Ջամբռ, Գիրք,որ կոչի յիշատակարան

Նախապէս գիտելի է, զի ի բնէ անտի կանոն եւ սովորութիւն է լեալ, զի կաթուղիկոսունքն սրբոյ Աթոռոյս համարձակ եւ անմիջնորդ առ յամենայն թագաւորս, թէ քրիստոնէից, թէ Պարսից, եւ թէ Օսմանցւոց, զգիրս եւ զարզայս գրեսցեն երբ եւ կամիցին: Որպէս տեսանես ահա՛ զռաղամս պարսից եւ զֆարմանս օսմանցւոց թագաւորաց, զորս արզայիւքն իւրեանց (եւ կամ ի ձեռն վեքիլից եւ կամ ոմանց իշխանաց) առեալ են կաթուղիկոսքն մեր ի յիւրաքանչիւր ժամանակս, որ եւ է այսպէս մինչեւ զայսօր առ քրիստոնեայ թագաւորսն եթէ (հարկ լինիցի), եւ առ պարսից թագաւորսն, (թէ լինիցին): Իսկ առ Օսմանցւոց թագաւորսն տեւեաց այս կանոն մինչեւ ի ՌՃՀԵ թիւն մեր, եւ ի ՌՃԼԸ թիւն տաճկաց, յորժամ ընտրեցաւ ի մեծ քաղաքն Պօլիս ի կաթուղիկոս սրբոյ Աթոռոյս՝ Կարապետ վարդապետն զէյթունցի եւ առաջնորդն Էնկիւրիոյ, եւ ի Պօլիս օծեցաւ կաթուղիկոս թելադրութեամբ բաղիշեցի Յովհաննէս վարդապետին (որ Պատրիարգ էր նոյնոյ քաղաքին), եւ զնոյն Յովհաննէս վարդապետն, եւ զայլս ոմանս վարդապետս ի նոյն քաղաքոջն ձեռնադրեաց եպիսկոպոս: Արդ որպէս ասացաք, մինչեւ յայս Կարապետ կաթուղիկոս, Էջմիածնանիստ կաթուղիկոսքն, ինքեանք եւ կամ իւրեանց նուիրակօքն, եւ կամ ի ձեռն ոմանց իշխանաց, անխտիր գրէին զարզայ առ թագաւորսն օսմանցւոց, եւ առնուին զխնդրելիսն, որպէս տեսանես ի յառաջակայդ: Միայն ի նոր հրաւիրիլն կաթուղիկոսացուին ի կաթուղիկոսութիւն, արզայն ի բերանոց ժողովրդոցն գրիւր առ թագաւորն, եւ նա ըստ խնդրանացն տայր զբարաթ1) ֆէրմանն կաթուղիկոսութեան:

Ապա ի հրաւիրիլն ի կաթուղիկոսութիւն վերոյիշեալ Կարապետ կաթուղիկոսիդ, (որ էր յայն կուսացի, եւ մանաւանդ ի վիճակէն Սըսայ), Աթոռոյս որպիսութեան, պատուոյն եւ իշխանութեան ամենեւին անտեղեակ, ինքն եւս ծեր եւ պարզամիտ: Իսկ այն Յովհաննէս վարդապետն բաղիշեցի (որ էր Պատրիարգ Պօլսոյ) խորամանկ, շոքմոգ, կեղծաւոր, եւ խաբող, որպէս բերքն է Բաղիշու եւ այնց կողմանց:

Վասն որոյ ժամ գտեալ այս Յովհաննիսիս (որում ի վաղուց հետէ ցանկայր), զարզայն, եւ զայլս խնդրանաց գրեանսն Կարապետ կաթուղիկոսին, ինքն նոյն Յովհաննէս վարդապետն գրէ ի յիւր բերանոյն առ թագաւորն, գրելով թէ՝ ըստ խնդրոյ ազգիս մերոյ զԿարապետ վարդապետն կաթուղիկոս արարաք: Եւ թագաւորն եւս գրէ թէ՝ ըստ արզայի Յովհաննէս Փաթրիկին, ետուք զհրաման: Այսու հնարիւք այդ Յովհաննէս նենգաւորդ հատանէ զգիրս եւ զարզայս կաթուղիկոսացն սրբոյ Աթոռոյս ի դրանէ թագաւորին եւ յիւր կողմն արկանէ: Որ եւ մնայ այս սովորութիւն. զի կաթուղիկոսաց բարաթքն, եւ այլք հոգալիքն սրբոյ Աթոռոյս՝ Պօլսոյ Պատրիարգի արզայիւն լինիցին, ի ինքեանք կաթուղիկոսքն եւ այլք իւրայինքն ոչ կարիցեն զարզայ ինչ գրել առ թագաւորն Օսմանցւոց, որպէս եւ տեսանես ի յառաջակայդ. զի ի Կարապետ կաթուղիկոսէն ցայս վայր որքան ֆարմանք եւ բարաթք գոն ի յՕսմանցւոց թագաւորէն, ըստ արզայից պատրիարքին են տրեցեալք: Եւ մինչ այսու նենգաւորութեամբ առին Պօլսոյ Պատրիարգունքն զպախուրցս կաթուղիկոսացն ի ձեռս իւրեանց, այնուհետեւ սկսան խաղացուցանել զնոսա որպէս եւ կամեցան: Զի ի խնդրելն կաթուղիկոսաց զֆարման ինչ ի պատրիարգաց, եթէ անվնաս է իւրեանց, եւ կաթուղիկոսացն եւս ոչ այնքան օգտարարք, առնուն եւ առաքեն. իսկ եթէ նշուլիւք ինչ վնաս է իւրեանց, եւ կամ կաթուղիկոսացն մեծ օգտաբեր, պատճառաւ իւիք բացասեն, պատասխանելով թէ՝ ոչ կամի թագաւորն: Եւ հոգացելոց ֆէրմանացն եւս զծախսն միոյն տասնապատիկ բարդելով առնուն ի կաթուղիկոսացն: Զոր օրինակ ի բարաթս կաթուղիկոսացն, տուրքն զորս տան յարքունիս ի նոր նստիլն, վեց հազար եւ ութն հարիւր ստակ տրին, որ է յիսուն եւ վեց ղուռուշ Օսմանցւոց եւ քսան եւ վեց փարայ եւ երկու ստակ: Այս է տուրք կաթուղիկոսացն մերոց, որք ի նստելն՝ որպէս թէ զընծայ իմն, եւ կամ զմախթու տան օսմանցւոց թագաւորացն է սկզբանն միայն: Դիցուք թէ եւ քանի դրամ եւս ի դրունսն վատնիցին: Բայց պատրիարգունքն ի հոգալն զպէրաթսն կաթուղիկոսաց, առնուն որքան եւ կամին, մինչեւ ի յերկու եւ յերեք հազար ղուռուշս աւելի ցուցանելով զծախսն: Այս միայն կաթուղիկոսական բերաթին յաղագաւ: Իսկ եթէ պատահի, զի եւ զայլս ֆէրմանս եւս հոգալոց իցեն, վասն նոցա եւս յատուկ առնուն աւելեօք: Այս այսպէս:

Դարձեալ ի յառաջնոց կաթուղիկոսաց բարաթոջն, մինչեւ ի շամախեցի Յակովբ կաթուղիկոսն, (որ նստաւ ի ՌՄԸ թուոջն մերում) արքունական տուրքն՝ յիսուն եւ վեց ղուռուշ քսան եւ վեց փարայ եւ երկու ստակ են տրեցեալք՝ որպէս ասացաք, որ է վեց հազար եւ ութն հարիւր ստակ: Իսկ ի բարաթն շամախեցի Յակովբ կաթուղիկոսին տասն հազար եւ ութն հարիւր ստակ է տրեցեալ, որ է իննսուն ղուռուշ: Որոյ պատճառն է, զի վասն Զմիւռնիոյ քաղաքին՝ որ է Տէրունի թեմ սրբոյ Աթոռոյս, որպէս ասացաւ ի ... գլուխն, (որոյ նուիրակն ի սրբոյ Աթոռոյս գնայ, եւ առաջնորդ եւս կոչի. որ է այսպէս մինչեւ զայսօր) Պօլսոյ պատրիարգունքն մախային միշտ եւ մռմռային անդադար, զի ի կողմն իւրեանց արկցեն, որպէս զի եւ զնորին առաջնորդն ինքեանք առաքեսցեն (որպէս եւ արարին այլոց քաղաքացն, որպէս ասացաւ լիովին ի Ը. գլուխն), պատճառելով թէ՝ թագաւորն թէֆթիշ առնէ, եւ զմախթուն խնդրէ է մէնջ, եւ թէ ի Պարսկաստան նստի կաթուղիկոսն, եւ յիմ երկիրս առաջնորդ առաքէ առանց ֆարմանի: Եւ զայլս այսպիսիս ստապաճոյճս յօդեալ ասէին միշտ: Ապա ի վերոյգրեցեալ թուոջն՝ յորում նստաւ Յակովբ կաթուղիկոսն շամախեցի, մեք ի Պօլիս նուիրակ էաք, եւ սոյն վէճս եւս յարոյց տեղւոյ պատրիարգ Յակովբ վարդապետն զմմառացի ի Սսայ տանէն, մինչ գրէ թէ առնուլ կամէր զԻզմիր: Ապա մեք խորհրդակցեալ ընդ ոմանս բարեպաշտօն իշխանս, խնդրէաք զհնարս գտանել առ ի յազատել զԻզմիր ի բերանոց նոցա. որք եւ գտեալ հոգացաք իսկ Աստուծով: Քանզի Իզմիրու մախթուն (որ է արքունական հարկն՝ զոր ի նստելն առաջնորդին տալ պարտի) էր չորս հազար ստակ, որ է երեսուն եւ երեք ղուռուշ, ԺԳ փարայ եւ Ա ստակ, զայս եւս եդեալ ի վերայ մախթուին կաթուղիկոսացն, արարաք զնա տասն հազար ութն հարիւր ստակ, որ է իննսուն ղուռուշ: Ապա փոխելով զբերաթն Յակովբ կաթուղիկոսին՝ ձգեցաք եւ զանուն Զմիւռնոյ ի մէջ բերաթին, որ եղեւ սովորութիւն յայնմ հետէ, զի ի մէջ կաթուղիկոսական բերաթին Իզմիր եւս յատուկ գրիցի եւ մախթուն իննսուն ղուռուշ (որ է տասն հազար եւ ութն հարիւր ստակ) հաշուիցի: Այսու հատաք զձայն նոցին յականջաց կաթուղիկոսացն, որք ոչ եւս կարեն ի բերան բերել Զմիւռին: Այլ եւ այս է գիտելի: Զի Յակովբ կաթուղիկոսի արքունական գրեանքն ամենն մեր ձեռօքն եղեն հոգացեալք: Որք էին, մէկ կաթուղիկոսական բերաթն, մէկ հավալայ1) ֆարման, մէկ ֆարման թէ՝ կաթուղիկոսն ի Կարին, ի Ղարս, ի Պայազիտ եւ յայլս տեղիս ի կողմանս Օսմանցւոց, ուր պատահիցի եւ նստիցի, ոչ ոք խօսեսցի: Եւ մէկ ֆարման եւս թէ՝ եթէ տաւաճի2) ինչ յարիցէ ի վերայ կաթուղիկոսին եւ ի վերայ նորին մարդկանցն, նոցա դատաստանն ի յՍտամպօլ տեսցի: Այսոցիկ չորից ֆէրմանացս բոլոր ծախսն ետու եօթն հարիւր յիսուն ղուռուշ: Նմանապէս եւ ի նստիլն մեր զկնի Յակովբայ կաթուղիկոսին, զգոյն յիշեցեալ չորեսին ֆարմանսդ եւս այդքան դրամով հոգացին իշխանքն ի Պօլիս: Որք եթէ Պատրիարքի ձեռօքն իցէին հոգացեալք, քառապատիկ երթայր ծախն: Որ հարկաւոր է գիտել կաթուղիկոսաց, վասն այսորիկ գրեցի:

Դարձեալ եւ զայս գիտե՛ա, զի յառաջնումն չէ լեալ սովորութիւն եւ հարկ՝ զի կաթուղիկոսն ի նստիլն՝ առնուցու ի յՕսմանցւոց թագաւորէն զՊէրաթ կաթուղիկոսութեան մինչեւ ի Ջուղայեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսն (որպէս հարկ է առնուլ ի Պարսից թագաւորաց որովհետեւ Աթոռս ի յիշխանութիւնս Պարսից է): Այլ յետ նստելոյն ռաղամօք Պարսից թագաւորաց, յետ այնորիկ եթէ ունեցեալ է զխնդիր ինչ ի յօսմանցւոց թագաւորացն, վասն այսորիկ յատուկ արզ է արարեալ ինքն կաթուղիկոսն, եւ հանեալ է զֆարման: Իսկ ի նստիլն Ջուղայեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին, առեալ է նա եւ զպէրաթ կաթուղիկոսութեան եւ ի յՕսմանցւոց թագաւորէն, որպէս տեսանես ի յորպիսութիւնս ֆարմանացդ: Որոյ պատճառն է գլխաւորապէս Եղիազարու եւ այլոց նոյնապիսեաց սեւագլխաց լրբութիւնն: Ուստի յայնմ հետէ եղեւ սովորութիւն, զի կաթուղիկոսն ի նստիլն, ի յՕսմանցւոց թագաւորէն եւս առնուցու զբերաթ ֆէրման կաթուղիկոսութեան:

Տես ուրեմն զգրեանս Օսմանցւոց թագաւորացն:

Ա. Սուլթան Մուհամատին ֆարման, առյոր արզ առնէ Փիլիպպոս կաթուղիկոսն թէ՝ նուիրակունքն մեր ըստ սովորութեան մերում, ի շրջագայելն ի յերկիրս քոյ, վօյվատայք, ենկիչարիք, եւ այլք զապիթք, զիրս պահանջեն ի նոցանէ: Եւ թագաւորն գրէ թամպէհ, զի մի՛ առնիցեն այնպէս, ի ՌԿԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Բ. Սուլթան Մուհամմատի ֆէրման, որ ըստ վերնոյդ գրէ ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին ի վերայ Ղազի կոչեցելոցն, զի ի յԷջմիածնի նուիրակացն զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն. ի ՌԿԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Գ. Սուլթան Մահմէտին ֆարման, զի Ջուղայեցի Յակովբ կաթուղիկոսն ի ձեռն Եսայի կոչեցեալ վէքիլին իւրոյ արզ առնէ թագաւորին թէ՝ Վանայ երկիրն իւրովք գաւառօքն, նա եւ Տիարպէքիր, Արճէշ, Ղլաթ, Մուշ, Բաղէշ, Խօշապ, եւ այլք շրջակայքն սոցին, ի բնէ Էջմիածնի են վիճակք, իսկ Մարտիրոս կաթուղիկոսն Աղթամարու երբեմն ձեռնամուխ լինի ի նոսա: Վասն որոյ եւ թագաւորն գրէ ֆարման ի վերայ Վանայ փաշային, զի մի՛ թողուցու Աղթամարու կաթուղիկոսացն ձեռնամուխ լինել ի յայն վիճակսն, ի ՌՀԲ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարով: Զվերոյգրեալսդ տե՛ս լիովին ի ԺԱ գլուխն ի ճառս Աղթամարու:

Դ. Սուլթան Մուհամատին ֆարման, զի յորժամ Յակովբ կաթուղիկոսն հանէ զոտս Աղթամարցւոց ի Վանայ եւ յայլ վիճակացդ վերոյիշեցելոց, եւ առաքէ յայնս զնուիրակս, բռնաւորք տեղեացն թէ զառաջին վէճսն արծարծելով, եւ թէ յայլ ինչ պատճառէ, ի նուիրակացն Աթոռոյս զիր ինչ պահանջեն, վասն որոյ արզ առնէ թագաւորին եւ զայս ֆարմանս հանէ սաստիկ պատուիրմամբ ի վերայ տեղեաց իշխողացն, զի մի՛ ինչ պահանջեսցեն ի նուիրակացն Աթոռոյս, ի Ռ ... թուին տաճկաց, զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ե. Սուլթան Մահմէտին ֆարման, զի Եղիազար վարդապետն հռոմկլայեցի (որ լինի Պատրիարգ սրբոյ Երուսաղէմի) թելադրութեամբ Ոնոփրիոս եւ այլոց ոմանց վարդապետաց օծանի կաթուղիկոս ի Բերիա ընդդէմ սրբոյ Աթոռոյս եւ Յակովբ կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ, ի ՌՀԶ թուին տաճկաց, եւ ի ՌՃԺԴ թուոջն մերում, եւ ֆարման առնու ի սուլթան Մահմէտէն՝ զի եւ յԵրուսաղէմ միւռօն օրհնեսցէ եւ անտի զնուիրակս առաքեսցէ յամենայն յազգս հայոց, որ եւ խոստանայ տալ յամի հազար հինգ հարիւր ստակ ի յարքունիս: Ապա Յակովբ կաթուղիկոսն ելեալ գնայ ի յՍտամպօլ, եւ արզ առնէ թագաւորին ծանուցանելով զորպիսութիւն սրբոյ Աթոռոյս եւ զընդդիմութիւնն Եղիազարու: Եւ թագաւորն տայ զայս ֆարմանս, գրելով թէ՝ որովհետեւ ի բնէ յԷջմիածին օրհնի միւռօն, որպէս եւ ի Ջամբռն մեր եւս գրեցեալ գոյ, հրամայեցի եւ ես զի ի յԷջմիածին օրհնեսցի եւ Յակովբն լիցի կաթուղիկոս: Եւ այն ֆարմանն զոր ետու Եղիազարին, անընդունակ լիցի: Գրի այս ի ՌՀԷ թուին տաճկաց:

Զ. Բայց սորա սաւատն գոյ՝ զոր գտցես ցուցակաւն եւ (Ե) համարով: Սմա երկու սաւատք եւս գոն գրեցեալք ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակօքն եւ (Զ) համարով:

Է. Սուլթան Մահմէտին ֆարման, զի յորժամ Յակովբ կաթուղիկոսն զայդ վերոյիշեցեալ ֆարմանդ առնու, եւ ըմբերանէ զլրբութիւնն Եղիազարու, Եղիազարն ոչ դադարի ի նոյն լրբութենէն: Վասն որոյ վերստին արզ առնէ յԱթոռոյս Յակովբ կաթուղիկոսն նոյնոյ թագաւորին թէ՝ ես քո ֆարմանովդ եղէ կաթուղիկոս, եւ հազար եօթն հարիւր ամ է որ այս է մեր Աթոռն, եւ սուրբ միւռօնն մեր աստ օրհնի, եւ այլ այսպիսիք: Այժմ Եղիազարն ոչ դադարի ի հակառակութենէն: Վասն որոյ եւ թագաւորն գրէ զայս ֆարմանս ի վերայ ամենայն իշխողաց, զի ուր եւ իցէ Եղիազարն՝ ընկճեսցեն զլրբութիւն նորին, եւ թամպէհ արասցեն: Գիտ երեսն գրեցեալ ցուցակաւն. որ գրի ի ՌՁԱ թուոջն տաճկաց, եւ (Է) համարով: Սորա Բ սաւատք եւս գոն, զոր գտցես ցուցակօքն: Յիշեցաւ այս իրակութիւնս ի Դ գլուխն ի ճառս Յակովբայ կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ: - Իսկ յետ Յակովբայ յորժամ Եղիազարն հրաւիրի ի կաթուղիկոսութիւն սրբոյ Աթոռոյս, ըստ օրինի. այլ ոչ եւս առնու զնորոգ ֆարման ի յօսմանցւոց թագաւորէն, այլ նոյնով առաջնով ֆարմանաւն (զոր առեալ էր ի ՌՀԶ թուին տաճկաց, զի յԵրուսաղէմ նստեալ կաթուղիկոսութիւն արասցէ, ) գայ յԱթոռս եւ լինի կաթուղիկոս, Սօղոսն ի Պօղոս փոխեցեալ. ի ՌՃԼԱ թուոջն մերում: Եւ մեք այրեալ անհետ արարաք զայն ֆէրմանն: Գրեցի զի գիտասջիք:

Ը. Սուլթան Մահմետին ֆարման, զի արզ առնեն վարդապետքն եւ քահանայք թէ՝ մեք ի Մահմետէն գիր ունիմք, եւ ի բնէ այսպէս է լեալ, զի կարգաւորք մեր զխարաճ եւ զիսպանջ մի՛ տայցեն: Թագաւորն գրէ ի վերայ Հալապու, Շամու, եւ Ուռումէլու փաշայիցն եւ դատաւորացն, զի մի՛ առցեն. ի ՌՂԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ (Ը) համարով. սաւատ է:

Թ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման, զի յետ Եղիազարու կաթուղիկոսին՝ յորժամ նստի յաթոռս Նահապետն Ուրհայեցի կաթուղիկոս, զմտաւ ածեալ թէ՝ մի՛ գուցէ երբեմնապէս պատրիարգունքն Երուսաղէմի եւ կամ այլք սեւագլուխք զԵղիազարն օրինակ առեալ արծարծեսցեն զայն գործ եւ ինքեանք լրբասցին, վասն որոյ արզ առնէ սուլթան Մուստաֆային թէ՝ ի բնէ անտի Աթոռն Հայոց Էջմիածին է, եւ սուրբ Միւռօնն աստ օրհնի, եւ կաթուղիկոսն աստ նստի: Իսկ յառաջ քան զայս Եղիազարն ստապատիր բանիւք արզ արարեալ թագաւորութեանդ ձերում եհան զֆէրման, զի յԵրուսաղէմ նստիցի եւ կաթուղիկոսութիւն արասցէ. Յակովբ կաթուղիկոսն արզ արար սուլթան Մահմետին եւ ֆարման եհան վերստին՝ զի յԷջմիածին լիցի կաթուղիկոսարան, եւ միւռոնն անդ օրհնեսցի, որով եւ խափանեաց զԵղիազարու անկարգութիւնն: Արդ խնդրի ի տէրութենէդ՝ զի եւ դու զֆարման մի տայցես մեզ՝ զի հաստատ մնասցէ այս կանօն, եւ մի՛ եւս իշխեսցէ ոք զայն առնել: Եւ թագաւորն գրէ սաստիկ հրամանաւ, զի այսպէս լիցի. ի ՌՃԸ թուին տաճկաց: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ (Թ) համարով: Սաւատ մի եւս ունի սա:

Ժ. Սուլթան Մահմետին ֆարման, զոր գրէ ըստ արզայի Ջուղայեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին, զի նուիրակունքն Էջմիածնի (ուր եւ գնայցեն)՝ մի՛ ոք նեղացուսցէ զնոսա եւ կամ զիր ինչ պահանջեսցէ. ի ՌՃԻ թուոջն տաճկաց. չորս հատ սուբաթ է այս շարի կնքով: Գիտ յերեսս գրեցեալ ցուցակօքն եւ (Ժ) համարով:

ԺԱ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Զմիւռնոյ ղազեացն վասն տեղւոյ առաջնորդին, զի մի՛ նեղացուսցեն զնա, եւ յօրէնս հայոց մի՛ խառնիցին, ի հազար հարիւր քսան եւ մէկ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ (ԺԱ) համարով:

ԺԲ. Սուլթան Ահմէտին պէրաթ ֆէրման, զոր գրէ ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ վասն կաթուղիկոսութեան նորին, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ (ԺԲ) համարով: Երեք սուրաթ եւս ունի:

ԺԳ. Սուլթան Ահմէտին պէրաթ ֆարման, զոր գրէ ըստ արզայի հայոց ազգին վասն կաթուղիկոսութեան Աստուածատուր կաթուղիկոսին համատանցւոյ ի ՌՃԻԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԳ համարով:

ԺԴ. Սուլթան Ահմէտին ֆէրման, զոր գրէ ըստ արզայի Յովհաննէս պատրիարքին Պօլսոյ, վասն Աղթարմայ Յարութիւն վարդապետին՝ առաջնորդին Ախլցխայու, զի աքսորեսցի անտի, ի ՌՃԼԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԴ համարով:

ԺԵ. Սուլթան Ահմէտին ֆարմանի երկու սուրէթ շարի կնքով, որ գրէ ի վերայ Կարնոյ եւ Կարսայ փաշայիցն թէ՝ յԷջմիածնայ ուխտաւորացն զիր ինչ պահանջել մի՛ թողուցուք ումեք, ի ՌՃԼԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԵ համարով:

ԺԶ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, զոր ըստ արզայի Յովհաննէս Պատրիարքին գրէ ի վերայ ամենայն ղազեացն որք ի թէմսն Իզմիրու թէ՝ հայոց օրինաց, եւ առաջնորդի գործոյն, եւ չհասութեան պսակից եւ կամ քահանայից վրէժխնդրութեան առաջնորդին մի՛ խառնիք դուք, զի այդոքիկ առաջնորդին են գործ, ի ՌՃԼԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԶ համարով:

ԺԷ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, զի ի ՌՃՀԲ թուոջն մերում, եւ ի ՌՃԼԶ թուոջն տաճկաց, յորժամ հանդերձեալ էր գալ եւ առնուլ զերկիրս մեր օսմանցին, որ եւ էառ, Երեւանցի Սիմէօն վարդապետն ի Պօլիս նուիրակ լինի, վասն որոյ արզ առնէ թագաւորին, զի զօրքն նոցա յԷջմիածնի մուլքսն, յայգիս, ի ջրաղացս եւ յանասունս, եւ յայլ ինչս Աթոռոյս մի մերձեսցին, եւ միաբանից Էջմիածնի մի նեղացուսցեն, եւ ուր եւ իցեն, բաց ի խարաճէն՝ զայլ ինչ մի՛ պահանջեսցեն ի նոցանէ. ի ՌՃԼԶ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԷ համարով: Յիշեցաւ այս ի Գ. գլուխն ի ճառս Կարապետ կաթուղիկոսին:

ԺԸ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, վասն մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս ըստ արզայի Աստուածատուր կաթուղիկոսին համատանցւոյ (յորժամ էառ զերկիրս մեր ի Պարսից, օսմանցին ի Շահ-Հիւսէյինէն, ի ՌՃՀԳ թուոջն մերում, եւ ի տաճկաց ՌՃԼԷ թուոջն), յորում գրեցեալ մաղաֆ իրքն են սոքա: Երկու գութան, հինգ հարիւր ոչխար, երկու դինկ, եւ երկու ձիթահանք, եւ բովանդակ ջրաղացք եւ այգիք, որքան եւ իցեն, ամենայն միաբանքն ի խարաճէ եւ յիսպանջէ ազատք լիցին: Ընդ Աթոռոյս եւ չորեքին վանօրայքն եւս ազատք լիցին յամենայնէ: Անյիշատակաց ինչքն Աթոռոյս հասանիցին, եւ միայն ի տարին ԳՃԾ ղուռուշ տայցէ յարքունիս, որպէս ի բնէ կանոն է, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ԺԸ համարով: Գ սաւատ եւս գոյ սորա՝ շարի կնքով. որպէս ցուցակօքն եւ ԺԸ համարօքն ցուցանեն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԺԹ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, զի Կարապետ կաթուղիկոսն ի Պօլիս գոլով՝ զԵրեւանցի Սիմէօն վարդապետն աթոռակալ արարեալ առաքէ ի յԱթոռս: Վասն որոյ եւ զայս ֆարմանս հանէ ի վերայ փաշայից, ղազեաց, եւ այլոց իշխողաց, զի ուր եւ պատահիցի Սիմէօն վարդապետն, մի՛ ոք նեղացուսցէ զնա, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԺԹ համարով:

Ի. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Երեւանու փաշային՝ ըստ վերնոյ ֆարմանին, զի մուղայէթ լիցի Սիմէօն վարդապետին. ի ՌՃԼԸ թուին ստաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ Ի համարով:

ԻԱ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ ղազեաց ամենեցունց ըստ արզայի Յովհաննէս պատրիարգին վասն Կարապետ կաթուղիկոսին նուիրակացն, զի ի յունելն զսուրէթ ֆարմանի՝ մի պատճառեսցեն թէ այդ սուրէթ է եւ ոչ ասլն, եւ զիր ինչ պահանջեսցեն, այլ ընկալցին զսուրէթն որպէս զիսկսն, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԱ համարով:

ԻԲ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, ըստ վերոյգրելոյդ ի վերայ ղազեացն եւ պաճչոց, զի ընկալցին ֆարմանին զսուրէթ որպէս զիսկսն, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն ԻԲ եւ ... սուրաթ մի եւս գոյ սոցա, գիտ ցուցակաւն եւ ԻԲ համարով:

ԻԳ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Երեւանու եւ Թաւրիզու փաշայիցն, եւ ղազեացն եւ այլոցն թէ՝ կաթուղիկոսն ուր եւ կամիցի գնալ, մի ոք ասասցէ թէ հրաման առ եւ գնա, եւ կամ ի գնալդ եւ ի գալդ զայս ինչ տուր մեզ. ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԳ համարով: Սուրաթ մի եւս ունի:

ԻԴ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման վասն Կարապետ կաթուղիկոսին, զի ուր եւ շրջեսցի՝ խօսող եւ կամ զիր ինչ պահանջող մի լիցի. ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԴ համարով:

ԻԵ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Երեւանու փաշայից, ղազեաց, եւ այլոց մեծամեծաց, զի բայրամ անուամբ ի կաթուղիկոսէն մի՛ պահանջեսցեն զղումաշ, շաքար եւ այլ ինչ. ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԵ համարով: Սաւատ մի եւս գոյ սորա:

ԻԶ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման վասն Կարապետ կաթուղիկոսին կաթուղիկոսութեան, յորում այս ինչ աւելի գոյ ի վերայ այլոց, զի զսեւագլուխ մի եթէ կամիցի կաթուղիկոսն պատժել եւ կամ ի Սեւան առաքել, մի ոք ընդդիմասցի. ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԶ համարով:

ԻԷ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ըստ մտաց վերնոյդ ի վերայ Երեւանու փաշային գրէ վասն Կարապետ կաթուղիկոսին, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԷ համարով:

ԻԸ. Սուլթան Ահմէտին հավալէ ֆարման վասն Կարապետ կաթուղիկոսին, ի ՌՃԼԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԸ համարով:

ԻԹ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման վասն Կարապետ կաթուղիկոսին, զի ի Պօլսոյ ի գալն ի ճանապարհին՝ ուր եւ պատահիցի՝ ի պատիւ ունիցին, ի ՌՃԼԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԻԹ համարով:

Լ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման վասն մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս ի յաւուրս Կարապետ կաթուղիկոսին. յորում մաղաֆ եղեալքն են այսոքիկ: Երկու գութան, հազար հինգ հարիւր սօմար սերմն, հինգ հարիւր ոչխար, երկու դինկ եւ երկու ձիթահանք: Զրաղացք եւ այգիք որքան ունի: Բոլոր միաբանքն զխարաճ եւ զիսպանջ եւ զայլ խարճ ամենեւին մի տայցեն. եւ չորս եկեղեցիքն եւս ընդ Էջմիածնի մաղաֆ լիցին: Անյիշատակ մեռելոց ինչքն յԱթոռն հասցին: Յօշականու մուլքն տացին Աթոռոյն: Իսկ կաթուղիկոսն ի տարին ԳՃԾ ղռշ. տայցէ յարքունիս՝ որպէս կանոն է ի բնէ. ի ՌՃԼԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ Լ համարով: Յիշեցաւ այս ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԼԱ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման գրքաձեւ ի յաւուրս Կարապետ կաթուղիկոսին. ի ՌՃԽ թուոջն տաճկաց: Զի զգրքաձեւ տեֆթեր մի շինեն՝ գիտութեամբ Երեւանու փաշային եւ Շխ-իսլամին տաճկերէն, յորում նախ գրեն յանուանէ եւ ուրոյն ուրոյն զտունս, զայգիս, զջրաղացս, զպարտէզս, զսերմանելի տեղիսս. եւ զայլս այսպիսիս գեօղիս մերոյ: Եւ ապա գրեն զորպիսութիւնս Աթոռոյս թարց յատկացուցիչ թուոց թէ՝ ունի զայգիս, զջրաղացս, զդինկս, զբաղանիս, զքեարվանսարայս, եւ զայլս մուլքս, այլ եւ երկու գութան, հազար հինգ հարիւր սօմար սերմն, վեց հարիւր ոչխար. Աթոռոյս եւ երից վանիցն մերոյ միաբանքն: Որք ամենեքեան մաղաֆք են յամենից հարկաց, միայն թէ կաթուղիկոսն ի տարին ԳՃԾ ղռշ. տայ յարքունիս, եւ ոչ այլ ինչ: Այլ եւ Էջմիածնի գեօղս, Յօշական եւ Մաստարայ մուլք են սրբոյ Աթոռոյս: Զայս ամենայն գրէ Շխ-իսլամն եւ կնքէ զվերջ բանիցն, եւ առաքեն առ թագաւորն. եւ թագաւորն եւս ի գլուխ գրքաձեւ տեֆթերիս դնէ զթուրէն, հրամայելով զի այսպէս լիցի: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ԼԱ համարով: Այսու ձեւով ֆէրման մի եւս գոյ՝ զոր ի վայրդ տեսցես: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԼԲ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Երեւանու փաշային, ղազուն, եւ այլոց մեծամեծացն վասն Կարապետ կաթուղիկոսին թէ՝ ես դմա բերաթ եմ տուեալ, լաւ պատուով պահեցէք զդա, ի ՌՃԽ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԲ համարով:

ԼԳ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման ի վերայ Երեւանու փաշային, ղազուն, եւ այլոց մեծամեծացն, վասն Կարապետ կաթուղիկոսին թէ՝ ես դմա բերաթ եմ տուեալ, ի շարէն եւս ֆաթվայ ունի, զոր ինչ շինուածս շինել կամիցի՝ մի՛ ոք ներհակեսցի, ի ՌՃԽ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԳ համարով:

ԼԴ. Սուլթան Ահմէտին կրկին բերաթ վասն Կարապետ կաթուղիկոսին կաթուղիկոսութեան, ի ՌՃԽԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԴ համարով:

ԼԵ. Սուլթան Ահմէտին բարաթ ֆէրման վասն Մշեցի Աբրահամ կաթուղիկոսի կաթուղիկոսութեան, ի ՌՃԽԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԵ համարով:

ԼԶ. Սուլթան Մահմուտին բարաթ ֆարման վասն Մշեցի Աբրահամ կաթուղիկոսին կաթուղիկոսութեան, ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԶ համարով:

ԼԷ. Սուլթան Մահմուտին գրքաձեւ ֆարման, յորում նախ Շխ-իսլամն երկրիս գիտութեամբ փաշային գրէ զորպիսութիւնս գեղջս մերոյ, եւ ապա զմուլքսն եւ զորպիսութիւնսն սրբոյ Աթոռոյս վկայելով մաղաֆութեան, կնքէ եւ զվերջսն թղթոցն: Եւ ապա առաքէ առ Սուլթան Մահմուտն, եւ նա գնէ ի գլուխն զթուրայն, ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց, յաւուրս Մշեցի Աբրահամ կաթուղիկոսին: Որ ամենեւին նոյն է ըստ ֆարմանի սուլթան Ահմէտին, զոր տայ յաւուրս Կարապետ կաթուղիկոսին, ի ՌՃԽ թուին տաճկաց. զոր յիշեցաք ի վերդ ԼԱ համարաւն. եւ զայս գիտ ցուցակաւն եւ ԼԷ համարովն: Յիշեցաւ եւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԼԸ. Սուլթան Ահմէտին ֆարման, որ գրէ վասն վանեցի Յարութիւն եւ Այվազ կոչեցելոյն ի վերայ Երեւանու եւ Նախիջեւանու դատաւորացն, զի սաստեսցեն նմա վասն շառաթութեան: Քանզի զկնի մահուան Կարապետ կաթուղիկոսին զսուտ թեմեսուկ մի է հանեալ յանուն Կարապետ կաթուղիկոսին, եւ նորին աթոռակալ Աղէքսանդր վարդապետին թէ՝ ինձ վեց քիսայ դրամ են տալոց ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԼԸ համարով: Վասն սորա Իպրահիմ փաշայէն՝ ի նորին քեահեայէն եւս գոն գրեանք, եւ երկու հուճէթք եւս ի Շխ-իսլամէ գրեցեալք իբր սուտ ցուցանելով զնա: Զորս գտցես ի յիւրաքանչիւր տեղւոջն:

ԼԹ. Սուլթան Մահմուտին ֆարման, զոր գրէ ի վերայ փաշային, ղազուն, եւ այլոց գործակալացն Երեւանու վասն մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս, ի ժամանակս Մշեցի Աբրահամ կաթուղիկոսին, ի ՌՃԽԴ թուին տաճկաց: Որ ամենեւին նոյն է ըստ ֆարմանի սուլթան Ահմէտին, զոր տայ ի ՌՃԼԹ թուին տաճկաց, յաւուրս Կարապետ կաթուղիկոսին, զոր յիշեցաք ի վերդ ի Լ թիւն: Եւ զայս գիտ ցուցակաւն եւ ԼԹ համարով: Յիշեցաւ եւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Խ. Սուլթան Մահմուտի ֆարմանի սուրաթ վասն ֆրանկացելոցն սաստիկ թամպէհ, զի մի շրջեսցին ի մէջ հայոց ի Զմիւռին, յԱնկիւրիա եւ յայլ կողմունսն, ի ՌՃԽԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ Խ համարով:

ԽԱ. Սուլթան Մահմուտին ֆարման՝ զոր տայ կրետացի Աբրահամ վարդապետին, ի վարդապետութեան ի գալն յուխտ ի սուրբ աթոռս, զի մի՛ ոք նեղացուսցէ ի ճանապարհին, ի ՌՃԽԶ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԱ համարով:

ԽԲ. Աուլթան Մահմուտին ֆարման պերաթ վասն Աբրահամ կաթուղիկոսին կրետացւոյ կաթուղիկոսութեանն, ի ՌՃԽԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԲ համարով:

ԽԳ. Սուլթան Մահմուտին պարաթ ֆէրման վասն Ղազար կաթուղիկոսին ճահկեցւոյ կաթուղիկոսութեանն, ի ՌՃԾԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԳ համարով: Սաւատ է:

ԽԴ. Սուլթան Մահմուտի ֆարման, վասն արեւելցի վաճառականացն՝ որք ի յերկիրն Օսմանցւոց, զի մի՛ պահանջեսցեն զհարկ ինչ ի նոցանէ, ի ՌՃԾԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԴ ... սաւատ է:

ԽԵ. Սուլթան Մահմուտին ֆարման, որպէս զհավալէ ֆարման, եւ թէ դաւին ի յՍտամպօլ տեսցի՝ վասն Աղէքսանդր վարդապետին պօլսեցւոյ մինչ յԻզմիր առաջնորդ է լեալ. ի ՌՃԾԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԵ համարով:

ԽԶ. Սուլթան Մահմուտին ֆարման պէրաթ վասն Մինաս կաթուղիկոսին ակնեցւոյ կաթուղիկոսութեանն, եւ ՌՃԿԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԶ համարով:

ԽԷ. Սուլթան Օսմանին պէրաթ ֆարման՝ վասն պօլսեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսի կաթուղիկոսութեան, ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց, տե՛ս ցուցակաւն եւ ԽԷ համարով:

ԽԸ. Սուլթան Օսմանին հավալէ ֆարման (վասն) վերոյ Աղէքսանդրի կաթուղիկոսութեան, ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԽԸ համարով

ԽԹ. Սուլթան Օսմանին ֆարման վասն Աղէքսանդր կաթուղիկոսին՝ թէ ի կողմն Օսմանցւոց հանդիպիցի եւ նստիցի, մի՛ ոք խօսեսցի. ի ՌՃԿԹ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ԽԹ համարով:

Ծ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման վասն իզմիրցի Մնացականի որդի Մարգարին՝ որ ի զուր դաւի առնէ ընդ Աթոռոյս վասն տասն եւ եօթն քեսայի, զոր տուեալ է Ղազար կաթուղիկոսին, եւ փոլիցայիւ ի նուիրակացն առեալ, եւ թամասուկն Ղազար կաթուղիկոսին ի յինքն պահեալ՝ զոր մեք առաք եւ պատառեցաք: ֆարմանս վասն այնորիկ է՝ զի եթէ վերստին դաւ արասցէ՝ աքսորեսցի. ի ՌՃՀԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ Ծ համարով: Սաւատ է: Սակայն ի ՌՄԺԷ թուոջս մերում, Սիմէօն կաթուղիկոսն ի շատ թախանձանացն նոյնոյ Մարգարին, եւ յաղաչանաց միջնորդ եղեալ Իզմիրու իշխանացն, հարկեցեալ զբան ինչ ետ նոյնոյ Մարգարին, եւ ի բերանոյն գիր էառ գիտութեամբ եւ վկայութեամբ նոյն իշխանացն Իզմիրու, ձեռամբ Իզմիրու առաջնորդ եւ նուիրակ Ղուկաս վարդապետին՝ որ այլ մի՛ եւս յիշեսցէ զայս վէճս: Որ ահա գոյ առ մեզ յԱթոռս այն գիրն: Զի կարի յուսահատեալ էր Մարգարն այն ի չքաւորութենէ:

ԾԱ. Սուլթան Մուստաֆային պէրաթ ֆարման, վասն Յակովբ կաթուղիկոսին շամախեցւոյ, ի ՌՃՀԳ թուին տաճկաց: Առաջին է յորում Իզմիր ոչ գոյ: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԱ համարով:

ԾԲ. Սուլթան Մուստաֆային հավալէ ֆարման, վասն շամախեցի Յակովբ կաթուղիկոսին, ի ՌՃՀԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԲ համարով:

ԾԳ. Սուլթան Մուստաֆային կրկին պէրաթ ֆարման, վասն Յակովբ կաթուղիկոսին շամախեցւոյ, յորում Իզմիր իւրովք վիճակօքն յանուանէ գրի: (Որպէս յիշեցաք ի վերդ ի յառաջաբանութեան սոյն գլխոյս: ) Ի ՌՃՀԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԳ համարով:

ԾԴ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման, վասն շամախեցի Յակովբ կաթուղիկոսին, թէ ի Պայազիտ, ի Ղարս, ի յԷրզրում, եւ յայլ կողմունսն պատահեալ նստիցի, ոչ ոք խօսիցի. ի ՌՃՀԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԴ համարով:

ԾԵ. Սուլթան Մուստաֆային պէրաթ ֆէրման, վասն Երեւանցի Սիմէօն կաթուղիկոսի կաթուղիկոսութեան, յորում Իզմիր եւս գրի յանուանէ. ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԵ համարով:

ԾԶ. Սուլթան Մուստաֆային հավալէ ֆարման, վասն Երեւանցի Սիմէօն կաթուղիկոսին, ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԶ համարով:

ԾԷ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման, վասն Սիմէօն կաթուղիկոսին երեւանեցւոյ, զի եթէ դաւաճան ինչ ելցէ իւրն, կամ իւր մարդկանցն, դաւն ի յՍտամպօլ տեսցի, եւ ոչ յայլ ուրեք. ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԷ համարով:

ԾԸ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման, վասն Սիմէօն կաթուղիկոսին երեւանեցւոյ, զի եթէ պատահիցի ի յԷրզրում, ի Պայազիտ, ի Ղարս, եւ յայլ կողմունսն օսմանցւոց նստել, մի՛ ոք լիցի խօսող, ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ԾԸ համարով:

ԾԹ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման վասն Ախլցխայու յատկապէս՝ ըստ խնդրոյ Սիմէօն կաթուղիկոսին երեւանեցւոյ: Զի ի ժամանակս շամախեցի Յակովբ կաթուղիկոսին, եւդոկիացի ոմն Գէորգ անուն չիք սեւագլուխ մի գայ լինի եպիսկոպոս ըստ խնդրոյ կարնեցւոց եւ Կարնոյ Կարմիր վանից առաջնորդ Մշեցի Յակովբ վարդապետին ի միաբանութիւն նոյնոյ վանիցն: Եւ յետոյ գնայ յԵւդոկիա ի պատճառս ժողովարարութեան, եւ անդ յայտնէ զպէսպէս Լօթերական աղանդս: Եւ ապա գնացեալ ի Պօլիս առնու ի Յակովբ Պատրիարգէն զառաջնորդութիւն Արծաթահանու ֆարմանաւ (որ Տէրունի էր եւ ի սրբոյ Աթոռոյս կարգիւր առաջնորդն նորին). իբրեւ գիտացեալ Յակովբ կաթուղիկոսին բանադրէ զնա, եւ նա գնացեալ ի Պօլիս անկանի յիշխանս յոմանս անպարտս ցուցանելով զինքն, միջնորդս արկանէ առ կաթուղիկոսն ի յարձակել զինքն. եւ Յակովբ կաթուղիկոսն ոչ արձակէ զնա ասելով թէ՝ եկեսցէ ի սուրբ Աթոռս: Ապա յայսմ միջոցի վախճանի Յակովբ կաթուղիկոսն, եւ նստի Սիմէօն կաթուղիկոսն Երեւանցի: Եւ նոյն բանադրեցեալ Գէորգն առ սա յարուցանէ զնոյն իշխանսն ի միջնորդութիւն ի յարձակել զինքն ի կապից: Եւ Սիմէօն կաթուղիկոսն եւս զնոյն պատասխանէ թէ՝ եկեսցէ ի սուրբ Աթոռս: Վերջապէս առեալ զգիրս աղաչանաց ի բազմաց գայ ի յոտս Սիմէօն կաթուղիկոսին՝ մեղայ ասէ եւ գիր տայ ի բերանոյն ՝ ոչ եւս ցուցանել զնշան ախթարմայութեան, եւ ոչ ելանել ի Կարմիր վանքէն մինչեւ ի մահն: Եւ արձակեցեալ գնայ: Եւ յետ փոքր միջոցի, գնայ ի յԱխլցխայ ի գործ նոյնոյ Կարմիր վանքին, (որովհետեւ նոյնոյ վանիցն է վիճակ Ախլցխայ) հրամանաւ նորին առաջնորդ վերոյիշեցեալ Յակովբ վարդապետին: Եւ ի յԱխլցխայ յայտնապէս քարոզէ զլօթերականութիւն, դաս քարշելով զհայս եւ զեկեղեցիս եւ զԱթոռս հայոց: Որոյ բողոքն հասանեն ի չորից կողմանց առ Սիմէօն կաթուղիկոսն: Ապա եւ սոյն կաթուղիկոս վերստին նոր ի նորոյ չարաչար բանիւ առնէ զչիք Գէորգն եւ զհամախոհսն նորին, ընդ նմին եւ զԿարմիր վանից առաջնորդ զՅակովբ վարդապետն, վասն պատճառ լինելոյ եպիսկոպոսութեան նորին եւ առաքելոյն ի յԱխլցխայ, այլ եւ գրէ ի Պօլիս առ Պատրիարգն եւ յիշխանսն, եւ բերէ զֆէրման մի, յորում գրի թէ՝ Գէորգ, Պօղոս, Ստեփաննոս եւ Յովհաննէս սեւագլուխք եւ քահանայքն վարիցին ի յԷջմիածին, Պատրիքն հալածիցին ի յերկիրն իւրեանց, զմիւս խմորեցեալսն պատժեսցեն տուգանօք, եւ ի բերանոցն զգիր առնուցուն ի շարումն, մի՛ եւս հետեւիլ աղանդոյ նոցին: Եւ երեք եկեղեցիքն որք գոն յԱխլցխայ, հայոց քահանայից յանձնեսցին, որպէս ցուցանէ քեզ յերեսն գրեցեալ ցուցակն եւ ԾԹ համարն: ... Հատ սուրաթ եւս գոյ սոյնոյ ֆարմանիս, որպէս ցուցանեն ցուցակքն: Լինի այս՝ ի թուին տաճկաց ՌՃՀԸ եւ ի մեր ՌՄԺԳ թուոջն:

Կ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման վասն Ղօշայ վանից եւ Կարսայ բոլոր երկրին առաջնորդութեան յանուն Սիմէօն կաթուղիկոսին երեւանեցւոյ: Զի ի ժամանակս սորին Կարսայ առաջնորդն (որ ֆարմանաւ նստիւր հրամանաւ, պատրիարգին Պօլսոյ, որպէս եւ յայլ վիճակսն Օսմանցւոց երկրին նստին, ) խոչ երեւեցաւ Աթոռոյս եւ սորին նուիրակացն: Վասն որոյ եւ Սիմէօն կաթուղիկոսն հարկեաց Պօլսոյ պատրիարգ Գրիգոր վարդապետին, զի զառաջնորդական ֆարմանն նոյնոյ վիճակին յանուն իւրեան հանեալ առաքեսցէ, եւ զառաջնորդն զայն յԱթոռս յղեսցէ, որ եւ արարն իսկ: Եւ Սիմէօն կաթուղիկոսն զայն առաջնորդն բերեալ յԱթոռս արար միաբան, եւ ի տեղի նորին առաքեաց ի Ղարս առաջնորդ ի միաբանից սրբոյ Աթոռոյս: Որով եւ զՂօշայ վանքն եւս նորոգեալ ի շինութիւն եբեր, որ քսան ամաւ աւեր էր: Այժմ Ղարսայ առաջնորդական ֆարմանն է յանուն Սիմէօն կաթուղիկոսին, եւ է ի սուրբ Աթոռս: Զոր գիտ ցուցակաւն եւ Կ համարով: Սորա սաւաթ մի եւս ունի, զոր զով ոք եւ կարգեալ առաջնորդ Ղարսայ յղեսցէ Վեհն, տանի ընդ ինքեան. ի ՌՃՀԹ թուին տաճկաց, եւ ի ՌՄԺԴ թուոջն մերում եղեւ այս գործ: Որ եւ յայնմ հետէ եղեւ Ղարս իւրովք վիճակօքն Տէրունի թեմ սրբոյ Աթոռոյս: Որոյ առաջնորդն ի սրբոյ Աթոռոյս կարգի եւ ոչ ի Պօլսոյ պատրիարգէն: Յորմէ ոչ սակաւ օգտութիւն լինի սրբոյ Աթոռոյս, ի ցորենւոյ, ի գարւոյ, ի յանասնոց, ի յերկաթոյ, ի փայտէ եւ յայլոց այսպիսեաց: Սորա որպէսն եւ ի Գ գլուխն ի ճառս Սիմէօն կաթուղիկոսին ասացաւ լիովին: Զոր անդ տեսցես:

ԿԱ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման վասն վրէժխնդրութեան աղթարմայից, Էրզրումայ, Ղարսայ, Ախլցխայու, բոլոր Քրտստանու երկրին, եւ այլոց շրջակայիցն, ըստ խնդրոյ Սիմէօն կաթուղիկոսին երեւանեցւոյ, ի ՌՃՀԹ տաճկաց թուին: Սորա ... հատ սաւատ եւս գոյ, զորս գտցես ցուցակօքն եւ ԿԱ համարով:

ԿԲ. Սուլթան Մուստաֆային ֆարման կրկին վասն Ախլցխայու ըստ վերոյ գրեցելոյդ, ի ՌՃՁԱ թուին տաճկաց. գի՛տ ցուցակաւն եւ ԿԲ համարովն: