Օգուտ Բժշկութեան

Որ քուն չի լինի եւ վասվաս, որ է տքնութիւն եւ ձրի խորհուրդ մարդուն

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Մասրուճուէն ասէ, թէ տքնութիւնն եւ ձրի խորհիլն սաֆրային եւ ի յարեան շատութենէն եւ սրանալուն լինայ, որ զանդամքն այրէ եւ չորացնէ եւ զայս ցաւս առնէ մարդուն։

Նշան որ ի տաքէ լինի այն է, որ երակն սուր լինի, եւ ծարաւի շատ, եւ քթին մէջն չորանայ, եւ երեսին գունն դեղնի, եւ քուն չի լինի, եւ շատ արթուն կենայ, եւ ձրի խորհի նա։

Ստածումն որ ի տաքէ լինայ։

Մասրճուէն ասէ, թէ լուծէ՛ զփորն դամոնջրով եւ վարդի շարապով, եւ պաղ ջուր լից ի գլուխն, եւ մանուշկի եւ դդմի ձէթ օծէ ի գլուխն եւ տո՛ւր ազոխի եւ դդմի ապուր, եւ տո՛ւր հազար, եւ զինչ որ տաս՝ տո՛ւր նշի ձիթով. եւ տո՛ւր զմանուշակն սնուցած, եւ խիարի կտի ձէթն օծէ՛ ի գլուխն, եւ կաթեցո՛ւ ի քիթն, որ գիճացնէ եւ քուն բերէ։ Եւ թէ ի յայս ձիթերս դդմի կուտ, հազրի հունտ խառնես՝ ուժով լինայ. եւ բնաւ զքաֆուրն ի գործ մի՛ արկաներ, այնոր համար որ չորութիւն յաւելցնէ եւ զքունն տանի։

Հունան ասէ, թէ ասպարիմներուն ջուրն եւ խաշխշի կեղեւն եւ գարէ ալուր օծէ ի գլուխն, եւ զաղջկմօր ի գլուխն կթեն. լաւ է զմանուշկին եւ զնոնոֆարին ձէթն ի գլուխն օծեն եւ ի քիթն կաթեցնեն. եւ ջրախառն գինի խմէ, եւ խաշխշի շարապ տուր։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ ի տքնութենէ կամ շատ բանելուն լինի եւ կամ ի հոգնաց՝ լուծումն արա որ շատ զէն չի լինի։ Եւ տքնութիւն որ ի բանէ եւ կամ ի հոգնաց լինայ՝ բարն կերակուր չուզենայ, եւ թէ ուտէ՝ չի մարսէ. պատճառն այն է, որ բնութեան ուժերն բացվել է. եւ թէ շատ դեղ առնես որ թվու անցանի՝ թաշանուճ լինի, եւ իր ստածումն դիժար լինայ։ Ջանա՛ եւ ստածէ՛։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Էհանան ասէ, թէ տքնութիւն եւ ձրի խորհուրդն այրած սաֆրայէ է որ ի սէվտայ է դարձել, եւ կամ սավտան այրել եւ սրացել։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ինքն բնաւ քուն չի լինի, պեղծ երազնի տեսնու, եւ խռչի, եւ ձրի խօսվի զրուցէ, եւ զինչ որ պատէհ ի ժմուն խօսի, եւ ի հոգս ի ցնոր կենայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Էհանան ասէ, թէ յառաջն ասփրիմներուն ջուրն տուր, եւ զանձն լվա՛. եւ թէ խաշխշի կեղեւ եւ պապունաճ եւ աքլիլմէլիք եփես ջրով, եւ վաղն եւ իրիկունն ի վերայ գլխուն լնուն որ զըղեղն ուժովցնէ, եւ մանուշկի եւ նոնոֆարի եւ դդմի ձէթ եւ աղջկմօր կաթն յիրար խառնէ եւ ի քիթն կաթեցու եւ ի գլուխն օծէ, որ քուն լինի, եւ գիճանայ ըղեղն եւ ուժովնայ. եւ անօթեց գարէջուր տուր։

Արճիճանիսն ասէ, թէ բնութիւնն կապ լինի՝ լուծէ՛ հոկնայով, եւ տո՛ւր մաշ դդումով եփած, եւ հաւկթի դեղնուց թերխորով, եւ դալար մանր ձկներ, եւ գինի ջրախառն խմէ. օգտէ աստուծով։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ այս ցաւս որ յանկարծ լինի՝ դժար է։ Եւ թէ ծաթրին եւ պապունաճ եւ ախհաւան եւ սիսանպար. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ եղկ ի վերայ գլխուն լից, որ քուն բերէ. ախհաւան եւ սուսանին տակին կեղեւն օծէ՛ եւ ի քիթն կաթեցուր, օգտէ։ Եւ թէ ցաւն խիստ լինի եւ այս դեղերն չօգտէ՝ դու տո՛ւր մէկ կուտ աֆիոն որ ուտէ, եւ հանապազ աֆիոն հոտոտայ որ քուն բերէ, եւ զայն կերակուրքն ուտէ որ զանձն գիճացնէ. եւ հանապազ ի բաղնիս մուտ եւ շուտ ել, եւ ամենայն թթուէ եւ ի աղէ պատրաստ կացիր, որ շուտով օգտէ դեղին զօրութիւնն։