմեծն փոքումն եւ զշատն սակաւուն ասասցեն ներհական». այլ զայս յարաքարշէր ի ներում Յաղագս գոյացութեան բանումն առ ի խնդրել, իսկ այժմ առաջի իսկ կայ. քանզի յաղագս քանակի է բանս։ 8 Արդ՝ երկրորդ յատուկ քանակի ոչինչ ունիլն ներհական, եւ մի ոք ասասցէ զմեծն փոքուն եւ զշատն սակաւուն. քանզի այսոքիկ ոչ ներհականք։ 9 Եւ զի ոչ են ներհականք եւ ոչ քանակք, այլ առընչին՝ ցուցանէ ըստ ներկացութեան եւ ըստ հակայարկացութեան։ 10 Եւ ըստ ներկացութեան այսպէս՝ եթէ ոչ են քանակք, այլ առընչիցն են. իսկ ըստ յարկացութեանն այսպէս՝ եթէ ոչ են ներհականք, այլ առընչիցն՝ որպէս գոլ հասարակ իջաւան ներկացութեան եւ հակայարկացութեան զառինչսն. քանզի եթէ ցուցանեմք՝ եթէ առինչք են՝ ապա ոչ են քանակք, քանզի բաժանի քանակն յառընչիցն, եւ եթէ ցուցանեմք դարձեալ՝ եթէ առընչիցն են՝ ապա ոչ են ներհականք. քանզի քառակի հակակայիցն առիցելոց՝ որով հակաբաժանին ներհակքն յառընչիցն։

11 Եւ պարտ է գիտել եթէ երկուց ձեռնարկութեանց պիտանանայ ներկացութիւն, առաջնոյ՝ որ ասէ եթէ մեծն եւ փոքրն, շատն եւ սակաւն առ այլ ասին, իսկ քանակ ըստ ընքեան է. ապա ուրեմն՝ մեծն եւ փոքրն ոչ են քանակին։ 12 Երկրորդում ձեռնարկութեան՝ եթէ մեծն եւ փոքրն, շատն եւ սակաւն անորոշք եւ. քանզի մինչեւ զքանակին է մեծ, եւս քանակին է փոքր՝ անյայտ է. իսկ քանակն սահմանեալ է. քանզի քանիաւնութիւն յայտ առնէ, վասն զի յորժամ կամիմք զթիւ իրիք գիտել, հարցանեմք՝ եթէ քանի են. ապա ուրեմն՝ մեծն եւ փոքրն, շատն եւ սակաւն ոչ են քանակք։ 13 Արդ՝ զայսոսիկ ներսաստութիւնն։ 14 Իսկ հակայարակացութիւն չորից պիտանանայ ձեռնարկութեանց, առաջնումն՝ եթէ մեծն եւ փոքրն, շատն եւ սակաւն ինքեանք, որ ինչ ենն՝ այլոց ասին գոլ, իսկ ներհականքն ոչ ասին առ այլ. որգոն՝ թուխն ոչ ասի սպիտակ ի թուխ, այլ ներհական. ապա ուրեմն՝ մեծն եւ փոքրն ոչ են ներհականք։ 15 Իսկ երկրորդում պիտանանայ ձեռնարկութեան, որ ասէ՝ զի եթէ մեծն եւ փոքրն ներհականք են՝ ի միասին եղիցին ներհականքն նոյնումն կարող եղելում եւ մեծ գոլ եւ փոքր առ այլ եւ առ այլ։ 16 Իսկ երրորդում պիտանանայ ձեռնարկութեան, որ ասէ՝ եթէ մեծն եւ փոքրն, շատն եւ սակաւն ներհականք են՝ եղիցի ինքն ոք ինքեան ներհական. քանզի կարող գոյ նոյն ինքն եւ մեծ գոլ եւ փոքր ըստ նոյն ժամանակում առ այլ եւ առ այլ, որ է անտեղի։ 17 Իսկ չորրորդում պիտանանայ զոր ոչ ասէ Արիստոտէլ, այլ եթէ մեծն եւ փոքրն, սակաւն եւ շատն ներհականք՝ ոչ երբեք ներհականքն ապականողք եղիցին միմեանց, այլ ապրեցուցանողք. շատ փոքունք մի մեծ առնեն եւ շատ սակաւք մի մեծ առնեն. իսկ ներհականքն միշտ ապականողք միմեանց գոն։