ՅԱՂԱԳՍ
ՊԱՏԱՀՄԱՆ
1
ՊՐԱԿՔ
ԻԹ
2
Սահմանք
պատահման
բացատրեն
նմա
զըստ
արժանոյն
կարգ,
քանզի
յայտնեն՝
եթէ
վերջին
է,
եւ
նուազ,
եւ
տկար։
3
Քանզի
զի՞նչ
է
պատահումն։
4
Որ
լինի
եւ
բացալինի
թարց
ենթակային
ապականութեան։
5
Եւ
տարակուսեն
ոմանք
ասելով,
եթէ
վասն
է՞ր
ի
պատահման
միայն
զանց
արար
զբացորոշութեամբն
Արիստոտէլի.
ոչ
ասաց,
եթէ
քանի
նշանակութիւնք
են
պատահման,
եւ
եթէ
յաղագս
որոյ
նշանակութեան
է
բանն,
այլ
նոյնժամայն
ի
վերայ
ածէ
զվարդապետական
յեղանակն։
6
Առ
որս
ասեմք,
եթէ
զքանաբարն
ասել
եթող,
վասն
զի
յառաջ
քան
զայսոսիկ
ասաց՝
եթէ
պատահումն
երկակի
է,
կամ
անջատական
կամ
անանջատական։
7
Իսկ
յաղագս
որոյ
նշանակութեան
ոչ
արտադրեաց,
կամելով
զամենայն
պատահմանէ
բուռն
հարկանել.
քանզի
յայնժամ
ասեմք
յաղագս
որոյ
նշանակութեան
է
բանն,
յորժամ
զմիոջէ
բուռն
հարկանեմք,
եւ
յորժամ
ոչ
վասն
բազմաց
ուսուցանեմք։
8
Արդ,
եռակի
բացատրելով
ասէ,
թէ
«պատահումն
է,
որ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան».
եւ
այլազգաբար,
թէ
«պատահումն
է,
որ
ընդունի
նոյնում
գոլ
կամ
ոչ
գոլ»։
9
Իսկ
ի
բացասութենէ
ենթագրէ
այսպէս,
թէ
«պատահումն
է,
որ
ոչ
սեռ
է,
եւ
ոչ
տեսակ,
եւ
ոչ
տարբերութիւն,
եւ
ոչ
յատուկ»։
10
Եւ
վասն
զի
ոմանք
փորձին
յոռի
ցուցանել
զբացատրեալ
սահմանդ,
բե՛ր
զառ
ի
նոցանէ
ասացեալսն
յարադրեսցուք,
եւ
այնպէս
ապա
ի
վերջէ
նոցա
ասացելոցն
վայելչական
պատասխանատրութիւն
բացատրեսցուք։
11
Ասեն
ոմանք
զառաջին
սահմանէն,
թէ
նուազ
գոյ
եւ
աւելորդ։
12
Եւ
նուազ
այսպէս,
եթէ
սահմանս
այս
զեղեալսն
եւ
զբացեղեալսն
պատահումն
նշանակէ,
յայտ
է,
թէ
զանջատական
պատահումն
միայն
նշանակէ.
որգոն՝
զսպիտակն,
որ
կարող
գոյ
յիս
լինել
եւ
բացալինել
առանց
ենթակային
ապականութեան.
քանզի
ոչ
բացալինի
սեաւն
եթովպացւոյն՝
տակաւին
եւս
գոլով
եթովպացւոյն,
եւ
ոչ
դարձեալ
ագռաւուն։
13
Առ
որս
դարձեալ
ասեմք,
եթէ
պատահմանցն
ոմանք
ներգործութեամբ
անջատին
յենթակայէն,
իսկ
ոմանք
մտածութեամբ
միայն։
14
Արդ,
ներգործութեամբ
եւ
մտածութեամբ
անջատականքն.
քանզի
կարող
գոյ
եւ
ներգործութեամբ
անջատիլ
սպիտակն՝
որ
յիս,
կարաւղ
գոյ
եւ
մտածութեամբ.
իսկ
մտածութեամբ
միայն՝
զանանջատական
պատահմունսն.
քանզի
զսեաւն
եթովպացւոյն
կարաւղ
գոյ
մտածութեամբ
իմանալ
ի
բաց
եղեալ՝
առանց
ենթակային
ապականութեան։
15
Քանզի
եթէ
իմանաս
սպիտակ
զեթովպացին,
ոչ
ապականի
ենթակայն։
16
Վասն
որոյ
պարտ
է
յաւելուլ
ի
սահմանդ՝
մտածութեամբ
եւ
ներգործութեամբ,
եւ
ոչ
գտանի
նուազ
թէ
«պատահումն
է,
որ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան,
ներգործութեամբ
եւ
մտածութեամբ»։
17
Իսկ
առաւելուլ
զնմանէ
ասեն
այսպէս.
եթէ
զայս
ասեմք
պատահումն,
որ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան,
արդ
ոչ
միայն
զպատահումն
պարունակեաց
սահմանս
այս,
այլ
եւ
գոյացութիւնս
ոմանս.
քանզի
ահա
ջերմութիւն
հրոյ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան,
որ
է
էութիւն
հրոյ։
18
Ապա
թէ
ոք
ասիցէ,
թէ
զիա՞րդ
բացալինի
ջերմութիւն
ի
հրոյն,
եւ
ոչ
ապականի
ենթակայն.
քանզի
անորակ
մարմին
է,
իսկ
անորակ
մարմին
ոչ
ապականի։
19
Առ
որս
ասեմք
եթէ
ոչինչ
է
տարակուսութիւնդ.
քանզի
յայտնի
է
լուծումն։
20
Քանզի
ջերմութիւն
էութիւն
է
եւ
պատահումն.
քանզի
որպէս
առ
հուրն՝
էութիւն
է
ջերմութիւն,
իսկ
որպէս
առ
մարմինն
հրոյն՝
պատահումն։
21
Եւ
այազգ
դարձեալ
ասելի
է,
թէ
եւ
ոչ
պարունակեաց
զայսոսիկ
սահմանդ.
քանզի
յասելն
առանց
ենթակային
ապականութեան,
յայտ
առնէ,
թէ
ապականելի
է
ենթակայն.
քանզի
որոց
բան
ունի
ապականիլ
ենթակայն՝
ամենայն
իրաւք
ապականի,
թէպէտ
եւ
ոչ
բացալինի։
22
Արդ,
եթէ
այսոքիկ
այսպէս
ունին,
վասն
զի
ենթակայն
հրոյ
եւ
ջրոյ
անապականելի
են,
քանզի
անորակ
մարմին
են,
յայտ
է,
թէ
ոչ
պարունակեաց
զայսոսիկ
սահմանդ.
քանզի
ասեն
զենթակայն
ապականելի.
իսկ
այսոցիկ
անապականելի
է
ենթակայն։
23
Արդ,
յայսպիսեաց
կարծեաց
ազատեալ
զսահմանդ,
բեր
յայլ
երթիցուք
տարակուսանս։
24
Քանզի
ասեն
ոմանք,
եթէ
վասն
զի
ոչ
երբէք
ինչ
յէիցն
ինքեան
կորստեան
բաղձայ,
քանզի
ասեմք
զանբանիցն,
եթէ
զինքեանս
անկանելով՝
ոչ
եթէ
կորստեան
ինքեանց
բաղձալով
զայսոսիկ
առնեն,
այլ
կամ
վասն
փախչելոյ
յումեքէ,
եւ
կամ
վասն
բարկութեան
ըստ
պատահման
զինքեանս
կորուսանեն,
զիա՞րդ
պատահմունքն
զինքեանս
կորուսանել
բաղձան։
25
Եւ
զի
զինքեանս
կորուսանեն,
աստուստ
է
յայտ.
զի
եթէ
յենթակայումն
են
պատահմունքն՝
եւ
զենթակայն
կորուսանեն
խոստովանաբար
եւ
զինքեանս
կորուսանեն.
եւ
եթէ
զիա՞րդ
կորուսանեն
զենթակայն՝
ասացուք։
26
Ունական
ջերմութիւնն
կորուսանէ
զենթակայն,
քանզի
անհնար
է
բացալինել
նմա
առանց
ապականութեան
ենթակային.
արդ,
որովհետեւ
զենթակայն
կորուսանէ՝
ապա
եւ
զինքն
ընդ
նմա։
27
Առ
որս
ասեմք,
եթէ
ոչինչ
ի
պատահմանց
իւրում
ապականութեան
տենչայ,
այլ
եւ
ոչ
զենթակայն
ապականել
տենչայ.
քանզի
ըստ
պատահման
ապականէ
զնա,
եւ
ոչ
կամաւք.
եւ
յայտ
է
աստուստ,
եթէ
ունական
ջերմն
անչափութիւն
է,
իսկ
առողջ
խառնուած՝
չափակցութիւնքն.
իսկ
այսոքիկ
ընդդէմ
միմեանց
են։
28
Արդ,
անչափութիւն
փութայ
ապականել
զչափակցութիւն.
եւ
ապականելով
զնա,
ըստ
պատահման
ապականէ
եւ
զենթակայն.
իսկ
ապականելով
զենթակայն,
եւ
զինքն
ապականէ։
29
Իսկ
երկրորդ
սահման
անկատարելաբար
ունի,
քանզի
ասէ,
թէ
պատահումն
է,
որ
ընդունի
նոյնումն
գոլ
կամ
ոչ
գոլ.
եւ
սա
ոչ
պարունակէ
զանանջատելի
պատահումն.
քանզի
եւ
ոչ
մարթ
գոյ՝
գոլ
եւ
ոչ
գոլ
նոյնում.
քանզի
սեաւ
ոչ
մարթի
ոչ
գոլ
եթովպացւոյն.
վասն
որոյ
պարտ
է
առադրել
որպէս
առաջնումն՝
կամ
ներգործութեամբ,
կամ
մտածութեամբ։
30
Իսկ
առ
երրորդն
գրէ
թէ
եւ
սահման
իսկ
ոչ
է,
վասն
զի
ոչ
ասի՝
որ
էն,
այլ
որ
ոչն
է։
31
[Պատահումն
է՝
որ
եւ
ոչ
սեռ,
եւ
ոչ
տեսակ,
եւ
ոչ
տարբերութիւն
եւ
ոչ
յատուկ]
։
32
Աստուստ
ոմանք
ասեն.
թէ
ընդէ՞ր
ոչ
եւ
զայլսն
սահմանեաց
այսպիսի
բացասութեամբ։
33
Առ
որս
ասեմք,
թէ
ոչ
կամէր
զերկբայսն
յերկբայիցն
սահմանել.
վասն
զի
տակաւին
եւս
յերկբայս
էին
սեռ
եւ
տեսակ
եւ
տարբերութիւն.
եւ
ոչ
կարէր
ասել,
եթէ
սեռ
է,
որ
ոչ
տեսակ
է
եւ
ոչ
տարբերութիւն.
վասն
զի
տակաւին
եւս
անգիտանային
առ
ի
մէնջ.
իսկ
որպէս
զայլսն
զամենայն
սահմանաւ
ծանոյց
մեզ,
եւ
պատահումն
միայն
գոյր
մնացեալ,
յիրաւի
բացասութեամբ
ծանուցելոցն
սահմանեաց։
34
Բայց
կար
է
ընդ
միտ
ածել
եւ
իմանալ
ագռաւ
սպիտակ,
եւ
եթովպացի
ի
բաց
ընկեցեալ
զգոյնն՝
առանց
ենթակային
ապականութեան։
35
Բազում
անգամ
ասացաք
վասն
սահմանաց
պատահմանց,
թէ
ոչ
ոք
ի
դոցանէ
ողջաբար
ունի.
քանզի
յառաջին
սահմանն,
որ
ասէր,
թէ
«պատահումն
է,
որ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան»,
առադրեցաք,
թէ
կամ
ներգործութեամբ,
կամ
մտածութեամբ։
36
Արդ,
կամս
այս
կամ
բաղհիւսական
է
շաղկապ,
կամ
տարալուծական.
եւ
եթէ
բաղհիւսական
է
որպէս
գոլ՝
թէ
եւ
ներգործութեամբ
եւ
մտածութեամբ,
ստէ
սահմանդ
ի
վերայ
անանջատականաց
պատահմանց.
քանզի
անանջատականքն
ոչ
լինին
եւ
բացալինին
ներգործութեամբ
եւ
մտածութեամբ
առանց
ենթակային
ապականութեան։
37
Իսկ
եթէ
տարալուծական
է,
ոչ
ասի
գոլ
սահման,
այլ
բաժանումն.
քանզի
սահմանի
գործ
է
ժողովել
զբազումս
եւ
միացուցանել.
իսկ
բաժանման՝
զմին
ի
բազումս
ցուցանել։
38
Արդ,
այսպէս
առաջին
սահմանն,
քանզի
ասէ՝
կամ
ներգործութեամբ,
կամ
մտածութեամբ։
39
Նոյն
բան
ասի
եւ
ի
վերայ
երկրորդին։
40
Իսկ
վասն
երրորդին
անդէն
իսկ
ի
տեսութեան
ցուցաք,
թէ
ո՞րպէս
յոռի
գոյ։
41
[Կատարումն
եղեւ
գրելոյ
միոյ
մասին
առաջիկայ
շարագրութեան
Պորփիւրի]
։
