[Ե
]
ՅԱՋՈՐԴԵՑԻՆ
ՅԱՌԱՋՆՈՐԴՈՒԹԻՒՆ
ԿԱՐԱՊԵՏԻՆ,
ՈՐ
ԿՈՉԻ
ԳԼԱԿԱՅ
հայր
Ի։
յետ
Լ։
3
Ի
սորա
Ժ
ամին
եկն
Գրիգոր
Գլակայ
։
երեք
ամիս
կացեալ
առ
Անտոն
եւ
Կրաւնիդէս
յԱւետեաց
եւ
նոքա
հանեալ
զնա
անտի՝
ասելով .
«Գնա՛
յանապատ
յանմարդաբնակ
տեղիս,
զի
մի՛
ոք
փառաւորութիւն
մատուցանէ
քում
»։
5
Իսկ
նորա
ելեալ
ի
.
ամս
Է՝
վախճանի
ի
ի
փառս
Աստուծոյ։
6
Ստեփաննոս՝
աշակերտ
ամս
։
7
Ի
սորա
Դ
ամին
վախճանեցաւ
սուրբն
Անտոն,
եւ
յետ
երկուց
ամսոց՝
եւ
սուրբն
Կրաւնիդէս՝
կացեալ
ամս
Խ
յԻննակնեան
տեղիս։
8
Եւ
է
սակաւ
ինչ
հեռագոյն
թաղեալ
յեկեղեցւոյն՝
ըստ
հարաւոյ
։
9
Սա
շինեաց
եկեղեցի
ի
,
ուր
Գրիգոր
պահեաց՝
յայս
,
առ
աղբերն.
եւ
կացոյց
կրաւնաւորս
Կ
հրեշտակային
։
10
Եփրեմ՝
ամս
ԻԸ։
ամս
։
12
Սա
էր
ի
ժամանակս
սրբոյն
։
ամս
։
ամս
։
15
Կիւրեղ՝
ամս
ԻԲ։
16
Սա
առաջին
եպիսկոպոս
ձեռնադրեցաւ
ի
Մանդակունւոյն
Հայոց
կաթողիկոսէ։
17
Սա
գնաց
ընդ
Հայոց
կաթողիկոսի
ի
ժողովն
Հռովմոց,
յորում
ամենայն
Հայք
եւ
Վիրք
եւ
Յոյնք
առ
Զենոնիւ
կայսերբ
ի
Քրիստոս
հաւատացին
եւ
մի
բնութիւն
։
18
Գրիգոր՝
ամս
Զ։
19
Անդրէաս՝
ամս
։
20
Ներսէս՝
ամս
։
ամս
։
22
Սահակ՝
ամս
։
23
Յովսեփ՝
ամս
։
ամս
։
25
Աթանաս՝
ամս
։
26
Սա
էր,
որ
ի
ժամանակս
Հայոց
զթուականն
հրամանաւ
նորին
ի
Դուին
,
զի
էր
տեղեակ
ամենայն
։
ամս
։
28
Սա
գնաց
յԱբրահամէ
Հայոց
կաթողիկոսէ
առ
Վրաց
։
29
Ստեփաննոս՝
ամս
Զ։
30
Սա
ի
ժամանակս
Հայոց
կաթողիկոսի
գնաց
առ
նա
եւ
եբեր
մասն
ինչ
ի
սրբոց
,
եւ
եդ
ի
Գլակայ
վանքն,
ուր
ինքն
իսկ
էր,
քանզի
վերստին
շինեաց
սրբոց
։
ամս
Ը։
,
սուրբ
եւ
ամս
։
33
Սա
ի
տղայութենէ
զառաքինութիւն։
34
Եւ
աշակերտ
Բարսղի,
եղեւ
սիրելի
վասն
վարուց
եւ
իշխանին
։
35
Եւ
իշխանն
բազմացոյց
սմա
դաստակերտս
։
36
Սա
բազում
կրաւնաւորս
կարգեաց
ի
Գլակայ
միաճաշակս
եւ
ճգնաւորս՝
առանձինն
անձինս
երեք
հարիւր
եւ
։
ի
սորա
եկեալ
չորս
ի
Յունաց՝
ճգնաւորք
եւ
որոշեալք
յամենայն
մարմնական
հեշտութեանց,
որք
կամէին
անցանել
Սուկաւ։
38
Իբրեւ
եկին
ի
տեղիսն
յայն,
հաճեցան
յանապատի
։
39
Լուան
ոմանք
ի
Սագաստանաց՝
արք
երեք,
եւ
ի
նոյն
Գլակայ
եւ
հանդիպեալ
միմեանց՝
դադարեցին
ի
միում
.
ոմանք՝
յԻննակնեան
վայրսն՝
յԱւետեաց
,
եւ
ի
,
որ
ի
արեւելեան
,
ի
,
իսկ
ոմանք՝
ի
կողմանց
անտառաբլերն։
40
Եւ
ի
բազում
ժամանակս
կեցեալ
ի
ամս
։
41
Արդ՝
ի
ժամանակս
իշխանութեանն
Մամիկոնենից
,
եւ
Թոդկայ
իմն
գործեցան
ի
Գլակայ,
ի
դուռն
Կարապետին։
Արծրունեաց,
որում
Վարդ
Պատրիկ
(սա
շինեաց
բազում
եկեղեցիս
եւ
վանորայս
),
եւ
ունէր
կին
Մարիամ
անուն
,
սա
առեալ
զկին
իւր՝
առ
հայր
Մուշեղ,
զի
ինքն
դէմ
եդեալ
էր
ի
։
43
Եւ
թողեալ
զկին
իւր
անդ,
եւ
յանձն
արարեալ
այլոց
ազատաց՝
։
44
Իսկ
նորա
յոյժ
փափագեալ
,
ի
Գլակայ
վանսն,
եւ
Կարապետին ,
յաւուր
միում
առեալ
զփոքրիկ
մանկիկն
իւր
,
որ
էր
ի
,
բազում
յաւժարութեամբ
ի
դուռն
Կարապետին։
45
Աղաչէր
բազում
,
զի
թոյլ
տացեն
մտանել
յեկեղեցին,
իսկ
սպասաւորքն
զնա
։
46
Բայց
զփոքր
մանկիկն
առեալ
ի
գրկաց
,
առաջի
սեղանոյն՝
երկրպագեցուցին
,
եւ
ետուն
։
47
Իսկ
նորա
սկսաւ
արտասուել
եւ
զինքն՝
.
«Վա՜յ
ինձ,
մեղաւորիս,
որ
եմ
ի
բարեաց։
48
Ողբացէ՛ք
զիս,
ամենայն
կանա՛յք,
տեղի՛
տուք
արտասուաց
իմոց,
ամենայն
ձայնարկո՛ւք։
զիս
լերինք,
եւ
ողորմեսցին
ինձ
բլուրք.
գազանք
եղկեսցեն
զիս,
եւ
թռչնոց
խիթասցեն
ընդ
իս։
50
Հրեշտակք
զանձն
իմ,
եւ
դեւք
յարձակեցան
ի
վերայ
իմ։
51
Ողորմեցարո՛ւք
ինձ,
ո՜վ
սուրբ
Կարապետիդ,
եւ
տո՛ւք
զիս
ի
տաճար
»։
ասէր.
որդեա՛կ,
ընդէ՞ր
բաժանեցար
ի
գրկաց
իմոց,
զիա՞րդ
ոչ
ողորմեցար
։
53
Ո՞չ
ես
ծնայ
եւ
սնուցի
,
եւ
թողեր
զիս
»։
54
Եւ
զայս
ասացեալ
կնոջն,
բազում
անուշահոտ
սպասաւորացն
եւ
գանձս
բազումս
ի
սպաս
սուրբ
։
55
Եւ
առ
հայրն
Թոդիկ,
զի
առեալ
զիրսն
եւ
զնա
ի
։
նա
ասէ.
«Ո՛չ
եմք
յառաջնոցն
եւ
ո՛չ
առնել։
57
Արդ՝
եթէ
վասն
ես,
ընդունելի
է
քեզ
աշխատանք
.
արդ՝
վասն
ի
մէնջ,
երթ
ի
»։
նա
ասէ.
«Ո՛չ
այդպէս.
այլ
եթէ
վասն
իշխանութեան
,
ես
ոչ
ի
ձէնջ,
իսկ
եթէ
վասն
թշնամութեան
ընդ
,
ինքն
ի
կնոջէ
է
,
ո՞չ
եւ
Տէրն
ի
կնոջէ
,
եւ
մարգարէքն
մայր
։
59
Արդ՝
ես
մտանեմ,
ո՜վ
,
եւ
քո
բարեխաւս
ունիմ
։
60
Մի՛
յիս
բարկութեան
քո,
մի՛
եղէց
նշաւակ
։
61
Զի
դու
զկնոջ
կաթն
արբեր,
գոնեա
զիս
տաճարիս
արժանի
»։
62
Եւ
զայս
ասացեալ՝
եմուտ
ի
տաճարին։
63
Եւ
գնաց
առաջի
սրբոյ
սեղանոյն ,
եւ
ծունր
կրկնեալ՝
.
«Տե՛ս,
Տէ՛ր,
զբեկեալ
իմ,
եւ
ողորմութիւն
արա՛
.
զի
դու
ոչ
զբարկութիւն
քո։
64
Արդ՝
աւրհնեալ
անուն
քո
»։
65
Եւ
իբրեւ
ել
անտի
,
,
ոխացան
տրտմեցան
ընդ
սպասաւորք
,
եւ
պատրաստեցին
կերակուր։
66
Իսկ
ճաշ
կրաւնաւորացն
եւ
ի
։
67
Եւ
եկին
ի
սեղան
,
էին
արք
ԳՃ
եւ
։
յորժամ
ճաշեցին,
ասէ
.
«Ո՜վ
սրբասէրք
եւ
,
ուրա՛խ
լերուք
ընդ
Տէր,
զի
ներեաց
ինձ
կատարեաց
սրտի
իմոյ։
69
Արդ՝
աւրհնեցէ՛ք
զիս
եւ
ի
»։
70
Եւ
յառաջ
ելեալ
։
71
Իսկ
եկեղեցպանն
եւ
մի
ոմն
ի
յարուցեալ
ի
սեղանոյն՝
գնացին
ի
դուռն
Կարապետին,
եւ
ծունր
ասեն.
«Ո՜վ
Տէր,
դու
ներե՞ս
կնոջն,
որ
զայն
գործեաց.
եւ
այլ
զնոյն
խրամ
համարձակեալ
։
72
Արդ՝
արա՛
զնշան
քո
,
վկայ
ազգաց,
եւ
եւ
աւրէն
բազմաց»։
73
Եւ
իբրեւ
զկինն
եւ
ինքեանք
դարձան,
եւ
մերձեցաւ
ելանել
ընդ
ի
հարաւոյ
կուսէ
,
որ
ի
եւ
հայի
ի
փոքր
ամրոցն
Մեծամաւր՝
,
զոր
,
ետես
տեսութիւն
զարմանալի։
74
Եւ
զմանուկն
ի
ասէ.
«Տեսանեմ
այր
մի
գիսաւոր
ընդ
որոտացեալ,
եւ
ելեալ
գայ
առ
իս։
75
Տեսանեմ
առ
նա
սրեալ
եւ
,
եւ
ներկեալ»։
76
Եւ
ընդ
եհար
զնա
եւ
անդէն
։
77
Զոր
տեսեալ
ծառայիցն՝
ընթացեալ
ազդ
։
եկեղեցպանին,
տրտմեալ
ժամս
արտասուեաց։
առեալ
ի
տեղին,
եւ
գերեզման՝
ի
նոյն
։
80
Եւ
խաչ
եւ
ի
նմա
այսպէս.
81
«Որ
ընդ
սրբոյ
Կարապետին՝
անզեղջ
այս
եղիցի
նորա
հոգւոյն
եւ
մարմնոյն։
82
Զի
ոչ
կարէ
մարտնչել
ընդ
Աստուծոյ,
ապա
եթէ
կորիցէ
որպէս
այս
»։
83
Եւ
հաստատեալ
կայ
այս
գրով
ի
նոյն
։
զմանուկն
առեալ՝
ետ
,
մինչեւ
յարբունս
։
85
Եւ
ապա
առեալ
ի
եւ
հաստատեաց
զնա
հայր
յառաջ
քան
զմահ
։
86
Իսկ
իշխանն
Արծրունեաց՝
այր
նորա,
մինչդեռ
ի
,
զմահ
կնոջն՝
ստրջացաւ։
87
Իսկ
մխիթարեաց
զնա,
եւ
խորհեցաւ
շինել
։
88
Բայց
գնաց
ի
վասն
գտանելոյ,
եւ
եկեղեցի
։
89
Եւ
կոչեաց
զանուն
վասն
կնոջն՝
Սուրբ
,
եւ
զարդարեաց
զնա
հրաշալի
սպասիւք
եւ
։
90
Նոյնպէս
եւ
զՍուրբ
Կարապետն
Գլակայ
վանսն
մեծաշուք
զարդարեաց։
91
Սա
դարձոյց
ի
Կարապետն
եւ
։
իշխան
ոմն
անաւրէն
տանն
կտրեաց
ի
եւ
ետ
գուսանի
ումեմն
,
բարկացեալ
Կիւրղի,
անիծեալ
զիշխանն
վասն
կտրելոյ
ի
։
ամսոյ
ելեալ՝
ընկէց
զնա
երիվարն,
եհան
զոգին։
94
Բայց
որդին,
թէպէտ
եւ
զաւանսն,
այլ
ոչ
էառ
ի
նմանէ
մինչեւ
ի
գալ
այս
։
95
Արդ՝
այս
կշռեաց
ԻԲ
Ռ
դահեկան
եւ
իշխանին
,
եւ
գնեաց
զԿուառս
եւ
եւ
ետ
զնոսա
վանացն
,
եւ
երկու
եւ
զԳահ
։
96
Իսկ
զորդին
թողեալ
առ
Թոդիկ՝
գնաց
ի
գաւառն
իւր։
ի
վախճանելն
իւր
ետ
տանել
զինքն
ի
վանսն
Իննակնեան.
եւ
կայ
ի
կողմ
արեւելից,
Գ
քայլ
հեռագոյն
։
98
Ընդ
ժամանակս
սպանին
զՈրմիզդ
Պարսից
,
եւ
Ջամբ
Խոսրով՝
որդի
նորա,
փախստական
ի
։
99
Եւ
կնքեալ
հաւատովն՝
զաւրաւք
ի
Մաւրկայ
Պարսից
.
եւ
զերկիրն
իւր
։
100
Արդ՝
գայր
ի
Խոսրով,
առեալ
զտէրն
Մշոյ
եւ
,
Տարաւնոյ
եւ
,
հրամանաւն
Մաւրկայ
ի
Դուին
եւ
։
ի
ձեռս
նորա
Հայոց
ԼՌ,
եւ
ինքն
առեալ
Յունաց
ՀՌ՝
ի
։
102
Եւ
ընդ
Հայոց
հպարտացան
.
անցին
միոյ
ի
եւ
անդ
իջին։
103
Իսկ
,
որ
,
գումարեալ
Պարսից
ութսուն
հազար
եկն
ի
վերայ
Մուշեղայ։
քաջն
քաջալերեալ
հազիւ
հաւանեցոյց
մտանել
ի
։
105
Եւ
իբրեւ
ճակատեցան,
եւ
խմբեցաւ
,
եդ
բանս
ի
բերան
Մուշեղ
իշխանն
Մամիկոնենից
եւ
Հայոց
բարեխաւս
եւ
ի
յաւգնութիւն
զսուրբ
Կարապետն
։
միաբան
ի
վերայ
Պարսից։
107
Եւ
ետ
Տէր
ի
ձեռս
։
գիտացեալ
,
թէ
նա
է
,
նմա
.
եւ
սկսան
բախել
իրերաց։
յոյժ
Մուշեղ ,
սակայն
զմահ
եւ
զկեանս
առաջի
եդեալ,
զմուրճն
ի
վեր՝
ի
վերայ
գագաթանն
,
եւ
ցնդեալ՝
ընդ
իջանէր։
110
Եւ
զգլուխն՝
ի
իւր։
111
Եւ
ի
,
եւ
զաւրացեալ
առաջի
զնոսա
ի
փախուստ։
112
Եւ
ԽԸ
իշխան
,
եւ
համար
ոչ
վասն
բազմութեանն։
113
Իսկ
արս
Ռ
մեծաւ
յաղթութեամբ
դարձաւ
ի
։
իբրեւ
ազդ
եղեւ
առ
թագաւորն
,
յոյժ։
115
Իսկ
Յունաց
տրտմեցան
։
կոչեաց
թագաւորն
զՄուշեղ
եւ
տալ
ամենայն
զաւրացն,
յղեաց
առ
Խոսրով
արքայն
,
թագաւորին
էին
,
«Գիտե՞ս
,
որ
սպառնայ
Մուշեղ»։
117
Իսկ
նա
խորհեցաւ
դարան
մահու
գործել
նմա
եւ
կոչել
առ
ինքն
։
118
Եւ
Խոսրովու
իմացեալ՝
ազդ
արար
զնենգութիւն
եղբաւրն։
119
Իսկ
առեալ
ընդ
իւր
իշխան ,
առանց
այլ
ուրուք,
զաւրէն
պատերազմի
եւ
սուսեր
ընդ
մէջ
ածին։
այնպէս
եկին
առ
թագաւորն
մինչեւ
ի
դուռն
խորանին։
121
Եւ
տուեալ
եւ
ի
լոյս
զմահու
թքակոծեցին
զնա
զանմտութիւն
նորա
։
122
Եւ
յարուցեալ
մեծաւ
բարկութեամբ՝
իշխանաւքն
ել
ի
թագաւորէն։
լուաւ
թագաւորն,
,
մանուկ
էր։
124
Իսկ
իշխանն
Մուշեղ
առ
Յունաց
եւ
ասէ.
«Կամեցայք
դուք
սպանանել
զիս
նենգութեամբ.
արդ՝
մի՛
զարթուցանէք
,
որ
ի
քուն
է,
զգայլ,
որ
զիւր
մոռացեալ
է։
125
Ապա
թէ
ոչ՝
,
զութսուն
յաղթահարեաց,
կարող
է
եւ
զեաւթանասուն
հազարդ
»։
126
Եւ
ինքն
թողեալ
ի
Դուին՝
ի
բաց
եկաց
ի
մարզպանութենէն։
127
Եւ
առեալ
զզաւրս
իւր,
որ
ի
,
եկն
ի
իւր։
128
Եւ
յետ
սակաւ
եւ
ինքն
նստաւ
յաթոռ
նորա։
129
Իսկ
Խոսրով
եւ
եկեալ
անցանէր
ընդ
Կարնոյ
։
130
Եւ
առ
Մուշեղ՝
Տարաւնոյ
.
«Արի
ընդ
իս
ի
դուռն
թագաւորին
Յունաց՝
լինել
վրէժխնդիր
Մաւրկայ
,
ապա
ոչ՝
ի
դառնալն
զերկիրդ
եւ
զքեզ
կապանաւք
տանիմ
ի
դուռն
արքունի՝
կնաւ
եւ
»։
131
Իսկ
նա
ոչ
յղեաց
պատասխանի
առ
,
այլ
սկսաւ
ամրացուցանել
։
132
Եւ
իբրեւ
գնաց
,
աւար
եւ
գերութիւն
յերկրէն
Յունաց,
եւ
անցեալ
գնաց
Բասենոյ
ի
Դուին
եւ
ի
Հեր
եւ
ի
։
133
Բայց
յորժամ
եկին
ի
Կարին,
առաքեաց
Խոսրով
զՄիհրան
ի
Տարաւն
առ
Մուշեղ
,
զի
զնա
եւ
ի
։
134
Եւ
հրաման
տուեալ՝
զտեղիսն,
յորս
զհաւատսն
ունէր,
եւ
զկրաւնաւորսն
։
135
Որոց
զիրսն
։