1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
առաջիկայ
տեսութիւն
ՊՐԱԿՔ
Բ
2
Ուսեալք
զսովորականն
առ
ի
յասել
զգլուխս,
եկեսցուք
եւ
զնոյն
գլուխս
եւ
յառաջիկայ
շարագրութեանս
խնդրեսցուք։
3
Եւ
նախ
եւ
առաջին՝
յաղագս
դիտաւորութեան։
4
Եւ
պարտ
է
գիտել,
եթէ
դիտաւորութիւն
առաջիկայ
շարագրութեանս՝
եւ
ձայնակցեալ
է
յոմանց,
եւ
տարաձայնեալ։
5
Եւ
ձայնակցեալ
է,
վասն
զի
ամենեքեան
խոստովանիմք,
եթէ
յաղագս
հինգ
ձայնիցն
պատմէ՝
սեռի,
տեսակի,
տարբերութեան,
յատկի,
պատահման.
որպէս
եւ
ինքն
իսկ
յիսկզբան
շարագրութեանն
պատմէ։
6
Իսկ
տարաձայնեալ
է
նոյն
շարագրութեան
դիտաւորութիւնն.
վասն
զի
ոմանք
ասեն՝
թէ
վասն
նոցին
իսկ
հինգ
ձայնիցդ
առնու
ցուցանելով
զառ
ի
նոցանէ
պէտս,
եւ
ոչ
եթէ
վասն
պիտանացուաց
յայլ
իրս։
7
Իսկ
այլք
ասեն՝
եթէ
վասն
Արիստոտէլի
«Ստորագրութեանցն»
առնու
զսոսա.
վասն
զի
Արիստոտէլի
«Ստորոգութիւնքն»
վասն
ամենայն
գոյից
վարդապետեն,
յորս
պիտանացու
լինին
մեզ
այսոքիկ
հնգեքին
ձայնքս.
վասն
զի
ի
ձեռն
ձայնիցս
այսոցիկ
յայտնին,
վասն
այսորիկ
յաղագս
սոցա
առնու։
8
Այլք
ասեն՝
վասն
զի
պիտանացու
են
մեզ
հինգ
ձայնքդ
յամենայն
իմաստասիրութիւն,
վասն
այնորիկ
առնու
յաղագս
դոցա։
9
Զի
որպէս
քերդողք
զամենայն
բան
յութ
մասն
ժողովեցին,
եւ
ճարտասանքն
զամենայն
քաղաքականսն
ի
տասն
եւ
ի
չորս
կացմունս
յարդարեցին.
եւ
որպէս
Արիստոտէլ
զամենայն
գոյսս
ի
տասն
ստորոգութիւնս
եգիտ
յարադրեալս,
նոյնպէս
եւ
ամենայն
իմաստասիրական
ձայն
հնգիւք
այսոքիւք
գտանի
յարդարեալս,
քանզի
ամենայն
իմաստասիրութեան
ձայն՝
կամ
սեռ
է,
կամ
տեսակ,
կամ
տարբերութիւն,
կամ
յատուկ,
կամ
պատահումն։
10
Եւ
զի
հինգ
են
այսոքիկ
ձայնք,
ցուցանի
ի
բաժանմանէ,
որ
ունի
այսպէս
եւ
ըստ
այսմ
աւրինակի։
11
Ձայն
երկակի
է,
կամ
յաւդեալ,
կամ
անյաւդ.
յաւդեալ՝
որպէս
մարդոյ,
կամ
անյաւդ՝
որպէս
անասնոյ
եւ
կամ
որպէս
անշնչիցն
հնչմունք։
12
Եւ
երկաքանչիւրքն
դարձեալ
երկակի,
կամ
նշանական,
կամ
աննշանական։
13
Յաւդեալ
եւ
նշանական՝
որպէս
արծուի
եւ
եղջերու,
վասն
զի
յաւդեալ
է
սիղոբայիւք,
եւ
նշանակեն
զարծուին
եւ
զեղջերուն։
14
Իսկ
յաւդեալ
եւ
աննշանական՝
որպէս
ձիակապիկն
եւ
եղջերուաքաղն.
քանզի
այսոքիկ
յաւդեալ
են,
բայց
նշանակեն
եւ
ոչ
ինչ։
15
Իսկ
անյաւդ
եւ
նշանական,
որպէս
հաջիւն
շան.
զի
թէպէտ
եւ
անյաւդ
է՝
նշանակէ
զգալուստ
մարդոյ
կամ
գազանի։
16
Իսկ
անյաւդ
եւ
աննշանական՝
որպէս
հնչումն
քարի
կամ
փայտի։
17
Արդ
այսոցիկ
այսպէս
եղելոց՝
իմաստասէրք
ոչ
վասն
անյաւդ
ձայնի,
եւ
ոչ
վասն
յաւդեցելոյն
եւ
աննշանականի՝
որպէս
քերդողք
առնուն
ի
կիր,
այլ
զյաւդեալն
եւ
զնշանակեալն
առնուն
ի
կիր։
18
Իսկ
յաւդեալն
ձայն
եւ
նշանական
երկակի
է,
կամ
հանուր,
կամ
մասնական.
մասնական՝
որպէս
Սոկրատէս.
հանուր՝
որպէս
մարդ,
ձի,
արծուի։
19
Այլ
զմասնականն
ձայն
ոչ
առնու
ի
կիր,
վասն
զի
անորիշք
են
եւ
անբաւք,
այլ
զհանրականն
առնու
ի
կիր։
20
Եւ
այս
դարձեալ
յաւդեալ
եւ
նշանակեալս
եւ
հանրականս
երկակի
է,
կամ
եղուտ,
կամ
մակեղուտ.
եւ
ասի
մակեղուտ
ամենայն
պատահումն՝
որ
յէութեան
ունի
զգոյն։
21
Եւ
իւրաքանչիւր
ոք
ի
սոցանէ
երկակի
գոլ։
22
Քանզի
մակեղուտն
երկակի
գոյ,
կամ
միոյ
բնութեան
պատկանի,
կամ
բազմաց.
եւ
եթէ
բազում
բնութեան
պատկանի՝
պատահումն
լինի.
որ
է
երկակի՝
անջատական
եւ
անանջատական.
անջատական՝
որպէս
նստել,
գործել.
եւ
անանջատական՝
որպէս
արծռունկն,
պնչատ,
որ
բազում
բնութեանց
պատկանին։
23
Իսկ
եթէ
միոյ
բնութեան
պատկանի,
յատուկ
լինի՝
որ
է
մակեղուտ.
որպէս
յորժամ
մարդոյ
ասեմք
յատուկ
գոլ
զծիծաղականն։
24
Ասի
դարձեալ
եւ
եղուտն
երկակի,
քանզի
կամ
միոյ
բնութեան
պատկանի,
կամ
բազմաց։
25
Եւ
եթէ
բազում
բնութեանց
պատկանաւորի,
կամ՝
ի
զինչէումն
ստորոգի,
եւ
լինի
սեռ.
քանզի
հարցեալ՝
զի՞նչ
է
մարդ,
կենդանի՝
պատասխանեմք,
որ
բազում
բնութեանց
պատկանաւորի։
26
Եւ
կամ
ի
ներ
որպիսումն
ստորոգի,
եւ
լինի
տարբերութիւն.
քանզի
հարցեալ՝
թէ
որպիսի
ինչ
է
մարդ,
զտարբերութիւնն
պատասխանեմք,
բանական.
եւ
այս
բազում
բնութեանց
պատկանի։
27
Եւ
կամ
դարձեալ
ի
ներ
զինչէումն
ստորոգի,
եւ
լինի
տեսակ,
քանզի
հարցեալք՝
թէ
զի՞նչ
է
Սոկրատէս,
ասեմք՝
թէ
մարդ,
զտեսակն
պատասխանատրեմք,
որ
միում
բնութեան
պատկանաւորի.
քանզի
միայն
մարդ
ասի
մարդ։
28
Եւ
կամ
ի
ներ
որպիսէումն
ստորոգի,
եւ
լինի
եղուտ
յատուկ.
որպէս
յորժամ
հարցեալք՝
որպիսի
ինչ
է
մարդ,
պատասխանեմք՝
մտաց
եւ
մակացութեան
ընդունակ,
որ
է
յատուկ
մարդոյ։
29
Արդ
հինգ
ելոց
ձայնից,
որպէս
ցուցաք
ի
բաժանմանէ,
այս
ինքն
սեռ,
տեսակ,
տարբերութիւն,
յատուկ,
պատահումն,
հինգ
են
եւ
յեղանակ
ստորոգութեանց,
որ
յետ
այսոցիկ
ձայնից
բերին՝
եթէ
է,
զինչ
է,
որպիսի
ինչ
է,
վասն
էր,
եւ
առ
որպիսի
ինչ
ունի։
30
Արդ
սեռ
եւ
տեսակ՝
ի
ներ
զինչէումն
ստորոգին.
իսկ
տարբերութիւն
եւ
եղուտ
յատուկն՝
ի
ներ
որպիսինչէումն
ստորոգին։
31
Իսկ
մակեղուտ
յատուկն
եւ
անանջատական
պատահումն՝
նմանապէս
յորպիսիինչէումն.
իսկ
անջատական
պատահումն՝
ի
զիարդէումն։
32
Եւ
պարտ
է
գիտել,
թէ
զի՞նչ
եղուտն՝
եւ
զի՞նչ
մակեղուտն։
33
Եւ
եղուտ
է,
որ
առընթեր
գոլով
գոյացուցանէ,
եւ
ոչ
գոլով
ապականէ,
որպէս
բանականն.
եւ
մակեղուտ
է,
որ
ոչ
գոլով՝
ոչ
ապականէ,
եւ
գոլով՝
ոչ
գոյացուցանէ,
որպէս
սեաւն,
սպիտակն։
