Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ քիթն հոտի եւ նասուր եւ կամ սունկ ելնէ ի մէջն

Պատճառ հոտալուն

Ֆաւլօսն ասէ, թէ անկից լինի, որ քթին ծակին ոսկրին մէջն պեղծ խառնուածն հոտել է, եւ գիճութիւն լինայ հոտել եւ ի քիմքն իջնու ըղեղէն։

Նշան հոտալուն այն է, որ յոսկրին ծակէն լինայ որ գոլոշ ելնէ՝ այն որ հանապազ հոտ գայ՝ եւ ոչ յաւելի լինի եւ ոչ պակաս. եւ այն որ գէճ խառնուածոց լինայ՝ այն է, որ ժամն յաւել ժամն պակաս։

Ստածումն քթին հոտալուն։

Ֆօլօսն ասէ, թէ ա՛ռ սնպուլ եւ ղարանֆիլ եւ սուք Ժ Ժ դրամ. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ ըռահանի գինով տրորէ՛ եւ ի քիթն կաթեցու. եւ խաղաջ արա եւ պատրուգ դիր այսով. եւ մեղրն թաթխէ՛ եւ մէկ ժմէն յետեւ փռնքտալ տուր, եւ թէ չոր խոց կայ՝ իջնու եւ ընկնի եւ իսպիտակ մորհամովն ողջանայ։

Էհանան ասէ, թէ պատճառն պեղծ գիճութենէ լինայ, որ բորբոսել է ի քիմքն եւ իջնու ի քիթն եւ բերանն եւ զբերնին հոտն գէշ առնու. եւ թէ խոց լինայ՝ դեղն այս է, որ խաղաջ առնես եւ քանի մն հեղ սրքնճուպինով, եւ անուշ համեմնի խառնես, որպէս սնպուլ եւ ղարանֆիլ, եւ սուք եւ սօտ եւ հուլպայ եփէ՛ գինով եւ տո՛ւր խաղաջ առնէ. օգտէ աստուծով։

Արպիասօսն ասէ, թէ լաւն այն է, որ զգլուխն եւ զըղեղն յիստկես հապի սապռով եւ կուկիայով եւ այարիճով. եւ յետ այնոր սրքնճուպինով պզուրի տուր. եւ այարիճի ֆայղարայով խաղաջ առնէ. եւ զմուռն տրորէ՛ անուխի ջրով եւ ի քիթն կաթեցուր. եւ համամայ եւ չոր կարմիր վարդ ծեծէ՛ եւ մաղէ՛ եւ պանի ձիթով շաղվէ՛ եւ քիթն դիր պառկելուն ժամն. օգտէ. եւ յետեւ զըղտուն գոզն ի քիթն կաթեցուր, զհոտած հոտն տանի. եւ զսնպուլն եւ ղարանֆուլն եւ զդաղձն մանր ծեծէ՛ եւ յիրար խառնէ՛ եւ ի քիթն կաթեցու ջրով եւ կամ ցանէ՛. եւ թէ զանուխն ի քիթն փչես՝ օգտէ. եւ սօտն եւ մուռն մանր լոսէ՛ եւ ցանէ՛ եւ կամ փչէ՛ ի քիթն. օգտէ։

Պատճառ սնկան եւ նասուրին

Այս է որ պեղծ միս բուսնի ի մէջն եւ զշունչն արգելէ. եւ սունկն ի պեղծ խառնուածոց լինի, որ յաւելնայ եւ ի քիթն իջնու։

Նշան սնկան եւ նասուրին այն է, որ յորժամ խօսի՝ նա քիթն տափկի եւ թանծրանայ. եւ սնկան նշանն այն է, որ թուլ միս մն ի քթին մէջն ի կախ լինայ եւ կպչի, եւ գունն կարմիր լինայ։

Ստածումն սնկան եւ նասուրին։

Էհանան ասէ, թէ դեղն նասուրին այն է, որ մուրհամ ժանկառով պատրուգ դնես, որ զփթած միսն ուտէ եւ սրբէ. եւ յետոյ իսպիտակ մորհամով պէտ այնես. եւ թէ զկանանչ օշնան ծեծես եւ թաթխես ի պատրուգն եւ դնես ի քիթն՝ օգտէ. ըռաստուխ Բ դրամ, ժանկառ Բ դրամ ծեծես մանր եւ պատրուգով դնես ի քիթն եւ խառնես օշնայի ջուր, որ շատ օգտէ։

Մասեհն ասէ, թէ լաւն այն է. որ ի կիֆալէն երակ առնուս եւ ի ծոծրկէն ապիկիս արկանես. եւ թէ ուժն ընկեր է՝ լուծումն արա այարիճով. եւ մորհամ ժանկառի պատրուգ դիր որ զաւելի միսն ուտէ, եւ արա՛ քանի մն հեղ. եւ թէ այսով չի յաջի՝ լաւն այն է որ կտրեն եւ յետոյ գինի կաթեցնեն եւ իսպիտակ մորհամով պէտ այնեն մինչեւ ողջանայ։

Մասուվային որդին ասէ, թէ լաւն այն է, որ զպղնձին թուալն լոսես գինով եւ դնես ի քիթն բամբակով. եւ թէ այն միսն որ ի քիթն է բուսել պինտ լինի՝ այն սարատան է. եւ նշանն այն է, որ զանկիկն կախվի, կզակն իջնու, եւ քիթն խիստ չորնայ. եւ իր ստածումն խիստ դժար է եւ չընդունի զդեղն բնաւ ամենեւին։