Երկասիրութիւնք

ԲԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՅԱՂԱԳՍ ՔԱՌԱՍՆՈՐԴԱՑՆ
Ասացեալ տեառն Խոսրովայ։

Մեծ զէն եւ զարդ են պահք սիրողաց Աստուծոյ. եւ սնուցողք եւ կենակիցք սրբոց. որ զամենագեղեցիկ եւ զզարմազան դաւանութիւն քրիստոնէական ամբիծ հաւատոյ յանձինս ունին եւ հետեւին փրկական կոչմանն. որով մերձենամք առ Աստուած պահպանութեամբ պատուիրանին։ Այսոցիկ մի եւ առաջին եւ մեծ՝ պահք սուրբ քառասնորդացն են. ի մարգարէիցն պահեալ եւ աւրինադրեալ. եւ ի Քրիստոսէ նմանապէս պատուեալ եւ մեզ աւանդեալ։ Արդ. որք այսմ աստուածաւանդ կանոնիս միաբան լինին (Տե՛ս Գաղ, Զ 16) եւ ընդ Քրիստոսի հանդիսանան ի հոգեւոր պատերազմին՝ առցեն զաւգնութիւն ընդդէմ հակառակորդին զպահոցն զզէն, զոր եւ ի սկզբանն ընդ ստեղծանել մարդոյն առաջին՝ դաստիարակ նմա զպահսն ետ Աստուած. եւ որքան ընդ իւր ունէր՝ հաւասար հրեշտակաց էր, Փոքր մի խոնարհ արարեր զնա. քան զհրեշտակս. ասէ Դաւիթ. փառաւք եւ պատուով պսակեցեր (Սաղմ, Ը 6)։ Իսկ իբրեւ ի բաց ընկեց եւ պատրեցաւ ի մահաբեր ճաշակէն. տե՛ս. զի՞նչ ասէ նմա սոյն մարգարէ, Մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեաց անասնոց անբանից եւ նմանեաց նոցա (Սաղմ, ԽԸ 21). ամենայն կենցաղիւ՝ լինելով խոտակեր բանջարաճաշակ. որ նոցա… [1] ։ Եւ երանի՜ թէ մինչ ցայսքան էր պատուհասն։ Զկնի յանցմանն եւ դառն կերակրոյն ասէ ցնա Աստուած, Ադամ. փոխանակ զի լուար ձայնի կնոջ քո եւ կերար ի ծառոյն՝ յորմէ պատուիրեցի պահել. անիծեալ լիցի երկիր, փուշ եւ տատասկ բուսուսցէ քեզ (Տե՛ս Ծն, Գ 17-18). եւ որ զկնին, զի հող էիր եւ ի հող դարձցիս (Ծն, Գ 19)։ Արդ. նախանկար աւրինակ պատժոց արհամարհողաց պահոց է այս, աստի ինձ տրտմութեամբ եւ լի ցաւաւք ծնունդ եւ կեանք. եւ մահս այս մերձակայս եւ մշտնջենականն եւ կասկածելի կենցաղս՝ ստէպ բերելով զախտս չարաչարս մեղաց եւ ցաւոց ի սխալող մարմինս։ Արդ. առաջին պտուղ չար սերմանց առաջին մարդոյն պտղոյն ճաշակման այս է։ Երկրորդն առ Նոյիւ՝ նորոգ եղելոյ պատուիրանազանցութեանն նորոգապէս ընկալան զպատիժս պատուհասի, վասն որոյ արդարն Նոյ իմացեալ զպատճառս ցասմանն. զամ մի ողջոյն ի տապանին իւրայաւքն՝ պահաւք եւ պաղատանաւք ցածուցանէր զաստուածային ցասումնն. եւ կրկին սերմն աճման մնաց մարդկան ազգի։ Երրորդ՝ Սոդոմացւոցն. որք վասն անարգել փափկութեան կերակրոցն բորբոքեալ [զ]հուր ախտին. հուր ընկալան պատուհաս, եւ զայս ինքն Աստուած վկայեաց որովայնամոլութեան լեալ գործ. զորոց ասաց մարգարէն Եզեկիէլ թէ՝ Այս էր անաւրէնութիւն Սոդոմացւոցն՝ ի լիութեան հացի եւ գին[ւ]ոյ յղփանային եւ յայնմանէ պոռնկեցան ի միմեանս. իբրեւ զայն տեսի՝ բարձի զնոսա (Տե՛ս Եզեկ, ԺԶ 49-50)։ Իսկ Եսաւ ընդ միոյ պատառոյ՝ յանդրանկութենէն եւ յաւետեացն Աստուծոյ եւ ի հարցն աւրհնութեանց զրկեցաւ (Հմմտ, Ծն, ԻԵ 29-34). եւ պոռնիկ եւ պիղծ՝ փոխանակ Իսրայէղի երանելի անուանն կոչեցաւ. մինչ զի եւ ապաշխարութեան տեղի ոչ եգիտ. թէպէտ եւ արտասուաւք խնդրեաց. այնչափ ծանրացասումն եղեւ նմա Աստուած. եւ զայս ծնաւ նմա պատառ մի թան. եւ զի նքթեալ էր։

Իսկ վասն Իսրայեղեան ազգին զի՞նչ պարտ է ասել. որք անզգամ մոլեգնութեամբ նստան ուտել եւ ըմպել. յաղագս որոյ աստուածագիծ տախտակքն կործանեցան. եւ փոխանակ այնր առին աւրէնս ծանունս եւ դժուարինս. որպէս ասաց Աստուած մարգարէիւն. թէ՝ Երդուայ սրտից նոցա շնացելոց. թէ տաց նոցա աւրէնս անբարիս. որովք ոչ կարասցեն կեալ (Հմմտ, Եզեկ, Ի 25)։ Իսկ զկնի այնր յորժամ մսոյ ցանկացան. այնչափ բարկացաւ՝ մինչ զի ասաց. թէ՝ Տաց ձեզ մինչեւ ելցէ ընդ ռնկունս ձեր (Հմմտ, Թիւ, ԺԱ 20). որ եւ եղեւ իսկ. զի մինչ ի բերանսն էր՝ բարկութիւն[ն] Աստուծոյ էջ ի վերայ նոցա, զի Վաղվաղեցին. ասէ մարգարէն. եւ ոչ անսացին խորհրդոց նորա )Սաղմ, ՃԵ 13(. եւ այլուր թէ՝ Ազգ մի խորհրդակորոյս են նոքա (Տե՛ս Բ Օր, ԼԲ 28)։ Ուստի յայտ է. թէ մեծ ինչ կամէր առնել նոցա Աստուած. եւ արգել։

Զի զաւրինակ ժուժկալութեանն ընդ իւրեանս ունէին զմեծն Մովսէս [2]. որ կրկին քառասուն անլոյծ բերանով պահեաց (Հմմտ, Բ Օր, Թ 9), միովն՝ զի զԱստուած տեսցէ. եւ միւսովն՝ զի հաշտեցուսցէ զԱստուած ընդ ժողովրդեանն. եւ տախտակս փոխանակ մանրելոցն եւ աւրէնս առեալ իջանէր ի լեռնէն փառաւք. լուսատեսիլ երեսաւք [3] ։

Նոյնպէս եւ Հեղիաս պահեաց որպէս զՄովսէսն. եւ յերկինս վերացաւ հրեղէն կառաւք [4] (Հմմտ, Գ Թագ, ԺԹ. Դ Թագ, Բ 11)։ Իսկ սքանչելին Եղիսէէ. որ կրկին նորա հոգւոյ եւ շնորհացն արժանացաւ. հացիւ լոկով եւ բանջարիւ զպէտս իւր եւ զեկելոցն առ նա պատրաստէր սքանչելագործելով. որպէս ի Փրկչէն [5], եւ վասն անմարմնական կենցաղավարութեանն ի մեռեալ մարմին նորա ի գերեզմանին մեռեալ մերձեցեալ կենդանացեալ յարեաւ. եհաս ընկերացն (Դ Թագ, Դ եւ ԺԲ 20-21)։ Ի Դանիէլէ առիւծքն պատկառեցին վասն պահեցող [6] մարմնոյն. եւթն աւր անսուաղ ժուժկալեցին ի կշտամբանս պղերգացն. որք քան [7] զանբանսն վատթարագոյն են։ ԶԱնանեանս տղայ մանկունս. ընդ այլազգի մանկունսն սնուցանելով թագաւորին՝ յարքունական սեղանոյն դարմանել հրամայեաց. իսկ նոքա ընդովք կերակրէին փոխանակ հեթանոսական կերակրոցն, եւ ոչ հաց յանձն առին ուտել. այլ ունդս. եւ ի սահմանեալ ժամուն երեւեցան երեսք նոցա պայծառք եւ գեղեցիկք թագաւորին՝ քան որ զանազան խորտկաւքն կերակրէին. վասն որոյ չարահնարն սատանայ ի հուրն զնոսա ընկենուլ կազմեաց. եւ յաստուածային մեծ նախախնամութենէ ողջ եւ անարատք յահագին հրոյն պահեցան. զի ի պահոցն պարսպեալ էին եւ աւծեալ մարմինքն անմերձանալի ի [8] բարձրացեալ ի վերացեալ բոցոյն մնային. որ զբորբոքողսն կիզոյր փոխանակ կապելոցն։ Այլ եւ թիւ համարոյ բարձրութեան բոցոյն քառասուն եւ ինն կանգուն գոլով. յաւրինակ մեծի այսմ պահոց. որ ի քառասուն եւ ինն աւր աւարտի ի սուրբ երեկոյին. յորում զնոցա աւրհնութիւնսն երգեմք՝ փրկողին զնոսա ի հնոցէն եւ զմեզ ի դժոխոցն։ Արդ. նոքա քառասուն եւ ինն կանգնովքն զբարձրացեալ մեղս ազգին կռապաշտութեան ցածուցին, իսկ մեք քառասուն եւ ինն աւուր պահովքս զանաւրէնութիւնս մեր բարձրացեալ քան զմեզ՝ քաւեմք եւ զբեռն ծանրութեան ի բաց դնեմք. եւ նման նոցա արձակիմք ի կապանաց մեղաց եւ ի պատրաստեալ հրոյն սպառնալեաց փրկիմք. եւ յուսամք դարձի գերութեան ոգւոց մերոց՝ Քրիստոսի չարչարանաւքն. որպէս զգին Իսրայեղի սուրբ մանկանցն պահաւք եւ աղաւթիւք [9] ։ Ըստ այսմ խորհրդոյ թուի ինձ եւ քաղաքքն ապաստանի՝ զատուցեալ ի Մովսիսէ հրամանաւ Աստուծոյ՝ քառասուն եւ ութ քաղաքք թուով. փախչել ի նոսա ամենայն մահապարտաց եւ բնակել անդ մինչեւ ի մահ մեծի քահանային աւծելոյ. եւ ապա դառնալ յերկիր կալուածոյ իւրոյ (Հմմտ, Թիւ, ԼԵ 7. 11. 25. 28). եւ եղիցի այս ձեզ. ասէ. աւրէն յաւիտենական (Տե՛ս Թիւ, ԼԵ 29). իմա՛ յաւրինակին [10] զճշմարտութիւնս, զի այն աւրինակաւ էր կայն. բայց գրեցաւ վասն մերոյ փրկութեան. զի աւր ուրբաթու չարչարանաց Փրկչին քառասուն եւ ութ է յառաջ[ն]մէ աւրէ պահոցս. յորում մեծ քահանայապետն մեր Քրիստոս մահու համբերեաց եւ արար փրկութիւն ի մէջ երկրի եւ զմարդկային բնութիւնս՝ զմահու դատապարտեալս ազատեալ ի նախկին դարձոյց ի ժառանգութիւն։ Քառասուն եւ ինն աւուրց եւ ամացն թիւ յոբեղինին ի նմին Մովսիսէ կարգեցաւ բանիւ Աստուծոյ. յորում վաճառիկ ստացուածոցն եւ արծաթագին ծառայիցն ազատութիւն լինէր։ Եւ դու տես զմեծ խորհուրդն Աստուծոյ. զի որպէս յապաստանի քաղաքացն մահապարտքն ի ժառանգութիւնսն դառնային. ի յոբեղինին՝ ժառանգութիւնն ի ժառանգաւորս դառնայր։ Արժան էր եւ մեզ ըստ աւրինակին գնալ ի ճշմարտութեանս. եւ [զ]վկայեալս յԱստուծոյ աւրինաւք եւ մարգարէիւք՝ զսուրբ եւ զխորհրդականս զայս զպահոց աւուրսս հաւատով եւ պարկեշտութեամբ աննուազ պահել եւ մնալ ի սմին եւ սպասել մահու մեծի քահանայապետին մերոյ ճշմարտի Յիսուսի Քրիստոսի. որոյ մահուամբն ազատեալք վերին քաղաքին արժանասցուք. որոյ սա է դուռնն. եւ անհնար է մտանել ի նա կամ փրկութեան հասանել. որ յառաջ քան զմահն Քրիստոսի եւ զարիւն նորոյ ուխտին լուծանեն զպահս. այնպիսիքն զՈրդին Աստուծոյ արհամարհեն եւ զարիւն նորոյ ուխտին խառնակ համարին, իսկ ճշմարիտ պահողքն լսեն ի Քրիստոսէ [ի] սուրբ երեկորին թէ՝ Այս է արիւն իմ նորոյ ուխտի. որ վասն ձեր եւ բազմաց հեղու ի թողութիւն [11] մեղաց (Տե՛ս Մատթ, ԻԶ 28. Մարկ, ԺԴ 24. Ղուկ, ԻԲ 20), զայնմանէ ասէ յերեկորին՝ որ վաղիւն ի խաչին հեղաւ. թէ սա եւ նա մի է, զի ոչ ասաց թէ՝ հեղաւ. այլ թե հեղու. զորմէ եւ մարգարէն նախագուշակ բանիւ կնքէ թէ՝ Դու արեամբ ուխտի քո արձակեցեր զկապեալս յանջրդի գբոյ (Զաք, Թ 11)։ Վկայէ մարգարէս. թէ միայն Քրիստոսի արեամբն արձակին կապեալքն. որ ի մեղս. եւ լուծանին անէծքն եւ խափանի մահ. ի նմա է եւ լրումն պահոցն։ Արդ. եթէ ունին այլ քահանայապետ. յոր ապաւինին եւ սպասեն մահու նորա. կամ նոյն ինքն Քրիստոս. կամ նախ կամ զկնի կրկին մեռանիցի վասն նոցա. ցուցցեն, ապա թէ այս ոչ է. որպէս եւ չէ իսկ. դժնդակ է վասն փոքր ցանկութեանց կերակրոյ վրիպել ի փրկութենէ։ Լուր առաքելական խրատուն, Մի՛ վասն կերակրոյ քակեր զգործ Աստուծոյ (Հռոմ, ԺԴ 20), գրեալ է յԱւրէնսն Աստուծոյ, Այր կամ կին. որ մեծ ինչ ուխտ ուխտիցէ Տեառն. ի գին[ւ]ոյ եւ ի ցք[ւ]ոյ ամենեւին սրբեսցի, զխաղող եւ զքացախ մի կերիցէ եւ յամենայնէ զինչ եւ լինիցի՝ յորթոյ. զգինի չամչոյ մինչեւ ցքինն մի կերիցէ զամենայն աւուրս ուխտին իւրոյ (Տե՛ս Թիւ, Զ 2-5). իսկ եթէ սխալեսցի՝ մի՛ համարեսցի նմա ընդունելի։ Քանի՜ գերագոյն է նորս քան զհինն։ Յայսմանէ յայտ է. եթէ որք ոչ զգուշութեամբ գլխաւորեն զսուրբ պահսն ի գին[ւ]ոյ եւ յամենայն ցանկալի կերակրոց մինչեւ ի մահն եւ յարութիւնն տէրունական՝ ունայն են ի վարձուց. այլ եւ ընդ պատժաւք. եթէ ոչ լիապէս կատարեն զուխտ իւրեանց՝ ըստ բանին Տեառն։ Որպէս ոմանք ժպրհին ընչից վաճառել զաստուածային շնորհսն [որ]կորամոլքն [12] զնա քան զԱստուած նախապատուելով, մի՛ ոք վրիպեսցի. Աստուած ոչ խաբի, հաւատ ոչ վաճառի գնոց։

Ո՜հ չար վաճառաշահութիւնն, ուխտել յիսուն աւր եւ պահել երեսուն՝ եւ Աստուծոյ ստել. որ ուխտեաց պահս երիս եւթնից եւթն. զերկուսն աւուրց եւ զմին ամաց. որով լինի քառասուն եւ ինն աւուրք եւ ամք [13], եւ զյիսներորդն աւուրցն եւ զամացն տաւն տանն Իսրայեղի. զի յերից վկայից հաստատեսցի նորս ի հնոյն։ Այլ քառասնից եւ յիսնից աւուրց պահոցս բազում են վկայութիւնք ի հին եւ ի նոր Կտակարանս, որպէս տապանին եւ տաճարին չափքն եւ պուտանարդքն. եւ աւուրք ջրհեղեղին. եւ ամք կենաց Մովսիսի. եւ թագաւորութեանն Դաւթի. եւ Սամուէլի եւ Սողոմովնի. զի Յովտ մի որ նշանակէց մի է. ոչ վայրապար է յաւրէնս եւ ի մարգարէս (Տե՛ս Մատթ, Ե 18) ի Տեառնէ վկայեցաւ։

Այլ են ոմանք ըստ մեծատանն այնորիկ. որ՝ Ունին զՄովսէս եւ զմարգարէսն եւ ոչ կամին լսել նոցա (Տե՛ս Ղուկ, ԺԶ 29). զի այնպիսիքն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ոչ ծառայեն. այլ իւրեանց որովայնի։ Արդ. զնոսա Քրիստոսի ամենակարողին միայն է ուղղել. այլ մեզ այս է զարմանալի. թէ զիա՞րդ աստուածատուր աւրէնքն նկարագրեաց չափով զաւուրց թիւ. զորս պահելի է զգուշութեամբ. եւ մի վասն պատիւ եւ պաշտաւն մատուցանելոյ որովայնի՝ զԱստուծոյ պատիւն եւ զպատուիրանին պահպանութիւն արհամարհել. որով յանցանելն ըստ աւրէնսն զԱստուած արհամարհեն. այն է առ որկորամոլսն, Որոց Աստուած որովայն է եւ փառք ամաւթն (Տե՛ս Փլպ, Գ 19). որք ոչ լուան Պաւղոսի խրատուն. թէ՝ Լաւ է շնորհաւք հաստատել զսիրտն. եւ ոչ կերակրաւք (Եբր, ԺԳ 9). զորոց ասէ թէ՝ Լալով ասեմ զթշնամեաց խաչին Քրիստոսի (Փլպ, Գ 18) ոչ կարեն բառնալ զխաչն Քրիստոսի ըստ պայմանի Փրկչին. թէ՝ Որ կամի զկնի իմ գալ. ուրասցի զանձն եւ առցէ զխաչն. եւ եկեսցէ զկնի իմ (Մատթ, ԺԶ 24). այլ հրէական անաստուած վարդապետութեանն հետեւին. որով որդիքն Հեղեա[յ] կորեան եւ զԻսրայեղ կոտորման մատնեցին եւ զտապանակն ի գերութեան վարեցին (Հմմտ, Ա Թագ, Դ 17-18)։ Այնպիսիքն զամենայն վասն որովայնի առնել եւ ասել ուսեալ են, շուրջ եկեալ վկայութիւնս խնդրեն ի Գրոց մեղկ եւ ծոյլ վարուց իւրեանց. եւ ոչ դադարեն ի դանդաչելոյ ի կորուստ անձանց եւ նոցին հաւանելոցն։

Բայց դու. որ Քրիստոսի աշակերտ ես եւ սիրող ճշմարտութեանն. եկն ի հնոյն ի նորս փոփոխեսցուք եւ տեսցուք զաւանդեալսն ի սրբոց առաքելոցն եւ ի վարդապետացն. որոց կեանքն բովանդակ պահք էին. որոց գլխաւորն Պետրոս լոռամբք վճարէր զպետսն. որպէս ուսաք, եւ Պաւղոս զինքենէ ասէ. եթէ՝ Ի պահս ի բազում անգամ (Բ Կոր, ԺԱ 27), եւ զայս ոչ զաւելորդաց կերակրոյն ասէ. յորմէ ամենեւին հրաժարեալ էր. այլ զկարեւորացն եւ զհարկաւորացն. վկայ բանիս՝ յայլում վայրի ասէ, Այս չորեքտասաներորդ աւր է. յորում նաւթի եմք եւ չեմք ինչ ճաշակեալ (Տե՛ս Գործ, ԻԷ 33)։ Արդ. երանելի առաքեալքն միաշար զայս պահս քարոզեցին. ըստ որում սկզբնաւորեալ էր ի Մովսիսէ եւ յԵղիայէ. եւ որ նովին հոգւովն էր՝ ի Յովհաննէ. եւ ի Փրկչէն իսկ գլխովին։ Քառասուն աւուրց անընդհատ պահք. որպէս կայ ի կանոնս նոցա. անլուծանելի եւ անմերձ յամենայն կերակուրս՝ բայց յաղ եւ ի հաց ըստ նորին անուանակոչութեանն։ Եւ զկնի նոցին սուրբ հարքն յիւրաքանչիւր կանոնս սահմանեցին հաստատելով ի հիմանն առաքելոց. ըստ որում եւ մեծ քաղաքն Հռոմ անընդմիջաբար ունի զսուրբ պահսն մինչեւ յելս պահոց զատկին. եւ ոչ ի շաբաթու եւ ոչ ի կիւրակէի լուծանեն կամ փոխեն զկերակուրսն մինչեւ յաւր յարութեանն Տեառն ի Պետրոսէ եւ ի Պաւղոսէ նոցա աւանդեալ։ Հանգոյն սոցին եւ Եփեսոս եւ Ասիայ ի Յովհաննէ աւետարանչէ ասեն ունել զաւանդութիւն պահոց յիսներրեկին. նմանապէս պահաւք յարաձգեալ ի մտից պահոցն մինչեւ ցկատարումն նորին։ Ըստ նմին եւ Աղեքսանդրացիք զսուրբ քառասներորդսն սրբապէս պահելով՝ ի Մարկոսէ աւետարանչէ ուսեալ, եւ զաւր բարեբանութեանն նոյնպէս պահեն անլուծանելի գլխաւորելով. բայց զպաշտաւնն յաւէտ բարձրացուցանեն եւ ընթերցուածովք եւ աւետարանաւք ի զատիկն հասուցանեն. այլ ի շաբաթու եւ ի կիւրակէի փրկական պատարագն միայն մատուցանի։ Էին ոմանք. ասէ. որ զսուրբ պատարագն խափանել ջանային վասն պնդութեան պահոցն. բայց այս ոչ ընկալեալ եղեւ ի սրբոցն վասն անմոռաց յիշատակի յարութեան Փրկչին եւ նահատակութեան վկայիցն։ Ժամանակս ինչ եւ Երուսաղէմացիք ցորքան ի բարեպաշտութեան էին. պահէին սրբութեամբ միաշար՝ ուսեալք յաստուածեղբօրէն Յակոբայ. որպէս կայ ի Պատմութեանն Սուկրատայ։ Այլ եւ զայս եւս կանոնեցին առաքեալքն [14], եթէ աւուրք յայտնութեանն Տեառն յԱռաջաւոր պահսն դիպիցի՝ կամ Քառասներորդք ծննդեանն Տեառն. այս ինքն Տեառնընդառաջն ի սուրբ պահս քառասնորդացն. զի սուրբ հարցն զսուրբ քառասներորդսն եւ զնորին առաջաւորսն միապէս պնդեալ են Հոգ[ւ]ովն Սրբով. եւ ծնունդն Քրիստոսի եւ քառասներորդն մի է - զպատարագն մատուսցեն [15] եւ զպաշտաւնն յաւէր հրաշիւք տաւնախմբեսցեն ի փառս Աստուծոյ. զատ եւ որիշ ի փափուկ կերակրոյ եւ ի գին[ւ]ոյ սահմանեալ իբր զատ մեծի հինգշաբաթին. որ մեծապատիւ է պաշտամամբ. յորում երկու զատիկ կատարեաց Փրկիչն եւ ինքն մատոյց զինքն պատարագ։ Այլ ընդ նզովիւք փակեալ են… [16] անլուծանելի ընդ սմա համարեսցի. եւ ընդ մեծի ուրբաթին՝ քան զոր այլ մեծ ոչ ոք է. յայտնութեան աւուրքն եւ Տեառնընդառաջն. պատարագաւն միայն պաշտեսցի։ Եւ մի ընդդէմ բերցեն մարմնապարարքն զսնոտի վկայութիւնսն. զի Քրիստոսի տաւնքն պատարագաւն պատուի եւ պահաւքն փառաւորի. որպէս ինքն պահեաց յետ մկրտութեանն անճաշակ ի բերից երկրի. եւ յաղթեաց բանսարկուին։ Նաեւ պահս զայն կոչէին այլ Փրկիչն ինքնին եւ մարգարէքն հացիւ եւեթ ոչ լուծին զքառասուն աւուր պահսն, իսկ մեք կերակրոց եւ ըմպելեաց տենչամք։ Վասն որոյ փորձիչն հայցէր զքարն հաց լինել ի քաղցնուլն Քրիստոսի, իսկ նա ընդդէմ դնէր նմա զազդոյ պատասխանին ի Գրոց. թէ՝ Ոչ հացիւ միայն կեցցէ մարդ. այլ ամենայն բանիւ. որ ելանէ ի բերանոյ Աստուծոյ (Մատթ, Դ 4)։ Եւ նա պահեաց ոչ զի պէտս ունէր՝ պահեաց. այլ զի զմեզ խրատեցէ ժուժկալութեամբ ընդդէմ մեղացն վառել. եւ վասն կարեւոր հարկի մարմնոյն՝ զհացն միայն հրամայեաց խնդրել յաղաւթսն. զոր ուսոյց մեզ։ Այլ են ոմանք. որ ոչ եւ հացիւ շատանան. այլ վասն խափանելոյ որովայնի՝ խնդիրս յուզեն եւ ոչ զտնտեսութիւնն Աստուծոյ հաւատովք, ոչ է վարդապետութիւնս այս յաստուածեղէն Գրոց. այլ որոմնացան եւ մարդահաճոյ. զի սուրբ տաւնք ոչ ի լրումն պորտաբոյծ որովայնի կարգեցան. այլ ի պայծառութիւն եւ ի լուսաւորութիւն ոգւոց եւ մտաց եւ բոլոր զգայութեանց. որ ի մարդս է։ Եւ հաւատարիմ վկայ բանիս մեծ Գրիգոր Աստուածաբան. որ ի «Քրիստոս ծնեալ» ճառին ասէ, «Այլ մեք տաւնեսցուք մի աշխարհապէս. այլ աստուածաբար. մի՛ պատուեսցուք զծաղկահոտ գինիսն. մի երկիր եւ ծով զաղբն մեզ ընծայեսցեն». զի այս է պտուղ որովայնի, ապա ասէ, «Այսպէս ես պատուեմ զփափկութիւնն»։ Իսկ յերկրորդ ճառին ասէ, «Այլ մեք պատուեսցուք զՔրիստոսի մկրտութիւնն այսաւր. եւ գեղեցկապէս տաւնեսցուք, մի՛ որովայնիւ փափկասցուք. այլ հոգւով զուարճասցուք»։ Արդ. շաբաթու եւ կիւրակէի պատարագն անխափան կատարի. այլ ոչ լուծանի յաւելորդ կերակուրս քան զայլ պահոցն. քանզի ի սկսանել պահոցն մինչեւ ցաւր յարութեանն անորիշ են պահքն ի կերակուրս՝ առաքելական հաստատեալ կանոնիւ՝ ի պատիւ տէրունական պասեքին [17] ։ Իսկ վասն տկարաց եւ հիւանդաց ի շաբաթու եւ ի կիւրակէի հրամայեցին [18] յիններորդ ժամու պատարագ մատուցանել, զի ներգեւեալքն լուծցին ի պահոց կերակուրսն եւ ի պարկեշտ եւ յանպաճոյճ. ի քակտումն Սկիւթացւոց աղանդին. որք զպահսն պառակտեցին դիւական մոլորութեամբ. որոց հետեւեալ ոմանք ասեն [19], Աւր միաշաբաթին [20] սկիզբն լինելութեան է. եւ Փրկչին մերոյ յարութիւն ի նմա եղեւ. նաեւ մարդկան նորոգումն ի նմա լինելոց է, իսկ շաբաթին ասեն. աւրհնեալ է յԱրարչէն եւ սրբեալ։ Եթէ այդպէս է. ապա յայտ է. եթէ պարտ է զայս երկու աւրհնեալ  եւ սուրբ աւուրսս պահաւք պարսպել մշտնջենաւորաբար, իսկ զմարդկան աւանդութիւնս ի բաց բարձցուք. զի ասէ քարոզն Քրիստոսի, Կերակուր պորտոյ եւ պորտ կերակրոյ. այլ զսոսա խաբանեսցէ (Տե՛ս Ա Կոր, Զ 13)։ Այլ ասեն. աւանիկ գրեալ է, «Եթէ ոք զշաբաթն եւ զկիւրակէն ընդ պահաւք արկանէ. նզովեալ է» [21], այս ընդդէմ այնոցիկ է. որ զպատարագն խափանեն. ի նմին Կանոնս սաստկապէս գրեալ է, «Եթէ ոք կատարեալ հասակաւ. առողջ մարմնով. քրիստոնեա[յ] անուն ի վերայ եւ զսուրբ քառասուն աւուրս պահաւք ի գլուխ ոչ տանիցի. նզովեալ լիցի» [22]. զոր Հոգին Սուրբ սահմանեաց զսա։ Իսկ ի մեծին Ներսիսի Կանոնսն վասն զցերեկ պահելոյ գտեալ վերահասու լիցիս, «Ի սուրբ քառասնորդաց պահսն եւ յառաջաւորսն նորին մի՛ ոք. ասէ. իշխեսցէ լուծանել ըստ սրբոց կանոնաց ցերեկոյ, եւ եթէ լուծցէ ոք ի քահանայից կամ ի վանականաց զաւուրցն կերակուր պատճառաւ հիւրոց կամ գործակալաց. յեկեղեցի մի՛ իշխեսցէ մտանել մինչեւ բազում տուժեսցի աղքատաց եւ ապաշխարեսցէ» [23], այս որք վասն կերակրոյ եւ ցերեկ կալոյ ժխտեն։ Իսկ վասն շաբաթու եւ կիւրակէի ի Մովսիսէն եւ յԵղիայէն ո՞չ էր շաբաթ. կամ ի Քրիստոսէն եւ յառաքելոցն ո՞չ էր կիւրակէ, այլ նոքա պահաւք պատուեցին զնոսա եւ մեզ զնոյն աւանդեցին։ Իսկ եթէ քառասուն միայն կանոնեցին. ոչ եթէ զգալուստն Տեառն յԵրուսաղէմ հրամայեցին լուծանել. այլ եւս առաւել պնդեցին պաշտմամբ եւ ընթերցուածովք. զի կատարեցաւ կանոն քառասնորդացն՝ այլ ոչ եթէ պահքն. այլ ընդ այլ շաբաթ կիւրակէսն պահի միապէս։ Զենաւ գառն զատկին յետ պատարագելոյ գառինն անմահի ի վերայ կենդանարմատ փայտին. վասն զի երկուց քառասնորդաց խորհուրդ կատարի ի միում յիսներրեկի, մին՝ յառաջին երկշաբաթուն մինչ ի Ղազարու յարութիւնն. եւ երկրորդ՝ քառասներրեակն սկիզբն առնու [յ]երկրորդ շաբաթու երկշաբաթոյն եւ կատարի ի կենսաբեր յարութեանն Քրիստոսի. որ է գլուխ ամենայն տաւնից եւ տարեկանաց։ Նաեւ երանելի առաքեալքն իբրեւ զինքեանս համարէին զորս զկնի իւրեանց, չկասկածէին. թէ այնչափ խնդիր եւ հակառակութիւն լինի քրիստոնէից վասն պահոց լուծման. եւ մանաւանդ վասն մեծի շաբաթուն. որոյ աւուրքն խորհրդական իւրաքանչիւր զատիկ առանց զինման. զի զատիկ մեր զենաւ Քրիստոս (Ա Կոր, Ե 7)։ Իսկ յորմէ փոքր ինչ կասկածէին վասն հին զատկին եւ նորոյ Ուխտիս զհինգշաբաթին աւր արգելին զժողովրդականսն ի հաղորդելոյ. զի մի ի պատճառս հաղորդութեան եւ զատկին անուան ի լուծումն մտաբերեցին պահոցն, յաղագս այսր պատճառի ի մեծի ուրբաթուն յորում պատարագեցաւ գառնն Աստուծոյ. որ եբարձ զմեղս աշխարհի (Տե՛ս Յովհ, Ա 29). ոչ մատուցանի պատարագ մինչեւ ցկիւրակէին գիշեր. զի թէ վասն շաբաթու եւ կիւրակէի այնչափ վիճաբանեն. եւ վասն գալստեանն յԵրուսաղէմ. ո՞րչափ առաւել հակառակէին վասն մեծի աւուր չարչարանաց Փրկչին. զի զմեզ ո՛չ իշով. այլ խաչիւն փրկեաց։ Այլ վասն պահոցն ոչ մատչի պատարագ մինչեւ ի յարութիւնն. յորում լուծանի մեղք եւ անէծք եւ մահ. եւ հաղորդին համաւրէն հաւատացեալք կենդանարար եւ մեղսաքաւիչ խորհրդոյն. որք արժանաւորքն գտանին. եւ ապա ճաշակեն ի լուծական կերակուրսն. զի նա է կատարումն պահոցն յիսներրեկի աւուրց. եւ անտի սկսանին զզատկի պենտէկոստէի յիսներրեակ աւուրսն։ Եւ զոր աւրինակ պահոց յիսներրեկի շաբաթ եւ կիւրակէքն ուրբաթացեալ են. նոյնպէս պենտէկոստէի յիսներեկի չորեքշաբաթն եւ ուրբաթն կիւրակէ եղեալ են։ Արդ. այսքան եւ այսպէս հաստահիմն եւ անշարժ պարսպեալ եւ փակեալ է այս պահքս. եւ միայն ծանր թուի մարմնասիրաց. որք ի խաւարի փափկութեան՝ որպէս ի տուէ մոլորեցան. որոց կուրացեալ է աչք մտացն։ Իսկ առաքինիք եւ պարկեշտք արք եւ կանայք այժմ եւս զերիս յիսներրեակսն. եւ զերիս երեսներեակսն ի տարւոջ [24] եւ զերիս աւուրս ի շաբաթու անսխալ պահեն։

Իսկ եթէ [25] յերբեմն ժամանակի՝ յորժամ Հոռոմք տիրեալ ունէին զաշխարհս մեր. եւ խառն բնակութիւն էր քաղկեդոնականաց[ն] ընդ մերսն. եւ սկսան ոմանք շեղիլ որկորամոլութեամբ զկնի նոցա խառնակութեանն. այլ եւ վերակացուքն [Յունաց] բռնաբար գայթակղեցուցին. եւ հարկ եղեւ վարդապետացն. որ ի ժամանակին՝ հնարս խնդրել եւ հուն անցից գտանել ի հեղեղէ ամպարշտութեանն. իբրեւ կամուրջ ինչ արկանել զլուծումն շաբաթու եւ կիւրակէի. զի զայլ աւուրսն սրբութեամբ պահեսցեն. եւ զատանիցին ի նոցանէ, եւ այսպէս [կամայ եւ] ակամայ ի հարկէ խրամատեցին զամուր պարիսպ պահոցն. եւ քակեցին զցանկն առաքելական եւ հանին զերծուցին զհաւտն իւրեանց ի միջոյ գայլոցն ապականչաց. ոչ եթէ աւազակաբար հատին զպահոցն պարիսպ ընդ այլ ելանել. այլ պատուիրեցին վերստին կարկատել եւ շինել զխրամատեալն եւ զքակեալն եւ ընդ ճշմարիտ դուռն մտանել եւ ելանել յամուր քաղաքն ապաստանի պահոցն սրբապահութեան. զի ահա հեղեղն ամպարշտութեան ցամաքեալ է շնորհաւքն Քրիստոսի. եւ գայլքն հալածեալ եւ հաւատն Քրիստոսի ազատեալ ի հերձուածողաց ի բռնութենէ։ Ընդէ՞ր տակաւին ընդ խոտորնակն գնասցուք եւ ոչ դարձցուք անդրէն յուղի[ղ] [26] ճանապարհն. զոր հորդեցին մեզ սուրբ մարգարէքն եւ առաքեալքն եւ ինքն Յիսուս. որ պահաւքն յաղթեաց փորձողին։ Նաեւ ամաւթալի է վասն պահոց լուծման այնչափ քննել եւ վկայութիւնս խնդրել ի հարց սրբոց. որոց բովանդակ կեանքն պահք էին, որպէս զմեծի Բարսղի բանն. որ վասն պատարագին ի շաբաթու եւ ի կիւրակէի բռնադատեն լուծումն առնել. զորմէ ասէ նորին լծակիցն Աստուածաբան[ն]. չունել ինչ աւելի կերակուր. քան զաղ եւ զհաց, զնոյն եւ զինքենէ ասէ։ Իսկ զմերմէ Լուսաւորչէն Գրիգորէ ասէ Պատմութիւնն «խոտաբուտ կերակուր զառաւրեա[յ] ճաշակն» եւ եթէ «քառասուն քառասուն աւուրբք ձգտեալ մինչեւ յաւր քրիստոսակոչման հանգստեան իւրոյ»։ Արդ. եթէ նոքա նզովէին զպահողսն ի շաբաթու եւ ի կիւրակէի. եւ ինքեանք հանապազ պահաւք ճնշէին. կամ քառասուն աւուրբք պահեալն սուրբն Գրիգոր զլուծումն ի խոտոյ առնէր. գտանին անձամբ զանձինս նզովեալ. որ քաւ եւ մի լիցի, այլ զայնոսիկ նզովեն. որ լուծանենն. որպէս եւ գրեալ է, Թէ մեք կամ հրեշտակ յերկնից աւետարանեսցէ ձեզ աւելի. քան զոր աւետարանեցաքն. նզովեալ լիցի (Գաղ, Ա 8)։ Արդ. որք ցուցցեն որկորեանքն լուծումն յառաքելոցն յայն կիւրակէսն եւ ազատեսցին ի նզովիցն. ապա թէ ոչ ի հարկէ փակին ի նզովս այս։ Իսկ եթէ ոք ժպրհիցի ուսուցանել հակառակ ողջամիտ վարդապետութեան Գրոց. յայնպիսւոյն՝ որպէս ի դիւէ՝ պարտ է փախչել. ապա եթէ ոչ ցուցցեն թէ ե՞րբ պատժեաց Աստուած զոք ի մարդկանէ վասն պահելոյ։ Իսկ վասն չպահելոյ յառաջին մարդոյն մինչեւ ցայսաւր բազմաւրինապէս պատժեցան։ Եւ կամ ո՞վ ոք ի մարգարէից եւ յառաքելոց եւ ի սուրբ վարդապետաց աւր յայտ արար. թէ որ յայսմ աւուր ոչ ուտէ կամ որ պահէ՝ որդի գեհենին գտանի, այլ ամենայն սրբոց բանք յուտելոյն զգուշացուցանեն. եւ անտի զամենայն վնաս ցուցանեն. եւ ի պահելն յորդորեն. եւ ինքն Փրկիչն լլկելոցն ի դիւէ զայս դեղ հրամայէ. կարծեմ թէ եւ նեղելոցն յախտէ մեղացն. եւ այլ առողջիցն յոյժ աւգտակար են պահք աղաւթիւք հանդերձ։ Իսկ որ զառողջ կանոնս չարիմաց մտաւք ընդդէմ բերեն՝ ի հարկէն չեն. զի ի թան միայն եւ ոչ ի միս բուծանին. եւ որք զայս մեկնեն. կամ կերիցեն միս ի կիւրակէսն. կամ գրեսցին ի նզովս։ Եւ ոչ միայն ի մեր կանոնաց. որ զոչ պահողսն նզովէ. այլ եւ յայնմանէ. զոր ինքեանք ի վկայութիւն բերեն, այլ եւ այլահաւատք միապէս պահեն յառաջնմէ աւրէ մինչ ցյարութիւնն. թէ եւ ոչ սրբապէս. այլ զաւուրսն ոչ խտրեն։

Արդ. որք առողջ են ի հաւատս. նոցա սակաւն բաւական է. զի Տուր. ասէ. իմաստնոյն պատճառս (Առակ, Թ 9). իսկ որ այլ ազգ ինչ ուսուցանիցէ ի մարմնասիրաց. ինքն տաց[ց]է պատասխանի յահեղ աւուր գալստեանն Քրիստոսի. որոց դատախազ երջանիկ հարքն. որք Հոգւովն Սրբով կարգեցին զայս ի լրումն պայծառութեան հաւատոյ սրբոյ եկեղեց[ւ]ոյ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. որ աւրհնեալ է ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգ[ւ]ոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն։