Հազար
քսան
եւ
չորս
թուական,
Սուլթան
Մուրատ
Երրորդ
կոչեալ,
Ի
Պարս
աշխարհ
վասըն
մարտի,
յետ
երկ
ամաց
զխորհուրդ
առեալ,
ԸզՂարա
Մուստաֆա
փաշասէրասքէր
իւր
նախակարգեալ,
Երթայ
շինէ
ըզԿարս
քաղաք,
յերկիր
Վըրաց
լինին
թափեալ:
Եւ
առաթուր
առնուն
ըզՊարս`զգիւղս
եւ
զաւանսըն
տառապեալ,
Զմեծըն
Թիֆլիս
քաղաք
առնունեւ
ըզՇըրվանն
յափըշտակեալ:
ՅԷջմիածին
թեմօք
անցինեւ
զԵրեւան
քաղաք
ապռեալ,
Ի
Նախջուան
քաղաք
խընդան`ի
Թավրիզու
վերայ
բերկրեալ:
Կէնճէ,
որ
Շահաստան
ասիզԱրշար
եւ
զՇամախին
տիրեալ,
Մինչեւ
ի
դուռն
որ
Ալանաց,
որում
Տէմիր
ղափի
կոչեալ,
Զոր
Աղէքսանդր
Մակեդոնեան,
ասեն,
զայն
դուռըն
անդր
եդեալԵւ
զի
մարտն
յոյժ
սաստկանայր`ամի
ամի
զօրս
առաքեալ:
Նոյն
գաւառացըն
ժողովուրդք,
որք
ի
վերոյ
եղեն
գըրեալ,
Միշտ
ի
վիշտ,
յաւէտ
յաղէտ,
անհընարին
մըրրկօք
ծըփեալ:
Զխըղճովք
անկեալք
ողորմելիքի
սով
՚ւ
սուր
եւ
գերեցեալ,
Հարք
յորդոց
շատք
տարագրեալք,
մարք
ի
դըստերց
ողբովք
զատեալ:
Եւ
ընդ
բազում
գաւառս
երկրիազգ
մեր
ի
ցիր
՚ւ
ի
ցան
եղեալ,
Զդաշտս
եւ
զլերինս
ի
լաց
հանեն,
զծովս
եւ
զցամաք
ի
յողբ
շարժեալ:
Օսման
փաշայն
Շըրվան
քաղաքընդ
Օսմանցիս
նըստէր
պահեալ,
Պարսից
արքայն`
Շահ
Իսմայիլ,
խորհրդեամբ
քեռն
զօրքն
են
սպանեալ:
Անտիրացեալ
աշխարհ
նոցա,
եւ
Օսմանցիք
եւս
զօրացեալ,
Մինչ
Խօտապէնտ
եղբայր
նորաԽորասանայ
ելեալ
տիրեալ:
Խօտապէնտի
կինն
զօրս
վառէ,
զՀամզա
որդին
գլուխ
էր
կարգեալ,
Եւ
մայրըն
ըզհետ
նոցազինեալ
զնոսա
քաջալերեալ:
Ի
Շըրվան
փութասլանան,
զՕսմանցիս
պատրաստ
պատեալ,
Անխընայ
ի
սուր
ածեն,
Ղուտուզ
քէհեան
ի
փախուստ
լեալ:
Հինգ
արամբք
միայն
մընայրՏէմիր
ղափւոյ
յաշխանն
անկեալ,
Եւ
Պարսիկ
կինն
զհետ
ընթացեալ`զՕսմանն
ամբողջ
կալնուլ
կամեալ:
Զոր
լուեալ,
ազգ
Թաթարացքըսան
հազար
արամբք
հասեալ,
Ի
Շամախի
գաւառ
հասին`իբր
Օսմանցոց
զօգնութիւն
տալ:
Զորոց
գործիսն
երբ
տեսանեն,
ոմանք
Պարսիկք
ի
ռահ
անկեալ,
Ի
բանակումն
տիկնոջ
հասինեւ
զաւերմանըն
գուժ
տուեալ.
«Զերկիր
քո
Թաթար
քանդեացեւ
աւիրել
զհանուրն
եկեալե:
Սըրտապընդեալ
կինն
յետ
դառնայեւ
Թաթարաց
վերայ
դիմեալ:
Ի
սուր
քարշէ
զնա
անխընայեւ
ի
նոցունց
սակաւ
զերծեալԵւ
ըզխանըն
Թաթարացձերբակալեալ,
իսկոյն
սպանեալ:
Եւ
Թաթարքըն
ցըրուեցան,
այս
քաջութիւնք
ցարդ
եւս
յիշեալ,
Բայց
Օսմանն,
որ
վեր
յիշի,
Տէմիր
ղափին,
որ
էր
անկեալ,
Խաբեաց
երդմամբ
զիշխան
տեղոյն,
թէ`
«Ես
քո
որդի
եմ
հնազանդեալե,
Զդուստր
նորա
առ
ի
կնութիւն,
ձեռամբ
եւ
կնոջն
զաներն
սպանեալ:
Զերկիրըն
զայն
տիրապետեաց`զզօրս
եւ
զինուորս
առ
ինք
ձըգեալ,
Սուլթան
Մուրատին
մարդ
յըղեցեւ
զնոր
հընարսն
այնմ
էր
ազդեալ:
Ասէ.
«Ունիմ
զԹիֆլիս
քաղաք,
մինչ
ի
Կիլան
զձեռս
կամիմ
տալ,
Ըզզօրս
եւ
զէնս
այլս
յըղեսցես`մինչ
ի
Կարին
քեզ
հնազանդ
լեալե:
Սուլթան
Մուրատ
ի
լուր
բանիս՚նդ
ծով
եւ
՚նդ
ցամաք
առաքեալ
մալ.
Արծաթ,
ոսկի,
թօփ,
թուֆէկ,
զօրքի
Պոնտոսու
ծովուն
յըղեալ:
Եւ
ցամաքաւ
զպէկլէրպէկիսիւրեանց
զօրօքըն
վաղվաղեալ,
Տեարք
Մարաշոյ,
Սեբաստիոյ,
նաեւ
Ամթայ
եւ
Կարնոյն
այլ,
Դիմեալ
գընան
ի
Վըրաց
տան`Օսման
զօրացն
սատար
հասեալ:
Հեծէին
առ
հասարակքդաշտք
եւ
լերինք
յայնս
ձանձրացեալ:
Իսկ
թագաւորն
Վըրաց
Սիմոնեկեալ
զԹիֆլիս
էր
պաշարեալ,
Զամըս
երիս
ի
նեղ
էարկ,
միջի
եղեալքն
սովու
մաշեալ:
Յիսուն
ոսկի
զէշ
մի
գընենեւ
զշուն
մի
հինգ
ոսկի
առեալ,
Եւ
զայնս
եւըս
արքայն
Սիմոնսակս
ձաղանաց
վաճառ
յըղեալ:
Զի
աղքատի
ումեմն
շնորհէր,
տար
Տաճկաց
զայդ
եւ
լեր
ապրեալ,
Այնչափ
սովն
անդ
սաստկացեալ,
մինչ
յԵրեւան
եղեւ
հասեալ:
Չափ
մի
գարւոյ
եւ
ցորենիմինչ
ի
հազար
թումանոյ
լեալ,
Զի
տուն
մի
փլած
էր
եօթն
աւուրց,
ձի
մի,
ջորի
մի
ներքոյ
մնացեալ:
Եւ
երբ
խընդիր
եղեւ
նոցուն,
վերահասուք
գըտեալք
կերեալ,
Կին
մի,
որ
զառնացի
անդամնձիոյն
առնէր
՚ւ
փախ
անկեալ,
Սրօք
եւ
զինուք
ըզկնի
անկանեւ
հասանել
ոչ
կարացեալ,
Եւ
քրիստոնեայք
զզաւակս
իւրեանցայլասեռից
յօժար
ծախեալ:
Զպէկլէրպէկիս,
զոր
վեր
յիշեալ,
որք
յօգնութիւն
Թիֆլիս
հասեալ,
Զպիտոյս
նոցա
եւ
զկերակուրսջանան
ի
ներքս
նոցա
յըղեալ:
Սիմոն
արքայն
վերայ
դիմէ
եւ
ըզնոսա
ի
սուր
մաշեալ,
Զփաշա
մի
ինըն
պարոնովքզօրօք
նոցուն
անդ
կոտորեալ:
Զերկու
փաշայս
առ
սրախողխող,
այլքն,
զոր
տեսին,
ի
փախ
դարձեալ,
Եւ
որք
ծովով
գանձիւք
հասին,
զօրք
Պարսաց
զայնս
եւս
են
ջարդեալ:
Եւ
զհամայն
ինչս
նոցա
ասին,
աստի
՚ւ
անտի
զօրքն
են
սպառեալ:
Յայնըմ
հետէ
Օսմանցիք
եւսորչափ
գնային,
ոչինչ
օգտեալ:
Յութերորդ
ամն
իշխանութեան
Սուլթան
Մուրատ
կայր
յըղփացեալ,
Զորդիսըն
իւր
ետ
թըլփատելեւ
զհարսանիս
մեծ
արարեալ:
Զարհեստաւորս
համայն
վառեն`իբրու
զալայս
նոր
իմն
ցուցեալ,
Ըստ
հանդերձից
եւ
ըստ
ձեւոցյատուկ
զգեցեալ,
պայծառացեալ:
Ուրոյն
ուրոյն
արհեստաւորքպետօք
իւրեանց,
մանկամբք
զինեալ,
Ընդ
շուկայս
դասս
դասս
երթանեւ
յարքունիս
են
ժամանեալ:
Հանդէպ
նորա
կացեալ
կանգնին`աղօթս
վասն
իւր
որդոցըն
տալ,
Արքայն
ի
գահս
նըստեալ
դիտէր`զարծաթ,
ոսկի
վերայ
սըփռեալ:
Ամիսս
երիս
այս
յերկարէր,
ընդ
որում
քաղաքն
տօնանմա
լեալ,
Ի
Ձիարշաւ
ասպարէզ
անդ,
որ
Աթ
մէյտան
լինի
կոչեալ:
Ուրոյն
ուրոյն
բակ
բոլորեն`զխաղս
նոր
իրօք
եւ
նոր
ցուցեալ.
Խընճոյս
լինէր
շատ
թատերաց`գուսանս
եւ
երգեցօղս
խըմբեալ:
Կաքաւս
պարուց
առասպելեն`զհանուրց
ազգաց
կերպարանեալ,
Թմբուկս
հարեն
եւ
փողս
հընչեն`լարս
եւ
տաւիղըս
տարածեալ:
Ճանպազք
ի
խաղս
եւ
ճարտարին,
զնոր
իմն
պէս
պէս
զարհեստ
հանեալ,
Համախմբից
զարմանք
բերեն`զբարս
արքային
քաղցրացուցեալ:
Եւ
արքայն
ի
պալատն,
որԻպրահիմ
փաշային
կոչեալ.
Զզետեղեալ
խուժանն
հայէրեւ
զխաղուցն
ակն
ի
զբօսնեալ:
Պէս
պէս
զիրացն,
յոր
սիրտն
հաճիւր,
զպարգեւս
յատուկ
նոցա
յըղեալ,
Ճորտօք
իւրովք
եւ
նաժըշտօքեւ
թագուհեօք
լինէր
բերկրեալ:
Այս
ամենայն
համբաւ
ելնու`յԱրապս
՚ւ
Մարս
՚ւ
ի
Պարս
հասեալ,
Ի
Հընդկաց
տուն
հըռչակիւր`յիշխանութիւնս
իւր
սըխրացեալ:
Ըստ
օրինի
՚ւ
ըստ
պատշաճինըզհարսանիսն
շնորհաւորեալ,
Զընտիր,
զչըքնաղ
եւ
զպատուականս՚ստ
իւրաքանչիւր
զօժիտս
յըղեալ:
Հանուրց
ազգաց
վերծանօղաց«Ելցեն
՚նդ
առաջե
են
հրամայեալ,
Որպէս
եւ
Յոյնք
բադրիարհաւն,
մէդրօբօլիտքն
զգեստաւորեալ:
Տիագօսք
դատաւորին,
եւ
փսալիդօսք
հանդիսացեալ,
Զրէ
րէ
րէն
քաղցրացուցինեւ
նէ
նէ
նէն
անուշացեալ:
Կացուրդօքըն
հրաշացան,
զխոստրովայինսն,
որ
արձակեալ,
Ճոխատեսլեամբքըն
փափկացան`մեղմագնացիւք
ախորժացեալ:
Պատրիարք
մեր
Գաղատացի`եպիսկոպոս
Թումայն
կոչեալ,
Իբրեւ
լուաւ
եւ
ժողովեացզդպիրս
եւ
զսարկաւագունքս
ընտրեալ:
Խաչ
ալէմօք
զընթացս
առնեն`քահանայիւք
զգեստաւորեալ,
Աւետարանօք
եւ
խաչիւքզերգս
քաղցրաձայնըս
վեր
առեալ:
Արքային
՚նդ
առաջ
երթան,
որ
ի
գահումն
էր
նա
նըստեալ,
Տայ
զօրհնութիւնս
նորա
՚ւ
որդոցն,
մեծամեծացն,
որք
զինուորեալ:
Զորս
տեսեալ
յոյժ
բերկրեցաւ,
՚ւ
որք
յարքունիս
կային
պատուեալ,
Ըզհարսանիսս
եռակ
ամսօքսոյն
խրախութեամբ
եղեւ
բաւեալ:
Քըսան
եւ
մէկ
տարի
յամեացիշխանութիւնն
եւ
եզր
անկեալ,
Յիսուն
եւ
մէկ
տարի
ապրեալ.
քըսան
եւ
մէկ
զորդիս
տեսեալ:
