Պատմութիւն Տարաւնոյ

[Բ ] ՊԱՏՃԷՆ ԵՐԿՐՈՐԴ.
ՊԱՏԱՍԽԱՆԻ ՊԱՅՄԱՆԱՒՈՐ ԳՐՈՅՆ ՍՐԲՈՅՆ ԳՐԻԳՈՐԻ, ԶՈՐ ՅՂԵԱՑ ԿԵՍԱՐՈՒ ՀԱՅՐԱՊԵՏՆ Ի ԺԱՄ ՎԱՂՃԱՆԻ ԻՒՐՈՅ
       1 «Երջանիկ եւ աստուածարեալ տեառն՝ եղբաւրդ, եհաս սուրբ եւ ուրախարար գիր առ մեզ եւ յոյժ անթերի ուրախութեամբ լցոյց զվշտագնեալ անձն իմ։ 2  Որ թէպէտ վասն տրտմութեանս հասելոյ ի վշտի էի, սակայն շարժեաց զմեր դանդաղութիւնս ձեր գոհութեան նամակդ ։
       3 Զոր ընթերցեալ՝ գոհութիւն մատուցի Աստուծոյ, ըստ գրեցելոյ ի քեն, որ ոչ անտես արար Աստուած զազգս հիւսիսական, որք զրկեալք բազում ժամանակս ի ճշմարտութենէն՝ զմոլորեցուցիչս իւրեանց աստուած համարէին ։ 4  Զի զայն ուսոյց նոցա հակառակամարտն ճշմարտութեան սատանայ, զի ընդ խաւար ընթացեալք՝ զրկեալք լինին յաստուածածանաւթութեանցն ։ 5  Այլ ի դէպ եկեալ նոցա մարգարէին բան, թէ՝ «Ժողովուրդ, որ նստէր ի խաւարի, տեսին զլոյս մեծ աստուածգիտութեան »։ 6  Որ թէպէտ եւ վաղ իսկ ծագեաց արեգակն արդարութեան ընդ արարածս, սակայն ազգդ քո ի տուընջեան իբրեւ ի գիշերի զորմ խարխափեալք ։ 7  Ուստի եւ այժմ դեռ հայեցաւ ի դոսա Աստուած եւ էջ փրկել զդոսա ի ձեռաց անմարմին փարաւոնի, զի վերագոյն գտար տանջանաւք քան զՄովսէս՝ ոչ խնայելով ի մարմինդ քո, մինչեւ ազատեալ հաներ յանապատն Սինեայ յանկոխն գազանաց, ուստի հալածական լինէին ցաւք եւ հեծութիւնք ։
       8  Եւ արդ՝ քանզի քեւ ծագեաց ի դոսա արեգակն արդարութեան Քրիստոս, եւ դու ընտրեցար ի տեղի ընտրելոց սրբոց առաքելոցն Բարթողիմէոսի եւ Թադէոսի, յիշեա՛ զնոցա նահատակութիւնն , եւ մի՛ երբէք վերջասցիս ի շաւղաց նոցա։ 9  Զի եւ չիք ինչ պատճառս, զի ետ զդոսա Տէր ի շինել, եւ ո՛չ ի քակել. քանզի եւ սկիզբն իսկ է մուտ Կարապետիդ յաշխարհդ Հայոց։ 10  Որ եւ զիմ անուն գրեսջիր ի քո դպրութեանդ, եւ գրեսցես, զի եւ այնու մասն աւրհնութեան ընկալայց յետ քո։
       11  Այլ եւ խրատ բարեաց տամ քեզ. զԻննակնեան տեղիսդ, զոր Բարեբախտ ասեն ոմանք, շինեսջիր զդա բնակութիւն դասուց կրաւնաւորաց, եւ կացուսցես զդոսա ըստ աւրինակի այսր կրաւնաւորացս, զոր տեսեր ի մերում վիճակիս։ 12  Զոր եւ ի սրբոյն Անտոնէ ուսցիս զկարգ ճգնութեան, զի ոչ իւիք պակաս է, քան զառաջինն Անտոն ։ 13  Զոր ես քեզ աւգնութիւն համարիմ զայս, զի եւ զԵպիփան՝ զաշակերտ սրբոյն Անտոնի, հաւանեցուցի գալ ի նոյն Իննակնեան տեղին՝ ունելով ընդ ինքեան ընտիրս արս քառասունս ճգնաւորս խարազնազգեստս, պարկեշտ վարուք եւ հրաժարեալս յաշխարհէս. զոր առեալ՝ կացուցես զԵպիփան դոցա եւ այլոց եղբարց վերակացու։ 14  Եւ դրոշմեսջիր արձան յաւիտենից, զի մի՛ ոք ի դաստակերտս կամ ի գեւղաքաղաքս զաւրէն Աղէքսանդրացւոցն գործեսցէ՝ շինելով իւրաքանչիւր ումէք զտէրունեան տաճարն եւ առանձինն բնակել. աղաչեմ, մի՛ տար հրաման նոցա զայդ ունել ։ 15  Եւ ժողովեսցես ի նոյն տեղի հարիւր արանց չափ, որոշեսցես նոցա գեւղս եւ աւանս մեծամեծս, որպէսզի պէտք վանացն ի նոցանէն վճարեսցի, եւ ինքեանք միայն աղաւթից եւ ճգնութեան պարապեսցին ։
       16 Խրատե՛ա եւ զիշխանսդ զայդոսիկ՝ լինել եկեղեցւոյ զարդս, աղքատասէրս, կրաւնաւորասէրս եւ երկիւղածս։ 17  Իսկ զշինուածս մատրանն մի՛ շինեսցես բնակութիւն կրաւնաւորաց, այլ կացուսցես ի նմա քահանայս եւ քորեպիսկոպոսս ։ 18  Որոշեսցես ի նմա դաստակերտս եւ շինեսցես ի նմա աղքատանոցս, որպէսզի որք գայցեն ի բժշկութիւն, մի՛ լիցի տրտունջ, որպէս առ դրան խորանին ննջեցուցանէին զուխտաւորսն ։ 19   Զայս ամենայն ըստ այսմ աւրինակի տո՛ւր գործել։
       20 Այլ վասն Տիմոթէի եւ Եղիազարու եպիսկոպոսացն, զոր ի յինէն աղաչանաւք էիր խնդրեալ, նոքա յայնժամ էին գնացեալ, մինչդեռ դու զբագինսն կործանեցեր եւ մեզ հարցման պատասխանի էիք արձակեալ ։ 21  Քանզի Եղիազար գնաց ի քաղաքէն իւրմէ փախստական, զի յարեան ի վերայ նորա Հերեսիովտայք եւ հալածեցին զնա ի կողմանս Հռովմայ ։ 22  Իսկ զՏիմոթէոս լուայ, թէ գնաց ի կողմանս Երուսաղէմի վասն Աւետարանին թարգմանելոյ ի Հելլենացի գիր ։
       23 Եւ ես իսկ ի ցաւս մահու հասեալ կամ եւ ոչ գիտեմ զկենացս յերկարութիւն, եւ վասն այսորիկ եւ դանդաղիմ իսկ եւ գրել առ նոսա թուղթս ։ 24  Բայց դուք գրեցէ՛ք առ նոսա զնշանաբանից ձերոց եւ զտեղեացդ վայելչութեան ։ 25   Եւս առաւել ստուգիւ գրեսջիք, եթէ զի՞նչ էր պատերազմ ձեր եւ քրմացն, մինչ երթայիքն ի մէնջ ։ 26  Դարձեալ ցուցե՛ս զնշխարացն վայրս ծածուկ գրով, զի մի՛ ինչ թերութիւն լիցի լսողաց՝ կարծելով, եթէ բերեալ եւս չեն։
       27  Այլ զմէնջ եթէ գիտել կամիս զորպիսութենէ, մահու ակն ունիմք եւ կենաց վճար։ 28  Բայց թէպէտ եւ արտաքին մարդս մեր ապականի, սակայն ներքինն զնորոգումն կենաց սկսանի ։ 29  Եւ զմեր պակասութիւնս տացէ Տէր Աստուած ձեզ, զի զանձամբ առեալ հաւտդ կատարեսցես՝ ի բանաւոր փարախն վերին Սիովնի փոխարկեալ ։ 30  Որով եւ աղաւթիւք քոյովք եւ ի մեր հաւտս խնայեսցէ Քրիստոս, զի յերեւել ճշմարիտ հովուապետին առցուք եւ մեք վարձս ընդ առաջին մշակացն ։ 31  Ո՛ղջ լեր ի Տէր Յիսուս Քրիստոս »։
       32 * Եւ իբրեւ դարձան պատգամաւորքն առ սուրբն Գրիգորիոս, ոչ գտին զնոսա ի Տարաւն, այլ անցեալ գնացին ընդ կողմանս Հաշտենից յԱյրարատեան գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք ։ 33  Եւ հանեալ զնամակն՝ մատուցին առաջի ժողովրդեանն. զոր ընթերցեալ՝ տրտմեցան հանդերձ թագաւորաւն, առաւել վասն հալածանացն Եղիազարու եւ հեռանալոյն յերկրէն իւրեանց։ 34  Եւ գրեաց ինքն, եւ թագաւորն եւ գահերէց իշխանքն չորեսին յԵղիազար Նիւստրացւոց եպիսկոպոս եւ Տիմոթէոս Ակդէնացւոց եպիսկոպոս՝ աւրինակ զայս.
       35 * «Տեառն եւ սիրելի եղբարցդ եւ հալածական մշակացդ վասն բանին կենաց Գրիգորիոս արշիէեպիսկոպոսս Հայոց Մեծաց ի Տէր ողջո՜յն ասեմք, հանդերձ Տրդատաւ եւ ամենայն իշխանաւքս ։
       36  Ամենայն ոք, որ զաստուածային մշակութիւնն յանձն առնու, հալածական պարտ է լինել, զի ոչ առ ամենեսեան ընդունելի է նորա քարոզութիւնն ։ 37  Որպէս եւ այժմ զձէնջ իսկ լուաք, զի ելեալ էք ի ձերմէ բնակութենէդ, յանձն առէք լինել աւտար ի վայրուց եւ ի ծանաւթից՝ ոչ ինչ զմտաւ ածելով զպանդխտութեան ժամանակս, այլ դէմ եդեալ գնացէք եւ ոչ գիտէք՝ յո՞վ չոգայք։
       38  Արդ՝ վասն պանդխտութեանդ երանեմք զձեզ, իսկ վասն իմաստութեանդ՝ ո՛չ։ 39  Զի մինչ գիտէիք զթագաւորս քրիստոսական հաւատով լցեալ եւ զաշխարհս յաստուածպաշտութիւն, յաւտար եւ ի տարադէմ յերկիրդ ընդէ՞ր եղէք հալածական ։ 40  Մանաւանդ զի գիտէք, եթէ ամենայն գաւառացս եպիսկոպոսք պիտոյ են եւ քահանայքս ։ 41  Եւ աստ, որ ուստեք ուստեք եկեալ են ժողովեալ, բայց զի՞նչ են այսոքիկ առ վեց հարիւր եւ քսան գաւառս Հայոց, որ եւ գաւառին մէն մի քահանայ կամ երկու լոկ, թէ հանդիպին. զի դեռ մանկունք երկրիս ի դպրոցս են, եւ ոչ ոք ի նոցանէ բաւական է քահանայութեան։ 42  Իսկ դուք այդչափ բազում քահանայս առեալ՝ տարադէմ եւ հեռի ուղեգնացութեան ետուք ձեզ։
       43  Եւ արդ՝ զի ի ձերում երկիրդ այլ չունիք դառնալ, ապա աղաչեմք՝ ի մէնջ մի՛ վերջանայք, այլ ամենայն վստահութեամբ փութացարո՛ւք գալ զկնի արանցդ, զոր յղեցաք առ ձեզ։ 44  Եւ եթէ գայցէք, զամենայն երկիրդ Եկեղեաց եւ Հարքայ ձեր առաջի առնեմք, յոր վիճակ եւ բնակեսջիք՝ ձեր եղիցի եւ որք զկնի ձեր, որչափ կենդանի էք դուք եւ մեք։
       45  Իսկ երկիրն Մամիկոնէից եթէ հաճոյ թուեսցի ձեզ , որպէս եւ դու իսկ ասէիր, եթէ՝ «զԻննակնեան տեղիսն ինձ տո՛ւր», եւ անդ զքո եղբայրն իսկ եմ ձեռնադրեալ եպիսկոպոս. եւ ըստ կարի աղաչանաց զանուն տեղոյն փոխեցաք յիւր աւելի անունն, Գլակայ վանք եդաք ։ 46  Եւ այնչափ ջերմագոյն է ի սպասաւորութիւն սուրբ Կարապետին, մինչ զամենայն շինուածս վանացն քար եւ կիր եդեալ ։ 47  Եւ թուի ինձ, թէ մինչեւ ի մահ ումեք չկամի տալ։ 48  Այլ մեզ ոչ է արժան առնուլ ի նմանէ, զի աշխատեալ է առանց այլոց սատարութեան. ինքն շինեաց զեկեղեցին, զոր ես միայն հիմունս արկի ։ 49  Սակայն եթէ ինքն տացէ, ի մէնջ լիով է, զի այլ եւս յաւելում ի դաստակերտսն ։ 50  Ապա թէ զայն ոչ, սակայն ամենայն երկիրն առաջի ձեր է. զոր եւ տեսանէք տեղի վայելուչ, այն՝ ձեզ, յորմէ ոչինչ պակաս գտանէք ի մէնջ քան զասացեալն ։
       51  Ո՛ղջ լերուք ի Տէր »։
       52  Եւ առեալ տարան զթուղթն առաքեալքն այնոքիկ, որք ի Կեսարիայն եկին, եւ տարան մինչեւ յՈւռհայ, եւ ի Կեսարիայ դարձան, եւ ոչ անդ գտին։ 53  Եւ անտի ելեալ գնացին յԵրուսաղէմ, եւ ոչ եւս հանդիպեալ նոցա՝ տեղեկացան, եթէ ի Հռոմ գնացին երկոքեանն ։ 54  Իբրեւ նոքա ի Հռոմ գնացին, Եղիազար ի Միջագետս Ասորոց էր գնացեալ, գնացեալ էր եւ Տիմոթէոս ի Կորնթոս վասն թարգմանութեան երկոտասան մարգարէիցն։ 55  Իսկ Բեկտոր եւ Անաստաս եւ Գայիոս Եգիպտոսի եպիսկոպոսքն, իբրեւ տեսին զթուղթսն, յոյժ ուրախ եղեն եւ խնդացին, քանզի եւ նոքա հալածական շրջէին զկնի Եղիազարու։
       56  Եւ փութացեալ գրեցին զնոյն բանսն յայլ նամակ եւ յուղարկեցին առ Տիմոթէոս ի Կորնթոս եւ կոչեցին ընդ նմա զԱնքիկոս սարկաւագ, որ յոյժ հմուտ էր բազում դպրութեան։ 57  Եւ ինքեանք եկին ի Միջագետս եւ ոչ գտին անդ զԵղիազար ։ 58  Ապա դարձան յԵրուսաղէմ. մի պատճառ՝ վասն նորա, եւ միւս՝ վասն քննութեան աղանդոյն Մենանդրէի, որ եւ յայնժամ բազումք դեռ ունէին զնորա պղծութիւնն ։ 59  Իբրեւ գնացին անդ, զԵղիազար ոչ գտին. եւ ի նոյն աւուրն վախճանեցաւ Երուսաղէմի հայրապետն Սիմաքոս, զոր հաճոյ թուեալ Երուսաղէմացւոցն՝ առեալ ձեռնադրեցին զԳայիոս Երուսաղէմի հայրապետ ։ 60  Եւ Բեկտոր եւ Անաստաս դարձան ի Կեսարիայ։
       61  Իսկ Եղիազար եկեալ՝ ի ճանապարհին հանդիպի սրբոյն Գրիգորի եւ Տրդատայ։ 62  Եւ խնդացեալ յոյժ՝ դարձաւ զկնի նոցա մինչեւ ի Հռոմ քաղաք. եւ անդ կացեալ բազում աւուրս ։ 63  Ապա խնդրեալ սրբոյն Գրիգորի մասն ինչ ի նշխարաց սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի, եւ տուեալ թագաւորական հրամանաւ եւ սրբոյ հայրապետին Հռովմայ. եւ առաւել մեծարելով զնոսա՝ ետ եւ զահեակ ձեռն Անդրէի առաքելոյն եւ զՂուկասու աւետարանչին, զոր առեալ՝ մեծաւ խնդութեամբ դարձան յաշխարհն Հայոց ։
       64  Եւ Տրդատ անցեալ գնաց յաշխարհն իւր՝ յԱրարատեան գաւառ ի Վաղարշապատ քաղաք։ 65  Իսկ սուրբն Գրիգոր մնաց ժամանակս ինչ ի Տարաւն՝ ընդ իւր ունելով զնշխարս սրբոց առաքելոցն, դադարեալ աւուրս քսան եւ հինգ ի վանս Գլակայ, յԻննակնեան տեղիսն Գիսանեայ կռոցն, ի կայանս նշխարաց սրբոյ Կարապետին։
       66  Եւ առաքեաց զիշխանս Մամիկոնէից տանն՝ տեսանել տեղի վայելուչ եւ լեռնաբնակ. զոր երթեալ խուզեցին աւուրս բազումս եւ ոչ գտին տեղի պատշաճի յամենայն գաւառսն եւ դարձան ունայն։ 67  Իսկ սուրբն Գրիգոր հրամայեաց պաշտաւնէիցն աղաւթել յերեկորեայ ։ 68  Եւ ինքն մտեալ յեկեղեցին՝ տարածեաց զձեռս իւր առաջի նշխարաց սրբոց առաքելոցն եւ առաջի տապանի սուրբ Կարապետին, եւ խնդրեաց յԱստուծոյ աղաւթիւք այսպէս.
       69  * «Տէ՛ր Աստուած, բազմագութ եւ ողորմած, որ քննես զիրաւունս եւ պարգեւես զողորմութիւն, որ յիշեցեր զազգս մարդկան զմոռացեալսն ի գթութեանց քոց, եւ ոչ բարկացար իսպառ եւ ոչ անտես արարեր յաւիտեան, այլ կարգեցեր զիս ի պաշտման քահանայութեանս այսմիկ եւ ետուր մեզ ժամանակ հատուցանել զպարտականութիւն առաջին հարցն մերոց, որք դիմադարձ գտան քարոզութեան սուրբ աւետարանին, որոց տիրեաց մահ մեղաց եւ կորուստ ապականութեան, եւ ըմբռնեալ՝ մահու կապեաց զամենեսեան ընդ անիծիւք՝ արժանացուցանել զնոսա դժոխոց կայանին զրկեալք ի լուսոյն, կացեալք եւ միացեալք ընդ հաւասարակուռ շաւիղն որդեգրութեան սատանայի, զորս հաւանեցուցեալ չարն մնալ յունայնութեան իբրեւ ի ճշմարտութեան. իսկ մեզ շնորհեցեր լինել ծանաւթս անուանդ քո եւ ժառանգորդս որդեգրութեան կողման սրբոյն ի լոյս, եւ զամենայն կրճիմն բարձեր ի միջոյ եւ արարեր խաղաղութիւն առ հեռաւորս եւ մերձաւորս գալստեամբ միածնի որդւոյ քո յաշխարհս եւ քարոզութեամբ սրբոց առաքելոցն, որք բաժանեցին զամենայն արարածս շրջագայութեամբ աւետարանին. առաւել, զոր յայսմ աշխարհի արարեր զկամս ողորմութեան քո ի ձեռն սուրբ Կարապետիս, որ բաժանեաց իւր մարմնովն զամենայն աշխարհս. մանաւանդ, զի առաւելապես գթութիւնդ քո հաճեցաւ բնակիլ ի տաճարս յայսմիկ, որ եւ առաջին հիմնարկութիւն շնորհեցաւ ինձ յակնարկութենէ քումմէ՝ առնել ի տեղւոջս յայսմիկ, յորում հիմն հաւատոյս մերոյ խարսխեալ մնասցէ անդրդուելի մինչեւ ի վերջին աւուրն , յորժամ գաս եւ նորոգես զսա անապական. դո՛ւ, Տէ՛ր. եւ միջնորդ է սա ստուերի եւ ճշմարտութեան եւ դարձեալ նստելոց է ընդ աջմէ միածնի քո ի փառս անճառելիս. դո՛ւ , Տէ՛ր զաւրութեանց, հայեա՛ց յերկնից ի պատրաստ բնակութենէ քումմէ եւ յայտնեա՛ մեզ զտեղի բնակութեան սուրբ առաքելոցս, զի լիցի տաճար փառաց քոց ի յերկրիս յայսմիկ ի գովութիւն մեծի տէրութեանդ եւ ի պատիւ աստուածութեան քո եւ ի փառս Ամենասուրբ Երրորդութեանդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից »։
       72  * Եւ իբրեւ կատարեաց զաղաւթսն, յայտնեցաւ առ նմա հրեշտակ Տեառն եւ ասէ. «Յարուցեալ երթիցես ի ստորոտ լերինն Տաւրոսի, եւ ցուցից քեզ տեղի, ուր հաճեցաւ Տէր բնակել սրբոցդ »։ 71  Եւ նորա խնդութեամբ արտաքս ելեալ՝ էառ զնշխարս սրբոց առաքելոցն եւ գնաց ի նոյն տեղի, ուր եցոյց նմա հրեշտակն Տեառն։ 72  Եւ աղաւթեալ ի տեղւոջն՝ ետ պատրաստել զնիւթ շինուածոյն սուրբ վկայարանին։ 73  Եւ եդ անդ զբերեալ մասն սրբոց առաքելոցն, եւ կարգեալ անդ պաշտաւնեայս եկեղեցւոյն արս երկոտասան, եւ ետ զտեղին զայն Եղիազարու։ 74  Եւ անուանեաց զնա Եղիազարու վանք. եւ ինքն առեալ զԵղիազար՝ տանի զնա ի թագաւորաբնակ քաղաքն Վաղարշապատ, եւ անդ տաւն ցնծութեան կատարեցին, որով եւ թագաւորն զյիշատակ առաքելոցն մեծաւ խնդութեամբ եւ պատարագաւք հրամայեաց տաւնել, մինչ զի եւ այն աւր ամենայն կապելոց եւ պարտականաց ազատումն եղեւ, եւ որք ի բանտսն էին, ազատել տայր ի մետաղացն զպատժապարտսն ։
       75 * Արդ՝ ի նոյն ժամանակսն եկեալ Բեկտոր եւ Անաստաս ի Բիւզանդիայ եւ հանդիպեալ ոմանց, որք յԱշտիշատ Տարաւնոյ էին անդ երթեալ, տային նոցա զրոյց զառաջին պատերազմէն մինչ գայր սուրբն Գրիգորիոս ի Տարաւն, եթէ զիա՞րդ դարձան նոցա ընդդէմ քուրմքն, որ ի տեղիսն Գիսանեայ ։ 76  Նոյնպէս եւ զերկրորդ պատերազմն, որ եղեւ ընդ Տրդատայ եւ ընդ իշխանն հիւսիսոյ, զոր եւ Յոյնք լուեալ՝ զարմացան ընդ քաջութեան արքային Հայոց Տրդատայ ։ 77  Զայս ամենայն իբրեւ լուան Բեկտոր եւ Անաստաս եւ Թէովնաս եւ Արկիւղաս եւ Մարկեղիոս, զարմացան. զտեղի առեալ անդ աւուր ինչ՝ գրեցին թուղթ առ սուրբն Գրիգորիոս աւրինակ զայս.
       78 * «Սրբազան եւ աստուածարեալ եւ փառաւորեալ հայրապետիդ Հայոց Մեծաց. ողջո՜յն ի Տէր։
       79  Զառ ի սրբոյ * հայրապետէդ անթերի սիրով եւ հոգեխառն մտերմութեամբ զպատուական աջոյ գիր ընթերցաք ի Հռոմ քաղաքի, եւ յոյժ ուրախութեամբ լցեալ՝ գոհացաք զԱստուծոյ եւ կամեցաք զկնի կոչնականացդ գալ։ 80  Այլ պատճառ արգելմանս մերոյ Եղիազար եղեւ, որ ի Միջագետս շրջէր, զոր եկեալ ի Հռոմայ՝ ոչ գտաք զնա անդ։ 81  Ապա հարկ եղեւ վասն նորա եւ վասն սուրբ տեղեացն յԵրուսաղէմ երթալ առ սուրբն Սիմաքոս, որ ըստ Աստուծոյ տեսութեանն զԳայիոս Երուսաղէմի հայրապետ ձեռնադրեցին փոխանակ նորա, որ վախճանեցաւ ։ 82  Եւ մեք աւասիկ եմք ի Բիւզանդիա, վասն զի Ագդենացւոց եպիսկոպոսն գնացեալ է յԵգիպտոս եւ ջանս ունի համոզել զնոսա ի խաղաղութիւն, որք հալածական արարին զմեզ։ 83  Քանզի գրեալ է առ մեզ, եթէ՝ «Զքաղաքս ետուն Ագդենացիք յիմ ձեռս, բայց Նիւստրացիքն ընդդէմ դարձան. արդ՝ մնացէ՛ք դուք ի Բիւզանդիա, մինչեւ ես յայլ քաղաքսն երթամ»։ 84  Արդ՝ մեք վասն այդր դանդաղիմք գալ, զի երկիրդ հեռի է, եւ մեք՝ անկար ի նուաղ կենացս եւ ի պանդխտութենէ, եւ Բեկտոր տանջի ի ջերմութենէս, եւ սուրբն Մարկեղէաս աստ վատեալ է յաչացն ։
       85  Բայց արդ՝ աղաչեմք զքեզ, երջանիկ մշա՛կդ Աստուծոյ, զի հրամայեսցես միում ի պաշտաւնէիցդ քոց՝ մեզ գրով առաքել զզրուցատրութիւն ճանապարհորդութեանն եւ զգալն յերկիրդ Հայոց. եւ զառաջին պատերազմ, որ ի քրմաց անդի. եւ զերկրորդ՝ գալն ի Հռոմայ եւ զայն պատերազմ, որ ի հիւսիսականաց անտի. եւ զնշխարացն, զոր տարեալ ես, եթէ ո՞ւր եդեալ ես, կամ զո՞ր պաշտաւնեայս թողեալ ես առ նա, եւ եթէ ումեք յայտնի՞, որպէս ասեն ոմանք, թէ՝ ոչ. եւ զԿրաւնիդէս եւ զԱնտոն ո՞ւր ես թողեալ, որով պարծին եկեղեցիք սրբութեամբ նոցա. կամ, թէ զի՞նչ եղեւ Եպիփան՝ աշակերտ նոցա. կամ՝ ո՞ւր են Եղիազար եւ Զենոբ ։
       86  Զայս ամենայն ստուգիւ գրեսջիր առ մեզ, աղաչեմք, որպէսզի երթալն մեր առ Տիմոթէոս եպիսկոպոսն եւ առ մեծն Անթիպատրոս մարթասցուք տեղեկացուցանել զնոսա գրով եւ ճշմարտութեամբ ։ 87  Այս ամենայն մեզ պիտանի է եւ ձեզ՝ ոչ դանդաղելի։ 88  Եւ շնորհք Սուրբ Հոգւոյն մնասցէ առ ամենայն հաւատացելոց քոց ։ 89  Ո՛ղջ լերուք ի Տէր »։
       90  * Եւ իբրեւ բերին զթուղթսն, զոր առեալ ընթերցան, սուրբն Գրիգոր հրամայեաց Զենոբայ Ասորւոյ գրել զառաջին պատերազմն եւ զերկրորդն ստուգիւ, եւ զնշխարացն, թէ ուր եդաւ, եւ զԱնտոն եւ զԿրաւնիդէս, թէ որպէս վարին, կամ ուր են։ 91 «Բայց յականէ յանուանէ, ասէ, եւ զվարսն եւ զնշան բլրոցն եւ զլերինն եւ զարանցն, որ ի պատերազմ գրգռեալ՝ զկուռսն ոչ տային կործանել, զայս ամենայն պատմութիւն գրեսցես եւ առաքեսցե» ։ 92  Այլ ոչ կացեալ յանձինս, այլ աղաչեալ բազում աւուրս, զի տացէ նմա հրաման գրել զԽոսրովու մահն եւ զՏրդատայ փախուստն ի Յոյնս եւ զտիրելն ի վերայ Հայոց եւ զտանջելն սրբոյն Գրիգորի եւ զխոզանալն Տրդատայ եւ զգնալն ի Կեսարիա եւ ի Հռովմ եւ ապա՝ զպատմութիւնն Գիսանէ ։
       93  Զոր ոչ հաւանեցաւ սուրբն Գրիգոր, այլ բաւական համարեցաւ զայն միայն գրել, զի՝ «Չէ, ասէ, աւրէն զայդչափ պատմութիւն յԱսորոց թուղթն գրել եւ յիշատակ Հայոց ոչ թողուլ։ 94  Այլ միայն՝ զոր ինքեանք խնդրեցին, զայն յուղարկեսցես գրով »։ 95  Զոր հազիւ հաւանեալ Զենոբայ՝ առեալ գրեաց առ եպիսկոպոսսն Ասորոց միայն լոկ՝ զոր ինչ առ վանաց սահմանին գործեցաւ, այսպէս.
       96  «Տեառն եւ սիրելի երջանիկ եպիսկոպոսացդ. ի Զենոբայ անարժան ծառայէ առ ձեր սրբութիւնդ եւ ի Հայաստանեայցս յոյժ սիրով՝ ողջո՜յն ի Տէր։
       97  Յորժամ եհաս պատուական ձեռին ձերոյ գիր, ընթերցաւ առաջին սրբոյ հայրապետիս Գրիգորի, անթերի ուրախութեամբ գոհացաք զԱստուծոյ, զի դադարեաց հալածանքդ ի կողմանցդ յայդցանէ ։ 98  Եւ իսկոյն ձեռն ի գործ հրամայեաց արկանել պատճէնին պատասխանւոյ, որչափ եւ հարցմանդ ձերոյ էր գիր։ 99  Զոր թէպէտ եւ ոմանք արգելուլ հրամայեցին, չգրել պատասխանի վասն ձեր գալոյ, սակայն նա ոչ ինչ այնպիսի ածեալ զմտաւ, այլ աննախանձ գրով զձեր պատասխանիսն ետ յղել ։
       99 * դուք մի՛ ինչ աղարտէք զսակաւ պատմութիւնս, կամ թէ՝ Ագաթանգեղոս զայդ ոչ յիշէ, զի ես յառաջագոյն գրեցի[ց] քան զնա ։ 101  Եւ որ զթագաւորաց ժամանակս չգրեցի, վասն զի սուրբն Գրիգոր ոչ հրամայեաց այլ ինչ աւելի գրել, քան զոր դուքն հարցեալ էիք, մանաւանդ պատշաճ համարեցաւ զԱրշակունի եւ զքաջ թագաւորաց զԳիր թողուլ տանս Հայոց եւ ձեզ պատճէն պատասխանւոյ գրել, զոր ինքն անուանեաց սուրբն Գրիգոր զայս պատճէն՝ Ասորոց պատմութիւն ։ 102  Արդ՝ ես սկիզբն այս պատմութեանս զձերդ եդից հարցումն »։