Օգուտ Բժշկութեան

Պուրտ եւ թահաճուր եւ շայիրայ, որ է գարեկն որ աչիչն կոպն լինայ

Պատճառ պուրտին եւ թահաճուրին

Ֆաւլօսն ասէ, թէ թանծր պալղամի խառնուածէն լինի, որ ի կոպն ժողովի մինչեւ ագին աչացն եւ վերի կոպն ի դուրսի դիհն լինայ մարդուն։

Նշան պուրտին եւ թահաճուրին այն է, որ փոքր ուռեց մն ի յաչացն ի կոպն մինչեւ ագին ոսպան չաք կամ սիսռան չաք. եւ այն որ խիստ պինտ է՝ թահաճուր ասեն որ զէտ քարնալն։

Ստածումն պուրտին եւ թահաճուրին։

Ֆաւլօսն աասէ, թէ ճավշիր եւ պարզատ եւ օշախ զամէնն դրջէ՛ քացխով եւ տրորէ՛ եւ մէկ քանի հեղ ի վերայ օծեն. եւ թէ այտով չողջանայ՝ դուն ճղքէ՛ զտեղին եւ հա՛ն զցաւն եւ յետոյ ցանէ՛ զրուր։

Մասրճուէն ասէ, թէ դեղն այն է, որ ի կիֆալէն երակ առնես. եւ այարիճի ֆայղարայ տաս, եւ հապի սապռով լուծես զփորն, որ յիստկէ զաչքն եւ զգլուխն ի պեղծ խառնվածոց։ Ա՛ռ օշախ եւ քացախ եւ մոմ եւ մանուշկի ձէթ, եւ տիմէտ արա ի կոպն, եւ թէ զթուզն եփես եւ ի վերայ դնես՝ օգտէ. եւ կակուղ եւ կարմիր շաֆ քաշէ. եւ թէ չի աջի՝ ճղքէ եւ քօքն հա՛ն, եւ ցանէ՛ ի տեղին դեղին զրուր. օգտէ։

Գեղիանոս ասէ, թէ դեղ թահաճուրին այն է, որ կիֆալէն երակ առնուն եւ ջուրն եղկ այնեն եւ վերան լնուն որ կակղանայ. եւ թէ չողջանայ՝ մորհամի տախլիոն դիր ի վերայ. օգտէ. եւ թէ շատ օրեր անցնի ի վերայ եւ այս դեղս ոչ օգտէ՝ դու զտեղն ճեղքէ՛ եւ զհիմն հա՛ն զցաւուն, եւ խաղաղ նիստ եւ մի՛ շարժիր մինչեւ ողջանայ. եւ հանց ջանա՛, որ ի ցաւուն տեղն իրք մն չի մնայ, եւ լման ճղքէ եւ հա՛ն, եւ դեղերով որ ժմուն պիտեւան է՝ ողջացո՛ւ։ Եւ այս ի բժշկութենէ չէ, այս արուեստս ի դուրսէ է, եւ ձեռնագործ է, եւ որ աղէկ է։

Այլ ցեղ աչաց դեղ ընտիր, որ զմշուշն տանի, եւ ի սպիտակուց եւ զարիւնն եւ բուսած միսն խափանէ։ Ա՛ռ անծակ մարգրիտ, կաքվու լեղի եւ մուշք պարապար, աղա՛ եւ աչքն դիր, խիստ գովելի է եւ թագաւորական։

Պատճառ գարեկին այս է

Մասեհն ասէ, թէ ինքն ի թանծր արենէ, որ այրած լինայ եւ աչացն ի կոպն ժողվի, եւ ուռի զէտ գարեկ լինի եւ պինտ կենայ եւ ի թարթիչքին ի տակն եւ կարմրի։

Նշան գարեկին այն է, որ երկան ուռեց մն ի կոպին ներքեւն լինի, եւ գայ աչացն արտեւանացն ներքեւն. եւ ամէն օր մեծանայ եւ կարմիր լինի, եւ լինայ ի փթած խառնուածոցն աչացն։

Ստածումն գարեկին այս է։

Մասեհն ասէ, թէ աչացն կոպն տաք լինի՝ դեղն այն է, որ շաֆի մամիսայ եւ հայկաւ եւ քասնու ջուր խառնես եւ օծես ի վերայ, եւ տախլիկոն դնես ի վերայ, որ ցաւն հալէ. եւ թէ չողջնայ մորհամովն՝ նա լաւն այն է, որ կտրես եւ արիւն հանես, եւ դեղին զրուրով ստածես, եւ զբորն հովցնէ. եւ դեղերով եւ մրգաջրով լուծումն այնես, եւ սրքնճուպին ճուլապ տաս, եւ կերակուր՝ մուզաւարայ, եւ կե՛ր հաւու ձագ նշի ձիթով։

Մասուվային որդին ասէ, թէ մոմ դնեն ի վերայ եւ տախլիկոն. շատ օգտէ. եւ ի բաղանիս մտէ. եւ զերեսն ի տաք գոլոշն բռնէ. եւ կարմիր մորհամն շատ օգտէ. եւ թէ ցաւուն տեղն տաք հացով շփես՝ օգտէ. եւ ի սպիտակ մոմն քիչ մն զաճ խառնես եւ զմոմն տաքցնես եւ դնես ի վերայ՝ օգտէ. եւ թէ զթուզն եփես եւ սապռ խառնես եւ օծես ի վերայ՝ օգտէ. եւ այարիճի ֆայղարայով լուծումն արա, որ զցաւն ի վայր քաշէ եւ անձն յիստկի ի պեղծ խառնուածոցն. եւ կերակուր տուր մուզաւարայ, եւ մաշ եւ յետոյ հաւու ձագ, եփէ՛ նռան հատով. եւ գիշերն մի՛ տալ. եւ մերձաւորութիւն մի՛ առնել, որ ողջանաս կամօքն աստուծոյ։

Աչք որ հին ցաւէ կամ եռք ունենայ եւ արիւն եւ կոպն թանձրացել լինի եւ իսպիտակ ունենայ եւ զպալ փարտայ. եւ որք հերք ունէ եւ իշած եւ ծերութիւն, որ կծղի աչքն եւ թվի թէ մոխրով ի լի է։ Ա՛ռ մարաղու թութիայ զաղէկն, աղա՛ եւ մաղէ՛ Ժ դրամ, եւ լից ի վերայ իշխունի ջուր կամ ազոխ, կամ աղջկմօր կաթ կամ ըռզիանի ջուր, եւ սնո՛ւ այտով, եւ դարձեալ աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ ա՛ռ ծովու փրփուր, շաքար եւ մարդու լեղի, անծակ մարգրիտ եւ իշտռմղի հաւկիթ, փերուղայի մանտրուն եւ լալ աղբրաց արիւն, խոզու ակռայ Ա Ա դրամ, խիստ մանր աղա եւ քիչ մի դահնայ ֆռանկի, եւ այտով աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ յաչքն դիր։