Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ հալաբուշտն խոց լինայ եւ կամ մէջն քար ընծայի

Պատճառ բշտին խոցին

Մասրճուէն ասէ, թէ ի սուր խառնվածոց լինայ, որ ժողվի եւ յաւելնայ, եւ կամ տաք ուռէցէ լինայ, որ պաթի եւ խոց առնէ զտեղն։

Նշանն բշտին խոցին այն է որ սուր խառնվածոց լինայ այն է, որ հետ գոզին թարախ ելանէ եւ կսկծէ. եւ այն որ ուռէցէ լինի՝ թարախն Ա հեղ գայ ի դուրս եւ այլ չգայ։

Ստածումն բշտին խոցին։

Դեղն քաքանաճին ղուրսն է, եւ մեղրաջուրն եւ իսպիտակ շաֆն է, որ կաթով տրորես եւ զուրախայով ի բուշտն ղրկես։ Եւ յորժամ ցաւն խիստ լինի կամ թարախ շատ գայ՝ զմեղրաջուրն զուրախայով ի բուշտն ղրկէ, պզր ղաթունի լուապ եւ վարդի ձէթ տուր անօթեց. եւ հանապազ տո՛ւր իշու կաթ եւ այծու, խաշխշին եւ քաքանաճին ղուրսն օգտէ որ տաս հով ջրով Ա մթխալ։ Եւ այս մորհամն լաւ է. - Ա՛ռ զուկի ձէթ Ա դրամ, եւ կաքվու ճրագու Գ դրամ, եւ իսպիտակ մոմ Ժ դրամ. զամէնն յիրար խառնէ եւ մորհամ արա եւ հանապազ օծէ՛ ի բուշտն. եւ թէ իսպիտաճ եւ սագու եղ եւ վարդի ձէթ մորհամ առնես եւ զուրախայով ի բուշտն ղրկես՝ մեծ օգտութիւն առնէ։

Արպիասօսն ասէ, թէ տո՛ւր զայս ղուրսն. - Ա՛ռ քօշմօրուաց քամուքսն եւ մատնէհար կաւ եւ պուստ, եւ քահրուպար եւ նշայ եւ խիարի հունդ եւ սեխի եւ տղտի եւ ստեպղինի եւ տուղու եւ վայրի կարօսի, եւ զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ ղուրս արա եւ տո՛ւր Բ դրամ։ Այս դեղն այլ օգտէ. - Ա՛ռ սեխի եւ խիարի եւ դդմի հունդ, եւ զամէնն կտուած Ե Ե դրամ, նշայ Դ դրամ եւ ըռուպի սուս Ը դրամ, փրփրեմի հունդ Գ եւ կէս դրամ, նուշ կտուած եւ ֆնտուխ խորված Դ Դ դրամ, եւ ճալղուզայ Գ դրամ, եւ նշի խէժ եւ աֆիոն Ա Ա դրամ. զամէնն ծեծէ՛ եւ ղուրս արա եւ տո՛ւր ժմուն Բ դրամ. օգտէ աստուծով։

Պատճառ բշտին քարին

Էհանան ասէ, թէ այս ցաւս տղայոցն շատ լինայ. պատճառն ի թանծր եւ ի հում խառնուածոց լինայ, որ ժողվի ի բուշտն եւ տաքութենովն կապի եւ պնդի, եւ տաք իրվի շատ ուտէ։

Նշան բշտին քարին այն է, որ գոզն իսպիտակ լինայ եւ զջրին ճանապարհն զէտ խանծէ, եւ դժար գոզէ, եւ խիստ ցաւի, եւ նստատեղն ի դուրս գայ։

Ստածումն բշտին քարին։

Դեղն այն է, որ առնուս հաճար ըլ եահուտ Բ դրամ, ծեծես եւ տաս, եւ թէ Բ դանկ կոր այրած տաս սեւ սիսռան ջրով՝ շատ օգտէ։ Ա՛ռ ապիկի այրած Ա դրամ, սամղ արապի եւ խէժ սալորի եւ ըսղուլուֆանտարիոն Բ Բ դրամ, եւ կապարայի տակի կեղեւ Բ դրամ. եւ ծեծէ՛ եւ մաղէ՛ եւ տո՛ւր Բ դրամ սրքնճուպինով. օգտէ։

Մասուային որդին ասէ, թէ լաւն այն է, որ յամէն քաղցրէ եւ ի մրգէ եւ հաւկթէ եւ ի ձկնէ չուտէ։ Եւ զայս մաճունս տուր օգտէ. - Ա՛ռ ասարոն եւ բողկի հունդ եւ տուղու եւ հապլղար եւ սալիխայ եւ սնպուլ եւ պալասանի պտուղ. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ մեղրաջրով շաղվէ՛ եւ տո՛ւր Գ դրամ ըռզիանի ջրով, եւ թէ ցաւն խիստ լինայ՝ կէս դրամ կորի մոխիր խառնէ, եւ ապիկի այրած խառնէ կէս դանկ եւ տուր. եւ հանապազ զաճուկն օծէ՛ կորի ձիթով. շատ օգտէ. եւ կորին ձէթն այն է, որ զկորերն ի կճիճն դնես եւ եռցնես ձիթով, եւ օծես. եւ սազապին եւ նարդին եւ պալասանին եւ ղարին եւ այս ամէն տաք ձիթերն օգտէ. եւ սեւ սիսեռն եւ լուպիան մսով եփած եւ շուրվայ տաք դեղերով օգտէ աստուծով։ Եւ հանապազ տաք ջրով աւազան արա եւ նի՛ստ. օգտէ աստուծով, ամէն։ Եւ թէ զբողկն առանց տերեւի ծեծես եւ առնես ի ջրէն Ժ դրամ եւ անօթեց տաս որ խմէ՝ նա զմեծ եւ զփոքր քարն հալէ եւ հանէ ի բշտէն, զի փորձած է աստուծով։

Այս դեղս այլ լաւ է. ա՛ռ սուս, հապլղար, ֆիլֆիլ, քարաւիսի հունդ, զիպլ համամ Ա Ա բաժին. զամէնն ծեծէ՛, մեղրով մաճուն արա եւ տո՛ւր Բ դրամ ըստ ուժոյն։ Զքարն կտրէ եւ հանէ ի բշտէն։