Գիրք վաստակոց

Եւ գիտելի են գաւառքն եւ ազգի ազգի սովորութիւնք մարդկան ազգիս: Են ոմանք որք ասեն թէ մենակ յետ կթելոյն 'ի տերեւաթափն աղէկ է տնկելն. եւ են որք 'ի գարնանամուտն 'ի փետրվարի եօթն օրն: Բայց մեք զայս լաւ փորձով գիտացաք, որ 'ի վատոյժ եւ 'ի չորային եւ 'ի մատներ գաւառսն՝ որ 'ի ջերմային դաշտսն, պատեհ է որ 'ի փետրվարի եօթն աւուրն 'ի վեր, մինչեւ 'ի մարտի առաջին օրն լիցին տնկուածքն. եւ 'ի գիջային եւ հաստագետին գաւառսն՝ 'ի վերջս գարնան. բայց 'ի յաղթ եւ 'ի լեղէհամ տեղիսն, յաշնան յետ այգեկթոցն, յորում տեղան ձմեռան անձրեւքն եւ ողողեալ լուանան զհողն եւ քաղցրացուցանեն եւ բռնել տան զտունկն եւ դարմանեն: Եւ արա պարտակ. զխիճ 'ի գետափն տեղեաց առնուլ պիտի, եւ լնուլ 'ի տակս տնկին, զի հովացուսցէ զնա եւ տարցէ զդառնութիւն հողոյն եւ սնուսցէ զտունկն եւ պահեսցէ: Եւ երբ դնել կամենաս, նախ սրբեա զտերեւսն եւ զմկրատսն եւ ապա դիր:

Եւ զպարարտ գետինն պարտ է յամառն վաստակիլ եւ կակղել. զի երբ գան անձրեւքն՝ կակղացուսցեն եւ թարմացուսցեն զտեղիսն, որ յորժամ տնկես՝ աղէկ բռնէ: Բայց զնօսր գետինն չէ պատեհ յամառն վաստակել, զի չորացուցանէ եւ աւերէ զնա արեգական ջերմութիւնն: Ապա զվաստակելն, զփորելն եւ զտնկելն՝ 'ի մէկ ժամանակ արա, 'ի յաշնան, երբ անձրեւ առնու: Եւ են ոմանք որք հաւանեալ են, զի զջերմային գաւառաց տնկելն 'ի հոկտեմբեր ԺԵ օրն սկսանին, մինչեւ 'ի դեկտեմբերի ԻԵ օրն. եւ անտի մինչեւ ԽԵ օր ելանէ, որ լինի փետրվար ամսոյ եօթն օրն, տես որ ամենեւին տունկ չցըցես 'ի հող. թող որ գարնանային օդն քաղցրահամ փչէ, եւ ապա համարձակ տնկեա: Բայց 'ի լերինս եւ 'ի ցրտային ձմեռսն՝ ըստ իւրաքանչիւր ցրտային կերպիցն, 'ի ջերմութիւնն եւ 'ի շարժս տնկոցն պարտ է հայել, եւ ըստ այնմ առնել զտնկուածքն: Եւ այսր աղագաւ հաւանեցաք, որ զջերմային եւ զնօսրագետին տեղեաց տունկսն՝ յաշունն դնեն, զի զձմեռն բոլոր՝ զտակն եւ զմազմզուկսն դէպ 'ի վայր շինեսցէ, որ երբ գայ գարունն, նա զվայրն սար շինած գտանես. այնուհետեւ դու զվերն եւ զծլելն միայն հոգա. թէ ոչ՝ զերկու դեհն զվայրն եւ զվերն 'ի միասին չկարէ պաշտպանել. եւ այնր աղագաւ սղալումն լինի: Պարտ է… պահէն մինչեւ 'ի տասն պահն առնել զտնկուածքն. քանզի 'ի յուժգին հողմոց սկիզբն՝ 'ի կատարումն գան աւուրն. եւ տես աղէկ որ տնկելոյ գետինն աղէկ հիւթ լինի եւ չլինի չոր: