Ժամանակագրութիւն յԱդամայ սկսեալ մինչեւ առ մեզ (1870-ի հրատ.)

Թէ ո՞յք եւ կամ ուստի՞ են Աբդյմունիքն որք կան յարեւմուտս:
      
       ԽԱԼԻՓԱՅՔ որ կային յԵգիպտոս, (էին ) յազգէն Ալեայ մինչեւ 'ի ժամանակս Նորադինին, որ եւ ապա բարձաւ 'ի նմանէ: Ի կարգէ անտի խալիփայիցն ասէին ումեմն Աբդլա, եւ էին նորա երկու որդիք, որոց անուանքն Աբդլմինի եւ Աղուբ, որք անկան պոռնկութեամբ ընդ կին հօր իւրեանց. եւ իմացեալ հօրն` կամեցաւ սպանանել զնոսա : Եւ նոքա իմացան եւ փախեան` առել 'ի տանէ հօրն երկու գիրք , անուանք նոցա Քեմիա եւ Սեմիա: Քեմիան ուսուցանէր նիւթս խառնուածոյ, որով կարողութիւն իցէ առնել ոսկի եւ արծաթ, ակն եւ մարգարիտ: Եւ Սեմիայն ուսուցանէր հրաշագործութիւնս եւ տլիսմ, որով հիանան մարդիկ: Առեալ նոցա զգրեան գնացին յարեւմուտս կոյս 'ի սահմանս Աբրիկոյ, եւ անցին անդր քան զնա, եւ գտին աշխարհ մի բրաբարոսաց այլալեզուաց կորճէից ազանց Ֆռանգաց, որք էին առանց ուսման եւ դպրութեան եւ օրինաց եւ աղքատք. եւ յարեցան 'ի նոսա եւ շինեցին տունս յամրագոյն տեղւոջ 'ի քառաժայռս: Եւ արարեալ զարուեստն 'ի ծածուկ եւ ստանային գանձս եւ վաճառէին առատապէս: Եւ ունէին ընդ իւրեանս ծառայս բազումս, ստացան եւ 'ի նոցանէ յոլովութիւն ծառայից: Եւ հեզութեամբ յարեցուցանէին յիւրեանս զբնակիչս տեղւոյն առատաձեռն լինելով նոցա. եւ առին 'ի նոցանէ կանայս եւ ստացան որդիս, եւ ուսուցանէին դպրութիւնս եւ ուսումն աստեղագիտութեան եւ հնարից: Եւ շինեցին բերդս եւ քաղաքս, եւ մեծացան. եւ ապա սկսան քարոզել նոցա զուսումն եւ զպաշտօն իւրեանց, եւ հաւանեցուցանէին աղանդով եւ տլսմօքն զոր առնէին. եւ ուսուցանէին նոցա զլեզուս եւ զգիրս իւրեանց: Եւ մեծացան եւ արարին զօրս եւ զօրացան, եւ առին քաղաքս բազումս. մինչեւ առաւել բազմացան, եւ գնացին առին զՍիկիլիա կղզի, եւ տիրեցին բազում աշխարհաց , եւ արկին 'ի նեղութիւն զՀռոմայեցիս յոյժ: Եւ ասեն թէ` այսու պատճառաւ առին Ալամանքն զկայսերական պատիւն 'ի Ֆրանսիսաց. զի նեղեալ 'ի Տաճկաց (յԱրաբացւոց ) Հռոմ, առաքեցին առ նոսա` զի եկեսցեն փրկեսցեն զնոսա 'ի Տաճկացն: Նոյնպէս եւ Ֆրանսէսքն առաքեցին աղաչանս, զի թէ տացէ նոցա Տէր յաղթութիւն հալածել զայլազգիսն, առցեն զկայսերական պատիւն. եւ երդուան նոցա: Եւ նոքա յուսացեալ յԱստուած` գնացին 'ի վերայ … նացն եւ կոտորեցին զնոսա եւ հալածականս արարին զմնացեալսն , եւ առին զկայսերութիւն Ալամանքն: Իսկ Տաճիկքն, զի տիրեալ էին բազում աշխարհաց եւ բերդից, հաստատեցին իւրեանց սուլտան եւ խալիփայ, եւ կան մինչեւ ցայսօր ժամանակի :
      
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆԿԶ (1466), եւ Հայոցն ՇՂԳ (593) մեռաւ խալիփայն Եգիպտոսի, եւ իշխանն (փոխարքայն ) Եգիպտոսի կամեցաւ ինքն նստիլ խալիփայ, եւ նա չէր յազգէն Ալեայ, եւ վասն այսորիկ ոչ կամէին աշխարհն զնա, այլ զԱբաս ոմն ընտրեցին, որ էր որդի մեռեալ խալիփային. եւ Աբասն յորժամ գիտաց թէ իշխանն ոչ կամի դնել զան ախալ խալիփայ, էառ զամենայն գանձս տանն խալիփայութեան, եւ եհան երեք հազար ծառայս ազգաւ Հայք, եւ կազմեաց զնոսա զինուք եւ ել 'ի գիշերի եւ ա'ռ ի Պտոյեանցն ընդ իւր առաջնորդ ճանապարհին զի եկեսցէ առ Նորադինն 'ի Դմիշկ: Եւ վաղիւն իմացեալ իշխանն Եգիպտոսի, պնդեցաւ զհետ նորա զօրօք, եւ դարձան զօրքն Հայոց ազատեալ ծառայքն` եւ հարին զԵգիպտացիսն հարուածս մեծամեծս, եւ մնացեալքն փախեան: Եւ եկեալ նոցա 'ի Պաղեստինէ, չոգաւ ոմն 'ի Պտոյեանցն յԵրուսաղէմ, եւ ազդ արար Ֆռանգացն, նոյնպէս եւ յԱսխալան. եւ ժողովեցան եւ ելին ընդդէմ նոցա: Եւ տեսեալ Աբասայն` կոչեաց զորդիսն Հայոց եւ ասէ. «Ահա որդիք իմ, հարէք զնոսա նմա Եգիպտացւոցն, եւ մեծացուցից զձեզ յոյժ յոյժ»։ Եւ կազմեցան նոքա. իսկ յորժամ տեսին զնշան Խաչին առաջի զօրացն Ֆռանգաց, յարտասուս հարան, եւ 'ի վրայ իջեալ 'ի ձիոցն որպէս կարօտեալք` փափաքանօք գնացեալ ընդառաջ Խաչին երկրպագեցին: Եւ Ֆռանգն էառ դիւրաւ զանչափութիւն գանձուն, եւ ըմբռնեցին զԱբասն եւ ծախեցին զնա իշխանին Եգիպտոսի ընդ բազում ոսկւոյ, եւ նա գնեալ զնա տարաւ կախեաց զփայտէ. եւ զզօրսն Հայոց թողին ազատս գնալ յո ' եւ կամիցին եւ այլ ինչ ոչ ետուն նոցա բաց 'ի հանդերձիցն զոր ունէին, տմարդիք եղեալ առ երախտիս նոցա զոր արարին քրիստոսասէրքն առ քրիստոնեայքն դիմեալք, եւ իւրեանց կամօքն լցին զնոսա մեծութեամբ ստացուածոց :
       Յայսմ ժամանակի Ռնաղտն , որ կոչեցաւ Բրինձ (իշխան ), վիճէր ընդ պարոն Թորոսի վասն բերդին որ կայր 'ի սիւնօռին ('ի սահմանս ) Սիկիլիոյ, զոր առեալ էին 'ի Ֆրերացն Յոյնք, եւ պարոն Թորոս առեալ էր 'ի Յունաց. եւ ասէր Ռնաղտն թէ` «Դարձո առ Փրերսն` զի վասն քրիստոնէից 'ի կռուիլ են, զառաջագոյն կալեալ բերդն նոցա». եւ վասն այսորիկ կռուեցան 'ի Սկնդրունն , եւ անկան յերկոցունց կողմանցն յոլովք, եւ դարձան 'ի միմեանց: Բայաց յետոյ հաւանեացաւ պարոն Թորոս եւ ետ նոցա իւրով կամօք, եւ նոքա երդուեցան նոցա յամենայն կարիս մահու չափ ջանացեալ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆԿԸ (1468), եւ Հայոց ՇՂԵ (595), ել Ստեփանէ եղբայրն պարոն Թորոսի յերկիրն Մարաշայ, եւ 'ի գիշերի եմոյծ զզօրսն 'ի Մարաշ 'ի տունս քրիստոնէիցն կամօք քահանայի միոյ, եւ ընդ լուսանալն ա'ռ զքաղաքն եկ կոտորեաց զԹուրքն. եւ հպարտացեալ քրիստոնեայքն յայտնապէս շնային ընդ կանայս Թուրքացն. եւ բարկացաւ Տէր եւ ոչ ետ զբերդն 'ի ձեռս նոցա, այլ այրեցին զքաղաքն եւ առին զՀայերն որ անդ` եւ մտին յերկիրն: Բայց ամիարյն Մարաշայ ըմբռնեաց զերէցն որ եմոյծ զզօրսն գաղտապէս 'ի քաղաքն, եւ կենդանւոյն քերթեաց զնա եւ այրեաց հրով :
       ի սոյն ամի Ռնաղտն, տէր Անտաքոյ, խորհրդակցութեամբ պարոն Թորոսի` զօրօք խորհրդակցութեամբ պարոն Թորոսի` զօրօք իւրովք գնաց 'ի վերայ Կիպրոս կղզոյ վասն երկու պատճառաց. մի` վասն թագաւորին Յունաց քինու, որ յորդորէր զայլազգիսն 'ի կորուստ Հայոց, եւ միւսն` վասն Յունացն որ 'ի Կիպրոս կոտորէին զՀայն եւ զՖռանգն: Վասն որոյ գնացեալ Ռնաղտն գերեաց զամենայն կղզին եւ էաց զմարդ եւ զանասուն յեզր ծովուն, եւ թուեաց զնոսա եւ կտրեաց գինս ամենեցունց, եւ եթող զնոսա եւ էաց ընդ ինքեան պատանդս` եպիսկոպոսս եւ աբեղայս բազումս եւ մեծատունս, մինչեւ բերցեն զկտրեալ գինսն: Իսկ Ստեփանէ կալաւ Թուրք մի 'ի Բերդուսէն եւ խնդրեաց զբերդն, եւ նա ասաց. «Թէ երդնուս մեզ որ թողուս զմեզ կենդանի, մենք տամք զԲերդուսն». եւ երդուաւ 'ի Խաչն եւ յԱւետարանն զի առաքեսցէ զնոսա խաղաղութեամբ 'ի Հալպ. եւ ետուն նմա զԲերդուսն, եւ եհան զնոսա գնալ խաղաղութեամբ: Եւ ոմանք 'ի տարողացն լուան զի սպառնային Թուրքերն թէ` «Դարձեալ զօրանամք եւ գամք աւերեմք զաշխարհս զայս»։ Եւ պատմեցաւ պարոն ստեփանեայ. եւ եհարց պարոն Ստեփանէ զեկեղեցականսն, եւ նոքա ասեն. «Թէ այդպէս սպառնան, անխիղճ ես դու վասն երդմանն»։ Եւ առաքեաց զհետ նոցա եւ կոտորեաց զնոսա: Եւ լուան զայս ամենայն այլազգիք եւ դառնացան ընդդէմ քրիստոնէից, վասն որոյ եւ մեծամեծ վնասք լինէին :
       Յայսմ ամի մեռաւ աւագ սուլտանն Խորասանայ Մասուդն, եւ ոչ ունէր որդի` բայց մանկիկ մի փոքրիկ փոխանորդ իւր, վասն որոյ եղեւ աթոռապահ նմա ամիրայ մի Ելտկուզ անուն, որ ա'ռ զկին սուլտանայ իւր 'ի կնութիւն` զմայր տղայոյն. եւ յետ փոքր աւուրց մեռաւ տղայն, եւ մնաց սուլտանութիւնն Ելտկուզին, թերեւս լիցի որդի 'ի նոյն կնոջէ ժառանգ սուլտանութեանն. եւ զի (Ելտկուզ ) աթաբակ եդաւ զառաջինն տղային, թէպէտ սուլտանացաւ, բայց մնաց անուն նոյնպէս աթաբակ. եւ վասն այսորիկ յայնմ հետէ թագաւորքն Խորասանայ եւ Նինուէի եւ Միջագետաց աթաբակ կոչին եւ ազգքն ոկն Աթաբակեայ. նոյնպէս որ 'ի Կապադովկաիա լինէին թագաւորք, զի ընդ ձեռամբ Ելտկուզին մտին, Աթաբակեանք կոչին :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆԿԹ (1469) եւ Հայոց ՇՂԶ (596) Խլիճ ասլան արար սէր ընդ Խարասլան տէրն Սեւաստոյ, եւ եկն յերկիրն Միջագետաց եւ ա'ռ զտեղիսն զոր յառաջագոյն կալեալ էր հայր նորա. եւ արար սէր ընդ պարոն Թորոս եւ ընդ Ստեփաննէ, եւ կայր խաղաղութեամբ :
       Յայսմ ամի թագաւորն Երուսաղէմի եկն յԱնտաք , եւ ժողովեալ զօրս գնացի առին զՀերիմն եւ գերեցին մինչեւ 'ի Հալպ եւ դարձան: Եւ յայսմ ժամանակ շմորեցան ընդ միմեանս Խլիճ ասլան եւ Խար ասլան, եւ պարոն Ստեփաննէ անդադար աւերէր զաշխարհ երկոցունցն: եւ եղեւ քսութիւն յոմանց առ պարոն Թորոս` թէ եղբայրն քո կամի սպանանել զքեզ. եւ հաւատաց նոցա, եւ կալաւ զեղբայրն եւ զնդանեաց տասն ամիս. եւ ապա միջնորդուեամբ բազմաց դարձեալ եհան զնա 'ի բանտէն, եւ կային սիրով ընդ միմեանս :
       Իսկ Խլիճ ասլան արար սիրելի իւր զՏանուն ամիրայն Կեսարիոյ, եւ եհան զնա 'ի 'ի Խարասլանայ. եւ նա եղեւ սկիզբն քակման տանն Դանշմանանց :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀ (1470) եւ Հայոցն ՇՂԷ (597), Տաճիկքն (Արաբացիք ) որ կոչին Աբդլմումնիք , ասպատակեցին 'ի Սպանիա, եւ եկին մինչեւ 'ի Սպանի. եւ ելին ընդդէմ նոցա զօրքն Ֆռանգաց, եւ յերկարեաց գործ պատերազմին :
       Իսկ թագաւորն Յունաց Մանիլն դիպող ժամ գտեալ` եկն սպառնալեօք յերկիրն Կիլիէացւոց 'ի վերայ պարոն Թորոսի. եւ Թորոս խոյս ետ 'ի նմանէ զօրօք իւրովք 'ի կողմն լերինն: Եւ Մանիլին հնազանդեցան դաշտակողմանքն. եւ գնաց մինչեւ յԱնտաք, եւ լուաւ գոյժ թէ` ոմն 'ի զօրապետացն կամի թագաւորել 'ի տեղի նորա: Եւ փութացաւ 'ի գնալ . եւ արար հաշտութիւն ընդ պարոոն Թորոս եւ ընդ Ստեփանէ, եւ դարձաւ . եւ առաքեաց առ Խլիճ ասլան եւ խնդրեաց ճանապարհ, եւ ետ նմա ճանապարհ. այլ սակայն 'ի գնալն զբազումս կոճոպեցին 'ի զօրացն` յայտնի եւ 'ի ծածուկ . եւ գնաց 'ի Կոստանդինուպօլիս ոչ յաջողեալ 'ի խորհուրդս իւր զոր կամէր առնել: Բայց յորժամ ետես Մանիլն զպակասութիւն զօրաց իւրոց 'ի Թուրքէն, առաքեաց այլ զօրս աւերել զգաւառն Թուրքաց զոր կարասցեն. եւ եղեն պատերազմունք 'ի մէջ Յունաց եւ Թուրքաց: Իսկ Նորադինն իմացեալ զպատճառս նոցա, զօրաժողով լեալ 'ի վերայ գաւառացն Խլիճ ասլանայ, եւ առ զՊեհեսնի եւ զՌաբան. եւ զՄարաշ եւ զվաներն եւ զայլս բազումս :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԱ (1471) եւ Հայոցն ՇՂԸ (598), Աղուբ ասլան (Եաղուպ-արսլան ) եւ Նորաղինն հաշտեցան ընդ Խլիճ ասլան սուլտանին, եւ դարձուցին զաշխարհն զոր առեալ էին 'ի նմանէ` առ ինքն: Եւ 'ի նոյն ամի զօրքն Հալպայ ըմբռնեցին զՋօսլինն զտէրն Հերմին` զորդի Ջօսլնին, որ մեռաւ 'ի ծառայութեան 'ի Հալապ, եւ եղեւ մեծ ուրախութիւն 'ի Հալապ, զի յորժ նեղէր նա զերկիրն Հալպայ վասն քինու հօր իւրոյ, զոր եդին 'ի կապանս եւ անդէն մեռաւ :
       Եւ յետ ամի միոյ աւերեցին զՊարիշա գիւղ յերկիրն Հերմին, ուր բնակեալ էին Հայք, եւ կոտորեցին զնոսա եւ գերեցին :
       Եւ յայսմ ժամանակի ել թագաւորն Երուսաղէմի Պաղտինն առ սահմանօքն Դամասկոսի, եւ Պտոյիքն որ էին ընդ Նորադնին եւ բնակէղին յերկիրն փղշտացւոց, ապստամբեցին 'ի Նորադնէն եւ եղեն ընդ Ֆռանգին, եւ առին զնոսա եւ գնացին ըն դանապատ յերկիրն Եգիպտոսի. եւ առին աւար եւ գերի բազում յոյժ, եւ եդին հարկ 'ի վերայ նոցա հարիւր վաթսուն հազար դահեկան, եւ դարձան յԵրուսաղէմ մեծաւ փառօք :
       Յայսմ ժամանակի թագաւորն Վրաց Գէորգի եհար զՍալտուխ ամիրայն, եւ կալաւ զՍալտուխն եւ վաճառեաց զնա. եւ էառ զԱնի քաղաք : Եւ դարձեալ ժողովեցաւ բազմութիւն Թուրքաց ընդդէմ Գէորգեայ, եւ կոտորեցան 'ի նմանէ հազարք հարարաց եւ բիւրք բիւրուց :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԲ (1472), եւ Հայոցն ՇՂԹ (599), եղեւ պատերազմ ընդ Խլիճ ասլան եւ ընդ Աղուբ ասլան վասն դստերն Սալտուխին, զոր կամէր կին առնուլ սուլտանն, եւ տուաւ նա 'ի կնութիւն տեառն Մելտինոյ կամօք Աղուբ ասլանայ. եւ ժողովեցաւ 'ի վերայ նորա սուլտանն: Եւ ել ընդդէմ նորա Աղուբ ասլան եւ զօրացաւ ընդդէմ սուլտանին, եւ յաղթեաց նմա եւ փախցոյց զնա, եւ էառ զբանակետղ նորա զգահոյսն ոսկեղն եւ զամենայն պատրաստութիւն նորա. բայց երեւեցաւ մեծահոգի, եւ դարձոյց անդրէն զոր ինչ առեալ էր, եւ խնդրեաց 'ի նմանէ սէր եւ արարին խաղաղութիւն, եւ սիրով կային ընդ միմեանս :
       Ի սոյն ժամանակս ազդ եղեւ թագաւորին Երուսաղէմի եթէ Ճիրարտ տէրն սայիտոյ կազմեալ է նաւս 'ի ծովուն լցեալ աւազակօք, եւ յանխնայ կոտորէ զքրիստոնեայս եւ զՏաճիկս. եւ վասն այսր պատճառի բարկացաւ 'ի վերայ նորա եւ էառ զՍայիդա եւ հալածեաց զնա, եւ եկեալ նորա առ տէրն Անտիոքայ եւ ետ նմա զՊաղրաս : Եւ նա ոչ դադարէր 'ի չարեաց իւրոց 'ի ծովու եւ 'ի ցամաքի մեծամեծ վնասս գործելով. եւ յորժամ զայն եւս իմացան, առին 'ի նմանէ եւ զՊաղրաս. եւ նա գնացեալ առ Նորադինն եւ ուրախ արար զնա յոյժ, զի խոստացաւ առ նա դարձուցանել զամենայն ծովեզերայսն . եւ ետ 'ի ձեռս նորա զզօրս իւր, եւ գնաց նա եւ եմուտ յերկիրն Ֆռանգաց, եւ սկսաւ առնել աւերումն եւ կոտորումն քրիստոնէից: Եւ ժողովեալ զօրացն Ֆռանգաց եւ անուամբն Քրիստոսի դիմեցին 'ի վերայ նորա եւ ձերբակալ արարաին զգլուխ չարեացն, եւ կոտորեցին զզօրս Թուրքացն, եւ զանօթն սատանայի (Ճերարտ ) տարան յԵրուսաղէմ եւ հրով այրեցին :
       Յաւուրս յայսոսիկ Մանիլ թագաւորն Յունաց սպան զկին իւր դեղով վասն ամլութեան նորա, եւ էառ արտաքոյ օրինացն կին երկրորդ զդուստր տեառն Անտիոքայ:
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԳ (1473) եւ Հայոց թիւն Ո (600) մեռաւ Տուղ ասլան ամիրայն Մելտենոյ եւ նստաւ որդին նորա տասնամեայ 'ի տեղի հօրն. եւ լուաւ Աղուբ ասլան եւ եկն 'ի վերայ Մելտենոյ եւ պաշարեաց զնա եւ ոչ կարաց առնուլ , եւ եթող 'ի վերայ նորա զօր եւ չոգաւ. եւ Խարասլան տէրն Խարթբերդոյ առնէր բազում ընդունելութիւն փախստականացն 'ի գաւառէն Մելտենոյ: Յետ այնորիկ դարձաւ 'ի բարկութենէ իւրմէ Աղուբ ասլան եւ արար հաշտութիւն ընդ ամիրայացեալ տղային եւ եթող նմա զաշխարհն Մելտենոյ, որ էր որդի եղբօր իւրոյ: Յայսմ ժամանակի լուաւ Խլիճ ասլան եթէ Աղուբ ասլան միաբանութեամբ բազում ամիրայից խորհեհալ է ընկենուլ զնա 'ի թագաւորութենէ եւ դնել զեղբայրն նորա, երկեաւ եւ առաքեաց զԽրիստափոր դպրապետն իւր առ Մանիլն խնդրել 'ի նմանէ օգնութիւն եւ կամք սիրոյ, զի գնասցէ առ նա 'ի Կոստանդինուպօլիս : Եւ ուրախ եղեւ Մանիլն, եւ երդուաւ նմա. եւ գնաց սուլտանն հազար հեծելօք առ Մանիլն 'ի Կոստանդինուպօլիս, եւ ընկալան զնա մեծ պատուով: Եւ եղեւ անդ աւուրս ութսուն, եւ այնչափ պատուեաց զնա, զի յայնքան աւուրս յամեն օր երկու անգամ առաքէին նմա հացկերոյթ ոսկեղէն եւ արծաթեղէն ամանօք, եւ այն ամենայն մնայր սուլտանին եւ այլ ոչ դառնայր: Եւ 'ի յետին օրն կերան հաց 'ի միում սեղանի եւ զամենայն պատրաստութիւն ետ սուլտանին: Եւ յորժամ կամէր գնալ, ծածկեաց զհասակ նորա ոսկւով` կալով նորա յոտն 'ի մէջ տաճարին, եւ ետ նմա զզօրս իւր եւ չոգաւ եւ վարձեաց այլ բազում զօրս 'ի Թուրքաց: Եւ ժողովեցան ամիրայքն ամենայն Միջագետաց զօրօք իւրեանց առ Աղուբ ասլան եւ ելին ընդդէմ նորա 'ի պատերազմ. եւ յորժամ եկին առ միմեանս, երկեան երկոքին կողմանքն 'ի բազմութենէ միմեանց, եւ արարին խաղաղութիւն եւ ցրուեցան յիւրաքանչիւր տեղիս :
       Ի ժամանակին յայնմիկ պարոն Ստեփանէ կոչեցաւ 'ի պատիւ սիրոյ յԱնդրոնիկոսէ իշխանէն` որ էր Յոյն, եւ յորժամ դարձաւ երթալ 'ի տուն իւր, սպանաւ նենգութեամբ ինքն եւ որ ընդ նմա էին: Ոմանք ասեն թէ խաշեցին 'ի պղինձ : Յայնժամ շարժեցաւ բարկութեամբ պարոն Թորոս 'ի վերայ Յունաց եւ սպան 'ի նոցանէ որպէս ասեն` աւելի քան զտասն հազար անձինս: Եւ Անդրոնիկոս երդնոյր` թէ չէ պատճառ սպանման եղբօրն. եւ աղաչեաց զթագաւորն Երուսաղէմի գալ եւ առնել խաղաղութիւն , եւ խոստանայր նմա բազում ոսկի 'ի Կոստանդինուպօլսէ: Եւ լուաւ նմա թագաւորն (Պետուին Գ ) եւ եկն եւ աղաչեաց զպարոն Թորոս եւ զորդին Ստեփանեայ, եւ դադարեցին 'ի կոտորելոյ զՅոյնսն: Եւ յետ այնորիկ էառ պարոն Թորոս զԱնաւարզա եւ զԹիլն :
       Յայնմ ժամանակի թագաւորն Վրաց Գէորգի էառ զԴվին եւ կոտորեաց զՊարսիկսն որ 'ի նմա, եւ քակեաց զմինիրայսն զոր շինեալ էին Պասիկք ոսկերօք եւ արեամբ քրիստոնէից :
       Յաւուրս յայսոսիկ ըմբռնեցաւ Ռնաղտն տէրն Անտիոքայ 'ի զօրաց Նորատտնին հարիւր քսան ձիաւորով եւ հինգ հարիւր հետեւակօք` դարան գորեծալ նմա. ուր բազում եցոյց քաջութիւն, եւ թէ ոչ էր խնայեալ 'ի հետեւակսն, դիւրաւ էր փախուցեալ. բայց այրեցաւ սիրտ նորա եւ զտեղի էառ, եւ յետ բազում մարտի ետ զինքն 'ի ձեռս Թուրքացն, եւ կալեալ զնա ածին 'ի Հալապ, եւ եղեւ մեծ տրտմութիւն քրիստոնէից եւ ուրախութիւն Թուրքաց- . վասն որոյ նոյն ժամայն արշաւեցին 'ի Լատիկն (Լաւոդիկէ ) եւ առին եօթն հազար քրիստոնեայս եւ վարեցին 'ի գրութիւն: Եւ լուեալ զայս թագաւորն Երուսաղէմի, եկն եւ արար սէր ընդ Հալպ, եւ դարձաւ գնալ յԵրուսաղէմ. եւ հասեալ յԱքայ վախճանեցաւ եւ ետ զթագաւորութիւնն եղբօր իւրոյ Ամարեայ (Ամաւրեայ) 'ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԴ (1474) եւ Հայոցն ՈԱ (601): Եւ տարաւ զեղբայր իւր յԵրուսաղէմ եւ թաղեաց անդ. եւ սգացին զնա աւուրս բազումս. եւ թագաւորեաց ամս իննեւ տասն : Եւ Նորադինն եմուտ յերկիրն Երուսաղէմի եւ արար աւերումն, եւ առեալ աւար եւ գերի` դարձաւ: Եւ ել զհետ նորա Եմերիա (Ամաւրի ) եւ փախոյց զնոսա եւ զբազումս կոտորեաց 'ի նոցանէ եւ դարձաւ :
       Եւ 'ի սոյն ամի Աղուբ ասլան հնազանդեաց զՏանուն եղբօրորդի իւր, որ ապստամբեալ էր 'ի Կեսարիա Հայոց, եւ չոգաւ 'ի Կամաւի որ է զԿամախ, եւ սպան զապստամբ ամիրայն որ կայր անդ :
       Եւ յայսմ ամի Խարասլան գնաց 'ի յԱմիթ եւ ոչ կարաց առնուլ զնա, եւ դարձաւ 'ի Հարսնքէփ եւ կոչեաց 'ի սէր զԱղուբ ասլան. եւ նա կարծեաց թէ նենգէ զնա, եւ գնաց բարկութեաամբ 'ի յերկիր նորա եւ առ զՄշկածակն (Չմշկածագ՞ ) եւ գերեաց յերկրէ նորա հարիւր հազար անձինս եւ երկու եպիսկոպոսս, զտէր Իգնատիոս եւ զտէր Դիոնէսիոս, եւ յետոյ զերծան կենդանի :
       Իսկ զկնի գերութեան Ռնաղտինն` կին նորա իշխէր Անտաքոյ. եւ ապա եկն պարոն Թորոս եւ եդ բրինձ Անտաքայ զՊեմունդն զորդի Ռնաղտին` ոչ կամելով մօրն :
       Ի ժամանակին յայնմիկ Նորադին զօրաժողով լեալ չոգաւ եւ գերեաց զերկիրն Տրապօլեաց . եւ պատահեցին նոցա երեք հարիւր ձիաւոր Ֆռանգ, եւ ոչ գիտացին զմիմեանս, բայց կարծեցին Թուրքն` թէ թագաւորն Երուսաղէմի հասաւ, եւ թողին զորս առեալ էին եւ փախեան. եւ Ֆռանգն կոտորէր զնոսա մինչ 'ի տեղի ինչ ընդարձակ: Եւ յորժամ տեսին Ֆռանգքն զբազմութիւն Քուրդացն եւ իմացան թէ Նորադինն է, զարհուրեցան եւ ելին 'ի բլուր մի, եւ իջան յերիվարացն եւ եդին ծունր եւ աղօթէին զվերջին աղօթսն` ակն ունելով մահու 'ի նմին ժամու: Եւ տեսեալ Թուրքացն զաղօթելն նոցա, անկաւ երկիւղ Տեառն 'ի վերայ նոցա, եւ փախեան յերեսաց նոցա թողլով զծանրութիւնս իւրեանց: Եւ սրտապնդեալ քրիստոսասէր զօրացն, զհետ մտեալ կոտորեցին յոյժ զբազմութիւն □նացն զօրութեամբն ՔՐիստոսի, եւ Նորադինն զերծաւ սաւաւուք :
       Եւ 'ի սոյն ամի գնաց Աղուբ ասլան առ Շէրան շահ եղբայր սուլտանին եւ դարձաւ ուրախութեամբ. եւ հասեալ 'ի Գանգրա որ է 'ի վերայ Ալիս գետոյ` մեռաւ : Եւ փութածուցեալ զօրացն թագաւորեցուցին զԻսմայիլն զեղբօրորդին Աղուբ ասլանայ, եւ արարին միաբանութիւն ընդ Տանուն ամիրայն Կեսարիոյ: Իսկ զօրքն որ կային յԱպլսթայն, թագաւորեցուցին զՄահմուդն զորդին Մահմուտին (Մահատիի ):
       Եւ 'ի նոյն տարւոջ թագաւորն Երուսաղէմի (Ամաւրի ) չոգաւ յԵգիպտոս, եւ եղեն Եգիպտացիքն ընդ երկուս. կէսքն հնազանցան երուսաղէմի թագաւորին, եւ կէսքն հպարտացեալ վստահացան 'ի Նորադինն , եւ առաքեցին առ նա: Եւ Նորադինն առաքեաց զՇերաքաւ զօրագլուխն իւր զօրօք յօգնականութիւն նոցա, եւ դարձան ընդդէմ թագաւորին Երուսաղէմի եւ մատնեցան 'ի կորուստ 'ի բարկութենէն Աստուծոյ, եւ մաշեաց զնոսա 'ի սուր սուսերի թագաւորն Երուսաղէմի: Եւ գնաց իջաւ 'ի վերայ Պլպէս քաղաքի ամիսս հինգ. եւ լուաւ եթէ Նորադինն ամենայն բազմութեամբ Թուրքաց պաշարեալ է զՀերիմն, եւ եթող զՊլպէս եւ եկն. եւ նախ քան զգալն անորա առաւ Հերիսմն յանգիտութենէ զօրաց Ֆռանգաց` որ ոչ լուան նմա իմաստնական խրատին զոր գրեաց առ նոսա` զի մի ' ելցեն ըդդէմ Թուրքաց մինչեւ 'ի գալն նորա. այլ ժողովեցան եւ գնացին յարուցին 'ի քաղաքէն զԹուրքն, եւ ինքեանք նստան ի բացեայ եւ անհոգացան: Եւ դարձան 'ի վերայ նոցա Թուրքքն, եւ կոտորեցին եւ առին զքաղաքն, եւ տարան գերի զբրինձն Անտաքու (Բոեմոնտ Գ ) եւ զայլս բազումս 'ի գլխաւորացն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆԿԶ (1466) եւ Հայոցն ՈԳ (603), զօրացաւ սուլտանն Խլիճ ասլան եւ ա'ռ զԿատուկն եւ զԱպլսթայն եւ զՏարանդա 'ի ձեռն Տանուին, եւ հալածեաց զորդիսն Դանիշմանայ :
       Յայսմ ամի պարոն Թորոս առաքեաց ոսկի եւ արծաթ 'ի Հալպ` գնել զոմն յիշխանացն իւրոց որ կայր անդ 'ի ծառայութիւն. եւ նոքա առին զոսկին եւ չետուն զծառայն: Եւ Թորոս առաքեաց սպառնալիս Նորադնին, եւ ինքն ել յերկիրն Մարաշայ. եւ ժողովեցան 'ի վերայ նորա բազմութիւն Թուրքաց, եւ եհար զնոսա զօրութեամբ Տեառն, եւ կալաւ 'ի նոցանէ այր գլխաւոր եւ նշանաւոր. եւ զարհուրեցաւ Նորադինն յերեսաց նորա, եւ առաքեաց առ նա զոր խնդրէրն, եւ խնդրեաց խաղաղութիւն: Եւ բացաւ բերան Ֆռանգաց, եւ խնդրեցին զԲրինձն, եւ վաճառեաց նոցա ընդ հարիւր հազար դահեկանի: Եւ ելեալ Բրինձն գնաց 'ի Կոստանդինուպօլիս առ քոյրն իւր, եւ դարձաւ բազում գանձիւք: Եւ եբեր անտի Յոյն պատրիարք Անտիոքու, որում անուն էր Աթանաս, եւ եմոյծ 'ի յԱնտաք: Եւ տեսեալ զայս Ֆռանգ պատրիարքն Հերմի անուն, եւ ել 'ի քաղաքէն եւ գնաց նստաւ 'ի Խուսայրն, եւ բանադրեաց զքաղաքն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԷ (1477) եւ Հայոցն ՈԴ (604) Մանիլ թագաւորն գնաց 'ի վերայ Բուլղարաց եւ ըմբռնեցաւ յառնէ միոջէ, որ կամեցաւ տանել զնա առ թագաւորն. եւ նա խոստացաւ նմա մեծամեծ խոստումն` թէ թողու զնա, եւ գայ զհետ նորա 'ի Կոստանդինուպօլիս: Լուաւ նմա այրն եւ դարձոյց եւ փախոյց զնա եւ ած զնա 'ի Կոստանդինուպօլիս, եւ (Մանիլ ) արար նմա զոր խոստացաւն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԸ (1478) եւ Հայոցն ՈԵ (605), թագաւորն Երուսաղէմի գնաց դարձեալ յԵգիպտոս, եւ յաղթեաց զօրացն Նսրադնին` որ կային 'ի Մսր, եւ այլ դարձաւ յԵրուսաղէմ: Եւ լուաւ եթէ նեղել սկսան Տաճիկքն զքրիստոնեայսն, եւ գնաց երրորդ անգամ յԵգիպտոս. եւ ել ընդդէմ նորա Շերաքաւ որ կայր 'ի Մսր, եւ դարձեալ յաղթեցաւ եւ փախեաւ յերեսաց նորա: Եւ թագաւորն Երուսաղէմի էառ զՄսր, եւ եղեւ ուրախութիւն մեծ քրիստոնէից. եւ եղեն հարկատուք Երուսաղէմի ամենայն Եգիպտոս :
       Եւ յայսմ ամի մեռաւ ամիրայն Խարթբերդոյ Ղարասլան, եւ առ զիշխանութիւնն որդի նորա Նորադինն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՀԹ (1479) եւ Հայոց ՈԶ (606), Անդրոնիկոս յոյն` սպանողն պարոն Ստեփանէի, որ էր հօր եղբօր որդի Մանիլ թագաւորին, փախեաւ 'ի Կիլիկիոյ եւ գնաց յԱքայ, զի անդ էր եղբօր իւրոյ դուստրն (Թէոդորա ), որ էր լեալ կին հանգուցեալ թագաւորին Երուսաղէմի. եւ եղեւ հոգաբարձու տան նորա: Եւ անկաւ անօրէնն այն պոռնկութեամբ ընդ եղբօր դստեր իւրոյ եւ յղացաւ, եւ յայտնեցաւ չարն եւ փախեան եկ գնացին 'ի Խառան. եւ անդ ծնաւ նոցա չար ծնունդն. եւ գարշեցան ազգն Թուրքաց 'ի քրիստոնէից յորժամ լուան զբանն զայն ,. եւ անտի գնաց 'ի Մերտին, եւ ոչ ընկալան զնա. եւ չոգաւ անտի 'ի Կարնոյ քաղաք, եւ առնոյր զօր 'ի Թուրքաց եւ երթայր գերէր զքրիստոնեայսն եւ բերէր առնոյր զօր 'ի Թուրքաց եւ երթայր գերէր զքրիստոնեայսն եւ բերէր վաճառէր անօրինացն :
       Ի նոյն ամի մեռաւ մեծ իշխանաց իշխանն պարոն Թորոս, կեցեալ երեւելի փառօք եւ մեծաւ յաղթութեամբ . եւ մօտ 'ի կատարած կենացն զգեցաւ զգեստ կրօնաւորութեան եւ մեծաւ յուսով կատարեցաւ 'ի Քրիստոս. յիշատակ նորա օրհնութեամբ եղիցի 'ի Քրիստոս յեկեղեցիս ուղղափառաց: Եւ ետ զիշխանութիւն որդւոյ իւրոյ յոյժ տղայոյ, եւ յանձնեաց զնա յիշխանսն: Եւ եղբօր իւրոյ Մլեհին ոչ ինչ ետ` գիտելով զչարութիւն նորա, որ նախ քան զմահ գնացեալ էր առ Նորադինն եւ ետ նմա զԿուրիս. եւ արարեալ յոլով չարիս քրիստոնէից եռնտուութեամբ անօրինացն, գողացաւ եւ զՎանաւեր 'ի Հայոց եւ գերէր յանխնայ զհաւատացեալս 'ի ՔՐիստոս, զորս ոչ կամիմք ընդ գրով արկանել զաղէտսն :
       Յետ այսորիկ իշխանքն Հայոց եւ Թոմաս մանկակալ տղայոյն, առին ի նմանէ ('ի Մլեհէ ) երդումն` զի մի ' զրկեսցէ զեղբօրորդին իւրե, եւ նոքա տացեն նմա զկէս երկրին եւ դարձցի անդրէն. եւ նա երդուաւ եւ դարձաւ յերկիրն, եւ ոչ եկաց յերդումն, այլ մեծամեծ չարեօք զօրացաւ եւ տիրեաց ամենայն երկրին :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁ (1480) եւ Հայոց ՈԷ (607), բարձաւ թագաւորութիւնն Տաճկաց յԵգիպտոսէ, որ սկսեալ էր յՈւմարայ 'ի թուին Ասորւոց ՋԽԹ (949), եւ աստ բարձաւ. զի անկաւ 'ի նոսա երկպառակութիւն, եւ եղեն երկու հերձուած: Տաճիկքն որ յԵգիպտոս Ռափտիք կոչին` որք են Շեխիք, որք ասեն թէ` չարն չէ յԱստուծոյ. եւ մի է Աստուած, եւ չարն բազում է, եւ սատանայ է պատճառ չարին: Եւ որք յԱթուր եւ 'ի Միջագետս էին, ասէին թէ` չարն եւ մեղքն յԱստուծոյ է. եւ կոչին նոքա Սալսաբիք . եւ այսու պատճառաւ ատէին զմիմեանս: Սալասբիքն էին ընդ Ֆռանգաց եւ Շեխիքն ընդ Նորադնին, եւ յերկուց կողմանցն կային յԵգիպտոս: Եւ առաքեաց Նորադինն առ երկոսեան կողմանսն պատգամ եւ խոստացաւ նոցա ազատութիւն` եթէ ամենեքեան զնա կամիցին , եւ ոչ տացեն հարկս Ֆռանգին: Եւ լուան նմա եւ արգելին զհարկն 'ի թագաւորէն Երուսաղէմի, եւ ամրացուցին զՊլպէս եւ եդին երկոտասան հազար ձիաւոր եւ հետեւակ երկու հարիւր հազար: Եւ լւաւ թագաւորն Երուսաղէմի եւ գնաց եւ ա'ռ զՊլպէս , եւ կոտորեաց առ հասարակ բայց 'ի քրիստոնէից :
       Եւ Շաւուրն իշխեցող 'ի վերայ Մսրայ, այրեաց զքաղաքն , եւ առ զբազմութիւնն եւ գնաց ամրացաւ 'ի Խարհէ քաղաք եւ առաքեաց առ Նորադինն զեղեալ իրսն: Եւ թագաւորն Երուսաղեմի դարձաւ բազում աւարաւ: Եւ Նորագինն առաքեաց զՇերաքաւ զօրագլուխն հարիւր հազար հեծելովք յԵգիպտոս, որ նդ երթալն սպան զիշխանն Տաճկաց (զՇաւեր ). եւ յետ այնորիկ ըմբռնեաց զխալիփայն (Ատէտ լէտին իլլահ ) եւ սպան զնա, եւ ջնջեաց զտուն նորա. եւ այսպէս բարձաւ իշխանութիւնն եւ խալիփայութիւն Տաճկաց յԵգիպտոսէ եւ տիրեցին ազգն Թուրքաց յայսմ հետէ: Եւ յետ երեք ամսոյ մեռաւ Շերաքաւ, եւ առզիշխանութիւնն նորա Յուսուփն, որ է Սալահադինն` եղբօրորդին Շերաքուի. եւ էին սոքա ազգաւ Քուրդ 'ի Դվնայ քաղաքէ Մեծաց Հայոց. որդիք աղքատաց, եւ հայր սորա կոչէր Էուբ : Այս Էուբս որդի Սուլիմանայ եւ Շերաքաւ եղբայր իւր ելեալ 'ի Դվնայ վասն աղքատութեան եկին 'ի Միջագետս եւ գնացին 'ի Թրիթ եւ առին զնոսա 'ի բերդն 'ի ճորտութիւն: Այս Էուբս 'ի գիշերի միում տեսանէր, զի ելանէր 'ի մարմնոյ նորա հուր եւ այրէր զբազում աշխարհս: եւ պատմեաց զերաղն Ջհտի միում. եւ (սա ) մեկնեաց նմա թէ` ծնանի որդի որ տիրէ բազում աշխարհաց. եւ գրեաց զբանն, որ թէ ելցէ 'ի գլուխ երազն, տացէ նմա եւ որդւոց նորա յամեն ամի հազար կարմիր այն որդին որ թագաւորէ: Եւ 'ի նոյն ամի ծնաւ Յուսուփն. եւ յորժամ զարգացաւ` էառ զնա Շերաքաւ հօր եղբայրն իւր, եւ գնաց առ Նորադինն: Եւ Շերաքաւ էր այր յառաջադէմ եւ իմաստուն, եւ արար զնա Նորադինն զօրապետ եւ առաքեաց յԵգիպտոս: Եւ Սալահադինն` որ էր Յուսուփն, էր ճարտար առաջի Նորադնին, եւ էր հաճոյ յաչս նորա, եւ զկնի մահուան հօրեղբօրն առաքեաց զնա 'ի տեղի նորա, եւ Ջհուտն ան եկն առ Էուբնի եւ խնդրէր զոսկին, եւ ասէ ցնա Էուբն. «Եկ երթիցուք առ թագաւորեալն, եւ նա տացէ քեզ»։ Եւ չոգան երկոքեանն յԵգիպտոս. եւ խնդրեաց Յուսուփն, եւ եհարց ընդ Ջհուտն` թէ քանի՞ ամք են երազոյն: Եւ նա ունէր զգիր թուականին, եհան եւ եցոյց նմա. եւ նա ետ անցեալ ամացն ամենայն ամի հազար դահեկան կարմիր: Բայց հայր նորա յետ սակաւու ոտամբ ձիոյ հարեալ 'ի գլուխն` մեռաւ եւ թաղեցաւ պատուով: Եւ Յուսուփն երթայր եւ զօրանայր եւ յառաջանայր օր ըստ օրէ :
       Ի նմին ամի էառ Խլիճ ասլան զԿեսարիա եւ զԾամնդաւ յորդւոցն Դանիշմանայ: Իսկ Յուսուփն հրաման եհան յերկիրն Եգիպտոսի` զի միշտ գօտէկապ երեւեսցին քրիստոնեայքն` նշանակ ծառայութեան, եւ մի ' հեծցեն 'ի ձի եւ 'ի ջորի :
       Եւ յայսմ ամի միաւոր եկեղեցին ուղղափառաց առաւ 'ի նեստորական եպիսկոպոսէն ('ի Բաղտատ ). եւ եղեւ բարկութիւն Տեառն 'ի վերայ նորա, եւ նոյն ժամէն դարձաւ (եկեղեցին ) առ տեարս իւրեանց: Յաւուրս յայսոսիկ պայծառանայր աստուածային կարգօք եւ շնորհօք վարդապետութեամբ սուրբն Յակոբ եղեւ եպիսկոպոս եւ կոչեցաւ Դիոնէսիոս: Սա էր որդի Սալիպի` առն արդարոյ: Սա արար յոլով գիրս խրատուց եւ կրօնից: եւ սա մեկնեաց զամենայն հին եւ նոր կտակարանս. եւ լինէր նովաւ նշանք եւ սքանչելիք 'ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԱ (1481) եւ Հայոց ՈԸ (608), առաքեաց թագաւորն Յունաց Մանիլն առ տէր Ներսէս կաթողիկոս Հայոց եւ առ իս Միխայլս պատրիարգս Ասորւոց, որ ժողովողս եմ գրոցս, վասն միաբանութեան կրօնից եւ դաւանութեան` նախ 'ի ձեռն Քրիստոփորի եւ երկիցս անգամ 'ի ձեռն Թօրիանեայ: Եւ գրեաց առ մեզ տէր Ներսէս, թէ խնդրել են 'ի մէնջ երկու բնութիւն ասել Քրիստոսի. եւ զչորրորդ ժողովն մեծարել, եւ զԾունդն 'ի դեկտեմբերի ԻԵ առնել, եւ խմոր դնել 'ի նշխարն եւ ջուր խառնել 'ի բաժակն. եւ 'ի սուրբ Աստուածն խաչեցար չասել: Եւ մեք գրեցաք առ նա, թէ «Այդ կրօնքդ 'ի մերս մերձ է. բայց ես ոչ կամիմ զճշմարտութիւն կրօնից հարցն ձերոց փոխել. զի թէ մեծ եւ կամ փոքր եւ կամ դաւանութիւն փոխէք, երեւի թէ թերի էիք մինչեւ ցայժմ եւ արդ լցայք եւ դեռ կատարեալք եղերուք` ակն առեալ մարդոյ. այլ մեք կատարեալ տեսանեմք զձեզ առաքելական հիմամբ, եւ թերի ինչ ոչ գոյ 'ի ձեզ »: Եւ առաքեցաք առ նա զմի յաշակերտաց մերոց որ վարժ էր արտաքին գրոց, զի ընդ մեր պատասխանի արասցէ. զի լուաք թէ արտաքնովքն խրատեալ է այրն որ եկեալ է 'ի թագաւորէն: Եւ գնացեալ աշակերտին մերոյ, մեծ Կաթողիկոսն Հայոց հրամայեաց խօսել ընդ Թօրիանէի վասն բնութեան առաջի իւր. եւ եհարց մեր աշակերտն ընդ Յոյնն թէ` «Ի քանի՞ս բաժանի բնութիւնն »: Եւ նա ասէ` «յերկուս ». եւ ասէ` «յո՞րս». եւ Թօրիանէ ասէ. «յանձնաւորութիւն եւ յանանձնաւորութիւն »: Եւ նա ասէ. «Այդ երկու բնութիւնդ որ դուք ասէք, ո՞ր է, անձնաւո՞րն թէ անանձնաւորն»։ Եւ կարկեցաւ զբազում ժամս տարակուսեալ, եւ ապա ասէ. «Զի՞նչ կայ մեր եւ արտաքնոցն կարգի եւ հարցափորձութեանց. թող զայդ»։ Եւ Կաթողիկոսն պարսաւեաց զնա եւ ասէ. «Ապա ընդէ՞ր վազվազես, երկուցեալ 'ի կապանաց երկոցունց. եթէ ախոյեան եկեալ ես, զիա՞րդ խրաչիս նմանապէս յերկոցունցդ` յԱստուածաշունչ գրոց եւ յարտաքնոցն` որպէս զերկչոտ»։ Եւ այսպէս խօսելով զբազում աւուրս` յամօթ լինէր անուանեալ իմաստասէրն Թօրիանէ : Գրեալ էր եւ առ մեզ Մանիլն եւ խնդրեալ 'ի մէնջ դաւանութիւն. եւ մեք գրեցաք եւ առաքեցաք, եւ հաւանեալ էին, եւ գրեցին առ մեզ վերստին գովութիւն եւ գոհութիւն բանիցն մերոց: Եւ զկնի աղաչանք` զի գնասցուք առ նոսա, եւ 'ի բերանոյ մեր լուիցեն. եւ մեք ոչ առաք յանձն զգնալն, այլ գրեցաք` եթէ «Մեր դաւանութիւն այդ է, մի բնութեամբ եւ կամօք եւ ներգործութեամբ փառաւորել զՔրիստոս ըստ Առաքելոց եւ Մարգարէից եւ ուղղափառաց հարցն մերոց, եւ յայդր վերայ հաստատեալ եմք անշարժելի. եւ որ ոք այդու ընդ մեզ զխաղաղութիւն կալցի եւ սիրէ զմեզ, կալցուք եւ մեք եւ սիրեսցուք. եւ եթէ վասն այդորիկ ատեն զմեզ եւ պատերազմին, մեք ընդ Աստուծոյ եւ ընդ հարցն մերոյ գնասցուք. եւ մատուսցուք զպարանոցս մեր 'ի վկայական հանդէս նախնեացն մերոց»։ Նոյնպէս եւ Կաթողիկոսն մեծ ըստ իւրում իմաստութեանն արար պատասխանի. զնորայն լիով մեք ոչ իմացաք զպատասխանին, բայց զայս գիտացաք` զի խափանեաց տէր զջան թագաւորին զոր առաջի եդեալ էր մեզ Քաղկեդոնիկ լինել. զի անկաւ Մանիլին այլ մեծագոյն հոգք 'ի Թուրքաց, այլ եւ մեռաւ մեծն Ներսէս կաթողիկոսն Հայոց առաքինութեամբ եւ պարկեշտ վարուք զարդարեալն, եւ եկաց մնաց սահման հարցն մերոց հաստատուն հիմամբ :
       Այլ եւ 'ի նոյն թուին Ասորւոց ՌՆՁԱ (1481) եւ Հայոց ՈԸ (608), խնդրեաց թագաւորն Երուսաղէմի օգնութիւն 'ի թագաւորէն Յունաց որ էր աներ նորա, եւ առաքեաց զօր բազում ընդ ծով եւ գնացին 'ի վերայ Եգիպտոսի: Բայց յորժամ հասին յԵգիպտոս Յոյնք, ըստ նենգաւոր բարուց իւրեանց նենգեցին թագաւորին Երուսաղէմի, եւ կամէին ինքեանց առնուլ զԵգիպտոս: Եւ իմացուցին Եգիպտացիքն թագաւորին զկամս իւրեանց եւ զՅունացն, եւ տուին նմա ոսկի եւ պատանդս, զի տացեն նմա հարկս. զի տակաւին չէր բաւական Յուսուփն կռուիլ ընդ թագաւորն Երուսաղէմի: Եւ հաւանեալ թագաւորին, եւ առեալ զոսկին եւ զպատանդսն դարձան թողեալ զՅոյնսն անդէն, որ եւ ոչ իշխեցին յամել անդէն, այլ առեալ զնաւսն դարձան. եւ կալաւ գնոսա ձմեռն եւ բազումք կորեան 'ի ծովուն :
       Ի նոյն թուին եղեւ շարժ ահագին յամառնային յեղանակին 'ի յունիսի ԻԹ, 'ի տօնի սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի, յերրորդ ժամուն` 'ի ժամ պատարագին շարժէր երկիր 'ի հիմանէ, եւթուէր թէ 'ի վեր է 'ի բարձրանալ եւ 'ի վայր է 'ի խոնարհել. եւ եռայր երկիրս մինչեւ ցին ժամ աւուրն: Եւ էաքլ մեք 'ի վանք Մաւր Հանանայ (Ս. Անանիայի ), եւ անկաք 'ի վերայ երեսաց մերոց, եւ հարամայեցաք զի յեկեղեցւոյն մի ' ոք ելցէ մինչ 'ի դադարել բարկութեանն. եւ զճշմարիտն արժան է ասել, դադարման ակն ոչ ունէաք, զի ամենայն ոք կարծէր եթէ հասեալ է վախճան աշխարհիս : Իսկ 'ի յինն ժամ աւուրն յիշեաց Աստուած զարարչական խնամսն եւ հաստատեցաւ երկիր, եւ հոգի կլաք եւ ուշաբերեցաք. եւ էր տեսանել զամենայն ակն յարտասուս եւ ամենայն լեզու բերէր գոհութիւն Աստուծոյ: Ապա եկն եհաս համբաւ 'ի Հալպայ` թէ փլաւ պարիսպն եւ բերդն եւ պատառուածք երկրին կլաւ զբազումս, եւ սեաւ ջրով լցաւ քաղաքն, եւ մեռան 'ի նմա անհամար բազմութիւնք, եւ փլան ամենայն ձեռագործ շինուածք, եւ մնաց մի եկեղեցի: Եւ խնդրեաց արդար դատաստանն Աստուծոյ զվրէժ արեան քրիստոնէիցն, զի իբրեւ զանասուն վաճառեալ լինէին 'ի նմա ազգք քրիստոնէից` գինք արեանն Աստուծոյ. թողում ասել զգործն Սովոմայ եւ զանօրէնութիւն ջրակորոյս հսկայիցն մինչեւ յուսահատէին բազումք 'ի դատաստանէն Աստուծոյ տեսանելով զչարիս նոցա: Նոյնպէս եւ յԱնտաք, զի բազում շինուածք փլան եւ եկեղեցին Յունաց փլաւ 'ի վերայ պատարագողացն. փաւ եւ սուրբ Պետրոս (Եկեղեցին ), եւ Բրինձն զգեցաւ քուրձ եւ ամենայն բնակիչք քաղաքին գնացին անկան առաջի Պատրիարքին իւրեանց` զի մտցէ 'ի քաղաքն: Եւ նա ասէ. «Մինչ ոչ ելանէ զպատրիարքն Յունաց, ես ոչ մտանեմ 'ի նա». եւ յորժամ գնացին հանել զնա, տեսին զի 'ի փլմանէ եկեղեցւոյն խոցեալ էր եւ մերձ էր 'ի մահ. եւ հարմայեաց (պատրիարքն Լատինաց ) բառնալ եւ ընկենուլ յարտաքս, եւ արարին այնպէս. եւ մեռաւ արտաքոյ քաղաքին. եւ ապա եմուտ պատրիարքն Ֆռանգաց Հեմր 'ի քաղաքն: Եւ սկսան շինել զփլածսն: Նոյնպէս եւ յամենայն երկիր բազում աւեր եւ կործանումն եղեւ բերդից, եկեղեցեաց եւ քաղաքաց եւ գեղից 'ի նոր եւ յանլուր եւ յօտար շարժմանէն. բայց ողորմութեամբն Քրիստոսի յԱնտաք եւ յամենայն ծովեզերեայսն մնաց եկեղեցիքն ուղղափառաց` ոչ վասն բարի գործոցն մերոց, այլ վասն սուրբ հարցն աղօթից եւ նահատակութեան նոցա :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԲ (1482) եւ Հայոցն ՈԹ (609), մեռաւ Խուդբադին աթաբակն Մօսլայ եւ ամենայն Աթուրացւոց. եւ լուաւ Նորադինն եղբայր նորա եւ չոգաւ 'ի Մծբին եւ առ զնա առանց պատերազմի , նոյնպէս եւ զՍնճարն. եւ ուրախացան Փխիրքն յոյժ, զի սիրէին զնա որպէս զօրինապահ, զի գինի ոչ ըմպէր, եւ ընդ սահման աղօթից նոցա ոչ անցանէր. եւ ասէին զնա մարգարէ: Եւ նա 'ի պատճառս ուրախաթեան ազգին Թուրքաց եւ Տաճկաց ատեայր զքրիստոնեայսն, եւ աւերել տայր զնորաշէն եկեղեցիսն ո 'ի ժամանակս նորա շինեալ լինէր, մինչ մեռաւ խալիփայն Մսթնջն եւ առ զպատիւն Մուդսդին որդի նորա. եւ սա արգելեաց 'ի քակելոյ զեկեղեցիսն այսու պատճառաւ: Քանզի յորժամ եղեւ նոր խալիփայն, գրեաց առ նա Նորադինն` թէ «Լցաւ սահման Փեղամբարին Մահմետի, որ գերաց թէ զհինգ հարիւր ամ ոչ կամի Տէր զջնջումն քրիստոնէից. եւ արդ կատարեալ է թիւ սահմանին այն, պարտ է մեզ այսուհետեւ բառնալ զքրիստոնէութիւնն: Եւ յԱստուծոյ ազդմանէն գրեաց 'ի թղթին թէ` «Հրամայեա ինձ գալ առ քեզ որ խորհինք վասն այսոցիկ »: Իսկ նա յորժամ տեսաւ զթուղթն եւ հասկացաւ զբանն, թուեցաւ նմա թէ նենգութեամբ գայ առ նա` զի սպանցէ զնա եւ ինքն առցէ զպատիւ խալիփայութեանն. որպէս եբարձ զԵգիպտոսի փալիփայութիւնն հրամանաւ իւրով. վասն այսորիկ գրեաց առ նա խստագոյն պատասխանի, եւ պարսաւեաց զնա. եւ գրեաց եւ առաքեաց յամենայն աշխարհ` զի շինեսցին եկեղեցիք եւ համարձակ լիցին քրիստոնեայք յամենայն ուրեք: Եւ զայս արար հակառակ Նորադնին. եւ սպան զՈզիրն որ կամակից էր Նորադնին, եւ եհան 'ի բանտէ զորդիսն Թումայի եւ ետ նոցա զեկեղեցին իւրեանց զոր առեալ էր զրպարտութեամբ :
       Իսկ Նորագինն գնաց պաշարեաց զՄօսլ, ուր կային հինգ որդիք եղբօրն նորա, եւ ետես որ յոլով ժամանակի պէտք էին առնուլ զքաղաքն, խօսեցաւ ընդ նոսա 'ի խաղաղութիւն, եւ երդուաւ որ թողու զքաղաքն եւ զերկիրն եղբօրորդեացն` եթէ բացցեն նմա զքաղան եւ մտցէ 'ի նա խաղաղութեամբ: Եւ լուան նմա եւ ածին զնա 'ի քաղաքն. եւ ել 'ի կլայն եւ էառ զամենայն գանձսն որ կային անդ, եւ եդ զիւր մարդիկն 'ի կլայն` զի յանուն նորա պահեսցեն. եւ զաշխարհն եւ զքաղաքն բաժանեաց եղբօրորդեացն, բայց զարմենայն ամուրսն արար ընդ ձեռամբ իւրով եւ գնաց: Եւ յայնմ հետէ սկսաւ ծանրել զհարկ քրիստոնէից, եւ ետ հրամանի մի ' երկայնել քրիստոնէից զհերս իւրեանց զի ճանաչաւորք լիցին. նոյնպէս հրամայեաց Ջհուտ ազգին կարմիր կարկատան կարել 'ի փակեղն կամ 'ի յուսն զի ճանաչիցին :
       Յայսմ ժամանակի գնաց Եմրի (Ամաւրի ) թագաւորն Երուսաղէմի 'ի Կոստանդինուպօլիս, եւ բազում գանձիւք դարձաւ յԵրուսաղէմ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԳ (1483) եւ Հայոց կարաց առնուլ զնա. եւ առեալ գերի անձինս երկոտասան հազար եւ դարձաւ անդրէն: Իսկ Նորադինն ժողովեալ զամենայն ամիայսն եւ զԻսմայիլն Դանիշմանայ եւ զՇահն շահ եղբայր Խլիճ ասլանայ եւ գնացին 'ի Կեսարիա. եւ սուլտանն ոչ կամեցաւ ելանել ընդդէմ նոցա, եւ առաքեցին առ նա զի տացէ յաշխարհէն բադին եղբօր իւրոյ: Եւ որդիք Շահն շահին կային առ նմա հինգ. եւ նա էառ զմի յորդւոց նորա` եզեն եւ խորովեաց եւ առաքեաց առ հայրն եւ ասաց. «Թէ ոչ երթաս այտի, զչորս որդին դոյնպէս առնեմ»։ Եւ յորժամ տեսին զայն` երկեան, եւ արարեալ խաղաղութիւն` դարձան: Եւ կալաւ ցաւ զՆորադինն եւ հիւանդացաւ, եւ անկաւ շփոթ մեծ, եւ բազում գործակալք յարեան 'ի վերայ իրերաց եւ կոտորեցին զմիմեանս. եւ եղեւ յոլով վնասս եւ պակասութիւն քրիստոնէից վասն շփոթոյ իրացն այնոցիկ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԴ (1484) եւ Հայոցն ՈԺԱ (611), 'ի Խաչին ամիսն եղեւ պաղ եւ ձիւն սաստիկ, նոր 'ի լրոյ եւ 'ի տեսանելոյ, զի քսան եւ եւթն թիզ չափեցին զթանձրութիւնն. որ եւ 'ի Հնդիկս, որ բնաւ ձիւն ոչ գոյ, ասեն թէ չորեքտասան թիզ չափեցին զձիւնն. եւ պաղեցան աղբիւրք, եւ ձկունք ծովու մեռանէին, եւ ջնջեցան թռչունք եւ երէք 'ի ծմակ տեղիսն, եւ ընտանի անասնոց եղեւ մեռանիլ 'ի չգոյէ կերակրոյ, եւ այրեցաւ ամենայն բոյս սերման: Եւ 'ի գալ ամին եղեւ սով մեծ եւ կարօտութիւն յոյժ, մինչ իշխանքն Կապադոկացւոց սպանին զԻսմայիլն զամիրայն Սեւաստոյ, եւ առին զամենայն ընտանիս նորա, եւ կոտորեցին անձինս հինգ հարիւր , եւ առին զամբարեալ ցորեանն եւ զամենայն ստացուածս նորա եւ ապրեցան 'ի նեղութենէ սովոյն. եւ ծածկեցաւ գործ սպանման նոցա զչորս ամիս վասն ձմերնային յեղանակին. եւ 'ի գալ գարնանն լուան ամենայն ազգքն մերձակայ, եւ չար թուեաց եւ տարակուսեցոյց լուրն զբազումս: Եւ ոմանք 'ի բնակչաց աշխարհին առաքեցին 'ի Դամասկոս առ Տանուն ամիրայն Կեսարիոյ, զոր հալածեալ էր Խլիճ ասլան բազում ազգականօք, եւ կոչեցին զնա. եւ եկն եւ էառ զիշխանութիւն Սեբաստիո, եւ էառ 'ի բազմաց զվրէժ ազգականաց իւրոց վասն անողորմ սպանման նոցա: Եւ լուաւ Խլիճ ասլան եւ եկն 'ի վերայ Տանունին 'ի Սեբաստիա. եւ Տանուն յուսացաւ 'ի Նորադինն` կանգնեալ 'ի հիւանդութենէ իւրմէ որպէս յարուցեալ 'ի մեռելոց. եւ անկաւ ահ նորա դարձեալ 'ի վերայ աշխարհի, եւ ժողովեալ բազմութիւն զօրաց գնաց 'ի Սեբաստիա. եւ զարհուրեալ սուլտանին եթող զքաղաքն եւ գնաց: Եւ Նորադինն դարձաւ եւ էառ զՄարաշ եւ զՊեհեսնի եւ զՔեսուն: Եւ լուեալ զայս Խլիճ ասլան, գայ բազմութեամբ յոյժ 'ի վերայ Նորադնին. եւ Նորադինն գնաց ընդ առաջ նորա եւ նստաւ 'ի վերայ Ջահնայ : Եւ եկն սուլտանն եւ նստաւ 'ի միւս կողմանն մերձ առ նմա. եւ երկեան 'ի միմեանց եւ ոչ պատերազմեցան զբազում աւուրս: Եւ անկաւ սով 'ի բանակն երկոցունց եւ բազումք մեռան 'ի սովոյ. եւ յետ բազում աւուրց անցելոց եթող սուլտանն զՏանունն կալ 'ի հնազանդութիւն Նորադնին, եւ արաին սէր եւ դարձան 'ի տեղիս իւրեանց :
       Ասացից փոքր ինչ վասն աղանդոյ միոյ որ երեւեցաւ յաւուրս մեր նախ քան զվախճան Կաթողիկոսին Ներսիսի, որ եղեւ այսպէս: Աբեղայք երկու, անուն միումն Յուսիկ եւ միւսոյն Գէորգ, եւ երէց մի Կարապետ անուն, գնացին 'ի կողմանց Միջագետաց առ սուրբն Ներսէս, եւ մեղադրեցան 'ի նմանէ վասն անկարգութեան համբաւոյ նոցա. եւ ելին 'ի նմանէ տրտմութեամբ, եւ ապստամբեցին եւ գնացին յՈւռհա, եւ սկսան բամբասել զտէր Ներսէս եւ Հայհոյել` եթէ զաղանդն Սիմոնի կախարդի ունի, եւ առնէ արծաթով ձեռնադրութիւն. եւ ինքեանք եղեն Քաղկեդոնիկք , եւ խաբեցին չորս հարիւր տուն յՈւռհայոյ զկնի իւրեանց եւ անուանեցին զնոսա Յուսիկեանք: Եւ լուաւ հայրապետն Ներսէս, եւ գրեաց առ իշխան քաղաքին զի հալածեսցէ զնոսա. եւ իշխանն Ուռհայոյ եհան զնոսա անտի, եւ նոքա գնացին 'ի Հալապ առ Նորադինն, եւ առին անտի համարձակութիւն եւ դարձան: Եւ ես կոչեցի զնոսա առ իս եւ մեղադրեցի, եւ հաստատեցի զնոսա յուղղափառութիւն, եւ առաքեցին զնոսա իմ պատուաւոր արամբք առ տէր Ներսէս, եւ աղաչեցի հաշտել ընդ նոսա: Եւ յորժամ գնացին նոքա, վճարեալ էր տէր Ներսէս 'ի կենաց աստի եւ հասեալ 'ի Քրիստոս 'ի թւին Ասորւոց ՌՆՁԵ (1485) եւ Հայոցն ՈԺԲ (612), յԱստուածածնին ամսեանն 'ի յութ, յաւուր հինգ շաբաթւոջ: Եւ Յուսիկն այն անօրէն դարձեալ եղեւ Քաղկեդոնիկ :
       Իսկ տէր Ներսիսի կայր երկու եղբօր որդի եպիսկոպոսունք, եւ աւագ եղբօր որդին չէր մերձ մահու հօրեղբօրն, եւ կրսերն առեալ զմատանին նորա` քարոզեցաւ Կաթողիկոս: Եւ յորժամ լուաւ զայն աւագն, եկն 'ի կլայն կաթողիկոսութեան, եւ ոչ թողին զնա 'ի բերդն. եւ նա գնաց դարձաւ առ փեսայն իւր առ պարոն Մլեհն. եւ Մլեհն էառ զնա եւ տարաւ առ Նորադինն, եւ նորին օգնութեամբն եմոյծ զնա 'ի Հռոմկլայն. եւ նստաւ յաթոռ հայրապետութեան հօրեղբօրն ` Գրիգոր անուն: Եւ 'ի յաւուր ձեռնադրութեան իւրոյ կոչեաց զմեր եպիսկոպոսունսն զտէր Գրիգորէս Քեսնոյ եպիսկոպոս, եւ զտէր Վասիլիոս Ռաբնայ եպիսկոպոս, եւ պատուեաց զնոսա, եւ կացոյց առընթեր ձեռնադրութեան իւրոյ: Եւ յորժամ ձեռնադրեցաւ առաքեաց առ մեզ երկու եպիսկոպոս ըստ հին սահմանին մերոյ զոր ունիմք 'ի միջի մերում, որ յորժամ Ասորւոց ուղղափառ պատրիարք ձեռնադրի, առաքէ առ Հայոց Հայրապետն զդաւանութիւնն իւր. նոյնպէս եւ Հայոց Կաթողիկոս լեալ, առաքէ առ պատրիարքն Ասորւոց զդաւանութիւնն իւր: Եւ ես ուրախ եղէ եւ խնդացի, զի այր գովելի եւ գիտնական էր. բայց ըստ կանոնաց սակաւ մի մեղադրեցի, թէ յորժամ անուանեալ էր Հայրապետ մի, պարտ էր մնալ 'ի նոյնն: Այլ եւ աղաչեցի զնա` թէ բարձ զկեղտ անուն արծաթառութեան յազգէդ երեւելի եւ հռչակաւոր, եւ ամենեւին անխոտան եւ պարկեշտ` բայց 'ի միոյդ: Եւ յանձն էառ եւ խոստացաւ առնել: Այլ եւ աղաչեցի վասն անուանեալ կաթողիկոսին որ յառաջ քան զնա ազգականին իւրոյ, զի պատուով կալցէ զնա 'ի տեղւոջ ուրեք, զի բազմութեան ազգիդ պարտ է երից եւ չորից հայրապետաց: Եւ զայն եւս խոստացաւ եւ կատարեաց` առաքելով զնա 'ի Լամբռունն` յոլով մասն վիճակի հաւատացեալ 'ի նա, որում անուն էր Գրիգորէս :
       Ի նոյն թուականին ՌՆՁԵ (1485) եւ Հայոցն ՈԺԲ (612), Նորադինն հրաման ետ զօր ժողովել յամենայն աշխարհայն աշխարհաց յԵմանցւոց (Եէմէն ) եւ յԵգիպտացւոց եւ յԱթուրացւոց եւ 'ի Կապադովկացւոց եւ 'ի Հայոց եւ 'ի Միջագետաց, զի բարձցէ զթագաւորութիւնն որ յԵրուսաղէմ զՖռանգացն, եւ զԽլիճ ասլանայ զսուլտանութիւնն: Եւ ինքն հպարտացեալ էր, զբազում ժամս կարդայր եւ աղօթէր լռութեամբ. եւ ոչ տայր ըմպել գինի 'ի բանակին իւր, եւ ոչ ձայն երգոց եւ խաղուց եւ կաքաւչաց լսելի լինէր 'ի զօրս նորա. եւ վասն այսպիսի առաքինութեան ակն ունէր թէ Աստուած խօսի ընդ նմա. զի ասէին խաբեբայք Շէխեր, թէ «Տեսաք զքեզ զի ելանէիր յերկինս ». եւ այլք թէ` «Տեսաք որ հրեշտակ խօսէր ընդ քեզ ». եւ նա հաւատայր նոցա: Եւ մինչ 'ի յայսպիսի միտս հպարտացեալ էր եւ կայր 'ի Դամասկոս Նորադինն, եւ ժողովէին յամենայն կողմանց հեծելոց բազմութեանց առ նա` որոց ոչ էր թիւ, յանկարծակի հարաւ 'ի Տեառնէ եւ մեռաւ` թագաւորեալ ամս քսանեւութ: Եւ առ զթագաւորութիւն Մելիք Սալեհն որդի նորա, եւ ցրուեցան զօրքն յիւրաքանչիւր տեղիս: Եւ թագաւորն Երուսաղէմի (Ամաւրի ) եկն 'ի վերայ Դամասկոսի եւ գերեաց զաշխարհն, եւ խոստացան Դամասկացիքն տալ նմա հարկս իբրեւ զառաջինն, եւ նա ոչ կամէր դառնալ նախ քան զառնուլ քաղաքին. բայց մեղքն քրիստոնէից ոչ ետ թոյլ, զի կալաւ զնա ցաւ մահու, եւ առեալ հարկ 'ի Դամասկոսէ` դարձաւ 'ի յԱքայ եւ անդ մեռաւ` թագաւորեալ ամս երկոտասան, զկնի քառասուն աւուր մահուան Նորադնին. եւ եղեւ տրտմութիւն ամենայն քրիստոնէից մահն նորա: Եւ թագաւորեաց որդի նորա Պաղտինն ամաց հնգետասանից, եւ առաքեաց արար սէր ընդ որդի Նորադնին: եւ յորժամ լուաւ Խլիճ ասլան զմահն Նորադնին, եկն 'ի Սեբաստիա եւ առ զնա եւ զԿոմանա եւ զՆիոկեսարն, եւ ջնջեաց զմնացեալ ազգն Դանիշմապնայ, եւ բարձաւ իշխանութիւն տանն Դանիշմանայ` որ սկսաւ 'ի թուին Ասորւոց ՌՅԿԶ (1366). եւ աստվախճան էառ տեւեալ ամս հարիւր քսան եւ երկու. եւ կացին վեց գլխաւորք զկնի միմեանց: Նոյնպէս ել 'ի Մօսլայ Սեփադինն (Սէյֆ-Իտտին Ղազի ) եղբայրն Նորադնին, եւ առ զՄծբին եւ զՌաղա եւ զԽառան. եւ հնազանդեցաւ նմա եղբօր որդին իւր 'ի Հալպ, եւ դարձաւ եւ եբարձ զեդեալ կանոնք Նորադնին, որ գրեալ էր յամենայն մզգթի վերայ ` մի ըմպել գինի Մսլիմանի. եւ նա հրաման ետ տաշել զգիրն, եւ համարձակ ետ խմել յամենայն տեղիս յայտնապէս :
       Յայսմ ամի Սալահադինն որ տիրեալ էր Եգիպտոսի, տիրեաց եւ իշխեաց ներքսագոյն Արաբիոյ եւ մասին ինչ 'ի Նուբեաց աշխարհէն : Եւ 'ի սոյն ամի բերդեր զոր ունէին Հայք յերկիրն Սասնոց, նեղեալ 'ի Մուփարկնայ ամիրայէն, տուին 'ի Շահի Արմէնն յամիրայն Խլաթայ, զայն որ ունէին 'ի հին ժամանակաց :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԶ (1486) եւ Հայոցն ՈԺԳ (613), սպանաւ իշխանն Կիլիկեցւոց կամօք իշխանաց իւրոց 'ի բերդն, եւ բերին զՌոբէն որդին պարոն Ստեփանէի որ էր 'ի Տարսոն, եւ իշխեաց 'ի վերայ աշխարհին: Եւ չարչարեաց եւ սպան զսպանողսն հօր եղբօր իւրոյ, զի ասեն թէ սպանին եւ արկին շանց. եւ վասն այսր նախատանաց ոչ կարաց ներել նոցա :
       Եւ 'ի նոյն ամի ել Սալահանդինն յաշխարհէն Եգիպտոսի եւ եկն 'ի Դամասկոս 'ի պատճառս օգնութեան Մելիք Սալէհին, եւ առ զԴամասկոս եւ գնաց 'ի Հալպ. եւ զարհուրեցաւ Մելիքն 'ի նմանէ. եւ նա առաքեաց առ նա եւ ասէ. «Ես քո ծառայ եմ, եւ եկեալ եմ յօգնութիւն տեառնդ իմոյ` կալ ընդէմ թշնամեաց քոց»։ Եւ ոչ հաւատաց նմա, եւ ոչ եբաց զքաղաքն նմա. եւ նա դարձաւ 'ի Հալպայ եւ էառ պատերազմաւ զՀամս եւ զՀամայ, եւ եհան զՖռանգ ծառայսն որ 'ի Դամասկոս եւ վաճառեաց դիւրագին: Եւ ետ բերել ոսկի բազում 'ի Մսրայ, եւ կուտեաց զօրս բազում: Եւ Սեփադինն լուաւ զժողովիլն Սալահադնին, եւ եկն 'ի վերայ նորա խրոխտանօք, եւ կոչէին զնա շուն կատաղեալ որ հաջէ 'ի տէրն իւր. եւ փութային 'ի գալն զի մի ' փախիցէ 'ի նոցանէ. եւ նա առաքէր առ նա եւ ասէր. «Մի ' կռուիք, մէկ մարդիկ եմք եւ մէկ հաւատ, եւ հնազանդ եմ ձեր»։ Եւ ոչ լուան նմա, այլ չոգան բախեցան 'ի վերայ նոցա. եւ նոքա մարտեան ընդ նոսաա, եւ սկսան կոտորել զզօրսն Սեփադինին, եւ փախեան յերեսաց նոցա: Եւ յորժամ ետես Սալահադինն թէ յաղթեցան Մօսլցիքն, արգել զզօրս իւր 'ի կոտորելոյ զնոսա, եւ ասէ. «Խնայեցէք զի մէկ ազգ եմք »: Եւ անց 'ի մէջ նոցա եւ արգելեաց զզօրս իւր, եւ զմբռնեալ ծառայսն հանգոյց եւ ազատեաց. եւ վասն այսորիկ անկաւ ահ եւ երկիւղ 'ի վերայ ամենեցունց: Մանաւանդ զարհուրեցաւ Մելիք Սալէհն եւ եհան զՖռանգ ծառայսն եւ վաճառեաց սակաւու, զկոմսն Տրապօլեաց ութսուն հազար դահեկանի, զՋօշլին որդի Ջօշլնին յիսուն հազար, զՌնաղտ բրինձն հարիւր հազար : Եւ արար սէր ընդ Անտաք զի օգնեսցեն նմա :
       Իսկ Սեփադինն դարձեալ արար ժողով եւ ա'ռ ընդ իւր զտէրն Մերտինայ եւ զՀարսն-Քէբոյն, եւ եկն 'ի վերայ Սալահադնին վաթսուն հազարաւ: Եւ Սալահադինն ունէր երկոտասան հազար, եւ առաքեաց առ Սեփադինն եւ ասէ. «Մի ' գար 'ի վերայ իմ եւ մի ' կռուիր ընդ իս. զի ինձ չէ անարգանք թէ յաղթիմ 'ի յիմ տեառնէդ. բայց քեզ մեծ կորանք է` թէ յաղթիս 'ի ծառայէ քումմէ». եւ ոչ լուաւ նմա: Իսկ ապա Սալահադինն գաղտ խօսեցաւ ընդ ամիրայսն խոստանալով նոցա բարի առնել. եւ յորժամ խմբեցաւ պատերազմն, դարձեալ զօրացաւ Սալահադինն եւ պարտեցաւ Սեփադինն, եւ փախեան առաջի նոցա. եւ Սեփադինն նստեալ յուղտ փախեաւ 'ի Մօսլ. եւ Սալահադինն ա'ռ զՄնբէճ, եւ եկին 'ի հնազդանդութիւն նմա տէրն Անթափայ եւ Թլբաշարայ: Եւ գնաց 'ի յԱզազն եւ կռուէր 'ի վերայ նորա, եւ ելին յանկարծակի Հաշիշիքք 'ի վերայ նորա եւ խոցոտեցին զնա եւ ոչ մեռաւ . եւ ինքն սպան զնոսա, եւ առաքեաց զօր 'ի վերայ Հաշիշեացն, եւ գերեաց զերկիրն նոցա, եւ զԱզազն էառ պատերազմաւ եւ գնաց նստաւ 'ի վերայ Հալպայ: Եւ առաքեցին Հալպցիքն առ Ֆռանգն, եւ եկն Ռնաղտն որի վաճառեցաւն եւ կոտորեաց ՚ի զօրացն Սալահադնին, եւ արար զնա փախստական, եւ Սալահադինն դարձոյց զԱզազն ՚ի Հալպ, եւ ինքն գնաց յԵգիպտոս:
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԷ (1487) եւ Հայոցն ՈԺԴ (614), մեռաւ Նաջբադինն (Նէճմ-էտին ) տէրն Մերտինոյ` կեցեալ իշխան ամս քսանեւերկու, այր բարի եւ քաղցր ՚ի վերայ քրիստոնէից. եւ առ զիշխանութիւնն Խուտբդտի որդի նորա :
       Ի սոյն ամի վարազ մի եհար զթագաւորն Յունաց ՚ի յորս եւ համբաւեցաւ թէ մեռաւ անտի. եւ Խլիճասլտն ասպատակեաց յաշխարհն նորա եւ գերեաց զբազումս: Եւ թագաւորն ողջացաւ ՚ի խոցոյն եւ առեալ զօր բազում յոյժ, եւ կային առ նմա յորդւոցն Դանիշմանայ փախուցեալ առ նա, արար նոսա զօրագլուխս, եւ առաքեաց առ նա յառաջագոյն, եւ ասէ. «Դարձս զհայրենիսն Դանիշմանեանց առ տէրս իւրեանց` որ կան առ իս». եւ ինքն զհետ դեսպանացն չոգաւ, եւ կոտորեաց զբազումս ՚ի Թուրքացն: Եւ Թուրքն Ուճին գնացին ծածկատէս ընդ կողմն հիւսիսոյ եւ գերեցին ՚ի Յունացցն հարիւր հազար կին եւ տղայ` բաց ՚ի յարանցն զոր սպանին: Եւ լուեալ զայն թագաւորին Յունաց, խնդրէր լսուլտանն եւ վարէր զնա առաջի իւր, եւ ոչ կարէր դիպիլ նմա սուլտանն. եւ թագաւորն Յունաց ետ յիսուն հազար հեծեալ յոմն յորդւոցն Դանիշմանայ, եւ առաքեաց զնա ՚ի վ երայ Նիոկեսարու, եւ Թուրքերն արարին խաբէութիւն, եւ գրեցին թուղթ ՚ի դիմաց քրիստոնէիցն եւ ձգեցին ՚ի դուրս, եւ էր գրեալ թէ` «Դանշմանդ այդ զոր եդեալ էլ ձեզ առաջնորդ, կամի մատնել զձեզ ՚ի ձեռն Թուրքաց»։ Եւ լւեալ զայս հաւատացին եւ սկսան փախչիլ. եւ ելեալ զկնի նոցա կոտորեցին զբազումս եւ սպանին զմիւս զօրագլուխն որ էր քոր որդի թագաւորին: Եւ յորժամ գնացին առ թագաւորն, սրտմտեցաւ յոյժ, եւ գնաց զայրացմամբ եւ եմուտ ՚ի մէջ Թուրքացն մերձ ՚ի Կօնն (Իկոնիոն ), իջաւ ՚ի ձորակի միում ՚ի մէջ երկուց լերանց դժուարագունից, եւ պատեցան զնոքօք Պռի Թուրքմանք յոլովութիւն բազում յոյժ, եւ պաշարեցին զնոսա աւուրս հինգ, եւ խոցոտէին զնոսա գլօք քարանցն եւ նետիւք ՚ի տուէ եւ ՚ի գիշերի, եւ սպանին ՚ի նոցանէ հազարս եւ բիւրս` մարդ եւ գրաստ, եւ առին զռոճիկս նոցա հարիւր հազար բեռնաւոր ձի. եւ երկեան յոյժ, եւ տկարացան եւ առաքեցին առ սուլտանն եւ ետուն երեք քաղաք զոր ինքեանք շինեալ էին, եւ խնդրեցին սէր, եւ աղաչեցին զի զերծուսցէ զնոսա ՚ի նեղութենէ անտի: Եւ կամեցաւ սուլտանն, եւ առաքեաց երեք ամիրայ հեծելօք` հանել զնոսա անտի եւ տանել ՚ի Կոստանդինուպօլիս խաղաղութեամբ: Եւ եկեալ առնոսա ամիրայքն ՚ի գիշերի եւ հալածեցին զԹուրքմանսն եւ հանին զնոսա անտի, եւ յուղի անկեալ գնային: Եւ Թուրքմանն երթայր աստի եւ անտի, եւ անարգէին զսուլտանն զի արար սէր ընդ նոսա` որ պաշարեալ էին ՚ի ձեռս նոցա, եւ հետզհետէ բախէին յանկարծակի եւ սպանանէին , եւ յափշտակէին. այլ եւ ՚ի հեռաստանէ նետաձիգս լինէին եւ սպանանէին: Եւ Յոյնք ասէին ընդ ամիրայսն որ տանէին զնոսա, թէ` «Ի ձէ՞նջ է ծախումն մեր` թէ յափականչացդ: » Եւ նոքա երդնուին թէ` «Ոչ է ՚ի մէնջ, այլ անհաւանք եւ վայրենամիտք են եւ ոչ լսեն մեզ»։ Եւ մինչ ՚ի Կոստանդինուպօլիս պակասեաց ՚ի նոցանէ քսան հազար այր: Եւ այսպէս պակասեալ ՚ի զօրաց եւ լի ամօթով գնաց Մանիլն յերկիր իւր, այն որ ջանայր երեւելի պատերազմաւ յաղթել աշխարհի, եւ իմանալի խորհրդով` ուղղափառաց եկեղեցւոյ: Յետ այնորիկ առաքեաց գանձս բազումս առ սուլտանն, եւ գնեաց զկենդանի մնացեալսն ՚ի զօրաց իւրոց որ կային ՚ի գերութեան. եւ եղեւ այս ՚ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԸ (1488) եւ Հայոցն ՈԺԷ (617) :
       Զայսու ժամանակաւ քրիստոնեայք որ կային ՚ի Մելտինի` անկան ՚ի մեծ նեղութիւն յերկուց պատճառաց, ՚ի սովոյ եւ ՚ի չարութենէ, եւ ՚ի խիստ բարուց ամիրային իւրեանց` որ մնացեալ էր յազգէն Դանշմանայ. եւ ազդ արարին նոցա եկեղեցականքն, եթէ թշուառութիւն այս ՚ի մեղաց է. զի կատարեալ է բանն Տեառն առ մեզ որ ասէ թէ` «Խառնակեցան ընդ հեթանոսս եւ ուսան զգործս նոցա, եւ եղեւ նոցա ՚ի գայթակղութիւն»։ Արդ եկայք դարձցուք ՚ի չարեաց մերոց , եւ աղաչեսցուք զերեսս ողորմածին Աստուծոյ, զի սպառեցաք, պակասեցաք, իսպառ ջնջեցաք: Եւ լուան ժողովուրդքն եւ սկսան պահել եւ աղօթել արտասուօք, եւ հսկել եւ պաղատել առ Աստուած: Եւ դադարեաց Տէր ՚ի բարկութենէ իւրմէ, եւ էարկ ՚ի սիրտ ամիրային եւ զղջացաւ ՚ի գործս իւր. եւ առաքեաց առ սուլտանն եւ ա'ռ ՚ի նմանէ գանձս եւ ետ ՚ի նա զՄելտինի, եւ ինքն ել եւ գնաց ՚ի Խարթբերդ. եւ եղեւ մեծ դիւրութիւն քրիստոնէից եւ առատութիւն հացի, եւ ամենայն իրաց ընդարձակութիւն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՁԹ (1489), ել Սալահադինն յԵգիպտոսէ երեսուն հազար հագած հեծելով, զատ ՚ի սոսկականացն եւ ՚ի հետեւակացն, եւ յիսուն եւ երկու հազար բեռնակիրս զինաբարձս զկնի իւր: Եւ եկն ՚ Պաղեստինէ , եւ կալաւ Ֆռանգ մի եւ զենեաց եւ արեամբ նորա լուացաւ աղօթից` եւ աղօթեաց, եւ պատրաստեցաւ պատերազմի եւ աւերման երկրին: Իսկ թագաւորն Երուսաղէմի Պաղտինն (Դ ) ժողովեաց զսակաւ զօրսն իւր, եւ առաջի նոցա անկաւ ՚ի վերայ երեսաց իւրոց ընդդէմ արեւելից. արարին եւ զօրքն նոյնպէս. եւ լացին եւ կարդացին առ Տէր սրտի մտօք. եւ երդուանք զօրքն առաջի Աստուծոյ եւ առաջի թագաւորին ոչ դարձուցանել թիկունս ՚ի թշնամեաց, այլ մեռանել յօժարութեամբ ՚ի վերայ սուրբ Եկեղեցւոյ . եւ գնացին ՚ի վերայ նոցա: Եւ յորժամ տեսին զբազմութիւն …նացն եւ հայեցան ՚ի սակաւութիւն իւրեանց, իջան դարձեալ յերիվարացն, եւ մոխրամած երեսօք արտասուեցին եւ պաղատեցին առ Տէր, եւ կազմեցան պինդ հաւատով, եւ դիմեցին ՚ի վերայ նոցա իբրեւ զարծուիս յերամս կաքապւաց: Եւ տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուածն քրիստոնէից եհան հողմն մրրեալ զհետ նոցա ընդդէմ երեսաց Այլազգեացն, եւ թափէր զնոսա յերիվարացն, եւ դարձուցանէր զնոսա ՚ի փախուստ առաջի նոցա. եւ նոքա կոտորէին զնոսա յանխնայ եւ ոչ ապրեցուցանէին ՚ի նոցանէ: Եւ փախեան եւ ցրուեցան Այլազգիքն ընդ կողմն հարաւոյ յանապատն, եւ յառաւօտէ մինչեւ ՚ի մտանել արեգականն ոչ դարձան ՚ի նոցանէ: Նոյնպէս եւ ՚ի վաղիւն, եւ մինչեւ ՚ի հինգ օրն երթային եւ գտանէին ՚ի նոցանէ լքեալ ՚ի սովոյ եւ թաքուցեալս. եւ առին զամենայն ծանրութիւն ռոճկաց նոցա եւ զկահ եւ զկարասի, եւ լցան եւ փարթամացան. եւ ուրախ արար Տէր զհաւատացեալս իւր, եւ ՚ի համբաւս յայս եբեկ զմէջս … նացն: Իսկ Սալահադինն յոյժ սակաւուք անկաւ ՚ի Մսր, եւ զգեցաւ սեաւ, եւ փակեցաւ ՚ի տան խաւարի աւուրս բազումս :
       Եւ ՚ի սոյն ամի ամիրայն որ կայր ՚ի Հերիմն, կասկածեաց ՚ի Հալպայ թէ Խորհեցան նմա չարիս` սպանանել զնա. եւ խօսեցաւ ընդ բրինձն Անտաքոյ, եւ պահանջեաց ՚ի նմանէ երդումն զի մի ' հանցէ զնա ՚ի բերդէն, եւ կացցէ նմա ՚ի հնազանդութիւն. եւ երդուաւ նմա ՚ի խաչն եւ յԱւետարանն: Եւ ամիրայն դարձաւ ՚ի Հալպայ եւ ապստամբեաց եւ եղեւ ընդ Անտաքու: Բայց յետոյ զղջացաւ բրինձն, եւ ստեաց երդմանն, եւ եբեր աղաչանօք Ռոբէն Կիլիկիոյ իշխանն, եւ գնաց ՚ի վերայ Հերմին. եւ ոչ ետ Տէր ՚ի ձեռս նորա վասն ստութեան նորա, այլ բազումք անկան ՚ի զօրացն Ֆռանգաց եւ դարձաւ ամօթով, եւ զՀերիմն դարձուցին ՚ի Հալպ` առեալ երդումն ՚ի նոցանէ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՂ (1490) եւ Հայոցն ՈԺԷ (617), եւ ժողովեցան Ֆռանգք ՚ի Պաղեստինէ, եգւ գնացին ՚ի վերայ Յորդանանու իջան , եւ սկսան շինել անդ քաղաք ՚ի տեղին որ կոչի անց Յակոբայ, զի նովաւ առցեն զԴամասկոս: Եւ լուաւ Սալահադինն, եւ ժողովեաց դարձեալ զօրս եւ եկն ՚ի Դամասկոս: Եւ զի ամիրայն Բալբաքու որ կոչի Արեգական քաղաք, որ է Իլուպօլիս, ապստամբեալ էր, գնաց ՚ի վերայ, եւ երդմամբ եւ սիրով եւ խոստմամբ առ զնա եւ զօրացաւ: Եւ գնաց ՚ի վերայ նոր քաղաքին, զոր շինեալ էին Ֆռանգք. եւ զօրքն Ֆռանգաց մինչեւ 'ի գալն Սալահադնին` լսեցին զհամբաւ գալոյ նորա, եւ գնացին ընդդէմ նորա եւ փախուցին զնա մինչեւ ՚ի Դամասկոս. եւ եկն զօրն Ֆռանգաց մինչեւ ՚ի դուռն Դամասկոսի, եւ գերեաց զերկիրն: Եւ Սալահադինն քաջալերեալ ելաւ զհետ նոցա, եւ կալաւ ՚ի նոցանէ հարիւր Փրեր. եւ դարձեալ սրտապնդեալ չոգաւ ՚ի վերայ քաղաքին զոր շինէին` եւ կալաւ ՚ի նոցանէ հարիւր Փրեր, եւ պաշարեաց զքաղաքն եւ յաղթեաց նոցա, եւ ընկէր հուր ՚ի քաղաքն եւ սկսաւ այրիլ. եւ կային անդ հինգ հարիւր Փրեր Մեստրաւն իւրեանց: Եւ նոքա յորժամ տեսին թէ պարտեցան եւ յաղթեցան, ընկեցին զանձինս ՚ի հուրն եւ ՚ի գետն` զի մի ' անկցին ՚ի ձեռս …նացն եւ զմնացեալսն ՚ի նոցանէ կոտորեաց Սալահադինն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԱ (1491) եւ Հայոցն ՈԺԸ (618), մեռաւ թագաւորն Յունաց Մանիլն` թագաւորեալ ամս երեսուն եւ եւթն, եւ առ զթագաւորութիւնն Ալէքս (Բ ) որդի նորա ամաց երկոտասանից. եւ երկոտասան իշխան կարգաւորէին զթագաւորութիւնն: Եւ մայր նորա եղեւ հաւատաւոր, բայց ընդ ձեռամբ ունէր զտունս գանձուցն. եւ յետոյ անկաւ ՚ի պոռնկութիւն ընդ մի յիշխանացն երկոտասանից, եւ յայտնեցաւ գործն, եւ խորհեցան մետասան իշխանքն սպանանել զմայրն եւ զորդին, եւ դնել թագաւոր զդուստր Մանիլին, որ էր յառաջին կնոջէն յօրինաւորէն, եւ ոչ կարացին: Եւ լուան մայրն եւ որդին, եւ ջանացին ըմբռնել զնոսա. եւ փախեան մետասան իշխանքն յեկեղեցին մեծ. եւ զեւթն օր կալաւ ամբոխ զքաղաքն, եւ սկսան ծեծել զեկեղեցին փելիկոնաւն . եւ յետ եւթն աւուր էառ զնոսա յերաշխի Պատրիարքն, եւ եհան յեկեղեցւոյն եւ տարաւ յարքունիսն, զի կայցեն ՚ի խաղաղութեան եւ յանհոգութեան, զի առեալ էր երդումն ՚ի նոցանէ: Իսկ թագաւորն եւ մայրն ստեցին երդման եւ հանին զաչս նոցա : Եւ բարկացաւ Պատրիարքն Թէոդորոս (Թէոդոս ) անուն եւ անէծ զքաղաքն, եւ ինքն ելաւ եւ գնաց ՚ի քաղաքէն. եւ անմտութեամբ արար անիծելով զքաղաքն եւ զանմեղսն. որ եւ ութ ամիս պատարագ ոչ մատեաւ ՚ի նմա, եւ մեռեալ ոչ հաղորդեցաւ եւ թաղեցաւ :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԲ (1492) եւ Հայոցն ՈԺԹ (619), եղեւ պատերազմ ընդ սուլտանն եւ ընդ Նորադինն ընդ տէր Տարսնքէփոյ եւ Քեսնոյ, զի ատեաց Նորադինն զդուստրն սուլտանայ որ էր կին նորա, եւ յուսացաւ ՚ի Սալահադինն: Եւ սուլտանն չոգաւ քակեաց զՔեսուն. եւ ելեալ Սալահադինն ընդդէմ սուլտանայ առնուլ զվրէժ Նորադնին, եւ Հասան ամիրայն իմաստուն բանիւք արար խաղաղութիւն եւ ոչ կռուեցան, եւ դարձան խաղաղութեամբ ՚ի տեղիս իւրեանց :
       Ի սոյն ամի ամիրայն Ուռհայոյ եւ Խառանայ ապստամբեաց ՚ին Մօսլցոյն եւ հնազանդեցաւ Սալահադնին, եւ այսու պատճառաւ եղեւ Միջագետք Սալահադնին. զի ժողովեցան Մօսլցիք եւ ոչ իշխեցին կռուել ընդ Սալահադնին, եւ հնազանդեցան նմա. եւ գնաց Սալահադինն եւ էառ զԱմիթ, եւ ետ զնա Նորագնին զի խոստացեալ էր նմա :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԳ (1493) եւ Հայոց ՈՒ (620), մեռաւ Մելիք Սալեհն տէրն Հալպայ. մեռաւ եւ Սեփադինն տէրն Մօսլայ, եւ տուաւ Հալպ եւ Մօսլ ազգին Սեփադնին. եւ Ազադինն ետ զՀալպ եղբօր իւրում, եւ էառ ՚ի նմանէ զՍնճարն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԴ (1494) եւ Հայոց ՈՒԱ (621), Անդրոնիկոսն անօրէն, սպանողն պարոն Ստեփանէի, որ շրջեցաւ չարութեամբ ՚ի տեղիս տեղիս, եմուտ այժմ խաբէութեամբ ՚ի Կոստանդինուպօլիս, որպէս թէ գնայ ՚ի հնազանդութիւն եւ ՚ի խնամակալութիւն թագաւորին տղայոյ. եւ ապա, յայտնի արար զչար կամսն չարածերն այն, եւ հալածեաց զՓռանգսն զոր եգիտ ՚ի քաղաքին. եւ խեղդեաց ՚ի ծովն զմայրն եւ զտղայն իւր, եւ սպան հազար այր յիշխանացն Յունաց, եւ չորեքտասան հազար գիւղ եւ վանք աւերեաց ՚ի Յունաց. եւ առ զկին Ալէքսին իւր ՚ի կնութիւն. հալածեաց զՓռանգսն զոր եգիտ ՚ի քաղաքին եւ ՚ի գաւառին, եւ ինքն թագաւորեաց: Եւ խորհեցաւ սպանանել զՓսիկոս իշխանն մեծ, որ էր յազգէ թագաւորացն, եւ առաքեաց կոչեաց զնա. եւ ոչ կամեցաւ գնալ, զի ազդեցաւ նմա խորհուրդ թագաւորին: Եւ թագաւորն առաքեաց զզօրագլուխն իւր բերեալ զնա. եւ նա քամեաց զթուրն եւ եհար զզօրապետն եւ սպան զնա: Եւ ինքն երթայր յեկեղեցին, եւ սուրն արիւնոտ ՚ի ձեռին իւրում եւ աղաղակէր. «Տեսէք եւ լուարուք ազգք եւ հասակք ամենայն, զի ջնջել կամի Անդրոնիկոս զթագաւորութիւնս Յունաց»։ Եւ լուան զայս, եւ ժողովեցան յեկեղեցին իշխանք եւ զինուորք եւ ամբոխ քաղաքին, եւ ամենեքեան խոցեալ էին յԱնդրոնիկեայ եւ բարկութեամբ կային ընդ նմա. եւ ասացին ցՓսիկն (ցԻսահակն). «Թագաւորեա դու ՚ի վերայ մեր, եւ անցցէ մրրիկս այս»։ Եւ փութացուցանէին զՊատրիարքն օծել զնա թագաւոր. եւ քարոզեցաւ ընդ քաղաքն: Եւ լուաւ Անդրոնիկոս եւ եմուտ ՚ի նաւ եւ փախեաւ. եւ հասեալ նմա դարձուցին. եւ ՚ի բերելն պատառ պատառ կոտորէին զնա, եւ բերեալ ՚ի քաղաքն այրեցին զնա հրով ՚ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԷ (1497):
       Իսկ ՚ի թուին Ասորւոց ՌՆՂԳ (1493) եւ Հայոցն ՈՒԳ (623), իջաւ Սալահադինն եւ ամենայն ամիրայքն միջագետաց ՚ի վերայ Քարաքոյ . եւ ժողովեցան Փռանկք, եւ գնացին փախուցին զնոսա եւ ամրացուցին զքաղաքն :
       Ի սոյն ամի թագաւորն Երուսաղէմի Պաղտինն (Դ ) անկաւ ՚ի ցաւս գոդութեան , եւ արար իւր փոխանորդ զքորորդին իւր տղայ, ասէին եւ նմա Պաղտին. եւ յետ սակաւ աւուրց մեռաւ, եւ թագաւորեաց տղայ Պաղտինն :
       Ի սոյն ամի գնաց Սալահադինն ՚ի Մուփարկինն եւ առ զնա. եւ դարձեալ գնաց ՚ի Մօսլ, եւ ոչ կարաց առնուլ զնա. բայց յոյժ նեղեաց զնոսա, մինչեւ երդուան նմա որ տան մնա հեծել եւ կացցեն ՚ի հնազանդութիւն :
       Եւ ՚ի նոյն ամի մեռան Նորադինն եւ Խուդբադինն տէրն Ամթայ եւ Մերտնայ, որ էին ազգականք միմեանց յԱրթուխեաց անտի. զի բազում եկեղեցիս քակեաց Նորադինն ՚ի յԱմիթ, վասն որոյ եւ հարաւ բարկութեամբ ՚ի Տեառնէ, եւ էառ զիշխանութիւնն հարճորդին իւր Խուդբադինն , եւ զՄերտինն էառ Հասամադինն որդին Խուդբադնին: Եւ ՚ի մեռանելն Նորադնին, Ումդդինն տէրն Բալուայ էառ զԽարթբերդ :
       Եւ յայսմ ժամանակի մեռաւ ամիր Միրանն տէրն Խլաթայ, որ էր այր բարեմիտ եւ ողորմած առ աղքատս եւ կարօտեալս, եւ բազում դիւրութիւնս առնէր եկեղեցեաց եւ քրիստոնէից. եւ յետ մահուան սորա էառ զտեղի նորա Բակտամուր (Պէք-թիմուր ) ծառայն իւր :
       Եւ ՚ի սոյն ժամանակս բրինձն Անտաքոյ արար սէր ընդ Սալահադնին, եւ նենգիւ որսաց զՌոբէն զտէրն Կիլիկիոյ, եւ ըմբռնեաց զնան եւ եդ ՚ի բանտի. եւ եմուտ ՚ի Կիլիկիա եւ յամեաց ամառն մի բովանդակ, եւ ոչինչ կարաց առնել նմա, զի պարոն Լեւոն եղբայր նորա իմաստապէս վարէր զիշխանութիւն երկրին: Եւ բրինձն ել ամօթով յերկրէն. բայց յետոյ տուին կամաւ իւրեանց ոսկի եւ զԹիլն եւ զԱտանա, եւ հանին ՚ի բանտէ զՌոբէն. որ եւ յետ այնորիկ առին զտեղիս իւրեանց եւ արհամարհեցին զբրինձն :
       Յայսմ ժամանակի եղեւ պատերազմ ՚ի մէջ Թուրքաց եւ Քրդաց, եւ յերկարեաց շմորն զամս ութ զկնի միմեանց. եւ էր պատճառն այսպիսի: Թուրքմանքդ որ խորանօք եւ բացօթեայք շրջին, եւ զձմեռնային յեղանակն գային խորանօք իւրեանց ՚ի կողմն հարաւոյ սակս կակղութեան օդոյն, եւ զամառնային ժամանակն ելանէին ՚ի կողմն հիւսիսոյ վասն բարեխառն եւ անխորշակ օդոյն. եւ ՚ի գնալն եւ ՚ի դառնալն գողանային զնոսա Քրդերն եւ զօրանային: Եւ յայսմ ամի գտին երկու հարիւր Քուրդ դարանեալ յերկիրն Շպղթնայ վասն վնասու, եւ սպանին զնոսա. եւ վասն այսորիկ ժողովեցան տասն հազար Քուրդ, եւ Թուրքմանքն կրկին քան զնոսա, եւ եղեւ կռիւ մեծ յերկիրն Շպղթանայ, եւ յաղթեցաւ Քուրդն եւ իսպառ կոտորեցան: Եւ յետ այսորիկ ձայն ետուն դարձեալ ազգն Քրդաց, եւ ժողովեցան ՚ի կողմանցն Մծբնայ եւ ՚ի Տուրաւդնայ երեսուն հազար, նոյնպէս եւ Թուրքմանքն առանց թուոյ. եւ կռուեցան մերձ Մծբնայ. եւ դարձեալ զօրացաւ Թուրքմանն եւ կոտորեցին զՔուրդն հարուածս մեծամեծս յոյժ, եւ իսպառ սատակեցին զնոսա. եւ բնացին առին զբանակետղս նոցա: Եւ վասն այսորիկ հատաւ ազգն Քրդաց ՚ի Միջագետաց. քանզի սակաւ զերծեալք անկան յերկիրն Կիլիկեցւոց եւ յամուր տեղիս ուրեք ուրեք :
       Բայց քրիստոնէից ոչ մեղանչէին Թուրքմանքն, մինչեւ գտան զոսանս Քրդեր թագուցեալ ՚ի տունս քրիստոնէից, եւ այսու պատճառաւ սկսան նեղել զքրիստոնեայսն ՚ի տեղիս տեղիս: Եւ էառ Թուրքմանն զԱրապթիլն եւ զԹլպսմէ . կոտորէին եւ վաթիցեն յո եւ կամիցին : Եւ արարին այնպէս, եւ ետուն զքաղաքն. եւ որ ոչ կարաց գնել զանձն իւր, մնաց անդէն ՚ի ծառայութեան: Եւ ոչ ոք էր բաւական ժուժալ արտասուացն զոր հեղուին քրիստոնեայքն յելանելն յաստուածընկալ քաղաքէն. եւ որ մնացին ՚ի տեղն` էին թուով քսան հազար արք եւ կանայք. եւ ՚ի նոցանէ չորս հազար ծերս եւ պառաւունս ազատեաց Սալահադինն, եւ եօթն հազար տղայս արու եւ էգ բաժանեաց զօրաց իւրոց. եւ հինգ հազար երիտասարդս առաքեաց ՚ի Մսր գործել աղիւս ՚ի շինութիւն պարսպաց, եւ հինգ հազար եթող յԵրուսաղէմ շինել զպարիսպ նորա: Եւ զՏաճարն լուացին արեամբ քրիստոնէից, եւ դարձեալ լուացին վարդաջրով. եւ եդին սահման ոչ մտանել ՚ի նա քրիստոնէից, եւ որ մտանէ ` մեռանի: Եւ արար զտաճարն Յարութեան ընդ հարկաւ, զի որ մտանէ` տացէ կարմիր մի: Եւ դարձաւ գնաց Սալահադինն ՚ի վերայ Սրոյ (Տիւրոս ): Եւ եկն յաւուրսն յայնոսիկ կոմս մի Մարգիս անուն , այր հզօր եւ իմաստուն, եւ ՚ի ձեռն նորա փրկեցաւ Սուր: Եւ Սալահադինն գնաց եւ էառ զՍայդա եւ զՊէրութն եւ զՃէպէլն եւ զԹպնին, եւ տիրեաց նոցա :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՇ (1500) եւ Հայոցն ՈՒԷ (627), էառ Սալահադին զՇաւպաք եւ զՔարաք որ ՚ի վերայ ծովուն . եւ գտան ՚ի Քարաք քարայր մի մեծ յոյժ` լցեալ թերապարզ արծաթով, որ հալ մի պակաս էր առ ՚ի սրբել զնա ամենեւին, եւ ոչ կարացին ՚ի պէտս առնուլ զնա, եւ ոչ գտաւ արուեստաւոր այնպիսի որ գիտէր զհանգամանս նորա: Եւ անտի դարձաւ եւ եկն եւ էառ զԼատիկն եւ զՃէպէլէ եւ զՍեհունն եւ զՊաղրաս եւ զԴարապսակն :
       Եւ ՚ի սոյն ամի որդին Խլիճ ասլանայ ժողովեաց զօր պատերազմել ընդ հօրն. զի Հասան զօրապետն սուլտանայ զայրացուցեալ էր զսուլտանն ՚ի վերայ որդւոյն. եւ յորժամ կամէին դիպիլ միմեանց պատերազմաւ, Վարհամ շահն փեսայ սուլտանին, տէրն Եզնկային, անցաւ ՚ի մէջ եւ արար խաղաղութիւն. եւ բազումք որ ընդ որդւոյն էին, ամաչեցին ՚ի ծերութենէ սուլտանին, եւ խափանեցաւ պատերազմն. բայց յետոյ սուլտանն կոտորեաց ՚ի Թուրքէն որ միաբանեալ էին ընդ որդւոյն` չորս հազար անձինս, եւ զՀասան զօրապետն սպանին Թուրքն: Եւ ՚ի նոյն ամի տիրեաց Մելտինոյ մի ՚ի յորդւոցն սուլտանայ, որում անուն էր Խայսր շահ Ազադին :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՇԱ (1501) եւ Հայոցն ՈՒԸ (628), շարժեցաւ տունն Փռանգաց, եւ եկին ընդ ծով առանց թագաւորի բազմութիւն ազգաց յոյժ, եւ իջան ՚ի վերայ Աքայոյ, եւ պատերազմեցան ընդ քաղաքն , եւ ոչ կարէին առնուլ զնա, զի կային անդ հարիւր հազար պատերազմող. եւ Սալահադինն ոչ իշխէր պատերազմիլ ընդ նոսա: Եւ շինեցին Փռանգքն տունս բազումս եւ եկեղեցիս եւ չորս հազար ջաղացս: Յետոյ եկն եւ թագաւորն Ալամանաց ՚ի վերայ Կոստանդինուպօլիս եւ պատերազմեցաւ ընդ նոսա, եւ ապա յետոյ արար ընդ նոսա սէր, եւ անց յայսկոյս. եւ եկին ընդ անջուր եւ ընդ դժուար ճանապարհ պառաջնորդութեամբ: Յունաց, եւ կուտեցան ՚ի վերայ Թուրքմանք եւ կոտորեցին զբազումս: Եւ սուլտանն արար սէր, եւ ետ նոցա ճանապարհ, եւ եկին ՚ի Սելեւկիա. եւ անդ թագաւորն նոցա խեղդեցաւ 'ի գետն, եւ բերաւ մարմին նորա յԱնտաք : Յետոյ եկին երկու թագաւոր այլ եւ գնացին յԱքայ եւ առին գերի բազում. եւ ապա խնդրեցին ՚ի Սալահադնէն փոխել զծառայսն որ ՚ի դամասկոս զՓռանգսն` ընդ ծառայսն զոր նոքա ունէին. եւ Սալահադինն ոչ կամեցաւ: Եւ ապա հանին Փռանգքն քսան եւ հինգ հազար ծառայս եւ կոտորեցին, եւ կուտեցին ՚ի վերայ միմեանց, եւ արարին ՚ի վերայ աղօթս` որպէս եւ արար Սալահադինն. եւ եդին զքորորդին Անկլիթեր (Անգղիոյ) թագաւորին կոմս Աքայոյ, եւ արարին խաղաղութիւն ընդ Սալահադնին. զի եհաս համբաւ ինչ յերկրէն իւրեանց եւ դարձան եւ գնացին: Եւ Սալահադինն շինեաց զպարիսպն Երուսաղէմի ամրագոյն քան զառաջինն :
       Ի թուին Ասորւոց ՌՇբ (1502) եւ Հայոց ՈՒԹ (629), եղեւ հալածական յորդւոց իւրոց Խլիճ ասլան, եւ ժողովեցին զնա Կօնացիքն (Իկոնիացիք ) առ իւրեանս. եւ աւագ որդի նորա ամբարձ զգլուխ իւր յԱղսարայն , եւ անհամբեր եղեալ հայրն ժողովեաց ըստ կարի զօրս գնալ ՚ի վերայ որդւոյն, եւ ՚ի ճանապարհին հիւանդացաւ եւ մեռաւ, եւ դարձուցին զնա ՚ի Կօնն: Եւ էր ընդ նմա որդի մի կրտսեր, զոր եդին ՚ի տեղի հօրն. եւ Խլիճ ասլան մեռաւ ՚ի թուին Ասորւոց ՌՇԴ (1504), թագաւորեալ ամս երեսուն եւ ութ, եւ մնաց թագաւորութիւնն երկոտասան որդւոց իւրոց :
       Իսկ ՚ի թուին Ասորւոց ՌՇԵ (1505) եւ Հայոց ՈԼԱ (631), մեռաւ եւ Սալահադինն ՚ի Դամասկոս, եւ եթող քսան եւ երեք որդի , որ եւ զաւագ որդին կացոյց ՚ի Դամասկոս եւ զերկրորդն ՚ի մսր, եւ զերրորդն ՚ի Հալպ. եւ անուանեաց զնոսա թագաւորս եւ սուլտանս, եւ զայլսն ընդ ձեռամբ նոցա : Եւ կայր եղբայր նմա Մելտլ Յետլ (Մալեք Ատէլ ) անուանեալ եւ ետ նմա զՈւռհա եւ զԽառան եւ զՄուփարկին եւ զՍամուսադ եւ զԽլճպար, եւ զՔարաք եւ զՇաւպաք, եւ զայս հոգացաւ մօտ ՚ի կատարած կենաց իւրոց: Իսկ Մօսլայ տէրն արար միաբանութիւն ընդ եղբարսն իւր ընդ տէրն Ճզիրոյ եւ ընդ տէրն Մերտինայ եւ ընդ տէրն Ռաղայ եւ ընդ Սնճարայ, եւ եկն նոքօք առնուլ զԽառան. եւ հիւանդացաւ ՚ի ճանապարհին եւ դարձաւ ՚ի Մօսլ, եւ այլքն ցրուեցան: Եւ Մելիք Յետլն գնաց եւ էառ զՄծբին եւ զՌաղա եւ զՂապուրն, եւ այլ ամիրայքն հնազանդեցան նմա որպէս եւ եղբօր իւրում Սալահադնին: Եւ գնաց Մելիք Յետլն ՚ի կողմանս Հայոց ՚ի Խլաթ, եւ ոչ կարաց առնուլ զնա, եւ դարձաւ: Եւ ՚ի նոյն տարւոջ մեռաւ Ազադինն (Ազզ-Էտտին ) տէրն Մօսլայ եւ առ զտեղի նորա Նորադին որդին իւր :
       Յայսմ ամի Լեւոն քաջ եւ անուանի իշխանն Հայոց ըմբռնեաց զԲրինձն Անտաքոյ (Պոէմոնտ ), եւ արկ զնա ՚ի չարչարարնս` փոխարինել նմա զչարչարանս եղբօր իւրոյ Ռոբինոյ: Եւ եկն կոմսն Աքայոյ Սիր Հեռի (Հենրի ), մեծաւ աղաչանօք թափեաց զԲրինձն եւ առաքեաց յԱնտաք : Եւ ինքն արիագոյնն Լեւոն տիրեաց եւթանասուն եւ երկու բերդի, էր զոր նախնիքն իւր կալեալ էին եւ էր զոր ինքն էառ ՚ի Յունաց եւ ՚ի Թուրքաց: Եւ անկաւ ահ եւ երկիւղ նորա ՚ի վերայ ամենայն ազգաց սահմանակցաց աշխարհին իւրոյ: Եւ ապաւինեցան ՚ի նա որդիքն սուլտանայ. եւ եկն առ նա ՚ի հնազանդութիւն Մելիքն Աբլասթին (Ալպիսթան ) որ տիրէր վերագոյն աշխարհացն. եւ ել մեծն Լեւոն եւ էառ բերդ մի մերձ Կեսարիոյ եւ ետ նմա :
       Իսկ թագաւորն Մսրայ Մելիք Ազիզն եկն ՚ի Դամասկոս ՚ի վերայ եղբօրն (Աֆտալայ ), եւ գնաց հօրեղբայրն Մելիք Յետլն առնել խաղաղութիւն ՚ի մէջ նոցա, եւ արար նենգութիւն մեծ, զի դեղեաց զՄելիք Ազիզն, որ եւ ընդ հասանելն ՚ի մսր մեռաւ. եւ առ զԵգիպտոս ՚ի յինքն եւ զՄելիք Սալէհն խաբեաց թէ` «Գնա կացիր խաղաղութեամբ ՚ի հանդարտագոյն վայրսն ՚ի Սամուսատ եւ ՚ի յՈւռհա եւ ՚ի Խառան եւ յՌաղա, եւ ես կացից ընդդէմ Փռանգին եւ այլոց ազգաց»։ Եւ հաւանեցաւ նմա եւ ասէ. «Առից զգանձ հօր իմոյ եւ գնացից. եւ դու կալ զԴամասկոս»։ Եւ նա ասաց. «Արի գնա, եւ ես զամենն բառնամ եւ առ քեզ յղարկեմ»։ Եւ ել եւ գնաց ՚ի յՌաղա եւ ոչ ընկալան եւ ոչ յՈւռհա եւ ոչ յայլսն. եւ գնացեալ ՚ի Սամուսատ, եւ զայն ետուն ՚ի ձեռս նորա, զի այնպէս էր պատուիրեալ ծածկաբար: Եւ Մելիք Յետլն շրջեալ եւ տեսեալ զտունս գանձուցն Սալահադնին` ագահեցաւ եւ ոչ ետ. այլ մտեալ ՚ի տուն մի լցեալ մատուտակ, եւ զայն եբարձ քսան բեռն եւ մատնեհարեաց ծածկաբար եւ առաքեաց առ նա: Եւ յորժամ ետես (Մելիք Սալէհ ) զխաբէութիւնն, խոցեցաւ անմխիթար եւ ամաչեաց յոյժ. այլ ոչ էր ձեռնհաս առնել նմա ինչ, եւ ընկէր զդատաստանն յԱստուած որ յամենայնի բաւական է հատուցանել :
       Իսկ պարոնն Լեւոն որդին Ստեփանէ օր ըստ օրէ երթայր եւ զօրանայր Աստուծով յաջողեալ եւ յամենեցունց փառաւորեալ. եւ յայնժամ յորժամ տկարացոյց Աստուած շուրջանակի զթշնամիս նորա եւ ՚ի կոր կործանեաց զամենայն հակառակորդս նորա, տիրեաց նա լիով երկուց Կինլիկէից լերամբք եւ դաշտօք, քաղաքօք եւ ամրական դղեկօք. եւ ա'ռ քաջութեամբ իւրով եւ զհասարակն Սուրացւոց եւ մասունս ոչ սակաւս յերկրորդ Կապադոկացւոց, յԵրրորդ Հայոց, զոր ոմանք Առաջին անուանեն Հայք. գրաւեաց ընդ իւրով իշխանութեամբ եւ յԱսորեստանեաց գաւառաց: Եւ ցուցաւ ինքնագլուխ եւ ճոխ իշխանութեամբ, զի ոչ ոք տիրէր ՚ի վերայ նորա. եւ համբաւ արիութեան նորա թուլացուցանէր զջիլս անօրինաց եւ պարզէր զերեսս քրիստոնէից եւ լնոյր խնդութեամբ եւ ուրախութեամբ, վասն որոյ փութային պատուել զնա թագիւ, թագաւորն Յոնաց վասն պատճառին` զի թերեւս հնար լիցի նովաւ յաղթել Թուրքացն որ բռնացեալ կալան զիշխանութիւն նորա. իսկ թագաւորն Փռանգաց վասն դաշանց սիրոյն զոր ունէին ընդ Հայք ուխտիւք ՚ի հին ժամանակաց. եւ վասն այսորիկ երկոքին առաքեցին նմա թագ ոսկիակազմ, եւ պսակեցին զնա յաղթութեան պսակաւոն ըստ վայելման եւ պատշաճի արժանաւորւթեան իւրում : Եւ այսպէս վերստին նորոգեցաւ թագակալութիւն արամեան զաւակին, եւ թագն Հայկազանց եւ Սենեքերիմանց եդաւ ՚ի գլուխ արժանաժառանգ զարմին Լեւոնի ՚ ի ՈԽԵ (645) թուին Հայոց. այր բարի եւ ազատամիտ եւ արիական եւ հեզ եւ մեծահաւատ , որ եւ բազմացոյց զարդիւնս աստուածպաշտութեան, ելից վանօրայիւք եւ անապատաւորօք զաշխարհս իւր, եւ շինուածօք եկեղեցեաց, զմասն ազնիւ եւ զպարարտութիւն երկրի իւրոյ տալով նոցա եւ նուիրելով Աստուծոյ արձանագրութեամբ եւ կտակօք անլուծիւք: Եւ էր ահագին առ օտարսն եւ բարեմիտ առ իւրսն. ահաւոր առ անիրաւեալսն եւ ողորմած առ որբս եւ այրիս եւ առ աղքատս. եւ հեզ եւ խոնարհ առ ամենեսեան: Եւ այսպէս դրուատիւք թագաւորեալ ամս քսան երեք հանգեաւ ՚ի Քրիստոս բարի անուամբ եւ ուղղափառ հաւատող կենցաղաւարեալ, թողլով ժառանգ թագաւորութեանն դուստր մի Զապէլ անուն, յանձնելով զնա մեծ իշխանին Սիր Ատնայ սոսկալի երդմամբ տալ զնա որդւոյ թագաւորին Ունկռաց` մկրտելով զնա Հայ դաւանութեամբ, զի դեռ երեխայ էր, որոյ նենգել Ատնին ըստ բնական ատելութեանն Յունաց ընդ ազգիս Հայոց, քանզի Հոռոմ էր ազգաւ, խորհէր ՚ի միտս յինքն առնուլ զիշխանութիւնն. վասն որոյ փութապէս ՚ի խնամոցն Աստուծոյ առնու զարժանն պատուհաս, սպանաւ ՚ի Հաշիշեացն սակաւ ժամանակս ինչ կալեալ զպայլութիւնն: Եւ յետ նորա տուաւ նա որդւոյ բրինձին Անտիոքու Փիլիպ անուն, որ ատելութեամբ գնայր ընդ Հայոց` ՚ի խրատս հօր իւրոյ խաբեալ, եւ թագաւորեալ ամս երկու` վախճան էառ ՚ի կապանս :
       Այլ թերեւս կամք վերին խնամոցն տնօրինէր եւ դարձուցանէր զմարդկօրէն անհաստատութիւնն եւ զչարաբարութիւն ոմանց ՚ի բարիս. քանզի զայն գաւազանն փոքրիկ զոր ետ Աստուած հայկազանց ՚ի մխիթարութիւն լքեալ եւ խոնարհեալ ազգին` փոխան բարձրացեալ թագաւորութեան նոցա, զայն ոչ կամեցաւ տալ ՚ի ձեռն օտար ազգի. վասն որոյ յետ բազում ժխորմանց եւ ամբոխից եւ վիճմանց` ընտրեցաւ որդին Պարոն Կոստանդեայ ՚ի թագաւորութիւն, զոր ընտրեալ էր Տէր յորովայնէ գեղեցիկ հասակաւ եւ բարի խորհրդով, մեծահոգի եւ երկայնամիտ, հեզ եւ հանդարտ ՚ի տիս մանկութեան. եւ տուաւ նմա յամուսնութիւն շառաւիղն օրհնութեան ազատուհին Զապէլ, անթերին ՚ի գովութենէ աստուածապաշտ եւ երկիւղած կնոջ, ողջախոհ եւ ցածուն եւ անզարդասէր եւ լռին, լիահաւատ եւ մեծայոյս, Քրիստոսասէր եւ սրբասէր, աղօթասէր, եւ ծերունի հանճարով ՚ի տղայութեան հասակի. եւ լցաւ բանն Սաղովմոնի թէ` «Ի տեառն պատշաճի կին առն ». զի վայելեն նոքա ՚ի մի մարմին կատարիլ ՚ի Քրիստոս օրինօք: Վասն որոյ սիրեաց զնոսա Տէր եւ եհան ՚ի միջոյ նոցա զմեքենայսն սատանայի, որ զառաջինն հակառակէր ըստ բնական իւրոյ չարութեանն. եւ յաջողեաց նոցա Տէր յամենայնի, եւ ետ նոցա ուստերս եւ դստերս : Եւ է այժմ թիւն Հայոց ՈՂԵ (695) :
       Այլ որ ինչ ՚ի միջոցի աստ եղեն, եւ զայն ասասցուք համառօտ :
       Ի ժամանակս թագաւորութեանն Հայոց Լեւոնի , յորում էր թիւն Հայոց ՈԿԵ (665) եւ ՚ի տէրութեանն Կապադոկացւոց աշխարհին Խոսրով շահ սուլտանին եւ ՚ի ժամանակս Մելիք Յետլ սուլտանին որ բռնացեալ ունէր զԵգիպտոս եւ զԵրուսաղէմ եւ զԴամասկոս եւ զՄիջագետս Ասորւոց եւ զԽլաթայ իշխանութիւնն, ելին զօրքն Փռանգաց յԱքայ հրամանաւ պապուն Հռոմայ, առնուլ ՚ի Տաճկաց զաստուածակոխ քաղաքն Երուսաղէմ . զոր լուեալ զհամբաւ ելիցն նոցա ազգքն …նաց` սրտաբեկեալ լինէին. իսկ որդի Մելիք Յետլ սուլտանին գնացեալ յԵրուսաղէմ քակեաց զսուրբ Սիօն` որ կոչի մայր եկեցւոյ, եւ այլ բազում ուխտեր եկ եկեղեցիք, եւ զՆազարեթայ եկեղեցին, եւ թողին զսուրբ գերեզմանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ` զՅարութիւնն եւ զԳողգոթայն, եւ զԲէթղահէմի եկեղեցին եւ զայլն ամենայն, եւ զպարիսպն Երուսաղէմի առ հասարակ քակեցին :
       Եւ հայր նորա Մելիք Յետլն արարեալ ժողով ամենայն զօրաց իւրոց առ ծովուն Տիբերական բանակեալ զտեղի առնոյր: Եւ լուեալ Հռոմայեցի զօրացն` դիմեցին գնալ ՚ի վերայ նոցա պատերազմել. եւ որչափ սոքա մօտենային ՚ի նոցա պատերազմել. եւ որչափ սոքա մօտենային ՚ի բանակն նոցա, նոքա օթեւանօք մի ընդ կրունկն դարձեալ հեռանային: Եւ յերկարէր այս՚ի բազում աւուրս, մինչեւ ձանձրացեալ քրիստոնէիցն կամեցան յետս դառնալ` երկուցեալք ՚ի խաբէութեանց նոցա. եւ յաղագս անծանօթութեան աշխարհին խորհեցան դառնալ յԱքայ, եւ համակամութեամբ ամենայն զօրագլխացն խորհուրդ առեալ իջին յԵգիպտոս. եւ հասեալք ՚ի քաղաքն որ կոչի Տիմիաթ պաշարեցին զնա եւ ՚ի նեղս արկեալ ընդ յերկար, մինչեւ երրորդ մասն քաղաքին սատակեալ լինէր ՚ի սովոյ եւ ՚ի տարաժամ մահուանէ որ անկաւ ՚ի նոսա. եւ ապա առին զքաղաքն եւ կոտորեցին զմնացեալսն առ հասարակ, եւ առին յաւարի զմթերս գանձուց նոցա, եւ լցան առ հասարակ ոսկւով եւ արծաթով: Եւ յայսմ ամի մեռաւ Մելիք Յետլն. եւ որդիք նորա Մելիք Քէմլն սուլտանն Եգիպտոսի եւ Աշրափն , եւ սուլտանն Դամասկոսի Մուղատամն , եւ այլ եղբարք նոցա առ հասարակ արարեալ ժողով բազում եւ անհամար զօրաց: Եւ ՚ի թուին Հայոց ՈԿԶ (666) մտին յԵգիպտոս, բայց յերկիւղի լեալ ոչ իշխէին պատերազմել ընդ քրիստոնեայսն. եւ նոյն իսկ քրիստոնեայքն իբրեւ առին զՏիմիտթն , կամեցան երթալ առնուլ եւ զայլ քաղաքսն: Եւ էր ընդ նոսա թագաւորն Աքայոյ Ռէտճուանն փեսայն Հայոց թագաւորին Լեւոնի եւ Դամփլն եւ Ոսպիթալն, եւ այլք բազումք յիւրաքանչիւր կողմանց յարելոց ՚ի նոսա. եւ գնացեալ բազմութիւն զօրացն բանակեցան առ ափն Նեղոս գետոյ, ՚ի հարթայատակ դաշտի միում: Եւ իմացեալ …նացն լուծին զկապս ջրաբուխ տեղեացն, եւ ելեալ ջուրն շրջապատեաց զզօրսն Եւ Մահմետականքն յարձակեալք ՚ի վերայ նետաձգութեամբ սկսան խոցոտել զամենեսեան մինչեւ անյոյս լինելոյ քրիստոնէիցն ՚ի փրկութենէ. տուին զքաղաքն զոր առին, եւ յանձն առին դառնալ յիւրեանց աշխարհն. եւ դաշինս եդեալ հաստատութեամբ մնալ ՚ի նոյնն. երդուան եւ սուլտանայքն նոցա անվնաս պահել զամենեսեան: Եւ այսպիսի շփոթս հասեալ զօրացն քրիստոնէից դարձան ՚ի տուն իւրեանց :
       Իսկ Մելիք Յետլն ՚ի վախճանելն իւրում զաւագ որդին զՔէմլն կացոյց իշխան ՚ի վերայ այլքոցն, եւ ամենեքեան հնազանդեցան նմա, զի էր բարեբարոյ եւ իմաստուն եւ առատաձեռն առ ամենեսեան. նոյնպէս եւ իւր եղբայրն Աշրափն, որք կալան զիշխանութիւն հօրն իւրեանց բազում ժամանակս :
       Ի թուին Հայոց ՈԿԷ (667) Քէքաուզ սուլտանն Հոռոմոց, որդի Խոսրով շահ սուլտանին, յաղթող եղեալ քան զհայրն իւր, լինի պատճառ շմորի ընդ թագաւորն Հայոց Լեւոն. եւ բազում զօրս ժողովեալ հասանէ ՚ի Կոկիսոն Հայոց, եւ պաշարէ զամուր դղեկն որ կոչի Կապան, եւ բազում աւուրս մարտուցեալ ոչ կարաց առնուլ զնա: Եւ թագաւորն Հայոց Լեւոն զիւրոյ աշխարհին զօրքն գումարէր եւ փութայր ելանել ընդ առաջ նորա, եւ նորին զօրագլուխն Պարոն Կոստանդին գունդստապլն, որ էր քեռորդի թագաւորին Լեւոնի, առեալ սակաւ ինչ գունդս ՚ի գօրացն, յառաջ մատուցեալ ՚ի կիրճս լերանցն, եւ պատահեալ գնդի միում ՚ի զօրացն Թուրքաց, եւ անկեալ ՚ի վերայ` զամենեսեան կոտորեաց, եւ ըմբռնեաց ՚ի նոցանէ արս գլխաւորս` որք ազդեցին նմա զբուն գալուստ զօրացն սուլտանին, եւ աղաչէին դառնալ եւ բաւական համարել զյաղթութիւնն զոր արար: Եւ նորա ոչ անսացեալ բանիցն նոցա եւ առաւել եւս յամառեալ եւ քաջալերեալ զզօրսն` հանդիպի ծանր զօրու կուռ վեռելօք զինու, եւ ՚ի պարտութիւն մատնի գունդստապլն եւ զօրքն որ ընդ իւր, ըմբռնեցան ինքն եւ պարոն Կոստանդին լամբռունցին եւ Կեռսակն եւ այլ մեծամեծ իշխանք, թող զորս կոտորեցան ՚ի նմին տեղւոջ իբրեւ հազար այր պատերազմող, եւ ըմբռնեալ զնոսա դարձաւ ՚ի Կեսարիա: Իսկ թագաւորն Լեւոն իբրեւ լուաւ զկոտորումն զօրացն եւ զըմբռնումն իշխանացան, առեալ զզօրս իւր արշաւէր ՚ի միւս այլ կողմն աշխարհին Հոռոմոց, եւ բերէր աւար անթիւ եւ կուտէր իբրեւ զաւազ առ ափն ծովու. եւ յետ սակաւ աւուրց արարեալ սէր ընդ միմեանս, ետ թագաւորն Հայոց Լեւոն զբերդն Լւուայ, եւ թափեաց զիշխանսն որ ըմբռնեալ էին, եւ խոստացաւ տալ Հոռոմոց սուլտանին յամենայն ամի երեք հարիւր այր ՚ի ծառայութիւն եւ հնազանդեցաւ նմա. եւ այս լինէր ՚ի ծերութենէ եւ յանկարութենէ մարմնոյն, եւ իշխանքն ոչ էին ընդ նմա ուղիղ :
       Եւ ՚ի սոյն իսկ յայսմ ամի արարեալ ժողով սուլտանն Քէքաուզ` զօրաց, առեալ եւ ՚ի թագաւորէն Հայոց օգնականութիւն, գայ յերկիրն Հալպայ ՚ի Ռապան, եւ ա'ռ զնա. եւ անտի գնացեալ ՚ի Թլպաշար, առնու եւ զԹլպաշար եւ զԱնթափ: Եւ կամեցաւ գնալ ՚ի վերայ Պալպայ. եւ երեք ամաւ յառաջ սուլտանն Հալպայ վախճանեալ էր` Մելիք Տահրն, եւ որդի նորա Մելիք Ազիզն մանուկ գոլով ամաց հնգից` ունելով զիշխանութիւնն: Եւ էր նորա աթապակ մի յոյժ իմաստուն, առաքեաց առ թագաւորն Հայոց Լեւոն, եւ խնդրեաց ՚ի նմանէ օգնական լինել, թերեւս զերծանիցին հնարիւք նորա ՚ի հասալ բարկութենէն. եւ խոստացան նմա տալ բազում գնաձս ոսկւոյ: Եւ թագաւորն Հայոց այնուհետեւ ՚ի հոգս անկեալ իւրով կորովամիտ իմաստութեամբն, առաքեաց զանխլաբար առ սուլտանն Հոռոմոց մինչ ՚ի սահմանս Թլպաշարայ էր, գրեալ առ նա այսպիսի օրինակաւ. «Թագաւոր Հայոց Լեւոն, եղբօր մերոյ Քէքաուզ սուլտանիդ` ՚ի տէր խնդալ: Յուշ լիցի քեզ իբրեւ սիրելւոյ մերում, զի իմացեալ հաստատեցաք եթէ քառասուն ամիրայ ՚ի զօրաց քոց դաշինս եդեալ են տալ զքեզ ՚ի ձեռն Աշրարափու. եւ դու այսուհետեւ զօգուտ անձին քո խորհեաց, զի մի ' անկցիս ՚ի ձեռս ատելեաց քոց. ողջ լեր»։ Եւ իբրեւ ընթերցան առաջի նորա զպատճէն նամակին, իսկոյն զարհուրեալ ահիւ մեծաւ, հրաման տայր զօրացն դառնալ անդրէն փութանակի. եւ ինքն յառաջ անցեալ աճապարէր գնալ: Զոր իմացեալ Աշրափուն եւ զհետ մտեալ` արար փախստական. եւ ինքն դարձեալ էառ զՌապան եւ զԹլպաշար եւ դարձոյց ՚ի Հալպ. եւ այսպիսի օրինակաւ այնքան մեծ սուլտանն շփոթեալ ՚ի պարտութիւն մատնէր. եւ հասեալ ՚ի Կեսարիա` զամիրայսն զայնոսիկ զքառասուն խաշել հրամայէր :
       Եւ յայսմ ամի եկն դեղին մարախ, եւ ծածկեաց զլերինս եւ զդաշտս, եւ եկեր զամենայն ծառ սահմանաց մերոց մինչեւ իսպառ զերիս եւ զչորս ամս :
       Ի ՈԿԸ (668) թուականին Հայոց Լեւոն թագաւորեալ ամս քսան եւ երեք մեռաւ , եւ յանձն արարեալ զիշխանութիւն աշխարհին եւ զդուստր իւր զԶապէլն ՚ի Սիր Ատանն, որ էր ազգաւ Հոռոմ, եւ զկնի սուղ ժամանակի սպանաւ ՚ի Հաշիշեացն, որպէս վերագոյնն գրեցաւ. եւ առնու զհոգաբարձութիւն աշխարհին պարոն Կոստանդին, որ էր քեռորդին թագաւորին Հայոց Լեւոնի :
       Յայսմ ժամանակի ոմանք յիշխանացն Հայոց ապստամբեալք եղեն ընդ Ռոբինայ բրինձին Անտիոքու , կամելով զնա թագաւորեցուցանել, յորոց էր Ճօսլին մարաջախտ եւ Լեւոն Կապնուն տէրն եւ Կեռսակն, եւ այլք. որք առեալ զբրինձն Ռուբէն եւ մտին ՚ի Տարսուս եւ ամրացան: Իսկ պարոն Կոստանդին եւ տէր Յովհաննէս կաթուղիկոսն գնացին զօրօք եւ պաշարեցին զնոսա սուղ ինչ ժամանակս, եւ յաղթեցին նոցա եւ առին զքաղաքն, եւ ըմբռնեցին զապստամբն որ եւ ամենեքեան բանտարգեալք եղեալ վախճանեցան ՚ի կապանս, եւ հանդարտեցաւ երկիրն : Բայց տէր Յովհանէս կաթողիկոսն յառաջ քան զառնուլ քաղաքին վախճանեցաւ ՚ի թուին Հայոց ՈԿԹ (669), եւ ապա միաբանութեամբ ամենայն իշխանացն եւ եպիսկոպոսացն ընտրեցաւ յամենեցունց տէր Կոստանդին (Ա ) որ էր եպիսկոպոս Մլիճոյն . եւ եդաւ յաթոռ հայրապետութեանն Հայոց ՚ի թուին ՈՀ (670). եւ եղեւ ուրախութիւն ամենեցուն յաղագս առաքինի եւ բարեբարոյ եւ խաղաղասէր մտացն, որով ամենեցուն հռչակաւոր լինէր: Իկս իշխանացն Հայոց բազում անմիաբանութիւն լինէր վասն դնելոյ թագաւոր, զի ոչ հաւանէին միմեանց, եւ ապա ՚ի մի կամս եկեալ ընտրեցին զորդին բրինձին Անտիոքու թագաւրեցուցանել, զոր եւ արարին իսկ, եւ ետուն զդուստր թագաւորին Հայոց Լեւոնի նմա ՚ի կնութիւն. եւ թագաւորեցուցին ՚ի վերայ Հայոց ՚ի թուին Հայոց ՈՀԲ (672), եւ անուանեցին զնա Փիլիպ թագաւոր :
       Ի թուին Հայոց ՈՀԲ (672) եղեւ երաշտ սաստիկ եւ յերկարեաց յոյժ, մինչ զի ՚Ի Դեկտեմբերի հասարակն նշենիք ծաղկեալ եղեն ՚ի ջերմութենէ օդոյն, եւ անպատմելի վշտօք տառապէր երկիր զերիս եւ զչորս ամս: Յայսմ ժամանակի մեռաւ սուլտանն Քէքաուզն, եւ առնու զսուլտանութիւնն կրսեր եղբայր նորա Ալադինն :
       Ի թուին Հայոց ՈՀԳ (673) Փիլիպ թագաւորն թտպրով հօր իւրոյ (Պեմունդայ ) կամեցաւ ըմբռնել զերկուս մեծամեծ իշխանսն, զպարոն Կոստանդին որ էր թագաւորահայրն եւ զպարոն Կոստանդին Լամբրունին տէրն . զոր իմացեալ յառաջեաց պարոն Կոստանդին (թագաւորահայրն ), եւ ըմբռնեաց զնա ՚ի Թիլն Համտնոյ, եւ տարաւ ՚ի Բարձրբերդ եւ անդ վախճանեցաւ : Իսկ հայր նորա բրինձն Անտիոքու լուեալ` տրտմեցաւ յոյժ. եւ զի անկարանայր առնուլ զվրէժ որդւոյն, առաքէ առ Ալադին սուլտանն Հոռոմոց, որոյ եկեալ էառ զՃանճին եւ զԿանչին, եւ զՄազոտ խաչն , եւ արար վնաս բազում ՚ի լեռնակողմանս. եւ բրինձն ժողովեալ զօրս եմուտ յերկիրն, եկն ընդ սահմանսն որ կոչի Ճկեր , եւ եհաս մինչեւ ՚ի Թիլն Համտնոյ, եւ ոչ ինչ օգտեալ դարձաւ ամօթով յԱնտաք :
       Ի թուին Հայոց ՈՀԵ (675) միաբանութեամբ ամենայն իշխանացն տուին զԶապէլ դուստր Լեւոն թագաւորին ՚ի կնութիւն Հեթմոյ որդւոյ պարոն Կոստանդեայ, եւ թագաւորեցուցին ՚ի վերայ Հայոց, որ էր տղայ հասակաւ. եւ հայր նորա կարգաւորէր զթագաւորութիւնն, որ եւ արար սէր ընդ Ալադին սուլտանն եւ հնազանդեցաւ նմա` տալով նմա յամենայն ամի երեք հարիւր այր ՚ի ծառայութիւն :
       Յայսմ ժամանակի լուաք զհամբաւ երկուց ազգաց անաստուածից եւ գազանաբարոյից, որոց անուանքն Խորազմ եւ Տաթար, որք իբրեւ հուր ընդ խռիւ ընթացեալ ապականեցին զերկիր ուր եւ հասան, եւ ոչ ոք ընդդիմացաւ նոցա, եւ սարսեցին ՚ի համբաւոյ նոցա ամենայն որ ՚ի ներքոյ երկնից: Այլ սկիզբն ելից նոցա ՚ի բուն աշխարհէն իւրեանց՚ի վաղուց ժամանակաց է, եւ զբազում աշխարհս եւ զազգս եւ զթագաւորութիւնս աւերեալ եւ քանդեալ հասին յաշխարհն արեւելից :
       Եւ յայսմ ժամանակի թագաւորէր Վրաց դուստր Թամարին Ուռուզուքան, եւ էր աթապակ նորա Իւանէ եղբայրն Զաքարիայի, որ էին ազգաւ Հայք, եւ ՚ի հրապուրանաց Թամարին Վրացի եղեւ Իւանէ, եւ ՚ի հակառակս դառնայր կրօնից Հայոց : Եւ յայսմ ժամանակի ՚ի գաւառն Բճնոյ եղեւ նշան ինչ. զի կրօնաւոր մի սուրբ եւ ընտրեալ վախճանեալ, Հայ ազգաւ , որոյ գերեզմանն երկնաւոր լուսովն վկայեցաւ եւ փառաւորեցաւ, որ ամենեքեան տեսին. ել համբաւ նորա ընդ ամենայն երկիրն: Իսկ Իւանէի նախանձ շարժեալ ամենայն Վրացեօքն, նախատէին եւ թշնամանէին. եւ յետոյ զոսկերս սուրբ կրօնաւորին հրամայէին այրել հրով, եւ ՚ի տեղի պատուական ոսկերացն սատակեալ շուն թաղել: Եւ եպիսկոպոսն Բջնոյ տէր Յովհաննէս բազում բանիւք յանդիմանէր զանաստուածն Իւանէ. իսկ նա սպառնայր կա'մ դարձուցանել ՚ի վրացութիւն զամենայն Հայս, եւ կամ հանել յաշխարհէն :
       Եւ մինչ յայսոսիկ էին, եհաս համբաւ Խորազմին , եւ նոքա փութով ժողովեալ զօրս կամէին ելանել ընդդէմ նոցա ՚ի դաշտամէջն Գառնի քաղաքոյ , զոր շինեաց մեծ արքայն Հայոց Տրդատ, բերդ եւ սարաւոյթ` ՚ի մեծամեծ վիմաց թագաւորութեան իւրոյ, որ կայ անխախտելի մինչեւ ցայսօր: Իսկ ամբարիշտն Իւանէ ամենայն զօրօքն Վրաց գնաց եւ իջաւ ՚ի լեառն Գառնոյ, որ կոչի Աղուջերմն. եւ ապա խորհեցան միաբան առաքել զմեծ իշխանն քաջ եւ անուանի զԻւանէ զեղբայր Շալուային փոքր ինչ զօրօք ընդառաջ Խորազմին. որոյ հասեալ ՚ի դաշտն Գառնոյ որ կայր առաջի իւրեանց հարիւր մղոնօք ՚ի զատէ. ապա ընդդէմ ելին անօրէն Խորազմիքն, եւ սկսան պատերազմել ընդ նմա. եւ յորժամ խառնեցան ՚ի միմեանս Իւանէ եղբայր Շալուային եւ Խորազմիքն, յայնժամ առաքեաց զմի ՚ի զօրաց իւրոց առ մեծ զօրհեծելուն գալ փութանակի յօգնութիւն նմա. եւ նա ՚ի գնալն ձայնէր որպէս սովորութիւն է, թէ` շուտով հասիք: Եւ ձայնն ձիաւորին ոմանց լսելի լինէր թէ` փախիք եւ մի ' գայք, զի չենք կարող դիմանալ սոցա. եւ ոմանց լսիւր թէ` փութանակի հասիք, կարող ենք յաղթել: Եւ մինչ ՚ի յայս էին, փախեաւ աթաբակն Իւանէ անկանիլ յամուրս երկրի իւրոյ, եւ բազմութիւն զօրացն փախստեամբ անկանէին ՚ի գիւղաքաղաքն Գառնի, որ շինեալ է ՚ի վերայ բարձր քարախրամի, եւ գետ յորդ անցանի ընդ տակ խրամին: Եւ յորժամ ՚ի փախուստ դարձան անկանիլ յամուրս տեղեացն, նոյն ժամէն մրրիկ փոշւոյ մթացոյց զաչս փախուցելոցն, եւ առ հասարակ լցան ընդ բարձր եւ ընդ յոյժ ահագին խրամն Գառնոյ ՚ի գետոյ յորձանուտ: Եւ Խորազմիքն յետոյ հասեալ զմնացեալսն սրոյ մատնէին, եւ ասացին թէ` ալամ վրացւոյն հրաով այրեցաւ, նշանակեալ թէ` աստուածային է բարկութիւնն: Իսկ զքաջ իշխանն Շալւէ ըմբռնեցին կենդանւոյն, եւ տարան առ սուլտանն իւրեանց: Եւ այսպիսի ահագին վրէժս էառ Աստուած յամբարտաւան եւ ՚ի կենցաղասէր ազգէն Վրաց, վասն անարգելոյ նոցա զհաւատս Հայոց :
       Իսկ Պարսիկքն որ ՚ի Դւին քաղաք, լուեալ զպարտութիւն Վրացւոյն, ըմբռնեցին զգլխաւորս քաղաքին եւ սպանին, եւ ապա սուր եդեալ կոտորեցին զամենայն քրիստոնեայսն որ ՚ի քաղաքին: Եւ զայսոսիկ լուեալ քաջ եւ անուանի իշխանն Հայոց որդին մեծին Վասակայ` թոռն Հաղբակայ, Պռօշ անուն, եւ առեալ զզօրս իւր գնայ ՚ի Դւին, եւ գտեալ պատճառս բանի մտէ ՚ի քաղաքն սիրոյ պատճառաւ, եւ զուգէ սէր խաբէութեամբ, եւ կոչէ զամենայն մեծամեծսն որ ՚ի նմա. եւ ՚ի սիրելն զնոսա` յանկարծակի յիշէ զկոտորումն քրիստոնէիցն թէ զինչ պատճառաւ արտիք. եւ ապա հրամայեալ զօրացն իւրոց, առ ժամայն սուր ՚ի վերայ եդեալ կոտորեցին առ հասարակ, եւ ինքն դարձաւ խաղաղութեամբ` ի տուն իւր :
       Յայսմ ժամանակի եկին Խորազմիքն եւ պաշարեցին զմեծ քաղաքն Վրաց զՏփխիս. եւ Պարսիկքն որ կային ՚ի քաղաքին, ետուն զքաղաքն ՚ի ձեռս Խորազմեացն. եւ Խորազմիքն խոստացան թողուլ զՊարսիկսն խաղաղութեամբ ստացուածօք իւրեանց: Եւ ապա առեալ զքաղաքն կոտորեցին զամենայն քրիստոնեայսն որ ՚ի նմա, նոյնպէս եւ զՋհուտսն եւ զամենայն ազգ բաց ՚ի Պարսիցն . եւ արարեալ ընդ ձեռամբ իւրեանց զքաղաքն գնացին: Եւ ՚ի գալն գառնանային ժամանակին, եկն թագաւորն Վրաց ՚ի տփխիս, եւ կոտորեաց զՊարսիկսն որ ՚ի նմա. եւ մնաց քաղաքն աւեր ՚ի մարդոյ եւ յանասնոյ: Յայսմ ամի աստղ մի գիսաւոր երեւեցաւ յերկինս, եւ անյայտ եղեւ :
       Ի թուին Հայոց ՈՀԷ (677). Ալամանաց թագաւորն Անբրուրն ել բազում զօրօք ՚ի Կիպրոս կղզի. եւ գնացեալ յԵրուսաղէմ երկրպագեաց սուրբ տեղեացն: Իսկ Փրերք Դամբլունա առաքեցին ՚ի Քէմլն , որ էր սուլտան Մսրայ, գալ նմա զօրօք, որպէս զի տացեն զԱնբրուրն ՚ի ձեռս նորա: Իսկ Քէմլն առեալ զթուխտ Փրերացն եւ յղեաց առ Անբրուրն, եւ եցոյց նմա զնենգութիւն ազգին իւրոյ. եւ ետ սիրով զԵրուսաղէմ յԱնբրուտն . եւ հաստատեցին ընդ միմեանս դաշն եւ ուխտ սիրոյ յաւիտեան: Եւ Անբրուրն առեալ զԳերեզմանն ետ ՚ի Ֆռանգն, եւ հանին զՏաճիկքն: Եւ ինքն Անբրուրն գնաց յաշխարհն իւր. եւ յայնմ հետէ սպառնայր Դանբլուն քակել զտունս նոցա որ յայնկոյս ծովուն :
       Ի թուին Հայոց ՈՀԸ (678), Քէմլն էառ զԴամասկոս ՚ի Մելիք Նասրէն, եւ ետ եղբօր իւրում Աշրափուն, եւ տայ նմա տեղիք Բնակութեան զՇաւպաք եւ զՔարաք եւ զՄամլուզ եւ այլ բազում տեղիս. իսկ զՄիջագետս Ասորւոց զՈւռհա եւ զԽառան եւ զՍրուճ, որ էր եղբօրն իւրոյ Աշրափուն, յինքն առնու Քէմլն :