Ամարանոց Բիւզանդեան

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

 

427

Զայն սարաւանդակ` յետ գուզղունճուգին,

որ կոչի յանուն` Նագաշ պուռնիին,

աղճատեալ ծանիր` յունական ձայնին,

1 որում Նաղալօն` անուն կարդային:

 

428

Իսթաւրօղ կոչի` յանուն սուրբ խաչին,

գիւղ բընակ բազմաց` ազատաց տաճկին,

զի աշխարհակալ` նախկին Կոստանդին,

աստանօր կանգնէր` ըզնըշան խաչին:

 

429

Այժմեան գերեզման` մենաստան խաչին,

2 այժմեան բաղանին` հին եկեղեցին,

պարտէզք բարեբերք` յիւրում լայն հովտին,

3 պալատ քայքայեալ` ՚ի բարձրածայրին:

 

430

Ընտիր նաւակաւ` ՚ի յերեկոյին,

անցանէի ես` ընդ ուռումէլին

հըրաւէր հնչէր` բընութեան ձայնին,

հայել ընդ լերինս` Պէյլէրպէյիին:

 

431

Հովիտ բոլորակ` լայն եւ ահագին,

բըլուրք բարեդիրք` յեռեալ ՚ի նըմին,

ահեղ Ձամլուճայն` կանգնեալ ՚ի ծայրին,

զիս ՚ի նոր տեսիլ` զարթուցանէին,

 

432

Շողք ոսկեճաճանչք` սփռեալք ՚ի նըմին,

բեկեալք քաղցրացեալք` ՚ի մուտս արեգին,

կանաչ ընդ կարմիր` նոր գոյն խառնէին,

զիմըս գգուէին` հեռադէտ ոգին:

 

433

Թոյլ տուք ժամ առից` անցից ՚ի ծայրին,

4 յաշխարհադիտին` գահ չամլուճային,

ուր վառեալ զեղցի` սիրտ բանահիւսին,

որպէս յիւր սահման` յարմարագունին:

 

434

Ուր ՚ի յամբառնալ` ՚ի գըլուխ նորին,

համօրէն տեսիլք` յիս նըկարեսցին,

քաղաք արուարձանք` գիտակ նեղուցին,

կղզիք ւայլ անբաւք` որք ոչ համարին:

 

435

Ուր յայնմիկ պահու` վերնակենցաղին,

կամ թէ յարթմընի` կամ թէ յերազին,

խաղ ինձ ցուցանեն` տեսիլ պատրողին,

որպէս թէ առեալ` զիս յեթեր վերին:

 

436

՚Ի գործանս անդ` ըզգայականին,

չիք ինչ հաւասար` տեսողականին,

լըսելիք ճաշակք` եւ հոտոտելին,

յանձկագոյն զսպին` սահման գաւառին:

 

437

Այլ տեսանելեաց` թէ խեթ ոչ արկցին,

ձկտին երկայնին` մինչ յաստեղս վերին,

առ որ անհաս ոյժ` լըսողականին,

անհաս զօրութիւնք` եւ այլոց մասին:

 

438

Հին թագաւորաց` ամարանոցին,

5 պալատ գոյր աստէն` ՚ի Պէյլէրպէյին,

զոր կալուած այրւոյ` առընթեր նըմին,

արգելոյր լայնել` զշինուած արքային:

 

439

Առիթ իւր առեալ` զայն Մուսդաֆային,

6 զոչ վաճառել նոյն` կընոջ օտարին,

քակեաց զապարանս` վաճառեաց ազգին,

բընակ ազատաց` յամարանոցին:

 

440

Որոց չէնք չքնաղք` առ ծովեզերին,

պարարեալք յաւէրժ` շնչով հիւսիսին,

մզկիթ մեծագործ` սուլդան Համիտին,

կառուցեալ ՚ի ծագ` իսթաւրօղ շինին:

 

441

՚Ի միւս իւր ծայրին` կից չէնկէլ գիւղին,

գտցես հովիտ լայն` յասպարէզ դիւրին,

Հավուզ յորջյորջեալ` Պէյլէրպէյիին,

Չայիր իսքէլէ` ելք իւր ծովեզրին:

 

442

Ընդ կաղնեաց ծառովք` լայն մարգագետին

խոխոջանք ջըրոց` յԱռիւծբերանին,

ջրհոս հեշտալի` նախնի պալատին,

քաղցրիկ ճեմարան` իմ թախծեալ անձին:

 

443

Անդ ձայն տայր առիս` ոգի հագներուին,

՚ի ձայնէն կրկնէր` հնչիւն յիմ ոգին,

անդ այգուն այգուն` երգէի զերգ իմ,

զերդ Վօսբօրօսեան` ամրանոցին:

1 Այսպէս կոչէին ՚ի ժամնակս Ճիլլիոսի:

2 Էր աստէն եկեղեցի մասնաւոր. որոյ գմբէթ ՚ի ժամանակս Երեմիայ Չէլէպիին կայր տակաւին. նոյն Երեմիա յայգեստանէ այս անդ դնէ եւ լուսաղբիւր:

3 Զայս պալատ կարծեմ լինել Կիւհէրխան սուլդանին, դստեր Բ սուլդան Սէլիմի. որ տուաւ ՚ի կնութիւն Փիյալի փաշային. զի եւ Երեմիա ՚ի յիսթաւրօղ դնէ Կիւհէր հան սուլդան, ուր էր պարտեզ լաւ գահ եւ ապարան. այլ դնէ զսա յարքունական ապարանից ` զոր յիշէ ՚ի դնէ զսա յարքունական ապարանից ` զոր յիշէ ՚ի վերոյ: ՚ի հիճրէթի 1042 (1632) Դ սուլդան Միւրատ յիսթաւրօզ գոլով, ետ անդէն սպանել զԻլեաս փաշայն. որ կոչէր Սօլագ օղլի:

4 Վասն Չամլուճային գրէ Ճիհաննիւմայն: Են երկու զբօսարանք մօտ իրերաց ՚ի վերայ բոլորաձեւ մեծամեծ բլրոց. յորոց զմին կոչեն Էսկի Չամլուճա, իսկ զմիւսն Եէնիչամլուճա. յորում Դ սույդան Մէհէմմէտ բազումք շինուածս նորակերտեալ վայելչացոյց:

5 Անունս Պէյլէրպէյի չէ ինչ հին. քանզի ՚ի հին մատեանս օսմանեանց մի համարեալ ընդ առաջնոյն ` Իսթաւրօզ, կամ Իսթաւրօզ պաղչէսի կոչի: Սիրելի էր յոյժ տեղիս Դ սուլդան Միւրատայ, սակս ՚ի պալատի սորա դիպելոյ ծննդեան իւրոյ ՚ի հիճրէթի 1018. (1609). սիրելի էր նոյնպէս եւ ամենահայեացն Չամլուճա:

6 Սա է Գ սուլդան Մուսդաֆայն: