Գիրք քարոզութեան որ կոչի ամարան հատոր

Նորին քարոզ վասն Առաւօտու. ի բանն՝ (Ընդ առաւօտս կանխեցից յանդիման լինիլ քեզ։) Սաղ. 62. 7։ (Գլուխ. ՁԶ)

Վասն բազում պատճառի ընդ առաւօտս աղօթելի է մեզ։ Նախ՝ որպես մարդն հոգի է եւ մարմին. նոյնպէս օրն տիւ է եւ գիշեր։ Զի թէ միշտ տիւ էր, ոչ կարէր տանիլ մարմին եւ միշտ աշխատել. եւ թէ միշտ գիշեր՝ ոչ կարէր գործել։ Այլ արարիչն Աստուած արար զտիւն՝ զի մինչեւ յերեկոյ վաստակեսցէ մարդ զպէտս մարմնոյն. ըստ այնմ թէ, (քրտամբք երեսաց քոց կերիցես զհաց քո։) Իսկ զերեկոյն պատրաստեաց գիշեր. զի հանգիցէ յաշխատանաց տունջեանն. եւ դարձեալ ուժ առնուցու ի միւս օրն գործելոյ։ Արդ՝ որպէս նինջն է հանգիստ մարմնոյ. նոյնպէս աղօթքն հանգիս է հոգւոյ։ Եւ որպէս ի բոլոր գիշեր հանգուցաք զմարմինն ննջելով. նոյնպէս յառաւօտուն հանգուցանելի է զհոգին աղօթիւք։ Երկրորդ՝ զի գիշերն բազում անցս անցոյց ընդ մեզ թշնամին սատանայ. պարտ է յառաւօտուն գանգատիլ զայն արարիչն մերոյ. որպէս ծառայ ոք Տեառն իւրում գանգատի թէ՝ զայս ինչ եւ զայն անիրաւեաց ընդիս թշնամին իմ։ Եւ զայս ունի միտն բոլոր Տէր եթէ շրթանցն որ ասէ։ (Տէր զի բազում եղեն նեղիչք իմ, եւ այլն։) Երրորդ՝ յառաւօտու ժամն առաւելու շարժումն ցանկութեան. զի հեշտացեալ է քնով եւ թօթափեալ ի խոնճմանց վաստակոցն։ Վասն որոյ յայնմ ժամու յոտն կալ պարտ է եւ աղօթել. զի անցցէ փորձութեան ժամն։ Եւ յայնմ ժամու աղօթեմք զերից մանկանցն երգ. զի որպէս նոքա ապրեցան ի բորբոքեալ բոցոյն. այսպէս եւ մեք ապրիցուք ի ցանկութեանց հրոյն։ Չորրորդ՝ յառաւօտուն գոհանալ պարտ է զԱստուծոյ՝ որ պահեաց խաղաղութեամբ ի գիշերի. յորժամ ամենեքեան ննջեալ էաք՝ եւ թշնամին սատանայ արթուն. (զի իբրեւ զառիւծ գոչէ. շրջի եւ խնդրէ թէ, զո՞ կլանիցէ ասէ Պետրոս։) Այլեւ կարէ զտուն փլուցանել. եւ հուր իջուցանել ի վերայ մարդոյ, եւ կորուսանել զինչս. որպէս Յոբայ արար։ Արդ՝ Աստուած է որ պահէր զմեզ. ըստ այնմ, (ոչ ննջէ, եւ ոչ ի քուն երթայ պահապանն Իսրայէլի։) Ապա մեզ պարտ է յառաւօտուն խոնարհիլ գլխով եւ ծունր կրկնել. երկիրպագանել եւ գոհանալ զնմանէ՝ որ խաղաղութեամբ էած ի լոյս առաւօտուն։ Զոր օրինակ՝ արբեալ մարդ մի անկեալ ի փողոցս. սիրելի ոք տեսեալ զնա, մերձ կացցէ նմա եւ պահեսցէ մինչեւ ի լոյս. եւ յորժամ զարթնու, շնորհակալի նմա եւ գոհանայ. այսպէս առաւել պարտ է մեզ գոհանալ զԱստուծոյ՝ որ է միշտ պահապան մեր. որպէս ուսացանէ քարոզն. (գոհացարուք զնմանէ՝ որպ պահեաց խաղաղութեամբ. եւ առաջնորդեաց ի մահուանէ ի կեանս. յապականութենէ յանապականութիւն, եւ այլն։) Հինգերորդ՝ զի ի ցերեկն ընթանայ իւրաքանչիւր ոք ի վաստակս. ի գործ, ի ճանապարհ, եւ յայլն. պարտ է նախ աղօթել եւ խնդրել զօգնութիւն. զի անվանս եւ յաջողմամբ հասցէ ի կատարումն։ Վեցերորդ՝ ընդ ծագիլ զգալի լուսոյ արեւուն, ծագի ի հոգիս մարդկան իմանալի լոյս, եւ շնորհ հոգեւոր. ըստ մարգարէին։ (Ի ծագումն լուսոյ առաւօտու՝ բազմանայ ճշմարտութիւն քո Տէր. ) պարտ է ի յայն ժամու արթուն կալ եւ բաանլ զմիտս, եւ ընդունիլ զիմանալի ծագումն շնորհաց։ Եւ որպէս թռչունք եւ անբան կենդանիք զուարճանան ի ծագումն լուսոյն, եւ օրհնեն զարարիչն. որպէս հաւատն խօսի օրհնէ զԱստուած. եւ այլքն ճվճւիլով ուրախացեալ թռչին յերկինս. քանի՞ առաւել մեզ բանականացս պարտ է ուրախանալ եւ օրհնել զԱստուած՝ որ կրկին լուսոյ արժանաւորիմք։ Եօթներորդ՝ առաւօտու ժամն սկիզբն է բոլոր աւուրն. եւ Աստուած սկիզբն է եւ պատճառ բոլոր եղելոցս. վասն որոյ արժան է գնոյն ժամն սկզբանն մերոյ աղերսել եւ մատուցանել աղօթիւք եւ սրբութեամբ։ Եւ զայս սովորեն առնել աշխարհականք. որք նախ ընթանան ի դրունս մեծամեծացն. ողջոյն տան թագաւորաց եւ իշխանաց, ցուցանելով զհնազանդութիւն։ Նոյնպէս եւ մեք արարչին մերոյ՝ որ է թագաւոր թագաւորաց. եւ մեք ծառայք նմա։ Եւ թէ զայս առնեն այլազգիք, տաճիկք, ջհուտք, կռապաշտք, քանի՞ առաւել քրիստոնէիցս պարտ է առնել. ընթանալ յեկեղեցիս առ պատուանդանս խաչին. եւ կամ յայլ սուրբ տեղիս աղօթել. զի ցուցցի թէ, ծառայք եմք Քրիստոսի, եւ գինք արեան նորա։ Ութներորդ՝ ի սոյն ժամս նախնի հայրն մեր Ադամ ստեղծաւ ի հողոյ. եւ եդաւ ի դրախտին. վասն այն պարտ է ի սոյն ժամու երկիրպագանել արարչին եւ գոհանալ՝ որ ի կոխան հողոյ այսպիսի կենդանի ստեղծեաց զմեզ. եւ աղօթիւք խնդրել ի նմանէ զարքայութիւն. ըստ այնմ, (խնդրեցէք նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա, եւ այգ ամենայն յաւելցի ձեզ։) Իններորդ՝ ի սոյն ժամու առաւօտուս ՏԷր մեր Յիսուս Քրիստոս կայր կանգնեալ առաջի դատաւորին՝ եւ չարչրիւր վասն մերոյ փրկութեան։ Եւ մեզ պարտ է ի սոյն ժամու յոտն կալ յաղօթս, եւ չարչարակից լինիլ Քրիստոս արտասուօք բախելով զսիրտս, խոնարհիլ եւ ծունր կրկնել. զի եւ յարութեան շնորհացն որ է թաղութիւն մեղաց՝ մասնակից լիցուք։ Տեսէք քրիստոնեայք, թէ քանի՞ յանցանք է որ Քրիստոս վասն քո չարչարի. եւ դու յանկողինս հեշտանաս. նա վասն քո արտասուէ՝ եւ դու ի քուն մեղաց ննջես։ Զի ոչ ունիս զսէրն Քրիստոսի, եւ ոչ զերկիւղ տանջանաց հրոյն։ Տասներորդ՝ զի յայս ժամ առաւօտուս ի վերջնումն գիշերի՝ յառնեմք ի մեռելոց. եւ ի դատաստան ընթանամք առաջի ահեղ դատաւորին։ Եւ յայնմ առաւօտու լինի բաժանումն արդարոց եւ մեղաւորաց ի կեանս եւ ի տանջանս. ըստ այնմ, (ընդ առաւօտս սպանանէի զամենայն մեղաւորս երկրի. սատակեցից ի քաղաքի Տեառն զամենեսեան ոյք գործեն զանօրէնութիւն։) Վասն այն եղբարք՝ յիշելով զայն սարսափելի առաւօտն, ի սոյն ժամս թօթափեսցուք զքուն յաչաց եւ զմեղս յանձնէ. յոտն կացցուք իբրեւ զդատապարտեալ ծառայ. անկցուք եւ լացցուք առաջի Տեառն արարչին մերոյ. զի նա փրկեսցէ զմեզ յանշէջ հրոյն տանջանաց. եւ դասեսցէ յաջակողմեան դասուն. եւ երանաւէտ կոչմանն արժանաւորեսցէ առ հասարակ զամենայն հաւատացեալս եւ երկրպագուս անուան իւրոյ Քրիստոս Աստուած մեր. որ օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Նորին այլ քարոզ վասն Առաւօտու. ի բանն՝ (Ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ, առաւոտ առնել առ Քեզ Աստուած։) Եսայ. 26. 9։ (Գլուխ. ՁԷ)

Արարիչն Աստուած զժամանակ կենաց մարդկան՝ տիւ եւ գիշեր է արարեալ. զի բոլոր աւուր մին բաժինն՝ ցերեկ է, եւ մինն գիշեր։ Զի թէ հանապազ գիշեր էր, ե՞րբ գտանէր մարդ զպէտս մարմնոյ իւրոյ. եւ թէ միշտ ցերեկ՝ ոչ կարէր մարդ անհանգիստ ի գործ եւ ի վաստակ կենալ։ Այլ մին օրն՝ գիշեր եւ ցերեկ է. որպէս ասէ գիրն. (եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեայն օր մի։) Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Առաջին՝ զի մինչ յերեկոյն՝ վաստակեսցին մարդիկ ի գործ եւ ի վաստակ իւրեանց, եւ գտցեն զպէտս մարմնոյ. եւ ի գիշերն հանգիցեն քնով. զի զխոնջում եւ զաշխատանս ցերեկին հանիցեն ի մարմնոյ. եւ այլ եւ ուժ առնուցուն միւսանգամ գործելոյ։ Եւ դարձեալ՝ տիւ է եւ գիշեր. զի ի տիւն զհոգեւոր բարիս գործեսցեն որպէս զմարմնաւորն. եւ ապա ի գիշերն հանգչին եւ դադարին. որպէս ասի յաղօթս մեր. (որ արարել զտիւ ի զբօստանս բարեգործութեան եւ փրկութեան անձանց մերոց. եւ զգիշեր ի հանգիստ քնոյ տկարացեալ բնութեան մերոյ։ Երկրորդ պատճառ. զի տիւն օրինակ է բարի գործոց. եւ գիշերն չար գործոց։ Նախզի՝ տիւ եւ գիշեր՝ մին զմին փոփոխեն. այսպէս բարի գործն ի մեզ եւ չարն՝ մին զմին փոխեն։) Զի յորժամ կամիմք որ զբարին գործեմք, չարն փոխի եւ կորնչի. եւ երբ կամիմք որ զչարն գործեմք, զբարին կորուսանեմք։ Եւ ի յամառն տիւն առաւելու՝ եւ գիշերն նուազի. եւ ի ձմեռն՝ գիշերն յաւելու եւ տիւն նուազի։ Այսպէս եւ մեք յորժամ ջերմանամք ի սէրն Աստուծոյ, բարի գործն յաւելու ի մեզ եւ չարն նուազի. եւ յորժամ ցրտանամք յաստուածային սիրոյն՝ չար ձմեռն տիրէ մեզ՝ եւ բարին նուազի։ Եւ դարձեալ՝ որպէս տիւն լոյս է՝ եւ նովաւ զամենայն ինչ տեսանեմք ի ճանապարհին. եւ ուղիղ ընթանամք. զբարեկամս եւ զթշնամիս ճանաչեմք եւ պատրաստիմք. իսկ ի գիշերն ոչ ճանաչեմք. այլ ի խորխորատ ընկղմիմք։ Այսպէս բարի գործն լոյս է հոգւոց մերոց. եւ նովաւ տեսանեմք զԱստուած եւ զհանդերձեալ կեանսն. եւ ի պատուիրանն Աստուծոյ ուղիղ ընթանամք։ Այլեւ բարի գործովն ճանաչեմք զսատանայ եւ զմեղս. եւ զչարս ի մարդկանէ. որք թշնամիք են հոգւոց մերոց. եւ պատրաստեմք զմեզ։ Իսկ մեղքն եւ չար գործքն որք ոչ երեւին՝ քարշեն ի հանդերձեալ կենացն. եւ մեղօքն ի պատուիրանացն Աստուծոյ խոտորիմք, եւ ի խորխորատ դժոխոցն ընկղմիմք. եւ ոչ ընտրեմք զսիրելիսն եւ զթշնամիսն. զմեղսն եւ զսատանայ. եւ զմեղսասէրսն մեզ բարեկամ կարծեմք. զարդարութիւնն՝ զհրեշտակս եւ զբարի գործս՝ եւ զբարիս ի մարդկանէ թշնամի կարծեմք. վասն այն՝ որ մեղքն զմիտս խաւարեցուցեալէ. (զի ոգիք ըմբռնեալք ի մեղս՝ ի մտաց եւս անկանին։) Այս երկրորդ պատճառն։ Երրորդ պատճառ՝ տիւ եւ գիշեր է օրն. զի գիշերն օրինակ է այսմ կենցաղոյս. եւ տիւն հանդերձեալ կենացն։ Եւ զի գիշեր եւ խաւար է կեանք մարդոյս. վասն այն ամենայն մարգարէքն ի սուգ եւ ի տրտմութեան կային. եւ զյերկարիլն ի մարմնի՝ տաղտկանային որպէս ի խաւարի. որպէս ասէ Դաւիթ. (վայ ինձ զի ընդ երկար եղեւ պանտխտութիւն իմ. զի բնակեցայ ես ի վրանս կեդարու. ) որ է խաւարի. զի կենդարն խաւար լսի։ Իսկ տիւ եւ լոյս է հանդերձեալ կեանքն. որպէս ասէ առաքեալն. (գիշերն մերժեցաւ՝ եւ տիւն մերձեցաւ. ի բաց արարէք զգործ խաւարիս. զի որդիք լուսոյ եղիջիք։) Նախ զի՝ որպէս լոյսն կրկին յատկութիւն ունի. մին որ զծածուկն յայտնէ. որպէս զինչ որ առ մեզ ի յերկիրս կայ. եւ մին որ զյայտնիսն ծածկէ. որպէս զլուսին եւ զաստեղս երկնից։ Այսպէս ի հանդերձելն՝ յայտնի լինին ամենայն գործք մարդկան. զոր ինչ ծածուկ աստ գործեցաք եւ թաքուցաք՝ անդ ամն յայտնի լինի. եւ ի տես գայ ամենայն մարդկան եւ հրեշտակաց։ Եւ զինչ որ առ մեզ յայտնի եւ պայծառ է, որպէս թագաւորութիւն, իշխանութիւն, փառք, եւ մեծութիւն ընչից, ամենեքեան ծածկին եւ կորնչին։ Եւ դարձեալ՝ որպէս ի գիշերի գազանք եւ գողք եւ վնասակար մարդիկ համարձակ շրջին. այլ ի տիւն ամենեքեան կորնչին եւ խափանին։ Այսպէս ի գիշեր կենցաղոյս՝ չար գազանն սատանայ վնասէ զմարդիկ. որպէս ասէ Պետրոս. (ոսոխն ձեր սատանայ իբրեւ զառիւծ գոչէ. շրջի եւ խնդրէ թէ զո կլանիցէ. ) եւ մեղք եւ չարք ի մարդկանէ վնասեն զմեզ. այլ ի հանդերձեալն՝ խափանին եւ կորնչին սատանայ եւ մեղքն եւ մեղսասէրքն. որպէս ասէ մարգարէն. (պակասեսցին մեղաւորք յերկրէ. եւ անպարիշտք մի եւս գտցին ի նմա։) Այս երրորդ պատճառն։ Չորրորդ պատճառ. գիշերն օրինակ է մահուան մերոյ եւ գերեզմանին. եւ տիւն օրինակ յարութեան։ Եւ այս վասն վեց պատճառի։ Նախզի՝ որպէս ի տիւն ամենայն մարդ աշխատի ի զանազան գործս. եւ յերկոյն ի յանկողինս ննջէ եւ հանգչի. այսպէս ամենայն մարդ յաշխատանս եւ ի չարչարանս կայ ի կենդանութեանն. այլ յորժամ մեռանի եւ ի գերեզման մտանէ, հանգչի. որպէս ասէ Յոբ. (մահ մարդոյ հանգիստէ։) Զի թէ բարի է գործեալ, հոգին երթայ առ Աստուած եւ հանգչի ի կայանս հոգւոց ի տեղւոջ լուսոյ եւ յուրախութեան։ Նոյնպէս թէ չար է գործեալ, հանգչի այնպէս՝ զի այլ ոչ կարէ գործել չար. թէպէտ մեղաւորի հոգին ոչ հանգչի. այլ տանջի ի մեղաց իւրոց։ Երկրորդ՝ որպէս զամենայն հանդերձս հանեն՝ եւ մերկացեալ մտանեն յանկողինս որ զգերեզման նշանակէ. այսպէս ի մահ մերձեցեալ՝ զամենայն հանդերձս եւ զինչս աշխարհիս մերկանամք եւ ի գերեզման երթամք. որպէս ասէ Յոբ. (մերկ եկաք աշխարհս ի մօրէ. եւ մերկ երթամք առ մայրն մեր որ է հողն։) Երրորդ՝ որք ննջեն՝ դատարկ մնան ի գործոյ մարմնոյն. զի ոչ աչքն տեսանէ. եւ ոչ լսէ. եւ ոչ խօսի. ոչ գործէ. եւ ոչ շարժի. այլ միայն մտօքն յածի յերազս. զանցեալն եւ զհանդերձեալն նկատէ. այսպէս որք մեռանին՝ խափանին յամենայն գործոց. զի ոչ չար կարեն գործել, եւ ոչ զբարիս. որպէս ասէ մարգարէն. (ոչ թէ մեռեալք օրհնեսցեն զքեզ. եւ ոչ ամենաքեան որք իջանեն ի դժոխս։) Զի ոչ ունին աչս որք արտասուեն. եւ ոչ բերան որք խոստովանին. եւ ոչ մարմին որք պահեն եւ յաղօթս կան. եւ ոչ ինչս ունին որք ողորմութիւն բաշխեն. զի ի հող է լուծեալ մարմինն. այլ հոգին որ կենդանի է՝ տեսանէ զանցեալ գործն զոր գործեաց. թէ բարի, եւ թէ չար. այլեւ նկատէ զոր ինչ լինելոց է ի հանդերձեալն. զփառս արդարոցն, կամ զտանջանս մեղաւորացն. որք պահին նմա յաւուրն դատաստանի. եւ այնպէս ուրախանայ եւ հանգչի ի բարի գործս իւր. եւ տանջի եւ չարչարի եւ ի չար գործս իւր։ Չորրորդ՝ որպէս հաւն խօսի ի մէջ գիշերին եւ յառաւօտուն՝ եւ ի ձայն է հաւուն զարթնուն մարդիկ ի քնոյն. այսպէս ի ձայնէ փողոյն Գաբրիէլի՝ յորժամ գոչէ ի մէջ գիշերի, ամենայն հոգիք մարդկան սլացեալ իբրեւ զարծւի մտանեն ի մարմինս իւրեանց, յառնեն ի մեռելոց. որպէս ասէ աւետարանն. (ի մէջ գիշերի եղեւ բարբառ. ահա փեսայ գայ. ելէք ընդառաջ նորա։) Հնգերորդ՝ որպէս ամենայն մարդ որ զարթնու՝ զիւր հանդերձն զգենու եւ ոչ զայլոց. որպէս այր կին ծեր եւ տղայ՝ զիւրեանցն զգենուն։ Նոյնպէս ի յարութեան ամենայն մարդ զիւր գործսն զգենու զոր ինչ գործեաց. եթէ բարի եւ եթէ չար. եւ ոչ զայլոյ. զի բարի գործն՝ սպիտակ հանդերձ է. եւ արիութիւնն եւ ողջախոհութիւնն՝ գօտի ոսկի. եւ ողորմութիւնն թագ ի գլուխն եւ մոմ ի ձեռս. եւ այսպէս զարդարեալ եւ վառեալ լապտերօք ընդառաջ ելանեն Քրիստոս որպէս իմաստուն կուսանքն։ Իսկ մեղաւորքն եւ չարքն՝ մերկ ի հանդերձէ հարսանեաց. սիրտք տրտմեալք. գլուխք խոնարհեալք. լապտերքն շիջեալք որպէս յիմար կուսանացն. հալածին ի ձայնէ փեսայի որ ասէ. (ոչ գիտեմ զձեզ։) Վեցերորդ՝ յորժամ զգենուն զհանդերձն, լուսով արեգականն երթան ի զանազան գործս իւրեանց։ Այսպէս յարուցեալքն ի մեռելոց՝ յուսով արեգականն արդարութեան քիւ թնթանան իւրաքանչիւր սուրբքն եւ արդարքն ի փառս եւ ի պսակս իւրեանց յարքայութիւնն երկնից. ըստ այնմ, (եկայք ժառան գեցէք զկեանսն յաւիտենից. ) եւ մեղսասէրքն եւ չարքն՝ ի գանազան տանջանս եւ ի դժոխս յաւիտենից. որպէս ասէ Տէրն. (երթայք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտենից. որ պատրաստեալ է սատանայի եւ հրեշտակաց նորա։) Այսպէս տիւն եւ գիշերն՝ նշանակէ զմահ մեր եւ զյարութիւնն. վասն այն պարտ է զարթնուլ մեզ յառաւօտուս վաղ, կամ անագան. զմահ մեր եւ զյարութիւն ի միտ ածել. ընթանալ յեկեղեցիս. եւ զթողութիւն մեղաց մերոց խնդրել. ոպէս ասէ մարգարէն։ (Ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ. առաւօտ առնել առ քեզ։) Այժմ ասասցուք թէ՝ զո՞րս ունիմք օրինակ, եւ որո՞ց նմանիմք յորժամ զառաւօտու աղօթս կատարեմք։ Ասեմք եթէ՝ տան ազգ օրինակ եւ վկայութիւն ունիմք առաւօտու աղօթից։ Առաջին՝ զնմանութիւն ինն դասուց հրեշտակացն ի մեզ բերեմք. որպէս նոքա հազարք հազարաց եւ բիւրք բիւրուց՝ հանապազ եւ միշտ անդադար բերանով, անհանգիստ բարբառով կանխեալեն յօրհնաբանութիւնն Աստուծոյ. այլ առաւել՝ յորժամ զառաւօտու եւ զերեկոյի գիտութիւնն առնուն՝ բարեբանեն զարարիչն։ Եւ ո՞րն է առ նոսա առաւօտ եւ երեկոյ. զի արեգակնս առ մեզ է, որ ելանէ եւ մտանէ. որ լինի առաւօտ եւ երեկոյ. այլ ոչ առ նոսա։ Ասեն վարդապետք թէ՝ նոքա կրկին գիտութիւն առնուն յԱստուծոյ՝ որ ասի առաւօտեան ճանաչումն եւ երեկոյի. զի տեսանելով ի բանն Աստուծոյ, ասի առաւօտեան գիտութիւն. եւ տեսանելով յարարածս, ասի երեկոյեան գիտութիւն. այս է առաւօտ եւ երեկոյ առ նոսա։ Այսպէս եւ մեք յորժամ յառաւօտու յաղօթս կամք՝ եւ օրհնաբանութեամբ Աստուծոյ զհրեշտակաց նմանութիւնն ի մեզ բերեմք կրկին շնորհաց արժանի լինիմք. մին զգալի լուսոյս. եւ միւս իմանալի շնորհացն Աստուծոյ զոր ծագէ ի հոգիս մեր։ Այլ եղուկ եւ վայ է նոցա՝ որք յայսմ ժամու առաւօտունս ննջելով եւ հեշտութեամբ ի մեղս, զրկին ի շնորհացն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ օրինակ առաւօտու աղօթիցս՝ եղեւ Ադամ. որ ի յառաջին ժամն ընդ առաւօտս ստեղծաւ եւ եղաւ ի դրախտին. եւ որքան զպատուիրանն պահէր, ընդ Աստուծոյ խօսէր եւ ընդ հրեշտակաց փառաբանէր. եւ ի լոյս դրախտին բնակէր։ Եւ յորժամ էանց զհրամանն Աստուծոյ, երեկոյ եւ մութն եղեւ կենաց նորա. ի լուսոյն մերկացաւ. ի դրախտէն մերժեցաւ. այլ ոչ ետես զԱստուած եւ ոչ զհրեշտակս։ Այսպէս ի ժամ առաւօտուս՝ ի դրախտ եկեղեցւոյս մտանեմք եւ ընդ Աստուծոյ խօսիմք. եւ ընդ հրեշտակս փառաւորեմք եւ լուսաւորիմք մտօք։ Իսկ որք յայսմ ժամու ննջեն ի մեղս, զրկեալեն յայսպիսի մեծամեծ շնորհացս. եւ ընդ Ադամայ արտաքս ելանեն յարքայութենէն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ օրինակեցաւ առաւօտու աղօթս ի մարգարէն Մովսէս. որ ի մէջ գիշերին եհար զԵգիպտոս. եւ սատակեաց զանդրանիկս նոցա. եւ եհան զժողովուրդն. եւ սիւն լուսոյ առաջնորդէր նոցա։ Այսպէս եւ մեզ պարտ է ի սոյն ժամուս յառնել ի քնոյ եւ հարկանել զանդրանիկս եգիպտացւոց. այսինքն, զհրեշտութիւն մեղացն. եւ զքունն որ սիրելի եւ անդրանիկ երեւի մեզ, սատակել եւ ի բաց թողուլ յանձնէս մերմէ. եւ լուսաւորել զմիտս մեր կախեալ յաղօթս առ Աստուած։ Չորրորդ՝ օրինակեցաւ առաւօտու աղօթս, յորժամ զծովն պատառեաց Մովսէս եւ էանց ժողովուրդն. եւ ընկղմեցաւ փարաւօն զօրօքն որպէս ասէ գիրն. եւ յառաւօտու պահուն խռովեաց զբանակն եգիպտացւոց. եւ վարէր զնոսա բռնութեամբ. եւ սատակեաց զնոսա ի մէջ ծովուն. եւ ալիքն հանին զնոսա յայնկոյս առ Իսրաէլացիսն. եւ նոքա կողոպտեցին զդիակունսն. եւ օրհնէին զԱստուած եւ ասէին։ (Օրհնեսցուք զՏէր՝ զի փառօք է փառաւորեալ. զհեծեալս եւ զերիվարս ընկեաց ի ծով եւ այլն։) Նոյնպէս եւ մեք յառաւօտուս յարուցեալ՝ ի ձեռն աղօթից սատակեմք զիմանալին փարաւօն եւ զդեւս. եւ զզօրս նոցա որք են զանազան մեղք. եւ ապա լինիմք արժանի օրհնել զԱստուած եւ փառաւորել զանուն նորա։ Հինգերորդ՝ օրինակեցաւ առաւօտու աղօթս, յորժամ հրամայեաց Մովսէս քահանայիցն յառաւօտուն մտանել ի տաճարն եւ խունկ արկանել. եւ զգառն խորովել գինւով եւ բաղարջիւ եւ դնել ի վերայ սեղանոյն առաջի Տեառն։ Նոյնպէս եւ յերեկոյն մտանէին ի տաճարն. եւ զաշտանակն վառէին. եւ դնէին զպատարագն։ Այս նշանակէ զմեր զերեկոյի եւ զառաւօտու աղօթս. որ զլոյս մտացս մերոց վառեմք. եւ զխունկ աղօթիցն մատուցանեմք։ Այլեւ զհոգի եւ զմարմին մեր նուիրեմք Աստուծոյ. այլեւ զառաքինութիւնն մեր եւ զուրախութիւն հոգւով մատուցանեմք. որպէս ուրախացար գինի եւ հաց կենդանութեան։ Վեցերորդ՝ օրինակ առաւօտու աղօթիցս այն՝ որ հրամայեաց Աստուած ժողովրդեանն, զի յամեանայն աւուր յառաւօտուն ելցեն ի դուռն խորանին իւրեանց. եւ գաւազանաւ կանգնեսցին. մինչեւ իջանէր մանանայն. եւ երթային ժողովէին ըստ չափոյ իւրեանց. եւ ապա մտանէին ի տունս իւրեանց։ Այսպէս պարտ է մեզ արթուն լինիլ եւ յոտն կալ յառաւօտուս՝ զի առցուք զմանանայն կենաց. այսինքն, զքաղցրութիւնն Աստուծոյ. եւ ապա երթիցուք իւրաքանչիւր ի գործս եւ ի վաստակս մեր ուրախութեամբ։ Եօթներորդ՝ օրինակաւ ի մարգարէսն. որպէս որ ասէ Եսայի. (ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ առաւօտ առնել։) Եւ Դաւիթ սովորութիւն ունէր ի կիրակէ աւուրն ի մէջ գիշերի յառնել յաղօթս. որպէս ասէ. (ի մէջ գիշերի յառնէի խոստովան լինիլ առ քեզ։) Եւ ի հասարակ աւուրն՝ ընդ առաւօտն կայր յաղօթս. որպէս ասէ՝ (ընդ առաւօտս կանխեցից՝ յանդիման լինիլ քեզ թագաւոր իմ։) Այլեւ ուսուցանէին զժողովուրդն դառնալ առ Աստուած եւ առաւօտ առնել. որպէս ասէ. (յորժամ սպանանէր զնոսա՝ դառնային եւ առաւօտ առնէին առ նա։) Այսպէս եւ մեզ պարտ է յամենայն կիրակէի ի մէջ գիշերի աղօթել առ Աստուած. եւ ի հասարակ աւուրս՝ ընդ առաւօտս։ Առաւել յայնժամ՝ յորժամ պարտուհս ինչ խրատու գայ ի վերայ աշխարհի, պարտ է կանխել պաշտմամբ եւ աղօթիւք առ Աստուած։ Ութներորդ՝ օրինակեցաւ ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. որ զգիշերն ամենայն առանձին կայր յաղօթս. եւ յառաւօտուն ընթանայր ի տաճարն. եւ յորժամ գային ժողովուրդքն յառաօտուն, քարոզէր նոցա զբանն կենաց. որպէս ասէ աւետարանն. (ի տուէ ի տաճարին ուսուցանէր. եւ զգիշերն ելեալ որ կոչիւր ի լերինն ձիթենեաց. եւ ընդ առաւօտս կանխէր առ նա ժողովուրդն ի տաճարն լսեր ի նմանէ։) Այսպէս պարտ է քահանայից առանձին աղօթս մատուցանել զգիշերն ամենայն. եւ յորժամ գայ ժողովուրդն յառաւօտուն յաղօթս, աղօթել եւ ուսուցանել նոցա զբանս հոգեւորս. եւ ապա արձակել զնոսա ի տունս իւրեանց։ Իններորդ՝ առաւօտու աղօթքն օրինակեցաւ ի խօսիլ հաւուն. զի զերեք բաժին գիշերոյն ննջէ եւ ի լռէ. եւ ի չորրորդ բաժինն՝ արթնանայ եւ ձայնէ վասն երկու իրաց։ Մին՝ որ զմեզ զարթուցանէ թէ՝ բաւական է ննջելդ ձեր. այժմ զարթիք եւ օրհնեցէք զԱստուած. որպէս եւ Դաւիթ ասէ։ (Զարթիք փառք իմ. զարթիք եւ ես զարթեայք յառաւօտուց։) Եւ միւս՝ որ զարթնու հաւն՝ եւ իւր ձայնիւն օրհնէ Աստուած. ապա պարտ է եւ մեզ յառաւօտուս արթուն լինիլ եւ աղօթել։ Կամ նմանիլ հրեշտակաց փառաբանուեցն. կամ մարգարէիցն եւ առաքելոցն՝ որք ի Քրիստոսէ ուսան եւ ուսուցին ամենայն քրիստոնէից։ Ապա թէ նոցա նման ոչ կարես լինիլ, քան զհաւն անբան եւ անպիտան չէ մարդն. որ նա յառաւօտուն թօթափէ զքունն եւ օրհնէ զԱստուած. եւ մարդ ննջէ։ Տասներորդ՝ առաւօտու աղօթքն՝ ունի զօրինակ եւ զխորհուրդ յարութեան մերոյ՝ որպէս ասացաւ ի վերոյ. զի որպէս յայսմ առաւօտուս թօթափեմք զքունն եւ ընթանամք յեկեղեցիս. այսպէս եւ յայնմ առաւօտու՝ յառնեմք ի մահու եւ ընթանամք առաջի Քրիստոսի։ Յայսմ առաւօտուս երկիրպագանեմք սուրբ խաչին Քրիստոսի. զի յայնմ առաւօտու՝ արժանի լինիցիմք տեսութեան լուսոյ խաչին, որ նախընթաց լինի առաջի Քրիստոսի։ Յայսմ առաւօտուս (խոստովանիմք զՔրիստոս Աստուած առաջի մարդկան. զի յայնմ առաւօտու՝ ինքն խոստովանեսցի զմեզ առաջի հօր եւ հրեշտակաց սրբոց։) Այն է որ ասէ քաղցր ձայնիւ եթէ՝ եկայք օրհնեալք Հօր Իմոյ. ժառանգեցէք զարքայութիւն։) Որում արժանի արասցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած. ընդ որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ փառք պատիւ եւ իշխանութիւն, յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ վասն ճաշու ժամուն. ի բանն՝ (Ես առ Աստուած կարդացի՝ եւ Նա լուաւ ինձ յերեկոյս ի վաղորդեայն եւ ի հասարակ աւուր։) Սաղ. 54. 14։ (Գլուխ. ՁԸ)

Եւ վասն բազում պատճառի յաղօթս կալի է մեզ ի հասարակ աւուրս։ Նախզի՝ որպէս կերակուրք մարմնոյ են. նոյնպէս աղօթք հոգւոյ է. ըստ այնմ, (ոչ թէ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւն Ասոտուծոյ։) Ապա պարտ է նախ զհոգին կերակրել աղօթիւք. եւ ապա զմարմինն հացիւ. զի հոգին Տէր է՝ եւ մարմինն ծառայ. եւ հոգին Աստուծոյ պատկեր՝ եւ մարմինն հողոյ եւ անասնոց. վասն այն նախապուելի է զհոգին քան զմարմինն։ Երկրորդ՝ այս ժամս կերակրիլոյ է. նախ պարտ է աղօթել եւ գոհանալ զպարգեւողէն. եւ ապա կերակրիլ. զի Աստուած պարգեւ է մեզ ամենեցուն զկերակուր. ըստ այնմ, (աչք ամենեցուն ի քեզ յուսան. եւ դու տաս կերակուր նոցա ի ժամու։) Եւ որպէս տեսանէ զկարօտութիւն կենդանեաց եւ կերակրէ. նոյնպէս եւ զմարդիկ. յայս միտս յորժամ նստիմք ի սեղան՝ նախ աղօթեմք եւ օրհնեմք. եւ յետոյ դարձեալ գոհանամք։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ո՞րպէս կերակրէ Աստուած. զի ահա ես վաստակիմ, եւ ապա ուտեմ։ Ասեմք այնպիսւոյն թէ՝ հայեաց ի քեզ եւ տես. զի Աստուած ետ քեզ կարողութիւն եւ իմաստութիւն եւ մարմնական գործիք՝ զի գործեսցես։ Դարձեալ՝ ետ քեզ զսերմանիս՝ զեզինս՝ զփայտ՝ եւ զերկաթ՝ որովք վաստակիս։ Դարձեալ՝ հրամանաւն Աստուծոյ տայ երկինք զանձրեւ. եւ երկիր զպտուղ. նոյնպէս ծառք պտղաբերք։ Ապա թէ անասնաբար ուտեմք առանց աղօթից, վասն այն պակասին պտուղք անդոց եւ ծառոց. երաշտիւ՝ կարկտիւ՝ խորշակաւ՝ մարախով՝ եւ այլովք. յաղագս որոյ՝ ի ժամս յայս պարտ է ամենեցուն աղօթել եւ ապա ուտել։ Երրորդ՝ դեւն ձանձրութեան առաւել ի ժամս յայս պատերազմի. եւ որպէս ասեն հարք սուրբք թէ՝ ի մէջ աւուր զամենայն գործ ծանրացուցանէ. եւ ձանձրութիւն առ ինքն՝ եւ հայհոյութիւն ի միտսն։ Վասն որոյ ի ժամանակս յայս աղօթելի է մեզ. զի անցցէ ի մէնջ պատերազմն անուամբն Աստուծոյ եւ նշանաւ խաչին. ըստ այնմ, (ձանձրութեան մարտ այսուն չարի՝ որ յայսմ ժամու պատերազմի. ղօղեալ յոգւոց մեր հերքեսցի՝ քո նշանաւ սրբոյ խաչին։) Չորրորդ՝ ի ժամս յայս դնեն իմաստունքն զսկիզբն աւուրն. յորում արեգակն ի կորնթարթն երկնից թագաւորէ. զի մինչ ի վեց ժամն ի վեր՝ բարձրանայ. եւ ի վեց ժամէն ի վայր՝ խոնարհի. այլ ի ժամս յայս՝ հաստատեալ է յիւրում իշխանութեանն. կատարեալ զջերմութիւն եւ զլոյսն իւր տարածէ. եւ զամենայն ստուեր հալած է. եւ զցրտութիւն հալէ։ Վասն որոյ ի ժամս յայս՝ յաղօթս կալի է առ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս՝ որ է արեգակն արդարութեան. զի զջերմութիւն սիրոյ եւ զճառագայթ լուսոյ տարածեսցէ ի սիրտս մեր. եւ ջնջեսցէ զխաւար մեղաց. եւ հալածեսցէ զցրտութիւն անհաւատութեան. եւ զմեզ լուսովն իւր վառեսցէ։ Հինգերորդ՝ ի ժամս յայս առաւել վայելչանաչ աչք մեր ի տեսութիւն զբօսանաց աշխարհի եւ ցանկութեանց մեղաց. եւ է այս գաղտնի նետ սատանայի՝ որ թռչի ի տուէ եւ խոցէ զհոգիս մեր. ըստ այնմ. (յիրէ որ շրջի ի խաւարի. ի գայթակղութենէ դիւին ի հասարակ աւուր։) Վասն որոյ սպառազինելի է մեզ աղօթիւք՝ զի անվնաս մնասցուք. ըստ այնմ, (որպէս զզէն շուրջ եղիցի զքեւ ճշմարտութիւն նորա. ոչ երկիցես դու յերկիւղէ գիշերի. եւ ոչ ի նետէ որ թռչի ի տուէ։) Զոր օրինակ զինուորք կրկին զինուք սպառազինին։ Նախ զինքեանս ամրացուցանեն զրահիւք եւ սաղաւարտով եւ այլովն. զի ի սրոյ թշնամւոյն անվնաս մնասցեն։ Եւ երկրորդ՝ ի ձեռս առնուն զզէն զսուր եւ զայլն։ Նմանապէս եւ մեք կրկնազէն լիցուք։ Նախ զզգայարանս մեր եւ զմիտս շուրջանակի պնտեսցուք. որպէս խրատէ Պօղոս. (զզրահն արդարութեան զգեցցուք. զվահանն հաւատոյ. եւ զսաղաւարտն յուսոյ. եւ ապա ի ձեռն առցուք զսուսեր հոգւոյն որ է բանն Աստուծոյ. ) եւ աղօթիւք ի սուրբ սրտէ՝ անվնաս մնասցուք ի թշնամւոյն մերմէ։ Վեցերորդ՝ ի ժամս յայս առաւել ժողովի բազմութիւն դիւաց ի վերայ մարդոյ. այսինքն, ծուլութեան, տրտմութեան, բարկութեան, հպարտութեան, եւ այլն. զի յիւրաքանչիւր ժամու՝ մէկ մէկ դեւ պատերազմի. այլ ի ժամս յայս՝ հազարք եւ բիւրք կուտին ի վերայ մարդոյ, եւ խռովեն զմարդն. ըստ այնմ, (անկցին ի կողմանէ քումմէ հազարք՝ եւ բիւրք ընդաջմէ քումմէ։) Վասն որոյ ի ժամս յայս՝ զբանակս հրեշտակաց օգնական եւ պահապան խնդրելի է աղօթիւք. զի զգունդս դիւացն հալածեսցեն. որպէս ասէ Դաւիթ. (բանակք հրեշտակաց Տեառն շուրջ են զերկիւղածովք իւրովք եւ պահեն զնոսա։) Եւ որպէս ետես Յակօբ զբանակս հրեշտակաց ընդ անցանելն առ յորդանանու։ Եւ առ եղիսէին եբաց զաչս պատանակին. եւ ետես զզօրս բազումս շուրջանակի։ Նոյնպէս առ աղօթօղն ժողովին բանակք հրեշտակաց աներեւթապէս։ Եօթներորդ՝ ի ժամս յայս՝ նախահայրն Ադամ եկեր զպտուղն. եւ ել արտաքս ի դրախտէն. զի յերրորդ ժամուն կինն խաբեցաւ յօձէն. եւ ի վեց ժամուն Ադամ եկեր զպտուղն. եւ մերկացան երկոքինն։ Վասն այն ի ժամս յայս աղօթելի է մեզ արտասւօք՝ զի արժանասցուք վերստին դրախտին։ Ութներորդ՝ ի ժամս յայս վասն մերոյ փրկութեան Տէր մեր Քրիստոս ճաշակեաց զլեղի դառնութեան. զի յերրորդ ժամն ել ի խաչ. եւ ի վեց ժամն զլեղի ճաշակեաց. եւ յինն ժամն զհոգին աւանդեաց. զի քաւեսցէ զմեղս նախահօրն Ադամայ։ Վասն որոյ ի ժամս այս աղօթելի է մեզ եւ խաչակցիլ Քրիստոսի. զի քաւեսցէ զմեղս մեր որպէս զնոցայն։ Իններորդ՝ ի ժամս յայս պատարագ մատչի ի բազում տեղիս. զի երբ օրինաւոր լինի՝ ի Զ ժամն է պատարագն։ Վասն այն ի ժամս այս աղօթելի է մեզ եւ մասնակից լինիլ սուրբ պատարագացն որք յամեանայն տեղիս։ Զի թէպէտ մարմնոյ աչօք ոչ տեսանեմք, հաւատոյն աչօք հաղորդիցուք սուրբ խորհրդոյն։ Տասներորդ՝ ժամս այս է վերջին դատաստանին Քրիստոսի. յորում անստուեր լուսով երրորդութեանն լուսաւորին արարածք. յորում տապ է մեղաւորաց. յորում ամենեքեան ընթանամք ընդառաջ Քրիստոսի։ Վասն որոյ ի ժամս յայս յաղօթս կամք իբր զդատապարտեալ ծառայ՝ դատելով զմեզ ի միտս մեր. յիշելով զամենայն մեղս զոր գործեցաք, եւ թողութիւն խնդրելով. զի մի յայնժամ լուիցուք (զծառայ չար եւ վատ. ) եւ թէ՝ (ոչ գիտեմ զձեզ. ) եւ թէ՝ եւ թէ՝ (կապեցէք զդորա զոտս եւ զձեռս. եւ հանէք ի խաւարն արտաքին եւ այլն։) Զայս ունի պատճառ ճաշու ժամն՝ որք ամենեքեան ժողովիմք յեկեղեցիս եւ աղօթեմք։ Այսքան առ այս։

Նորին քարոզ վասն օրհնութեան սեղանոյն. ի բանն՝ (Աչք ամենեցուն ի Քեզ յուսան. եւ Դու տաս կերակուր նոցա ի ժամու։) Սաղ. 144. 15։ (Գլուխ. ՁԹ)

Սովորութիւն է քրիստոնէից՝ զամենայն կերակուր եւ զմպելիս օրհնել, եւ ապա կերակրիլ։ Եւ այս վասն բազում պատճառի։ Նախ՝ որպէս ասէ մարգարէն։ (Աչք ամենեցուն ի քեզ յուսան. ) այս է՝ ի քէն խնդրեն. վասն որոյ նախ պարտ է մեզ խնդրել աղօթիւք. եւ ապա նա տայ մեզ կերակուր. որպէս մանկունք նախ խնդրեն, եւ ապա ծնօղքն կերակրեն։ Եւ զի նախ է խնդրելն՝ եւ ապա առնուլն. նախ պարտ է օրհնել, եւ ապա ճաշակել։ Երկրորդ որպէս ասացաք՝ աղօթքն հոգւոյն է կերակուր. եւ հացն մարմնոյն. նախ պարտ է զհոգին կերակրել. եւ ապա զմարմինն։ Երրորդ՝ զայս ի Քրիստոսէ ուսաք. զի յորժամ զգարեղէն նկանակն բաշխեաց, նախ գոհացաւ զհօրէ. եւ ապա բաշխեաց։ Նոյնպէս եւ մեք նախ աղօթեմք առ Աստուած. եւ ապա ճաշակեմք. զի սակաւ կերակուրն առատասցի եւ բաւականասցի. որպէս յայն ժամ ի սակաւ հացէն՝ բազումքն կերակրեցան. (եւ բարձին զնշխարս կոտորոցն եօթն զամբիւղ. կամ երկոտասան սակառի լի. ) այսպէս առատութիւն է ամենայն կերակրոց օրհնութիւն Աստուծոյ. վասն այն զսեղանն օրհնեմք։ Չորրորդ՝ զի բաժանեսցի կերակուր մեր յանասնոց՝ որք խճողեն զմարմինն առանց օրհնութեան. նոյնպէս եւ այլազգիքն առնեն։ Այլ մեք զի մարդ բանական եմք այլեւ քրիստոնեայք, պարտ է օրհնութեամբ կերակրիլ. զի որոշիցուք ի նոցանէ որպէս ասացաւ Ադամայ (ուտելով կերիցես. ) այսինքն, մանր մանր ծասկելով եւ գոհութեամբ. եւ մի գազանապէս մեծամեծս կլանել. (զի լաւ է շնորհօք հաստատել զսիրտս. եւ ոչ կերակրով որպէս ասէ առաքեալն։) Հինգերորդ՝ մարմինք քրիստոնեից՝ սրբութեան տաճար են Աստուծոյ. եւ որպէս ի տաճարն ամենայն որ սուրբ է մտանէ, այլ պիղծն ոչ մտանէ. նոյնպէս զսուրբ կերակուրն՝ դարձեալ անուամբն Աստուծոյ սրբել պարտ է եւ ապա ուտել։ Զի ո՞ գիտէ ի կալս կամ ի հնձանս աղտեղութիւն ինչ լինի խառնեալ։ Կամ որ ձարով մաղեմք զալերս, կամ այլ ինչ նոյնպիսիս, սրբեսցին ի միտս մեր. զի մի ինչ կերակուր կամ ըմպելի խղճմտանօքն կերիցուք։ Վեցերորդ՝ ընդ կերակուր եւ կամ ըմպելի՝ դեւն որ թշնամի է մեր, բազում վնաս խառնէ. որպէս նոքա որ զդեղ մահու խառնեն. վասն որոյ նշանաւ խաչին կնքեմք զամենայն կերակուրս եւ ըմպելիս. զի փախիցեն դեւք եւ անվնաս կերիցուք։ Իսկ յետ կերակրոյն՝ դարձեալ օրհնեմք կրկին, ուսեալք ի Քրիստոսէ. որ ի վերնատանն յետ ընթրեացն՝ (օրհնեցին եւ ելին ի լեառն ձիթենեաց. ) նոյնպէս եւ մեք յետ սեղանոյն կերակրոց՝ օրհնեմք զԱստուած։ Նախզի՝ կրկին պարգեւս ետ մեզ. հոգեւոր եւ մարմնաւոր. վասն որոյ կրկին օրհնեմք։ Երկրորդ՝ զի կրկին եմք մարդ. այսինքն, հոգի եւ մարմին. պարտիմք կրկնակի օրհնել զարարիչն։ Եւ ոմանք երեքկին օրհնեն. իսկիզբն, ի մէջն, եւ յետ կերակրոյն։ Զի յերից եմք գոյացեալ մարդ. այսինքն հոգի, մարմին, եւ միտք։ Եւ ոմանք ըստ իւրաքանչիւր պատառոյ՝ զմահն ի միտ ածեն եւ զդատաստանն։ Եւ կամ մէկ մէկ տուն սաղմոս ասեն. զի պարկեշտութեամբ լիցի կերակուրն. եւ միշտ անպարատ լիցին յաղօթից։ Երրորդ՝ առաջին օրհնութիւնն խնդրելն է. եւ վերջինն գոհանալն։ Զի սովոր են աղքատք՝ որք նախ խնդրեն. եւ յորժամ առնուն, գոհանան. նոյնպէս եւ մեք առնեմք. վասն զի գոհութիւնն կրկին զօրութիւն ունի. նախ զառեալ պարգեւսն հատուցանէ. եւ ապա դարձեալ պարտապան առնէ։ Վասն այն ասեն ոմանք թէ՝ գոհացօղք՝ զԱստուած՝ պարտական առնեն։ Չորրորդ՝ զի բազում աշխատօղք գոն կերակրոցն եւ ըմպելեացն. յայնմ օրէ՝ որք սերմանեն եւ հնձեն եւ եփեն, եւ պատրաստեն՝ ի սեղանն. պարտ է վասն նոցա ամենեցուն աղօթել. եւ զպարտս նոցա վճարել. զի մեք ի նոցա վաստակն վայելեցաք. նոքա ի մերն մասնաւորեսցին։ Եւ երկոքեան դասքն՝ ի սեղանոյն Քրիստոսի որ է արքայութիւնն երկրից, մասն եւ բաժին ընկալցին ամէն։ Այսքան վասն մարմնաւոր կերակրոյ ասացաւ։ Այժմ ասելի է վասն հոգեւոր կերակրոց եւ ըմպելեաց։ Եւ չորս եղանակաւ իմանին սոքա։ Նախ՝ բանն Աստուծոյ հոգեւոր կերակուր է. եւ հոգին սուրբ ըմպելի. ըստ այնմ, (ոչ թէ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւն Աստուծոյ. ) եւ վասն հոգւոյն ասէր. (որ ոք ծարաւի իցէ՝ եկեսցէ եւ արբցէ ի ջրոյն զոր ես տաց. ) եւ ի վերայ բերէ. (զայս ասէր վասն հոգւոյն՝ զոր ընդունելոց էին։) Երկրորդ՝ հոգեւոր կերակուր է մարմինն եւ արիւնն փրկական. ըստ այնմ, (մարմին իմ ճշմարիտ կերակուր է. եւ արիւն իմ ճշմարիտ ըմպելի. որ ոք ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ, կեցցէ յաւիտեան։) Երրորդ՝ հոգեւոր կերակուր է գործնական առաքինութիւնն. որպէս պահք, աղօթք, ողորմութիւն. արդարութիւն, եւ այլն։ Իսկ տեսական իմաստութիւնն եւ ուսուսն գրոց՝ ըմպելի եւ զովացումն ծարաւեաց հոգւոց։ Չորրորդ՝ կերակուր է հոգեւոր հաւատն եւ յոյսն առ Աստուած. որով հաստատի հոգին եւ զօրանայ։ Իսկ ըմպելի է սէրն Աստուծոյ՝ որով զմայլի եւ ուրախանայ. եւ զայսցանէ ասէ Դաւիթ. (գինի ուրախ առնէ որ է սէր. իւղ զւարթ՝ որ է յոյսն. եւ հաց հաստատէ զսիրտ մարդոյ՝ որ է հաւատն հաստատութիւն հոգւոյ։) Հարցումն՝ զի՞նչ է աղ եւ հաց կտրելն։ Պատ՝ եւ զայս ի Քրիստոսէ ուսաք. զի այսպէս խաչանման բեկանէր զհացն երկոքին ձեռօքն։ Եւ յետ յարութեանն՝ այն սովորութեամբն ծանեան զնա. ըստ այնմ, (ետ նոցա ծանօթս ի բեկանել հացին։) Եւ զայս սովորեցաք քրիստոէից ազգս. զի երկուքն բաժանեն զմի հացն. եւ դարձեալ հատանեն ի ձեռս իւրեանց. եւ լինի խաչ։ Եւ այս է խորհուրդն։ Նախզի այսու՝ խաչին Քրիստոսի հաղորդիցուք. եւ սուրբ հացին զոր ի վերնատունն բաժանեաց։ Երկրորդ՝ զի ուսցուք այսպէս զամենայն ինչս մեր հաղորդել ի պէտս կարօտելոց. եւ զմիմեանս մեծարել եւ պատուել սիրով։ Երրորդ՝ զի այսպէս հաղորդ լինիմք վերին սեղանոյն որ է արքայութիւնն երկնից. վասն այն ընդ քրիստոնէից պարտ է բաժանել զհացն. որք հաղորդք եմք միմեանց եւ բաժանորդք արքայութեանն երկնից. եւ ոչ ընդ այլ ազգիս (որ ոչ ինչ է բաժին հաւատացելոյն ընդ անհաւատին։) Հարց՝ զի՞նչ է յորժամ զգինին ըմպեմք, օրհնեմք եւ շնորհակալիմք միմեանց. եւ յայլ կերակուրս եւ յմպելիս ոչ առնեմք նոյնպէս։ Պատ՝ նոյնպէս եւ զայս ի Քրիստոսէ ունիմք քրիստոնեայքս. որ ի հարստանիսն զջուրն ի գինի փոխեաց օրհնեաց. այլեւ ի վերնատունն զբաժակն օրհնեաց. վասն որոյ ըմպելի եղեւ քրիստոնէիցս եւ օրհնութեան բաժակ։ Եւ յորժամ ըմպեմք, զնոյն օր հնութիւն Քրիստոսի յիշատակեմք. եւ զայս այլազգիք ոչ ունին. այլ ի մէնջ են սովորեալ։ Վասն այն ասէ սուրբն եւ ագրիոս առ միայնակեացսն թէ՝ գինի ամենեւին մի ընպիցես. եւ դառնայ առ աշխարհականս ասելով. ապա թէ ըմպիցես, զարարիչն օրհնեցես. այս է՝ զստեղծիչն որ արար զամենայն յոչնչէ. այլեւ զարարիչ օրհնութեան գինւոյն զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս։ Եւ այս է խորհուրդն։ Նախզի՝ բաժանիցուք յայլազգաց՝ որք զգինի մեղաց ըմպեն. եւ վասն մեղաց արբենան եւ շռայլին։ Այլ մեք զբաժակս օրհնութեան ճաշակեմք զչափաւորն. եւ ոչ զանչափն որ է մեղք եւ արբեցութիւն։ Վասն այն նախ քան զմպելն՝ օրհնեմք. եւ յետ ըմպելոյն՝ դարձեալ շնորհակալիմք. զի մի լիցի այն ի մեղս կամ ի մահ։ Երկրորդ՝ զի այսպէս հաղորդիցուք երկնաւոր գինւոյն որ է իմաստութիւնն Աստուծոյ. ըստ այնմ (ուտիցէք ըմպիցէք ի սեղան հօր իմոյ ասէ Տէր մեր։) Իսկ բաժանելն ըստ կարգի՝ զի հաւասարութիւն ունիմք առ միմեանս. այլեւ կարգ՝ առաջին միջին եւ վերջին։ Եւ դարձեալ՝ ի յարքայութիւնն երկնից այսպէս ըստ իւրաքանչիւր չափու եւ արժանեաց՝ կարգաւորապէս պարգեւէ զիմաստութիւն. եւ ոչ անկարգ, կամ զրկանօք, կամ աղաչելով։ Իսկ մատռուակն յոտն կացեալ՝ որ նշանակէ զծառայն ի գործ սպասու։ Իսկ տեարքն բազմեալ՝ ի հանգիստ վայելման։ Եւ դարձեալ որպէս ասէ Տէրն. (բազմեցուցից զձեզ ի սեղան Հօր Իմոյ՝ եւ անցեալ պաշտեցից։) Որոց արժանաւորեսցէ առ հասարակ զամենայն հաւատացեալս անուան Իւրոյ Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն Երեկոյին ի բանն՝ (Ես առ Աստուած կարդացի՝ եւ լուաւ ինձ յարեկոյս։) Սաղ. 54. 14։ (Գլուխ. Ղ)

Եւ վասն բազում պատճառի պարտ է յերեկոյս աղօթել։ Նախզի՝ ի ցերեկն ի վաստակ մարմնոյ գործեցաք. պարտ է յերեկոյս վաստակիլ հոգեւոր աղօթիւք. զի մարմին եւ հոգի է մարդն։ Երկրորդ՝ զի ի ցերեկն բազում ցաւք անցին ընդ մեզ. որ ի խորհուրդս, եւ որ ի զգայարանս. պարտ է յերեկոյն աղօթել եւ թողութիւն խնդրել յԱստուծոյ. ըստ այնմ, (զոր ինչ ասէք ի սիրտս ձեր՝ յանկողինս ձեր զղջացարուք. ) եւ ապա սուրբ սրտիւ յանկողինս ննջել։ Երրորդ՝ զի երեկոյ եւ խաւար է կեանքս այս, յորում եմք այժմ. իսկ աղօթքն՝ լոյս է հոգւոյ. որպէս յերեկոյն ճրագ լուցանեմք. նոյնպէս զլոյս աղօթիցն պարտ է վառել ի հոգիս մեր. որով տեսանեմք զԱսոտուած։ Նաեւ զմեզ ի միտ ածեմք թէ՝ զո՞ր առաւել գործեցաք այսօր. զբարի՞ թէ զչար. զի մի յաւելցի չարն, եւ կորուսցէ զբարին։ Չորրորդ՝ զի յերեկոյն ժամանեցաք խաղաղութեամբ. պարտ է գոհանալ զԱստուծոյ՝ որ փրկեաց ի չարէ աւուրս. ի յիւրաքանչիւր ժամու չար է պատրաստեալ մարդոյ. ըստ այնմ, (շատ է աւուրն չար իւր։) Հինգերորդ զի գիշեր եւ խաւար է լինելոյ. եւ արշաւանք թշնամեաց հոգւոյ եւ մարմնոյ. պարտ է աղօթիւք պահպանութիւն խնդրել։ Վեցերորդ՝ զի ի գիշերն բազում ժամանակ ի քուն ննջեմք. վասն որոյ պարտ է յերեկոյն զամենայն ժամու աղօթսն վճարել. զի ժամ առանց աղօթից ոչ մնասցէ։ Զոր օրինակ՝ անասունք մերձել յերեկոյն, փութան ի կերակուրս. զի մի սովեսցին ի գիշերի։ Եօթներորդ՝ երեկոյն սկիզբն է գիշերոյն. որպէս առաւօտն ցերեկոյն. պարտ է զայս ժամս աղօթիւք եւ բարի գործօք սկզբանն մերոյ մատուցանել որ է Աստուած։ Ութներորդ՝ Ադամ ընդ երեկս արտաքսեցաւ ի դրախտէն. եւ չէր սովոր մթան գիշերոյ. ի սուգ եմուտ, մինչ յառաւօտն դարձեալ ետես զլոյս. պարտ է ի սոյն ժամու աղօթել եւ սգալ զմեզ. յիշելով զխաւարային կեանս մեր. եւ զմերժումն ի լուսեղէն կենացն։ Իններորդ ի սոյն ժամու ընդ երեկս փրկիչն մեր խոնարհեցաւ ի հող գերեզմանին պարտ է երկիրպագանել. եւ թաղմանն Քրիստոսի մասնակից լինիլ. զի եւ յարութեան փառացն կցորդիցուք։ Տասներորդ՝ երեկս որ մուտ է արեգականն՝ զվախճան կենաց մերոց նշանակէ. որ խաւար մահու պատէ զմեզ եւ ննջելն յանկողինս՝ զհանգչիլն ի գերեզմանս. յորում մերկացեալ յամենայնէ, մտանեմք ի հող. եւ յետ երեք պահու խօսիլ հաւուն՝ զգոչումն փողոյն յետ երեք մասանց ժամանակի. որ է անցեալն, ներկայն, եւ ապառնին։ Եւ ի ծագիլ լուսոյն՝ յարուցեալ զգենու իւրաքանչիւր ոք զզգեստ իւր. նոյնպէս ի վերջնումն առաւօտին՝ յարուցեալ ամենեցուն զգենու իւրաքանչիւր ոք զբարի գործս իւր զորս աստ գործեաց. զառաքինութիւն, զպահս, զաղօէս, զողորմութիւնս, եւ զայլս։ Ի յայն խորհուրդն՝ յերեկոյս աղօթեմք յիշելով զմահ մեր եւ զյարութիւն։ Եւ գիտելի է՝ զի վեց եղանակ է աղօթից։ Նախ՝ մարմնով ծունր կրկնել։ Երկրորդ՝ բանիւ խոստովանիլ։ Երրորդ՝ ձայնիւ կարդալ. ըստ այնմ, (ձայնիւ իմով ես առ Տէր կարդացի։) Չորրորդ՝ սրտիւ աղաղակել. ըստ այնմ, (սաղմոս ասացից հոգւով՝ սաղմոս ասացից մտօք։) Հինգերորդ՝ արտասուքն։ Վեցերորդ՝ պատարագօք աղօթել որք են նուէրք եկեղեցւոյ. ըստ այնմ, (քեզ վայելէ Ասոտուած օրհնութիւն ի սիօն. եւ քեզ տարցեն աղօթք յԵրուսաղէմ։) Եւ թէ է՞ր են բազում աղօթք։ Ասեմք՝ նախզի՝ մի յաղօթից զրկիցի ոք. զի թէ միոյն ոչ հանդիպեսցի, միւսովն աղօթեսցէ։ Երկրորդ պատճառ՝ զի զոր ինչ ետ մեզ Աստուած՝ յամենայն մասն եւ բաժին խնդրէ. զի ետ մեզ մասունս մարմնոյ. ձեռս եւ ոտս, որովք ծունր կրկնեմք. եւ ետ լեզու եւ բան՝ բանիւ աղօթեմք. եւ ունիմք ձայն՝ վասն այն ձայնիւ կարդամք. եւ այլն նմանապէս։ Եւ թէ ոք ասիցէ բազում անգամ աղօթեմ, եւ ոչ լսէ Աստուած։ Ասեն վարդապետք թէ՝ վասն բազում պատճառի ոչ լսէ զաղօթս՝ այլ յերկարէ։ Նախզի՝ ոչ է աղաչօղ, վասն խնդրոյն միշտ աղաչէ։ Երկրորդ՝ զի թէ սիրտ սուրբ ոչ լինի։ Երրորդ՝ զի թէ վասն որոյ խնդիրն է, ոչ է զղջացեալ։ Չորրորդ՝ զի թէ ոչ արժան տալն, եւ չարեաց կցորդ լինիլն։ Հինգերոր՝ զի թէ մարմնական իցէ. որպէս շատախօսութիւն հեթանոսաց զոր արգել։ Վեցերորդ՝ թէ ի նոյն լինիլն նմա շահ է, ոչ տայ զխնդիրն. մին՝ վասն հաշմութեան յօտարութեան կամ բանտի եւ այլ փորձանաց։ Երկու՝ զի պահէ ի նոյն փորձութեանն՝ զի յայտնի լիցի. որպէս Յոբայն հաւատ նորա։ Երեք՝ զի թէ խոնարհութեան է նմա պատճառ. որպէս Պօղոսի խէթ մարմնոյն՝ զոր Յաղէքսանդրէ ընկալաւ։ Եօթներորդ՝ թէ անպատշաճ իցէ. որպէս ընդ օդն թռչիլ. կամ անմահ մնալ. կամ ծերին աղայանալ։ Ութներորդ՝ զի թէ հպարտութեամբ խնդրէ. որպէս Մովսէս զջրոյն հոսիլն՝ որ ոչ եղեւ։ Իններորդ՝ զի լինին որք յանկիւնս հրապարակաց եւ ի ցոյցս մարդկան. (զի այն են վարձք նոցա ասաց Տէրն։) Տասներորդ՝ զի ժամանակն անցեալ լինի. ըստ Պօղոսի. (ահա ժամանակ ընդունելի, ահա օր փրկութեան։) Մետասաներորդ՝ զի թէ փառասիրութեամբ լինի. որպէս օրինականն փարիսեցի. ոչ միայն չեղեւ խնդիրն. այլ զոր ունէրն ելիք։ Երկոտասաներորդ՝ զի թերի լինի եւ ոչ կատարեալ հաւատով. (զի նման է ասէ այնպիսին հողմակոծեալ եւ տատանեալ ալեաց ծովու. մի ակնկալցի մարդն այն առնուլ ինչ յԱստուծոյ։) Եւ պիտոյ է խնդրոյն նախ՝ հաւատ կատարեալ։ Երկրորդ՝ սրբութիւն անձին։ Երրորդ՝ խոնարհութիւն անձին. որպէս ասաց մաքսաւորն։ Չորրորդ՝ բոլոր յօժար սրտիւ։ Հինգերորդ՝ ժամանակն։ Վեցերորդ՝ տեղիքն սուրբ։ Եօթներոդ՝ զի յարաժամ առնիցէ։ Ութներորդ՝ զի աննենգ եւ անխէթ լինիցին այլքն ամենայն ընդ նմա։ Իններորդ՝ զի եւ ինքն թողեալ իցէ նոցա զյանցանս։ Տասներորդ՝ զի յամենայն ուստէք զմիտս ժողովէ, եւ միայն առ Աստուած խոկասցէ։ Եւ թէ ո՞յք են խնդրուածքն որք միշտ լսելի լինին։ Նախ՝ խնդրել զարքայութիւնն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ բախել մեղաց թողութին։ Երրորդ՝ հայցել վասն այլոց յանցանաց։ Չորրոդ՝ խնդրել զսակաւ պիտոյից օրըստօրէ զհարկաւորն մարմնական։ Հինգերորդ՝ (Սուրբ կոչել զանուն Աստուծոյ ի վերայ քոյ. ) որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։