Օգուտ Բժշկութեան

Վասն մկնատամին եւ կավարսին եւ բշտին եւ քամուն

Պատճառ մկնատամին այս է

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ ինքն տաք ուռէցնուն է, որ լինայ այն կերակրէն որ զարիւնն յաւելցնէ, եւ կամ լինի որ ատենն երակ առնելուն անցնի եւ չառնու։

Նշան մկնատամին այն է, որ ուռէց ի յանդամն լինայ, եւ գունն կարմիր, եւ մեծանայ եւ ցաւն խիստ. եւ թէ զձեռդ ի վերան դնես՝ նա տաք լինայ։

Ստածումն մկնատամին այս է։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ ստածումն որպէս տաք ուռէցին ստածումն։ Եւ զգուշ կացիր, որ թէ ցաւուն ի հիմն ուժով է՝ զհիւանդն կու սպանէ։ Եւ թպտիրն այն է, որ յառաջն երակ առնեն եւ ապիկիս արկանեն, եւ տան զեփած հալիլան եւ զշահթառային ջուրն. եւ այլ տան զսալորին նուխուն եւ թմրհնդին եւ յունապ. եւ թէ ուզես որ եփի՝ տախլիկոն ի վերան դիր. օգտէ. եւ յորժամ ծայր տայ՝ անծրութ տրորէ եւ մեղրով եւ տաքցու ի կրակն, որպէս մորհամ լինայ, եւ վերան դիր. օգտէ։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ դեղն այն է, որ կտաւատ եւ մարվի հունդ եւ աղաւնոյ ծիրտ եւ թթու խմոր մէկտեղ շաղվես եւ դնես ի վերան։ Եւ թէ զչոր թուզն ջրով եփես եւ աղէկ ծեծես եւ քիչ մն քամոն խառնէ եւ շիրիկ ձիթով շաղվէ՛ եւ որպէս մորհամ արա եւ դի՛ր ի վերան։

Սահակն ասէ, թէ դեղն այն է, որ կերակուր պակաս ուտէ, եւ միս եւ հալվայ եւ գինի զէն առնէ. եւ տաս թթու իրվին։ Եւ դի՛ր ի վերան լուապ ասպաղօլի, եւ գարու ալուր եւ շնխաղողի ջուր եւ հաւկթի իսպիտակ ի վերան դիր. եւ ասպաղօլ եւ չամիչ ծեծէ՛ որպէս մորհամ եւ դի՛ր. օգտէ։ Եւ թէ ուզես որ շուտ բանայ՝ ա՛ռ զպալատուրին զմեղրն եւ ի վրան դիր. շուտ բանայ եւ օգտէ աստուծով։

Պատճառ կավարսին

Դէվճանիսն ասէ, թէ լինի տաք արենէ եւ սուր սաֆրայէ, որ յիրար խառնի եւ անձն ի վեր տայ որպէս կորեկ։

Նշան կավարսի այն է, որ ուռի եւ վեր տայ որպէս կորեկ եւ լինայ իսպիտակ, եւ թարախ ելանէ, եւ խիստ ցաւի. եւ ուռէցն զէտ միս կարմիր լինայ։

Ստածումն կավարսին այս է։

Դէվճանիսն ասէ, թէ դեղն այն է, որ երակ առնես եւ լուծումն այնես մրգաջրով. եւ զսաֆրան լուծես հալիլայով եւ սակամոնով։ Եւ թէ տեղին խոց լինայ՝ ա՛ռ գղթոր եւ նռան կեղեւ եւ սանտալ եւ հայկաւ եւ քացախ եւ վարդէջուր. զամէնն յիրար խառնէ եւ օծէ՛ ի վերան. եւ զքացախն քիչ արա, որ չայրէ եւ կսկիծ չտայ։ Եւ բռնող դեղերն ամէն օգտէ աստուծով։

Մասուային որդին ասէ, թէ տո՛ւր լուղազիայ եւ աղէկ կերակուրք. եւ ի բաղանիս մտէ. եւ թէ տֆլայ եւ սազապ մանր ծեծես եւ քացխով եփես եւ օծես ի վերան՝ օգտէ։ Եւ թէ քիչ մն մուռ սազապով եփես եւ քացախ խառնես եւ օծես՝ օգտէ աստուծով։

Մատային ասէ, թէ բշտին քամուն եւ քամին այն է, որ ի յանձն սեւ կէտեր լինայ. եւ մէկն մեծ լինայ որպէս բուշտ, եւ հանց թվի թէ կրակն է այրել։ Երակ առ, թէ լիութիւն կայ ի յանձն. եւ տո՛ւր սալորի ջուր եւ նռան ջուր, որ զարիւնն խաղեցնէ, եւ այն բուշտն պաթէ եւ սրբի. եւ իսպիտակ արճիճ ի վերան ցանէ, կամ մուրտասանկ սնուցած ի վերան ցանէ, եւ մուրտ եւ վարդէջուր ի վերան դիր. եւ պատրաստէ՛ յամէն տաք եւ չոր կերակրէ. եւ տո՛ւր հանապազ զթթու կերակուրքն. շատ օգտէ աստուծով։