ԿՆԻՔ ՀԱՒԱՏՈՅ

ԲԱՆ ՈՒԹԵՐՈՐԴ
       Եթե ոչինչ յախտից ընկալաւ Քրիստոս՝ յերեւել մարմնովն յաշխարհի, որ յետ յանցանացն մտին ի մարդն, եւ թե երկիւղ յախտից է, եւ եթե առաջ քան զյանցանելն ո՛չ էր ի նախաստեղծսն երկիւղ։
       1  Երանելոյն Աթանասի, եպիսկոպոսի Աղեքսանդրացոց, ուստի զԱպաւղինար ըմբերանեաց, ի բանէն՝ Աւրինակ բարեպաշտութեանն։
       2  Յայնժամ զԱդամ յիսկզբանն ստեղծ Աստուած, մի՞ արդեւք տնկակից ետ նմա զմեղս. եւ զի՞նչ եւս պէտք եին պատուիրանին. զիա՞րդ եւս զնա դատապարտեաց՝ զմեղուցեալն, որպէս եւ նախ քան զյանցանելն ո՛չ ճանաչէր զբարի եւ զչար Ադամ. այլ զոր ստեղծ Աստուած, յանապականութիւն եւ ի պատկեր ընքեանն նմանութեան արար զնա՝ բնութիւն անմեղութեան եւ կամս ինքնիշխանականս։ 3  Մախանաւք բանսարկուին եմուտ մահ յաշխարհս, գտանելով զյանցանացն զիմաստն. եւ այսպէս յանցանացն եւ պատուիրանի Աստուծոյ եղեւ մարդ ընդունակ սերման թշնամոյն, եւ զամենայն այնուհետեւ մեղքն առ ամենայն յանդգնութիւնս։ 4  Ո՛չ բնութիւն գործելով ի նմա բանսարկուն՝ ըստ Մանիքեցոց ամբարշտութեանն, այլ բնութեանն խոտորումն յանցանաւքն գործեաց, եւ այնպէս թագաւորեաց մահ ամենայն մարդկան ։ 5  Յաղագս այնորիկ Որդին Աստուծոյ եկն, զի լուծցէ զգործսն սատանայի. զի զբնութիւնն, զոր Աստուած անմեղ արար, խոտորեցոյց բանսարկուն զանցանել պատուիրանաւն Աստուծոյ եւ զգտանել զմեղացն մահուն։ 6  Զայսոսիկ ընքեամբ վերացոյց Աստուած Բանն, անընդունակ բանսարկուին խոստմանն եւ իմաստից. եւ յաղագս այսորիկ ասէր Տէրն. Գայ իշխան աշխարհիս այսորիկ, եւ յիս ինչ զիւր ո՛չ գտանէ ։ 7  Արդ, եթե իշխան աշխարհիս ոչինչ յիւրոց իրացն գտանէր ի Քրիստոս, բազում եւս առաւել Քրիստոս ոչինչ յիւրմէ արարածոյն եթող առ իշխան աշխարհիս այսորիկ. եւ թերեւս յաղագս այսորիկ ո՛չ գտանէր նմա կատարելութեամբ զնորոգումն ցուցեալ Քրիստոսի, զի կատարեալ զփրկութիւնն գործեսցէ մարդոյն՝ բովանդակ հոգով եւ մարմնով։
       1  Երանելոյն Փիլիքսիանոսի, եպիսկոպոսի Նարբոկայ։
       2  Վասն զի ամենայն հաշանք հոգեւոր եւ մարմնաւոր զկնի մեղաց մարդոյն մտին, եւ ի պատճառս առաջին մարդոյն եղեն որդիք մարդկան տգէտք, եւ ի ձեռն նորա ընկալան զվիշտս եւ զտրտմութիւն եւ զերկիւղ եւ զախտս հոգեւորս եւ զմարմնաւորս՝ ի դատապարտութիւն մահու. եւ Յիսուս, վասն զի ո՛չ արար մեղս , եւ յայսմ եւս եղեալ մարդ եւ ազատեալ յամենայն հաշմանց, եւ ո՛չ լոկ ըստ այսմ եղեալ Աստուած անչարչարելի եւ անմահ։
      1  * Երանելոյն Բարսղի, եպիսկոպոսի Կեսարու, ի բանէն եթե՝ Ո՛չ է պատճառ չարեաց Աստուած։
       2  Արդ չար՝ է՛ որ * առ մեր սգայութիւնս եւ է՛ որ առ ընքեան բնութիւնն. բնութեամբ չարին հաստատեցաւ անիրաւութիւն, պակշոտութիւն, անզգամութիւն, երկչոտութիւն, մախանք, սպանութիւնք, կախարդութիւնք, խորամանգութիւնք , եւ որք * այսոցիկ ազգականք ախտք, որք զըստ պատկերի Արարչին * զլեալ ոգին աղտեղեն, խաւարեցուցանել զնորա գեղեցկութիւնն բնաւորեցան։
       3  Նորին, ի խաւսիցն՝ Բարի է, որ դիւրահաւանութեան են վարձք։
       4  Քանզի գիտեմ եւ այլ ալիս եւ նաւակոծութիւնս ահագինս, զի յառնելոց են ի վերայ անձանց մերոց յախտից մարմնոց մերոց. քանզի սրտմտութիւնք, երկիւղ եւ ցանգութիւնք իբր սաստիկ իմն մրրկի նման է, մարմնոյ խորհրդոց ընդհարեալ՝ բազում անգամ թերեւս զաննուաստից զանձն ընկղմեաց։
      1  * Երանելոյն Գրիգորի Աստուածաբանի Ազազացոյ, ի բանէն՝ Նաւակատիք պատուեսցին։
       2  Արդ, եթե * էր կացեալ մնացեալ եւ զպատուիրանն էր պահեալ՝ լինեաք արդեւք * որպէս ո՛չ եմքս, ի փայտն կենաց մերձեցեալք՝ յետ փայտին գիտութեան . եւ զի՞նչ. լինէաք անմահացեալք եւ յԱստուած մերձեցեալք ։ 3  Բայց վասն զի մախանաւք չարին մահ * եմուտ յաշխարհ եւ ի բաց եհան զպատուիրանաւք զմարդն, վասն այնորիկ մերով մարմնովս չարչարի Քրիստոս՝ լեալ մարդ եւ * ի մարմին հաստատեալ, զի մեք նորա ախտութեամբն ճոխասցուք։
       1  Երանելոյն Յովհաննու Երուսաղեմացոյ, ի բանէն՝ Ընդէ՞ր փայտ ճանաչելոյ բարոյ եւ չարի։
       2  Եած զգազանս առ Ադամ՝ տեսանել զի՞նչ կոչեսցէ զնոսա , եւ ո՛չ հրաժարեաց իբրեւ զարհուրեալ Ադամ, այլ իբրեւ հնազանդ ծառայից ամենեցուն նոցա եդ անուանս. եւ այս էր նշանակ եւ տէրութեանն։ 3  Յաղագս որոյ եւ Աստուած կամելով նմայ եւ ի ձեռն այսոցիկ վարդապետեալ զիշխանութեանն արժանաւորութիւնն՝ զանուանադիրս հրամայեաց նմա, եւ զեդեալն կոչեաց այսպէս. մի նշանակ այս է՝ ո՛չ ահաւորք լեալ մարդոյն սկզբանն. երկրորդ՝ միւս քան զայս յայտնագոյն, առ կինն աւձին խաւսիւք. զի թե եին ահաւոր մարդկան գազանք, ո՛չ արդեւք տեսանելով զանձն կայր մնայր կինն եւ ո՛չ ընդունէր զխորհուրդն, եւ ո՛չ այնքան ընդ նմա խաւսէր կամակարութեամբ, այլ աղաղակի արդեւք, ի դիմաց տագնապեալ՝ ի բաց փախչէր. իսկ անդ արդ խաւսէր, եւ ո՛չ երկնչէր, զի ո՛չ եւս էր երկիւղս այս։ 4  Այլ իբրեւ մեղքն մտին, ի բաց բարձան պատուոյն իրքն. եւ զորաւրինակ ի ծառայսն, որք քաջահաճոյքն եին, ահաւորք ծառայակցացն լինեին, նոյնպէս եւ մարդոյն եղեւ. ցորքան եղեւ առ Աստուած համարձակութիւն, ահաւոր էր գազանաց, իսկ յորժամ ընդդիմացաւն, եւ ի վերջին ծառայիցն երկնչոտ գտաւ այնուհետեւ։ 5  Եւ եթէ ո՛չ այս է, ցոյց ինձ դու յառաջ քան զյանցանսն, եթե ահաւորք էին մարդոյն գազանքն. այլ ո՛չ ունիս. իսկ եթե տուեալ պատուիրանն շարժեցաւ ի մարդոյ անտի, եւ լուծաւ պատուիրանն, որ նման ընձեռեցաւ յԱստուծոյ, անշարժ կալ մնալ ո՛չ լինէր դիւրին։
       1  Երանելոյ Յովհաննու ճգնաւորի եւ խոստովանողի Մայրագոմեցոյ՝ ի Հաւատոյ բանէն։
       2  Ի մահածին բերոցն, որում սատանայ եղեւ մայր եւ յղացաւ զախտն ցաւոց եւ զապականութեանց, եւ երկնեաց եւ ծնաւ զմեղս, եւ զերկիւղ եւ զմահ, եւ թագաւորեաց մեղաւք ի մահուն՝ յայն յապականեալ յախտածին բուսոցն, զոր սատանայ ծնաւ, ամենեւին ո՛չ ասեմք լինել ի Քրիստոս. զի զամենայն ի լինելն իւրում մարմին սպան յանձին իւրում։
      1  * Երանելոյն Գրիգորի Նիւսացոյ, եղբաւր Բարսղի, Յաղագս՝ անասնականք ի մեզ ախտք առ ի յանասնական բնութիւն ազգակցութեան պատճառս ունին։
       2  Քանզի կարծեմ * ի սկզբանէ յայսմանէ եւ զիւրաքանչիւր ախտս իբրու յաղբեւրէ ումեմնէ ընդ մեզ կապեալ, յորդեալ ի մարդկային կեանս. եւ նշանակ հաստատուն տայ մեզ բանիս ախտից ազգակցութիւն՝ ըստ զոյգն մեզ եւ անասնոցն երեւեցուցանելով։ 3  Քանզի ո՛չ է արժան մարդկային բնութեան, ընդ աստուածային տեսակին կերպարանեալ՝ ախտական տրամադրութեան վկայիլ զառաջին սկզբունսն. այլ վասն զի յառաջագոյն եմուտ յաշխարհս յայս անասնոց կեանք, եւ ընկալաւ վասն ասացելոյ * պատճառանաց յանդունդս բնութենէ եւ մարդն զըստ ծննդեան կցորդութիւն։ 4  Վասն այսորիկ եւ այլոցն եւս այնոցիկ, որ ի նմա տեսանին բնութեամբ. քանզի ո՛չ եթէ ըստ սրտի է մարդոյն առ Աստուածութիւնն նմանութիւն, եւ ո՛չ վասն հեշտ ցանկութեանն առաւելութեան ձեւանայ բնութիւն, այլ երկիւղ եւ քաջասրտութիւն, եւ յաւելից՝ յայնկոյս յորդութիւն, եւ առ նուազել սիրոյ՝ ատելութիւն, եւ ամենայն այսպիսիք հեռի ուրեմն յաստուածային ձեւոյն են։ 5  Արդ, զայս յանասնական մասնէն մարդկային բնութիւնս յինքն ձգեաց. քանզի որով իւիք անասնական կեանքն առ պահպանութիւն ինքեան զգուշութեամբ հաստատեցաւ, այսոքիկ * առ ի մարդկային փոխեալ կեանս՝ ախտք եղեն։ 6  Քանզի սրտիւ պահին հմակերք, եւ ցանգասէր հեշտութեամբ բազմածին կենդանեացն ապրեցուցանէ զտկարսն , եւ զդիւրաւ ըմբռնելի գերագունիցն՝ երկիւղ, եւ զբազամարմիսն որկորստութիւնն, եւ վրիպելն՝ որոյ իրիք ըստ հեշտ ցանգութեանն տրտմութեան * ըստորադրութեան յանասունս։ 7  Այսք ամենայն եւ այսպիսիքս ի ձեռն անասնեղէն ծննդեան մտին ի մարդոյն կազմած, եւ ինձ թողութիւն առնել՝ ըստ ստեղծականին իմն * արմանագործութեան նկարեալ բանիւ զմարդկային կերպարանն ։ 8  Զի զորաւրինակ է տեսանել * ի ստեղծուածն զդրաւշեալն կերպարանս, զոր հնարին * առնել ի հիացումն տեսողաց, որք զայսպիսիսն սիրեն արուեստակել՝ միոյ գլխոյ երկուս ձեռս դիմաց կերպարանեն, այսպէս ինձ թուի, թե կրկին բերէ մարդն առ ընդդէմսն զնմանութիւնսն. զի այնու, որ աստուածատեսիլն է մտաւք, առ Աստուածութիւնն գեղեցկութիւնն է կերպարանեալ. իսկ * ըստ ախտից եղեալ յարձակմունս զպաճարեղինացն բերէ զնմանութիւն ։ 9  Բայց բազում անգամ լինի, զի եւ բանս անասնանայ ի ձեռն առ անասունն միտելոյ, եւ տրամադրութեան ծածկելով * զվատթարն լաւագունաւն. քանզի յորժամ ոք առ այս զխորհրդական գործսն ձգեսցէ եւ սպասաւոր ախտիցն լինել զխորհուրդսն բռնադատիցէ , խոտորումն իմն * լինել բարոյն ձեւի առ անասուն կերպարանն՝ ամենայնիւ առ այս ձեւացելոյն բնութեան։ 10  Զի զոր աւրինակ մշակ եղելոյ խորհրդոյն զախտիցն սկզբունս * ի ձեռն սակաւուց ի բազմութիւն աճեցուցեալ, զի յիւրմէ գործակցութիւն ի վարտուեալ ախտին բազմաբեղուն եւ քաջաբեր զվատթարացն եւ զանտեղեացն ծնունդս գործեաց, այսպէս * ցանգասիրութիւն զսկզբանն ընկալաւ * առ ի յանասուն նմանութիւն, այլ սակայն * ի մարդկային յաւելուագործութեան յանցուածս աճեաց՝ այսչափ զանազանութիւն ըստ հեշտ * ցանգութեան մեղուցելոցս ծնեալ, որչափ յանասունսն ո՛չ գոյ գտանել. այսպէս առ ի սրտին ընդառնել ազգակից է անասնոցն յարձակմանց եւ աճէ խորհրդոցն աւգնականութեամբ։ 11  Զի անդուստ է քէն , նախանձ, դաւումն, ստութիւն, կեղծաւորութիւն. այս ամենայն * չար ի մտացն մշակութենէ. քանզի եթե մերկասցի ի խորհրդոցն աւգնականութենէ ախտն, վաղամահ եւ կնատ սրտմտութիւնն թողանի՝ զաւրէն պղպջակի միանգամայն լինելով եւ անդէն վաղվաղակի կորնչելով։ 12  Այսպէս եւ խոզիցն որկրամոլութիւն զագահութիւն եմոյծ եւ * ի ձիոցն խրոխտն եղեւ ամբարհաւաճութեան սկիզբն, եւ ըստ իւրաքանչիւրն ուրուք ամենայն ինչ ի պաճարեղէն անասնութենէ դիմեալ՝ ի ձեռն չար մտացն վարուց չարութիւն եղեւ, որպէս եւ որ այսրն դարձեալ ընդդէմ է։ 13  Զի եթե խորհուրդն այսպիսի շարժմանց փոխանակ ընկալցի զզաւրութիւն յառաքինութեան տեսիլ՝ յիւրաքանչիւր ոք * ի սոցանէ հակառակն փոխեալ լի[նի ]. զի առնէ սիրտն զաւրութիւնս եւ երկիւղն * զգուշութիւն, ահն զքաջահաւանութիւն, եւ զ՚ի չարութենէն ի բաց դառնալն , եւ սիրոյն զաւրութիւն՝ առ ի ճշմարիտ * բարոյն ցանգութիւն. եւ խրոխտն * ի բարուց * ի բաց հալէ, հանէ յախտից եւ անծառայելի ի չարէն պահէ զխոհականութիւնն, եւ գովէ զայսպիսի վերամբարձութեան տեսակս։ 14  Եւ մեծն առաքեալ ստէպ ստէպ հրաման տալով՝ զվերինն խորհել , եւ այսպէս է գտանել, զի ամենայն այսպիսի շարժումն ընդ բարձր խորհուրդսն վերացեալ՝ * ըստ աստուածային գեղեցկութեան ձեւոյն ձեւանայ, եւ վասն զի ծանր իմն է եւ վայրաբերի մեղացն միտումն՝ աւելի գործն լինի. զի առաւել … անասնային բնութեանն ի խոնարհ կոյս ձգի առաջնորդ իշխանական հոգոցն , որով բարձրութեան մտացն ծանրն եւ հողեղէնն * նգաւ յուսուցեալ լինի։ 15  Վասն այսորիկ բազում անգամ դէպ լինի ո՛չ տալ գիտել զԱստուածութեան իրս, որ զմեւքն է թշուառութիւն, իբր թե դէմք ժանտատեսիլք ի վերայ կերպարանին գեղեցկութեան զախտս մարմնոյն ստեղծանելով։ 16  Ապա ուրեմն թողութեան արժանի են, որք առ այսպիսիսն հային. ապա զաստուածային կերպարանսն յայսոսիկ գոլ * դիւրաւ ո՛չ յանձն առնուն, այլ ի …իկ, որ ուղղութեամբ վճարեն զիրս կենաց իւրեանց, մարթ է * զաստուածային կերպարանսն ի մարդկայինս տեսանել։ 17  Քանզի թե ախտաւոր ոք եւ մարմնեղէն անհաւատարիմ առնէ զմարդն, իբրու աստուածային * գեղեցկութեամբ զարդարեալ՝ բարձրն ամենայն իրաւք առաքինութեամբ եւ որ մաքուրն է * ի պղմանց, հաստատեսցէ քեզ զառ ի լաւն ի վերայ մարդկան զկարծիսն. զի որպէս լցուցիւ ցուցանել զբանն շաղախեալ չարութեան պղծութեամբ զբնութեանն գեղեցկութիւն, յորոց * ոյք ի չարութեանն ծանուցելոց Յեքոնիայ դէպ լիցի, եւ * կամ որ ոք որ * ի չարութեանն յիշի. այլ ի Մովսէս եւ որք * ընդ նմա մաքուր պահեցաւ կերպարանին ձեւ։ 18  Արդ, յորս ո՛չ նուաղեցաւ գեղեցկութիւն՝ ի սոսա յայտնապէս ասացելոյն հաւատն է, զի մարդն Աստուծոյ նմանութիւն եղեւ։ 19  Արդ, թերեւս ամաչեսցէ ի ձեռն կերակրոց մեզ ըստ նմանութեան անասնոցն զկեանս գոյանալ, եւ վասն այսորիկ ո՛չ արժան համարի զմարդն ըստ պատկերի Աստուծոյ ստեղծանել թուել, այլ յուսասցի սպասաւորութեանս այսմիկ կատարել , հանդերձեալ է տալ բնութեանս երբեմն ըստ ակնկալութեանն կենացն ։ 20  Քանզի ո՛չ է, որպէս ասէ առաքեալն, արքայութիւնն Աստուծոյ կերակուր եւ ըմպելի . եւ ո՛չ հացիւ միայն կեալ ասաց * Տէրն, այլ բանիւ Աստուծոյ ամենալուի ի բերանոյ . այլ յարութեանն զուգահրեշտակ մեզ ցուցանելով զկեանս. զի կերակուր առ ի հրեշտակս ո՛չ գոյ. բաւական հաւատն է ի բաց թաւթափեալ յայսպիսի սպասաւորութենէ մարդոյն՝ այն, որ ըստ նմանութեան հրեշտակաց կեցցէ. որում վայել է մատուցանել զփառս՝ Հաւր, Արարչին, եւ էակից Որդւոյն եւ համագոյակից Հոգոյն Սրբոյ, որ զմեզ դասակցեաց անմահութեան, Քրիստոսիւ Յիսուսիւ Տերամբ մերով, այժմ եւ սկսեալքն եւ որ զկնի, եւ յաւիտեանս ամէն։