Ամարանոց Բիւզանդեան

1 Անյայտ անուանք երկուց ջուրցս ՚ի ժամանակս Դիոնիսեայ. այլ Արէդէ կամ Էնարէդէ կոչէին զմեծ ջուրն յաւուրս Ճիլլիոսի կոչէ Նաբլիդիգոն, սակս անցանելոյ առ տեղեաւն ` որ յաւուրս նորա կոչէր Նաբլէ: Եդեալ թէ Նիգօպօլիս Պլինիոսի ( զորոյ զբանս տե ' ս ՚ի թղթոյ 204) էր Գիւղն Գանտիլի, մեզ թուի թէ այս ծոց կեօքսույի ` կոչէր ծոց նիգօպօլսեայ, ըստ նորին պլին. եւ բերան մեծ ջրոյն կէօքսույի ` կոչէր ըստ նորա Նաւահանգիստ Ազարայ. զորմէ գրէ Ստրաբոն գիրք ժԲ, յետ դնելոյ զՔաղկեդոն եւ Զիւսքիւտար: Այս սահման փոքր ինչ ՚ի վերկոյս ծովու ` ունի զաղբիւրն Ազարեան, յորում գտանին կոկորդիլոսք փոքունք: Զոր պարտ է իմանալ վասն ձկանց ինչ ` որք այնպէս կոչէին. ոչ թուի եզ վասն Ասդագեան կամ Իզնիմիտու ծոցոյն ասացեալ զայս Ստրաբոնի, որպէս թուեցաւ Ճիլլիոսի զի Ստրաբոն. ստորեւ ճառէ զնմանէ իբրեւ այլ ՚ի տեղւոյն ` ուր էր ազատեան աղբիւրն:

2 Զայս պալատ շինեաց տիվիթտար Էմին Մէհէմմէտ փաշայ. վէզիր սուլդան Մահմուտին: Իսկ վաճառումն Գանտիլլիի եղեւ ՚ի Հիճրեթի 1161. (1748):

3 Վնասք հեղեղին ՚ի 1789: ՚Ի Գուղղունճուգ բազում տեղիս կործանեաց. ՚ի Չէնկել գիւղ ` հեղեղատն բարձրացաւ իբր 4 կանգուն. կործանեաց 75 տունս տաճկաց. սպան 4 ոգիս. եւ զերկուս աներեւոյթ արար. կործանեաց աւելի քան զ 20 հազար ծառս. ՚ի Գանտիլլի զմեծ հատուած քարուկիր ջրանցից սուլդան Միւրատայ ` հատեալ հարուստ միջոցաւ ՚ի բաց ընկեց. եւ զեզն ընդ նոյն ջրանցք վարեալ տարաւ ՚ի ծով. ՚ի կեօքսու զամենայն բոյսս պարտիզաց վարեաց ՚ի ծով, մինչեւ արգելուլ զերթեւէկ նաւակաց. որպէս եւ յայլ ծովեզերս ձորամէջ գիւղօրէից ` յերես ծովու լուղային կարասիք կործանեալ տանցձ եւ բոյսք եւ այլն: