Աշխարհացոյց

Առաջին՝ Սպանիա երեքանկիւնի իմն ձեւով կալով ի մէջ ծովուց որպէս կղզի, սահմանի յարեւմտից եւ ի հիւսիւսոյ Ովկիանոսիւ, իսկ յարեւլից՝ Պիւռինէ լերամբ. իսկ ի հարաւոյ՝ Յունաց ծովու։ Բաժանի նա փոքր աշխարհս երիս, որք ունին գաւառս բազումս եւ զքաղաքս, զորս անուամբ յիշատակել աշխատութիւն անշահ համարեցաք։ Եւ ո՛չ միայն զգաւառս եւ զքաղաքս՝ այլ խորհեցաք միայն գրել զլերինս անուանիս եւ զգետս հզաւրս եւ զքաղաքս հոյակապս։ Եւ թէ այլ ինչ նշանաւոր՝ թողլով ի բաց զթիւս եւ զչափս եւ զմանրամասնաբար պատմութիւնս։

Երկրորդ՝ Բրիտանացւոցն է, որ են երկու կղզիք ի հիւսիւսային Ովկիանոսէ, ի վերոյ կողմանէ Սպանիոյ։ Եւ անուն արեւմտեան կղզոյն Իւոբառնիա. եւ է դարեհատաձեւ ճղճղկէն, յորում գետք հզաւրք վեշտասան եւ ազգք բազումք։ Իսկ անուն առեւելեան /170b/ կղզոյն՝ Աղուիոն, որ է մեծ քան զնա։ Եւ է տզրկաձեւ բազմաճիւղք, յորում գետք հզաւրք քսան եւ հինգ եւ յոյժ մեծածառ անտառ։ Եւ շուրջ կղզեաւն մանունք կղզիք քառասուն եւ մի. եւ Թուղիս մեծ կղզի։

Երրորդ՝ Գաղիոս է, յարեւելից կալով Սպանիոյ։ Եւ սահմանի ի հիւսիւսոյ եւ յարեւմտից Ովկիանոսիւ. իսկ ի հարաւոյ եւ յարեւելից՝ Յունաց ծովուն։ Եւ բաժանի Գաղիոս յաշխարհս չորիս, յորում են լերունք մեծամեծք երկուս, գետք հզաւրք քսան եւ ինն, եւ կղզիք շուրջ չորեքտասան։ Ունի եւ քաղաքս եւ ազգս բազումս։ Ազգն փրանգ լինի եւ ի նմա. եւ հզաւրս գոմէշ սպիտակ եւ սպանող մարդոյ։

Չորրորդ՝ Գերմանացւոցն է, յելից կալով Գաղիոյ, առ հիւսիւսային Ովկիանոսիւ մինչեւ զՍարմատացւոց լերունս եւ ցԴանուբ գետն։ Ունի Գերմանիա ազգս հինգ, յորոց մի՝ Գութք։ Ունի եւ լերունս անուանիս երիս։ Ունի գետս հզաւրս մետասան եւ կղզիս ինն։ Ունի անտառ չորս՝ յոյժ մեծածառս։ Ունի եւ երկաթկտրութիւնս։

Հինգերորդ՝ Դաղմատիա է, յարեւելից Գաղիոսի եւ առ երի Գերմանիոյ։ Եւ սահմանի. յարեւելից Դանուբ գետոյ ակամբքն, իսկ ի հիւսիւսոյ յարեւելից նոյն Դանբոյ դարձովքն. իսկ ի հարաւոյ Յունիոն ծոցաւն։ Եւ ունի Դաղմատիա աշխարհս վեց, եւ քաղաքս եւ գաւառս բազումս։ Ունի եւ լերունս վեց, եւ գետս քսան եւ կղզիս հինգ։ Եւ լինի ի Դաղմատիոյ գազան մի որպէս եղն մեծ, բոնոս անուն, որ զկոյն ձգէ որսորդացն եւ այրէ։

/171a/ Վեցերորդ՝ Իտալիա է, յարեւելից Գաղիոյ եւ առ երի Դաղմատիոյ՝ ի հարաւոյ կուսէ։ Եւ սահմանի. ըստ արեւմտից եւ հիւսիւսոյ Ալպիացովքն եւ Ոկռէ լերամբքն. իսկ ի հիւսիւսոյ եւ յարեւելից Յունական եւ Ադրիական խորշիւն. իսկ ի հարաւոյ Տիւռենական պիւղագոսիւն։ Եւ ունի Իտալիա աշխարհս վեց, եւ քաղաքս, եւ գաւառս բազումս։ Ունի լերունս եւ գետս վեշտասան, եւ կղզիս եւթնեւտասան, յորոց մինն՝ Պոնդիա, ուստի՝ Պիղատոսն։ Ունի եւ մարաքաղաքս՝ զհոյակապն Ռաւինա եւ զմեծն Հռոմ։ Բայց է Իտալիա համար եւ այլ աշխարհ մի Կաւրսիկ անուն՝ ի Սկիւռնիայ կղւոջն՝ չորս հարիւր մղոնաւ շրջապատելով, յորում գաւառք երեքտասան, եւ գետք վեց, եւ մի Ոսկի անուն լեառն, ուր ոսկի եւ արծաթն հատանի, երկրաբուսակ ծնեբեկ։

Եւթներորդ՝ Սառդոնիա է, մեծ կղզի հուպ կալով ընդ Խռնիոս կղզին ըստ հարաւ կոյս երկայն ձեւով՝ ի հիւսիւսոյ ի հարաւ կոյս։ Եւ ունի գետս հինգ, եւ լերունս դժարս, եւ ամուր տեղիս, յորում քաղաքս ինն, եւ գաւառս քսան. մանր կղզիք՝ ինն։ Եւ շրջապատելութիւն Սարդոնիայի՝ ինն հարիւր ութսուն։

Ութերորդ՝ Սիկիլիա է, մեծ կղզի, յարեւելից կալով Սարդոնիոյ կղզոյն։ Եւ է Սարդոնիա երեքանկիւնի ձեւով ծայրէ ի ծայր հարիւր մղոն, յորում գաւառք հինգ, քաղաքք ինն, գետք իննեւտասան, կղզիք վեշտասան, լերու/171b/նս երկուս՝ Պառթենոս, յորմէ գետք բղխեն եւ Բառկանոս, որ կատարն հանապազ հրով տոչորի։ Եւ է Սիկիլիայ յոյժ արգաւանդ։

Իններորդ՝ Սարմատացւոց հասարակն է, յարեւելից կալով Գերմանացւոց՝ առ հիւսիւսային Ովկիանոսիւ մինչեւ յանծանաւթ երկիր եւ ցՌոպիա լեառն, յորմէ ելանէ Տաւնայիս գետն։ Եւ ունի Սարմատիա աշխարհս փոքունս՝ ի քրիստոնէից զՔոսոն ցամաք կղզի եւ ի հեթանոսաց բազումս։ Ունի եւ զլերունս եւթն, եւ գետս երեքտասան, եւ փոքր լիճ մի, եւ կղզիս երկուս։ Ունի եւ բագինս երկուս, մին կոչի Աղեքսանդրու եւ միւսն՝ Կեդարու։

Տասներորդ՝ Թրակացւոց աշխարհն յարեւելից կալով Դաղմատիոյ։ Եւ ունի Թրակիայ փոքր աշխարհս եւթն, մի մեծ, յորում են Սկղաւանիացւոց ազգն քսան եւ հինգ, որոց փոխանակ մտին գութքն։ Ունի եւ լերինս եւ կղզիս եւ լիճս, եւ քաղաքամայր զերջանիկն Կոստանդինուպաւլիս։

Մետասաներորդ՝ Մակեդոնիա<է>, յելից կալով Յունական պեղադոսին, առ երի Դաղմատիոյ եւ Թրակիոյ՝ ի հարաւ թողլով զԵլլադա։ Եւ ունի Մակեդոնիա լերինս վեց, եւ գետս տասն, եւ գաւառս երեսուն, քաղաքս վեշտասան, ծովս վեց, եւ կղզիս /172a/ չորս։ Եւ լինի ի Մակեդոնիա մարմարիոն կանաչ սպիտակախայտ։

Երկոտասաներորդ՝ Ելլադա է, առ երի կալով Մակեդոնիոյ ի մէջ պեղագոսից։ Եւ ունի Ելլադա փոքր աշխարհս վեց՝ զԵպիւռիա, զԱքիա, զԱտտիկէ, զԵբիա ապառաժ եւ զԿրետ մեծ կղզի եւ զՊեղոպոնեոս ցամաք կղզիս։ Ունի եւ լերունս, եւ գետս, եւ գաւառս, եւ քաղաքս եւ կղզիս բազումս յոյժ։ Ունի եւ մեհեանս երիս՝ զԻւռիա, եւ զԱրտեմիա եւ զՊոսիտինոս։ Եւ ունի մայրաքաղաք հոյակապն զԱթէնս։ Ունի ջուր ի կղզոջն զՄիւռտիոյ, որ անպատճառ այսր եւ անդր հոսի, ուր խորասոյզ եղեւ Արիստոտէլ։