Ողբ Եդեսիոյ

Բայց աղէտս իմ ցաւելի ո'չ փոքրագոյն դեղով բուժի
Եւ ո'չ միով տեղեաւ փակի կամ մասնաւոր մարդկամբ սփոփի:
Այլ կարեկից այսր աղէտի պարտ է կոչել աղերսալի
Զչորեքծագեան կողմ աշխարհի, ուր են հանուր մարդկան որդի.
Զարեւելս` արեւմտիւք, եւ զհարաւ` ընդ հիւսիսի,
Առ որ գոչեմ ձայնիւ գուժի, լալով խօսիմ զայս ասելի,
Թէ` ազգ ամէն բանաւորի, ժողովեցէ'ք ի մին վայրի,
Արք եւ կանա'յք, հարք եւ որդի'ք, հարսն եւ փեսա'յն յառագաստի,
Տղա'յք, մանկո'ւնք ՚ւ երիտասա'րդք, ծե'րք եւ ամէն չափ հասակի,
Թագաւո'րք` հանդերձ զօրօք, պետք եւ իշխա'նք, տեա'րք աշխարհի,
Հայրապե'տք, տեսո'ւչք հօտի, կարգեալ իշխա'նք յեկեղեցի,
Քահանա'յք` սարկաւագօք եւ խո'ւմբ հանուրց կղերիկոսի,
Վանակա'նք` յանապատի, որք անմարմին էք ի մարմնի,
Հո'յլք իմաստուն սուրբ կուսանաց, որ ցեղակից էք սրոբէից,
Դա'սք հանճարեղ վարդապետաց եւ քաղցրաձայն պաշտօնէից,
Զորս ողբակից ինձ հրաւիրեմ, յորդւոց իմոց կոտորածի:
Լացէ'ք, լացէ'ք բարձր ի ձայնի, զիս ողբացէ'ք կողկողալի,
Ես` Եդեսիա, Ուռհա քաղաք, որդեկորոյս, որբ եւ այրի,
Կանչեմ առ ձեզ ձայն կանացի, կականալիր ՚ւ ողորմելի:
Զքօղս ի գլխոյս մերկանալով, զիմ պատառեմ ծածկոյթ զարդի,
Փետտեմ զվարս իմ ցանկալի, խզեմ զհերս անխնայելի,
Քարամբք ծեծեմ զկուրծս սրտի, բախեմ զերեսս իմ ապտակի,
Նստիմ ի սուգ ի տան մթի, որպէս օրէն է սգաւորի,
Եւ փոխանակ որդան զգեստի` սեաւ զգենում գոյն տխրելի,
Հեղում արտօսր անչափելի, յորդ եւ առատ նման գետի:
Քանզի առա'կ եղէ յերկրի, տիեզերաց նախատելի,
Եւ անցաւորք ճանապարհի վա~յ ի վերայ ասեն վայի:
Զի ոչ ծածուկ էի տեղի, կամ ի յանկեան ինչ թաքստի,
Այլ ի գետիցն, որ յԱդենի էի բազմեալ ես ի միջի`
Ի յԵփրատայ եւ Տիգրիսի, որ Միջագետք անուանէի:
Արդ, նախ` ասեմ զայն, որ կրեցի ի ձեռանէ Տեառն զբարի,
Ապա` զչարիսն, որ պատահեաց ինձ ըստ մեղաց յանկարծակի:
Դուք հեզաբար աստ մատուցէք զականջս ձեր իմոյս բանի,
Զոր ծանուցից փոքր ի շատէ ձեզ զգանգատս իմ ըստ կարգի:
Ես մայր էի բազմորդութեան, անթիւ ծնայ դուստր եւ որդի
Զորս մայրաբար դիեցուցի ի ստեանց իմոց կաթն արբուցի,
Գեղեցկատիպ յօրինեցի, վայելչապէս զարդարեցի:
Քանզի երկիր պարարտ էի, աղբիւր կաթին յորդ բղխէի,
Աւետաբեր նման վայրի, ՚ւ այլ վերագոյն ես թուէի:
Ջուր կենդանի յինէն բղխէր, զուարթածաղիկ բոյս յօրինէր,
Գետոց նման վտակ հոսէր, զբուրաստանս արբուցանէր:
Ծովն ի միջի իմ ծածանէր, քաղցրիկ օդովն ծիծաղէր
Զաղտեղութիւն տղմի մաքրէր եւ զհրապարակսն զարդարէր,
Բազմագունի տունկ յօրինէր, որպէս զդրախտն, որ յԵդեմ էր,
Սաղարթաբեր ծառովք ծաղկէր, առատագոյն պտղաբերէր,
Տերեւախիտ հեզիկ շարժէր, հոտ անմահից յիւրմէ բուրէր,
Նարդոս, քրքում ինձ ընձիւղէր, վարդ մանուշակ վերաբերէր,
Առաւօտուն ցօղն իջանէր, ոսկենման ճաճանչ փայլէր.
Անհամեմատ յերկրի նա էր պտղովք ամէն, զոր ընծայէր:
Զոր եւ ասել ոք ոչ կարէր, մի առ միոյ թէ եւ կամէր,
Զի զանդաստանս իմ թէ գործէր ոք երկրագործ եւ սերմանէր,
Հարիւրաւոր, վաթսնաւոր կամ երեսուն պտղաբերէր,
Տոհմականօք, զոր ընծայէր, բազմաբեղուն բարիս բերէր,
Յշտեմարանս ժողովէր ՚ւ այնու զորդիսն իմ կերակրէր:
Բայց թէ զդիրս իմ յանկաւոր ոք պատմեսցէ պատշաճաւոր,
Կարծեմ թէ չէ նմանաւոր այս` քաղաքաց, որ երկրաւոր:
Լայն եւ արձակ նստեալ յաթոռ, որպէս ի կառս` թագաւոր
Կամ թագուհի` յոյժ գեղաւոր, ոսկետտուն եւ ճամկաւոր,
Փողփողելով ի վերջաւոր, պայծառազգեստ եւ պճնաւոր:
Շուրջանակի պարառաւոր պարիսպ ածեալ լայն եւ ամուր,
Աշտարակօք բարձր ահաւոր, իմաստապէս ՚ւ արուեստաւոր,
Որպէս գլուխն դիպաւոր մակաւասար անձին բոլոր:
Հաստահեղոյս հիմամբ ՚ւ ի խոր մահարձանօք պսակաւոր,
Տունք եւ տաճարք զարմանաւոր շինեալ ի գիրկս իմ շքեղաւոր:
Յարկ եւ փողոց, տեղ վաճառաց գոյր յօրինեալ հանճարաւոր,
Բայց զխորանսն լուսաւոր, թէ որպիսիք յոյժ փառաւոր,
Զայն չէ ասել ինձ հնարաւոր կամ հողեղէն մարդ երկրաւոր,
Զի երկնայնոցն էր նմանաւոր, վերնագունին հանգիտաւոր,
Զարմանազան եւ աննման, զոր չէ տեսեալ ոք բանաւոր:
Այդպէս կայի յոյժ խնդաւոր, զերդ մայր` որդւովք բերկրեալ յորդոր,
Դուստր եւ որդիք իմ բիւրաւոր զինեւ կային շուրջ պարաւոր,
Փթթեալ վարդից նման թերթից կամ գեղունակ ճղաց խնձոր:
Որպէս զայգի մեծ տաշտաւոր կամ բարունակ ողկուզաւոր,
Իբր ի յանկեան տունկ սորէկ որթ, տեղւոջ պարարտ եւ զօրաւոր:
Եւթանասունք խորհրդաւոր աւանք պատեալ զինեւ բոլոր,
Եւ ես բազմեալ զերդ թագաւոր կայի ի մէջ հանդիսաւոր: