Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ՂԸ. Յայնժամ գայ յերկիրս Հայոց մարզպան, որում անուն էր Անդեկան, այր խելացի, մտադիր, իմաստահայեաց, որ գիտէր ճանաչողութեամբ որոշել զիմաստունն յանմտէն եւ զլաւն ի վատթարէն։ 2  Որոյ տեսեալ աւր ըստ աւրէ զաւրավարին Հայոց զտեառնն Մամիկոնենից Վահանայ զիմաստից զառաջատեսութիւն, զարդարախոհութիւն, զաշխարհահոգութիւն, զքաջութիւն սրտի, զդիպողութիւն պատշաճ յամենայն իրս, ի բնաւի զյառաջադիմութիւն, տեսանէր եւ զայն, թէ յո՛ր գործ եւ յաւժարեցուցանէր զինքն, թէպէտ եւ կարի ի դժուարինսն` Տէր յաջողէր ի ձեռս նորա, եւ ամենայն դիւրաւ վճարի եւ անաշխատութեամբ։ 3  Եւ ընդ այսչափ աստուածատուր իմաստուն աջողութիւնս, որ բնակեալ էին ի զաւրավարին Հայոց տեառնն Մամիկոնենից Վահանայ, զամենայն աւր ըստ աւրէ տեսանելով Անդեկանն եւ զմտաւ ածելով` զարմանայր ի միտս իւր ի ծածուկ եւ ըստ բարեսէր մտաց իւրոց ուրախանայր։
       4  Սիրէր զնոյն Անդեկանն, եւ ի դուռն ամենայն աւագանւոյն դրանն ստէպ եւ իւրոց սիրելեաց զիմաստալից միտսն առնն ծանուցանէր, տայր գիտել եւ թագաւորին Վաղարշու լիով զամենայն։ 5  Ճանապարհորդեալ յաշխարհէս Հայոց եւ ինքն Անդեկանն ի դուռնն` զամենայն աջողութիւնս զաւրավարին Հայոց զտեառնն Մամիկոնէից Վահանայ (խաւսէր) ընդ թագաւորին Վաղարշու, առաջի ամենայն դրանն աւագանւոյն, յոյժ զարմանա լով, թէ «Եւ յամենայն այդպիսի լաւ իմաստունս , զոր իմ առ ձեզ բազում անգամ գրեալ էր եւ այժմ ինձէն ասացի, առաւելապէս եւ աւր քան զաւր լինէր տեսանել աճեցեալ, եւ ոչ փոքր ինչ երբէք նուազեալ ի նմանէ զսոյն յառաջադիմութիւն ։ 6  Յաղագս որոյ համարձակիմ առաջի ձեր ասել յայտնապէս, թէ աւելի՛ ձեզ եւ անդէպ` ա՛յլ մարզպան կացուցանել։ 7  Քանզի այլ մարզպան որ երթայ յաշխարհն Հայոց` նախ եւ առաջին զայն խրատ չունի` զոր այրն այն ունի. զի յո՞ւմ անձին այնչափ շնորհ եւ աջողակ խորհրդականութիւն բնակեալ , բայց ի ձէնջ, որ աստուածանմանքդ էք եւ քան զմարդկային բնութիւնս ի վեր. այլ ոք ի մարդկանէ, համարձակապէս ասեմ, թէ սակաւ ոք է որ համեմատ է նմա։
       8  «Եւ դարձեալ` աւտար մարզպանն որ երթայ յաշխարհն Հայոց` աշխարհն մեծ է, յամս երկուս եւ երիս հազիւ կարէ ճանաչել նախ զիրս աշխարհին, զդիւրն եւ զդժուարն, ապա զմարդիկ աշխարհին, զլաւսն եւ զվատթարսն, զապիրատսն եւ զպիտանիսն, եւ վարելով ըստ անգիտութեան խառն ի խուռն` ոգւոց շատ ծանր լինի։ 9  Իսկ նա, զի բնիկ ի յաշխարհէն է` զամենեսեան ի յականէ ճանաչէ, եւ զլաւսն առ լաւս ունի եւ զանպիտանս առ յետինս։ 10  Առաւել եւս որ լինի յիրացն, զոր ես ասեմ ձեզ. մարզպանն պարսիկ որ երթայ յաշխարհն` կնաւ երթայ եւ որդւովք, դրամբ եւ սիրելովք, ծառայիւք եւ աղախնեաւք. եւ այնք ամենեքեան թէ զԱրեաց տեառն զռոճիկ ուտեն` չէ սա կաւ ծախսն, եւ թէ զաշխարհին ուտեն` շատ վտանգ հասանէ աշխարհին մարդկան։ 11  Իսկ նա թէ լինի` զիւր տանն համբար ուտէ, եւ այն ամենայն յարքունի գանձ համարի, եւ արքունի իրաց աւգուտ լինի։ 12  Ես յառն Վահանայ ի լաւութիւն հայելով եւ յաջողակութիւն, ի բազում ժամուց խորհելով ի միտս իմ եւ լաւ համարելով աշխարհին իրաց եւ արքունի` համարձակեցայ ասել։ 13  Խորհել զարժանն եւ առնել` դուք գիտէք, եղբարք»։
       * , եւ մեծաւ գովութեամբ առ լաւսն կալան զԱնդեկան, որպէս զայր տիրասէր եւ աշխարհաշէն։