Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԺԲ.
Թէ զի՞ անընթերցուած առաջաւոր պահքն. եւ զի՞ երկուշաբաթուք զատուցեալ. եւ ո՞րպէս երկու քառասներորդք մի պահք կատարին, աւարտելով ի քառասուն եւ յութն խորհրդաբար:

Իսկ երկրորդ անգամ զնախահօրն փրկութիւն տօնէ եկեղեցի յարութեամբն փրկչին, եւս հրաշափառագոյն եւ ընդարձակ խորհրդով, բազում ընթերցուածովք եւ սաղմոսիւք երկայնաւուրբք: Եւ սկիզբն առնէ այսպէս. նախ զատուցանէ աւուրս եւթանասուն եւ ութ, ըստ Ղուկայ ազգաբանութեանն, հաւասարելով ըստ լրման լուսնոյ զատկին, յառաջաւոր պահոց կիւրակէին մինչեւ ի նոր կիւրակէն: Եւ զոր օրինակ նա յառաջին մարդոյն յանցանաց մինչեւ յերկրորդ Ադամն, որ էր Աստուած եւ եղեւ փրկիչ նորա, եւթանասուն եւ ութ թուէ նահապետս, յորս ամենայն նախախնամութեանն Աստուծոյ խորհուրդք ամբարեալ կան. ըստ նմին օրինակի, եւ եկեղեցի Քրիստոսի, եւթանասուն եւ ութ օր որոշէ եւ ի նոսա կատարէ զամենայն խորհուրդս փրկութեան մարդոյն, եւ զինքն ի նոցուն բարի վարս եւ ի հաւատս տպաւորէ, եւ բաժանէ զսա ի զանազան մասունս. զառաջաւոր պահսն ըստ հինգ նահապետացն անընթերցուած, որք առանց օրինաց` հաւատովք արդարացան. Հաբէլ, Ենովք, Նոյ, Աբրահամ, Իսահակ, որպէս եւ առաքեալ վկայէ, յորս է եկեղեցւոյ խորհուրդ, եւ կցորդութիւն Քրիստոսի չարչարանացն (Հմմտ, Հռոմ, Ը 17. Բ Կոր, Ա 7): Որպէս եւ Զարայի ձեռնն հինգ մատամբք երեւեալ ուսուցանէ, յորում կարմիրն կապեցաւ (Հմմտ. Ծն. ԼԸ 30), որ նշանակէր զարիւնն Աբելի, եւ զկցորդութիւն չարչարանաց Փրկչին, որ առաւել խօսի քան զԱբելին. եւ աստ Յակոբ կենդանի էր: Եւ ապա զերկու շաբաթսն բարեկենդանին լուծանելով` օրինացն Մովսեսի, որ զմարմնական բարութիւնսն պարգեւէր, հաղորդիմք սրբութեամբ, որ խրամատեացն զգեղեցիկ ցանկ հաւատոցն նոյեանց, որպէս Փարէս բոլորովին գալով արտաքս: Յերկոսին ձեռսն զերկուս տախտակսն բերելով տասն պատգամօք մատանցն, որով հաւասար թուովք եւ Մովսէս յոտսն ունելով մատունս, երթայ զնոցանէ, եւ ձեռացն տասն մատամբք առնու, եւ երկակողմանի հինգ զգայութեամբք մաքրի յութ հնգեակս պահոցն յեւթներրեակ օրէնսն, զութերորդին խորհուրդ բերելով, զյարութեանն, տալով բաժին եւթանց եւ ութից, որ յերկուս շաբաթս տասնեւհինգ աւուրբք կատարի: Եւ ապա եկեղեցւոյ կատարելութեամբ գալն եւ միանալն ի հաւատս առաջնոց նահապետացն, կատարեալ քառասնօրեայ պահովքն, որ երկիցս կատարի. մի` ըստ Մովսեսի եւ Եղիայի խորհրդաբար ի Ղազարուն յարութիւն յառաջին երկուշաբաթոյն. եւ միւսն` ըստ Փրկչին, յերկրորդ շաբաթուն երկշաբաթոյն ի յիւր յարութիւնն. եւ երկոքին ընդ միմեանս միանալով պահք քառասներորդացն, կատարեն քառասուն եւ ութ: Եւ սոցա բարեկենդանին կիւրակէն սկիզբն լինելով, եւթնիցս եւթն յինքն դառնալով եւ զԶատիկն ի վերայ բերելով կատարէ զյիսունն:

Իսկ յառաջաւոր պահոցն երկուշաբաթոյն ի զատիկն եւթանասուն օր. եւ եւթն օր նաւակատիս առնելով ի նոր կիւրակէն կատարի: Յառաջաւորաց կիւրակէէն եւթանասուն եւ ութ օր: Եւ այս թիւք ամենեքեան խորհրդականք. եւթանասունն` ըստ դարձի գերութեանն ի Բաբելոնէ, է մահն որպէս պատմեցի, որում վտարանդեալք էաք ի ծառայութիւն. ուստի Քրիստոս ազատեաց զմեզ յարութեամբն իւրով շինելով վերստին զտաճարն յիւր մարմինն որոյ տաճարն մեք եմք, մեծ առնելով զփառս տանս զվերջինս քան զառաջինն (Տե՛ս Անգ. Բ 9). որում նաւակատիս կատարէ զհաստատութիւն եկեղեցւոյ ի նոր կիւրակէն: Իսկ յիսունն` զյոբեղեանն` որով թողութիւն պարտաւորութեանն ի մեղաց գտաք, եւ յօրինացն` որով ընդ անիծիւքն էաք դատապարտեալք, քառասուն եւ ութն բովանդակումն պահոց ի պահս, ըստ քառասուն եւ ութ քաղաքաց սպանողացն ապաստանի. յորս դնեմք զմեզ ընդ մահապարտս, ապաւինելով ի նոսա` փախուցեալք յամենայն հեշտութեանց կենցաղավարութեանցս, ի կերակրոց, յանկողնոց, ի կանանց, ի հանդերձից, ժուժկալութեամբ պահոց եւ հսկման աղօթից, խարազնազգեստուց, սպասեմք մահուան քահանայապետին մեծի, որ է Քրիստոս, որոյ մահուամբն թողութիւն առեալ, դառնամք անդրէն որպէս անդ նոքա յիւրաքանչիւր ստացուածս կերակրոց, անկողնոց եւ այլոցն ամենեցուն: