Արձակ էջեր

A LA STATUE DE VAN ARTEVELDE

Salut, héros ! – Loin de ma patrie veuve. Je viens, fatigué, livide, m'asseoir sur ton piédestal sacré.

Vois ! mes pieds saignent et sur mes paupières pèse la poussière des chemins arides. - Je suis I'aiglon chassé de son propre nid, qui l'aile brisée. vient se reposer sur ton bouclier sombre et chanter ta gloire et les tempètes de son pays lointain.

Salut. Artevelde! – Quelle consolation pour moi de trouver dans les contrées qui me sont encore inconnues, des vaillants héros, – les seuls ètres dont les yeux de chair ou d'airain toujours versent dans mon coeur l'amour pour la patrie et le venin pour les tyrans.

Voilà que je m'incline devant toi et que je confie la floraison de mes rèves à ton silence silence et aux caresses sévères de tes yeux. Dans ma solitude toi seul me comprends£ tes fils lisent mon ombre; toi, tu descends dans les profondeurs de mon âme. Ton esprit moissonne tout ce qui est mûr, ton regard féconde tout ce qui est semence…

Et voici que je m'incline devant ta statue.

Que chaude est ta poirrine! Est-ce le soleil de l'Orient, tout ruisselant du sang de mes frères, qui vient animer ton image et réveiller dans tes formes héroiques ton essence immortelle? Es-ce ton amour divisible éunifiant qui se souvient de ton coeur depuis longtemps fermé?

Je sens encore ton sang: Je sens passer ton histoire dans tes veines avec les battements des siècles.

Quand, où etait-ce? Je ne me rappelle plus. – Les lions me dirent que tu fus grand: les étoiles que tu fus sage! – Un jour ô Algie ! deux foudres sortirent de deux nuages et vinrent s'entrecroiser sur ton nid avec les menaces de la destruction.

L'une s'appelait Jean, l'autre Edouard.

Alors tu poussas un cri farouche. Les Communes séveillèrent en sursaut, et dressant leur tête, elles virent une grande étoile qui brillait sur le beffroi de St. Jean. Elle liait avec ses rayons le Brabant, le Hainaut£ Bruges et Ypres, et eux tous avec Gand: et cette étoile étai ton âme!

Ton esprit te dit: “C'est bien: maintenant allie-toi avec une des foudres et dompte l'autre”. Tu le fis… et, quand tu revins des champs de bataille, couvert de dépouilles de Francais, sur ton épée était écrite la victoire, et sur ton bouclier, la prospérité.

Tu partis sage, tu revins héros.

Alors les voies de la richesse furent ouvertes: l'industrie jettait à pleine mains le bonheur à tes frres qui combattirent et se blessèrent sous ton ordre. Maintenant ils chantaient en travaillant et élevant d'un bras fatigué la coupe de vin ils honoraient le nom de leur brave mâitre.

Mais – ô infamie! – la jalousie guettait la gloire. Un serpent rampait entre ton peuple et versait son venin dans les coupes vidées à l'honneur de ton oeuvre. Il armait tout le monde, amis et ennemis. Il armait les âmes et les corps pour te vaincre, pour flétrir ta couronne dans ses spirales: et ce serpent était Gérard Deni.

Lheure funeste tinta. – Devant ta maison majestueusement debout tu parlais une dernière fois a tes concitoyens. Tes paroles tombaient dans les esprits comme des semences de lis et des semences de chêne. Tu étais descendu, de pensée en pensée, dans ie gouffre de l' avenir, et tu n'apercus pas la hache homicide se lever et frapper là où ton carveau s'unissait avec ton coeur. Ta tête tomba dans la foule comme le soleil plonge dans l'océan. Comme des rayons ton sang jaillit et bâptisa ton peuple dans un dernier dévouement. – Dès lors, mort dans ton pays, tu vécus dans l'univers, et le marteau d'or de l'Histoire sculpte ta statue.

Maintenant, dans l'éternité tu protèges ta ville. Tes yeux qui la veillent ne se ferment jamais, et ta main étendue projette sur ma tête son ombre hospitalière. – Dehi O Heros, de tes doigts goutte à goutte verse ton âme dans mon âme orpheline. Que mon coeur de poète s'accouple avec l'héroisme et donne naissance à l'lmmortalité.

Car le jour supreme approche. Mon peuple martyrisé brise ses chaînes et sent dans ses veines les battements de son ancienne bravoure. Six siècles ne suffirent pas pour éparpiller ses cendres fécondes et à cette heure-ci il bondit comme un lion et s'avance comme une aurore.

Deh! Artevelde, que ton souvenir et les souvenirs de mes vieux ancêtres m'inspirent et me fortifient, car, je le répète, le jour suprême approche: je dois prendre mon épée, mettre mes éperons, seller mon coursier aux narines palpitantes et partir le combat de la divine Némésis.

[Թարգմանութիւն]

ՎԱՆ ԱՐԴԸՒԵԼՏԻ ԱՐՁԱՆԻՆ

Ողջո՜յն, դիւցազն։ Հեռու հայրենիքէս սգաւոր, կու գամ նստիլ, պարտասուն ու տժգոյն, պատուանդանիդ վրայ նուիրական։

Տե՛ս, ոտքերս կ՚արիւնին եւ կոպերուս վրայ կը ծանրանայ փոշին ճամբաներուն անջրդի։ Սեփական բոյնէն հալածական արծուէձագն եմ ես, որ թեւատ կու գայ հանգչիլ վահանիդ վրայ մթին եւ երգել փառքդ եւ ամպրոպները հայրենիքին հեռաւոր։

Ողջո՜յն, Արդըւելտ։ Ին՜չ մխիթարանք է ինծի, որ անծանօթ երկիրներու մէջ դեռ ինձ, կը գտնեմ հերոսներ արի՝ արարածները միակ, որոնց աչքերը մսեղէն կամ բրոնզեայ, սրտիս մէջ կը հեղուն միշտ սէրն հայրենիքին եւ բռնակալներուն համար՝ թոյն։

Աւասիկ ես կը խոնարհիմ առջեւդ եւ լռութեանդ ու աչքերուդ գգուանքին խոժոռ՝ փթթումն երազներուս կը յանձնեմ։ Միայն դո՛ւն առանձնութեանս մէջ կը հասկնաս զիս. զաւակներդ ստուերս իմ կը կարդան, դո՛ւն խորքն հոգուոյս կը սուզուիս։ Միտքդ կը քաղէ ամէն ինչ, որ հասուն է, ակնարկդ կը բեղմնաւորէ ամէն սերմ։

Եւ աւասիկ կը խոնարհիմ արձանիդ առջեւ։

Ինչքա՜ն է տաք կուրծքդ։ Արեւելքի արեգա՞կն է, որ եղբայրներուս արիւնով հոսանուտ, կու գայ կեանք տալ պատկերիդ եւ կերպարանքիդ վրայ դիւցազնական արթնցնել էութիւնդ քու անմահ։ Սէ՞րդ է ան՝ բաժանելի եւ միացնող, որ կը յիշէ սիրտդ փակուած ընդերկար։

Կը զգամ տակաւին արիւնդ։ Դարերու բախիւնին հետ, երակներէդ հոսող պատմութիւնդ կը լսեմ։

Ե՞րբ էր եւ ո՞ւր։ Ա՛լ չեմ յիշեր։ Առիւծներն ըսին ինձ թէ մե՜ծ եղար դուն. աստղերը՝ իմաստուն։ Օր մը, ո՜վ Արծիւ, զոյգ մը կայծակներ սլացան զոյգ մ՚ամպերէ եւ եկան խաչաձեւ բոյնիդ վրայ, կործանելու սպառնալիքով։

Մին կը կոչուէր Ժան, միւսը՝ Էտուառ։

Այն ատեն, ճիչ մ՚արձակեցիր կատաղի։ Համայնքներն արթնցան ընդոստ եւ գլուխներն իրենց ցցելով, տեսան մեծ աստղ մը, որ կը փայլէր աշտարակին վրայ Սեն-Ժանի։ Կը կապէր ճաճանչներովն ալ իր՝ Պրապանն ու Հենոն, Պրիւժն ու Իփրը, եւ այդ ամէնը՝ Կանտին։

Եւ այդ աստղը ոգին էր քու…

Ոգին ըսաւ քեզի. «Լաւ է, այժմ դաշնակցէ կայծակներէն մէկուն եւ զսպէ միւսը»։ Այդպէս ըրիր…: Եւ երբ գաղիացիներու կողոպուտներով բեռնաւոր, վերադարձար մարտի դաշտերէն, սուրիդ վրայ գրուած էր յաղթանակ եւ վահանիդ վրայ՝ բարգաւաճում։

Իմաստուն մեկնեցար, դիւցա՜զն վերադարձար։

Այն ատեն, հարստութեան ճամբաներն բացուեցան, Ճարտարուեստն առատօրէն կը բաշխէր բարօրութիւնն եղբայրներուդ, որ մարտնչեցան հրամաններուդ տակ ու վէրք ստացան։ Արդ, կ՚երգէին անոնք աշխատելով եւ վեր առնելով գինիի բաժակն իրենց թեւերով յոգնաբեկ, քաջարի տիրոջ անունը կը պատուէին։

Բայց, ո՜վ վատութիւն… Նախանձը լրտեսն էր փառքիդ։

Օ՜ձ մը կը սողոսկէր ժողովուրդիդ մէջ, եւ թոյնը կը հեղուր բաժակներուն մէջ՝ պարպուած գործիդ ի պատիւ։ Կը զինէր ամէն ոք, բարեկամ թէ թշնամի։ Յաղթելու համար քեզի, մարմիններն ու հոգիները կը զինէր, պարոյրներուն մէջ ճզմելու համար պսակդ. եւ այդ օձը Ժերար Տընին էր։

Չարագուշակ ժամն հնչեց։ Տանդ դիմաց վեհօրէն կանգնած, վերջին անգամն ըլլալով կը խոսէիր հայրենակիցներուդ։ Խօսքերդ անոնց մտքերուն կը տեղային զերդ սերմեր շուշանածաղկի եւ կաղնիի։ Մտածումէ մտածում հասած էիր անդունդը գալիքի եւ նշմարեցիր կացինը մարդասպան, որ բարձրացաւ ու զարկաւ հոն, ուր ուղեղդ կը միանայ սրտիդ։ Գլուխդ ինկաւ ամբոխին մէջ, ինչպէս ովկիանին մէջ կսուզուի։ Շողերու նման արիւնդ ցայտեց եւ հուսկ նուիրումով մը ժողովուրդդ մկրտեց։ Անկէ ի վեր, քու երկրիդ մէջ մահացած, ապրեցար տիեզերքին մէջ։ Եւ մուրճն ոսկեղէն պատմութեան արձանդ քու քանդակեց։

Այժմ, յաւիտենութեան մէջ, պահապանն ես քաղաքիդ։ Բիբերդ, որ կը հսկեն անոր վրայ, խուփ չեն գար բնաւ, եւ գլխուս վրայ կը ձգես շուքն հիւրընկալ՝ ձեռքդ երկարած։ Դե՜հ, ո՛վ դիւցազն, հոգիիս մէջ որբունակ հոգիդ պարպէ կաթիլ-կաթիլ մատներէդ։ Թող սիրտս բանաստեղծի արութեան հետ եղբայրացած Անմահութեան տայ ծնունդ։

Որովհետեւ գերագոյն օրը կը մօտենայ, ժողովուրդս նահատակ, շղթաներն իր փշրած, երակներուն մէջ կը զգայ բախիւնն իր նախնի քաջութեան։ Վեց դարերն բաւ չեղան ցրուելու աճիւններն իր բեղմնաւոր, եւ այս ժամուս առիւծի մը նման ան կ՚ոստնու եւ կը յառաջանայ զերդ արշալոյս։

Դե՜հ, Արդըւելտ, թող յիշատակդ եւ յիշատակները իմ նախնիքներուս բարեպաշտ ներշնչեն զիս, եւ դուն ոյժ, որովհետեւ, կը կրկնեմ, օրը գերագոյն կը մօտենայ, պէտք է առնեմ սուրս, անցընեմ խթաններս եւ թամբեմ նժոյգս՝ ռունգերով բաբախուն, եւ մեկնիմ աստուածային Նեմեսիսի մարտին։