Օգուտ Բժշկութեան

Ֆուվախ որ պարսիկն սակնակ ասէ, որ է հեծկլտալն եւ հեծկլտուկն

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ լինի ի ստամոքին վատուժութենէն, որ սաֆրայ ժողվի եւ բնութիւնն զինքն խափանէ, եւ ստամոքին չորութենէն լինայ, եւ կամ յերկար ցաւոց եւ կամ լուծումն է եւ լերդի ուռէցին։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ ծարաւ ունենայ եւ յորժամ փսխէ՝ սաֆրայ գայ. եւ այն որ չոր ստամոքէն լինայ՝ բերանն չորնայ, եւ որ լերդէն՝ մուտպղայ ջերմէն լինի, յաջ կողն ցաւի։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Թէ ստամոքին վատուժութենէն լինի՝ տուր փսխել սրքնճուպինով եւ տաք ջրով, եւ յետոյ տո՛ւր գարէջուր եւ Բ նռան ջուր եւ դալար դդումն։ Եւ այն որ ի ստամոքին չորութենէն լինայ՝ ասպաղօլ եւ գառնալեզու պաղ ջրով եւ հով ձիթեր, եւ օծէ՛ զստամոքն հով ձիթերով եւ շնխաղողով եւ վարդի ձիթով, եւ սպանախ եւ դդում տուր։ Եւ այն որ փորուն լուծելուն լինայ՝ տուր մսով ապուր եւ հաւձագ եւ հաւկիթ, եւ անուշ հոտայ, եւ մանուշկի ձէթ ի քիթն կաթեցու, եւ տաք իրվի խմէ, եւ այն որ տաք ուտելու եւ խմելու լինայ, որ է սոխն եւ սխտորն եւ պղպեղն եւ որ նման է սոցա։

Դէվճանիսն ասէ, թէ լերդին ուռէցն լինայ եւ ջերմն լինի եւ սիրտն խառնակի՝ դեղն այն է, որ զբասիլիկն կտրես, նռան եւ գարու եւ վարդի ջրեր տաս. եւ քաֆուր խառնէ եւ օծէ՛ ի լերդն. եւ շնխաղողի եւ քասնու ջուր եւ սրքնճուպին։ Եւ թէ այս ի ջերմէն եւ կամ ի պահոցն յետեւ լինայ, եւ որ տաք իրվի լինայ կերել՝ տո՛ւր ասպաղուլին լուապն եւ նշի ձէթ եւ կակուղ իրվի եւ մալէզ, եւ գարէ ալրով եւ նշի ձիթով։

Մասրճուէն ասէ, թէ որ լերդն ուռի եւ հեծկլտայ՝ եւ անգէտ բժշկնին գիտենան թէ կու մեռնի. եւ ժողվել է յաւելված ջերմէն. եւ դեղն այն է, որ բասիլիկէն երակ առնես, թէ վատուժ այլ լինայ՝ օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Այն է, որ հով խլտ ի ստամոքն ժողվի, եւ կամ քամի, որ զստամոքն ի վայր քաշէ, եւ ծանր ուտելու եւ գինու լինայ, եւ կամ չհալէ զուտելուն ի թանծր քամուն։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ծարավ չլինի. եւ այն որ քամու այն է, որ չմարսելուն յետեւ լինի. եւ այն որ ծանր կերակրոց եւ գինու լինի՝ եւ այնոր ստամոքն ցաւի։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Ապուճարեհն ասէ, թէ այն որ ի հով խլտէ լինի՝ առ վայրի կարօսի հունտ եւ սօտ եւ քամոն եւ խունկ Ա Ա բաժին. աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ քամոնի ջուր խառնէ՛ եւ տո՛ւր. օգտէ, եւ սազապի տերեւ ու հուլպայ մեղրով խառնէ՛ եւ տո՛ւր. օգտէ։ Եւ այն որ ի քամու լինայ՝ դեղն այս է. նանխու եւ զանճապիլ եւ անուխ եւ մազատքէ տուր ուտէ. օգտէ. եւ սիսանպարի եւ սազապի տերեւն եւ անուխն, որն որ լինայ՝ օգտէ։ Բ դրամ տաս հին գինով. եւ անուխ եւ քամոն եփէ եւ զջուրն տուր, եւ քիչ մն խունկ խառնէ ի յայս ջուրն եւ տո՛ւր, ի տաք բաղնիսն տաք ջուր խմէ. օգտէ։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ այն որ ծանր կերակրոց լինայ՝ տո՛ւր քիչ մն անուխ եւ քամոն. դդմով եփէ եւ տուր. օգտէ. եւ հանապազ խունկ ծամէ. եւ տաք կտաւ ի վերայ փորուն դիր. եւ այն օրն իսկի իրք մն չուտէ. եւ մէկալ օրն ի բաղնիս մտէ, եւ ուտէ զայն կերակուրքն որ զստամոքին գիճութիւն տանի, որպէս ղալիայ եւ մութանճանայ տաք դեղերով, եւ անպակ եւ անուշ գինի խմէ։ Եւ այն որ չմարսէ ի հով քամուն՝ խունկ Գ դրամ, եւ ըռասան Զ դրամ, եւ անուխ եւ սազապի տերեւ Բ Բ դրամ, ծաթրին եւ նանխու Ա Ա դրամ, եւ սիսանպարի հունդ եւ քամոնի ջուր եւ անուխի յիրար խառնէ եւ տո՛ւր Բ մթխալ. օգտէ։