Տոմարական պատառիկ

[ԱՆԱՆԻԱՅԻ ՇԻՐԱԿԱՅՆՒՈՅ ՏՈՄԱՐԱԿԱՆ ՊԱՏԱՌԻԿ]

Այսպէս ի սկզբանէ արարածոց յորժամ արար աստուած զլուսաւորդ յաւուր չորրորդի, ունելով ամանն լուսնոյ ԺԳ աւրեայ զաճմանն լրութիւն եւ ի հինգշաբաթւոջն լցաւ ԺԴն. եւ այս յայտնի է յամենայն յեղանակս շրջագայութեանց ՇԼԲ ամաց եւ ի Քրիստոսի իսկ չարչարանացն։ Վասն զի շրջա[գ]այութիւն եւ արեգական եւ լուսնի եւ ի նոյն դարձումն ամաց եւ ամսոց եւ աւուրց շաբաթու յետ ՇԼԲ ամաց լինի։ Վասն զի լուսին ԺԹ ամաւք վարի, իսկ արեգակն՝ ԻԸ ամաւք. եւ սոքա երկոքին ընդ միմեանս բազմաւորելով զՇԼԲ ամս բովանդակեն եւ ապա դառնան անդրէն ի նոյն գնացս ընթացից միաբանութեան։ Արդ լուսին յաւուրն չորրորդի յորժամ եղեւ ԺԳ աւուրս ունելով, ոչ գոլով յառաջ քան լինել աշխարհի աւուրց, բայց միայն չորքն, որ յառաջ քան զլինել լուսաւորացն էին։ Արդ համարելով զչորսն յերեք [հ]արիւր Խեն Թ եւս պիտի, որ է առաջին ամին արարածոյ աշխարհի յարակայ, այսինքն է վերադիր լուսնի։ Եւ, ունէր տարին արարածոյ աշխարհի աւուրս ՅԽԵ ըստ լուսնի, որ պիտի ԺԲ ամսոցն լրումն ՅԾԴն աւուրսն այղ Թ եւս աւր։ Իսկ արեգակն կատարեաց զՅԿԵ աւրն եւ զերիս ժամսն, որ ունի աւելի քան զլուսին աւուրս առաջնոյ ամին, քան զՅԽԵն Ի աւր աւելի, որ լինի յարակայ երկրորդ ամի ի բոլորակս եւ ապա կարգաւ մինչեւ ցվախճան ինն ու տասներեկ[ին]. [ա]մենայն մետասան ունիս զյարակայսն, իսկ զվե[ադիրն] ԺԲ ունիս, վասն զի ժողովին Ժ եւ Թ երեկիդ Ժ ... ամի ամի եւ առնին ի միում ամի Ժ ամ մի եւ շ ... մասն ժամու որ լինի զԺԹ ամն ԻԴ ժամք, որ է ... տիւ, որ լինի աւր մի որ անկանի յարակայն ...

/3b/ Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր. եւ աւրն այն միաշաբաթ էր. եւ այն աւր առաջին էր աւելեացն եբրայեցւոց, արաբացւոց, մակեդոնացւոց՝ մինչեւ ի չորրորդ աւրն. ապա յաւուրն չորրորդի արար զարեգակ(ն) եւ զլուսին. եւ այն աւր Դ էր աւելեացն եբրայեցւոյց, արաբացւոյց, մակեդոնացւոյց, զի Գ աւուրքն որ յառաջ քան զարեգակն եղեն լուսատուք տիեզերաց, որ թափանցիկ լոյսն կոչի. եւ Գ ժամքն այն ժողովին ի չորս ամս. եւ լինի աւուր մի որ կոչի նհանջ։ Եւ մարդոյն լինելութեան սկիզբն յաւուր չորեքշաբթւոջ եղեւ։ Արդ յայտ է որպէս առաքեալն երկրորդ Ադամ կոչէ զփրկիչն իւրով մարմնի սգենելովն. նոյնպէս եւ Գաբրիեղ հրշտակ յաւուր չորեքշաբաթւոց առաքեցաւ աւետիս տալ կուսին։ Որպէս Յովբ երանելի ասէ. «Շաւեղն զոր ոչ ծանեաւ թռչուն, եւ ոչ գիտեաց զնա ակն անգեղ եւ ոչ կոխեցին զնա որդիք ամբարտաւանիցե։ Թռչուն զհրշտակն ասէ. եւ ակն անգեղ գուշակեաց վասն սատանայի. եւ ոչ կոխեցին զնա որդիք ամբարտաւանից՝ զհրէիցն ասէ։ Եւ էր ապրիղի Ժ յորժամ առաքեցաւ հրեշտակն։ Արդ՝ [յ]այտ է թէ առ այն կարծեաց, եթէ մարդոյն լինելութ[եան] սկիզբն յաւուր չորեքշաբաթւոջ յառաջ եղեւ. զի ի .... հազարեանի դարն աւետիքն Աստուծոյ առ Աբրահամ եղեւ փրկելոց եւն ամենայն տիեզերք. եւ անդ յաւրինե ... եղ ի խաչին ծառիւն եւ խոյիւն։ Աստ դարձեալ յորժամ կամաւորութեամբ ի չարչարանս կատարել ... աց տառիցն մարգարէութիւնս. նոյնպէս եւ ան ... դայ. քահանայապետիւքն հանդերձ. յաւուր /4a/ չորեքշաբաթւոջ արարեալ խորհուրդ ծածկապէս։ Արդ այղ ամենայն աւրինակք ցուցանեն՝ եթե լինելութիւն մարդոյն ի չորեքշաթւոջ եղեւ։ Բայց ծածկեալ էր խորհուրդն առ հաւր, ապա յաւուրն հինգշաբթւոջ յայտնեաց աստուած ցորդի եւ ցհոգի. «Եկայք արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում եւ ըստ նմանութեանե։ Եւ այն աւր հինգ էր աւելեացն։ Դարձեալ աստ Ե աւուրն խորհրդոյ յայտնեալ վասն մարդոյն լինելութեան։ Եւ Ր հազարեան դարուն Սողովմոն զտաճարն շինէր աստուծոյ, զի գալոց էր փրկիչն յաշխարհ։ Նոյնպէս եւ ի հինգշաբթւոջն յայտնեաց տէր մեր Յիսուս Քրիստոս վասն նենգութեանն Յուդայի եւ ասէ. «Մի ոմն ի ձէնջ մատնելոց է զիսե։ Որպէս եւ յառաջին հինգշաբաթւոջն ասաց. «Եկայք արասցուք մարդե։ Արդ յաւուր ուրբաթու ստեղծաւ մարդն նիսան ամսոյ ամսամուտ էր։ Եւ Ադամայ աւր ստեղծման, եւ եբրայեցւոց տարեմուտ, զի այն հինգ աւուրքն որ յառաջ քան զլինել մարդոյն, այն աւելիք կոչեցան։ Արդ յԳ ժամու էառ զհողն ի ձեռն աստուած. եւ Զ ժամու ստեղծաւ մարդն եւ առ զկենդանութիւն. եւ յԹերորդ ժամուն յանցեաւ եւ ել ի դրախտէն. եւ յուրբաթացեալ դարն էջ փրկիչն յարգանդ կուսին՝ փրկութիւն առնելով տիեզերաց։ Եւ որ Լ ամ լուռ եւ աներեւոյթդ եկա[ց] յաշխարհի, վասն զի նախահայրն Ադամ Լ ամ միով ... մինչ զկենդանութիւն առ. նոյնպէս եւ աւետարանա[կան] գիրն վկայէ թէ՝ «Ածին զՅիսուս ի խաչ հան[ել եւ] էր ամե ... Նոյն աւրինակաւ առաւ հողն յերիր ժամու եւ ի [վեցերո]րդ ժամու ստեղծաւ մարդն. եւ Զերորդ ժա[մու] ... եւ Թերորդ ժամու յանցեաւ Ադամ եւ ել ի դրախտէն. եւ յԹերորդ ժամուն գոչեաց Յիսուս ի ժամ մեծ եւ եհան զոգի եւ աւազակն ի դրախտն եմուտ։

Ա. Արդ ահա Է պարունակք հարկաւորք շրջագայք ընդ հրային կամարաւն երկնի ի միջոցին արեգականն բերեն յիւրում ի գաւտւոջն. եւ ի վերայ նորա Է մոլար աստեղքն բերեն ի վերնում գաւտւոջն. եւ են ամենեւին ցրտութիւն. եւ միջնորդ է նա արեգականն եւ արփոյն. եւ զանշէջ տոչորումն արփոյն. իւրեանց բնական աստիցն ցրտովն բարեխառնութիւնս առնելով արեգականն մատուցանեն՝ աւգնականութիւն բերեալ հեղուն ի ներքին գաւտիսն։ Եւ ի ձեռն մոլորակացն սփռեալ տարածէ ընդ երկիր աւդով եւ լուսով, զի աւդն ունիցի հովութիւն եւ լոյսն ունիցի զարեգակնային մասն հրոյն։ Եւ ի ձեռն այսց երկուց կենդանածնեալ լինի երկիր։ Ի հասարակաւորութեանն թաւալի արեգակն յարեւելից մինչեւ յարեւմուտս ՅԿ անգամ ի տունջեան, նոյնպէս եւ ի գիշերին։ Եւ ի գարնանային հասարակաւորութենէն մինչեւ ի մուտս ամարայնոյն Ա Ա թաւալումն յաւելու ի տիւն, իսկ զիջակն ԱԱ թաւալումն պակասէ ի տունջենէն Զ ամիս ի տունջեանն թ[ա]ւալումն յաւելու եւ ՃՁ աւր ի գիշերին. եւ առ[նու] մի թաւալումն Շ Շ ասպարէզ յառաջ նոցա...... ունի զի այսքան է մեծութիւն նորա. իսկ ՅԿ թաւ[ալմ]անն լինի ... ասպարէզ. եւ ի Ն թաւալմանն, ՄԻԵՌ ասպարէզ, վասն որոյ ոմանք յերկրաչափ[անց], ԵՌ ասպարէզ ասացին զերկրի լայնութիւն եւ զ[երկարու]թիւն։

/5a/ Հանգոյն սմա ընթանայ լուսին եւ կատարէ զտարի յաւուրս ՅԿԴ՝ ըստ ԺԲ լրմանցն, զոր ի սկզբանէ ուսոյց զԼԼ աւրն կոչել ամիսս, իսկ Ե աւրն, որ յառաջ քան զլինել մարդոյն չարարին որ ի տարին կամ որ ի նոր ամիսն։ Եւ աւրն է ըստ լուսնի ԻԳ ժամք եւ Բ մասունք, վասն զի Բ մասն աւելի ընթանա լուսին քան զարեգակն յամենայն աւր եւ ժամն լուսնի Եամասնեան։ Եւ է այս սակս խոնարհութեան իւրոյ, վասն զի շատ միջոց առնէ զատեալ յարեգականէ, վասն զի սա յանիւս զկամարաւն պտտեալ Լ մասն կատարէ Ժամուն։ Եւ լուսինն կակուղ է գնացութեամբ ի Ե մասն. եւ Ե մասնն Դ վեցեակք երեսնի, ըստ այսչափ մասին մերձ է լուսին յերկիր քան զարեգակն. եւ է աման լուսնին անչափ տեղափոխութեամբ. եւ այն Բ մասինն ժողովումն լինի յամսեանն Կ մասն, որ է Ե ամսանայ, ժամք ԺԲ, իսկ Բ ամիսն ՃԻ մասն։ Եւ եթե կամիցիս զաւուրս լուսնի գիտել՝ կալ զաւուրս ամսոյն եւ զվերադիր տարոյն եւ զկէսսն ի նաւասարդէ. բայց ոչ կարէ վերադիրս ցուցանել զքանիսն լուսնոյ, վասն զի երկամասնութիւն Եեկին Գ աւրացն կորնչի. եւ ոչ բերէ զթիւ կատարեալ լուսնոյ. ԺԳ աւր եւ Գ ժամ լնու. եւ ԺԴ աւր եւ Գ ժամ մաշի, որ լինի Ի ... աւր. եւ յետ սպառեալ ժամուցն ծնանի. եւ աս ... լինի ամիս լուսնի. եւ է աման լուսնի փոր իբրեւ զնւ ... նութիւն պատենից բոլոր թանձրամարմին կա ... խառնուածք Բ. Ա ի հիւսիւսոյ կողմանէ եւ Ա ի (հա)րաւոյ, կուրծք եւ բերանք։ Բ մուտ եւ ել Ա. յ ... ելից կուսէ. եւ մի՛ յարեւմտից եւ մաշումն ... /5b/ ներքս ժողովումն լուսոցն. իսկ ծնունդն ի դուրս լոյսն ելանէ ընդ արեւմտեանն. եւ պատի զգնդով պատենիցն ընդդէմ արեւելից. եւ որպէս լոյսն յամանսն սպառի, ի վերուստ ի միմեանս եկեալ հասանի, որ կոչի լի, իսկոյն ներքս մտանէ ընդ արեւելեանն. եւ սկսանի մաշել ընդդէմ արեւմտից, զի ամենեցուն յայտնի երեւի բոլորածին։

Մարտի ամսոյ որ աւր Ի գարնանային եղանակ Է. տիւն ժամս. ունի ԺԲ, գիշերն՝ ԺԲ։