Ճառք

Մի՛ ոք տղայաբար բարուք եւ անընտրողական ինչ մտօք ժպրհիցի 'ի մատակարարութիւն բանին Աստուծոյ. այլ միշտ 'ի միտս լսողացն նայել, եւ բազում զգուշութեամբ սերմանել զբանն վարդապետութեան 'ի խոպանացեալ լսելիս. եւ մի՛ յսկզբանն միանգամայն զծանրալուր եւ զդժուարակիր վարուցն 'ի վերայ ամայելոցն հասուցանել։ Զի որք կամիցին զտրմուղ յաւանակն հնազանդեցուցանել, եթէ զառաջինն բեռինս ծանունս եւ զդժուարակիրս կախիցեն, կամ ինքեանք բեկանին, կամ զհակս բեռինն բացէ 'ի բաց ընկենուն. այլ թեթեւօք ընտանեցուցանեն, եւ 'ի կատարեալսն հասուցանեն։ Նոյնպէս եւ հմուտք 'ի մշակաց որք զանդս երկրի գործեն, ոչ վայրապար 'ի խուպանն եւ յանտառացեալս փշօք սերմանս պատուականս սերմանիցեն, որ կամ 'ի խոպանէն կորնչի, կամ թռչունք յափշտակեն. այլ նախ զփուշսն կտրեն, եւ զերկիրն կակղեն, եւ ապա ցանեն զսերմանիսն պատուականս եւ զշահաւէտս։ Ըստ նմին օրինակի եւ որք զբանաւոր անդս գործել կամիցին, պարտ է յառաջ խոստովանութեամբ զփուշ մեղացն խլել, եւ պահօք եւ աղօթիւք զխոպանացեալսն եւ զխոտացեալսն կակղել վասն կուսութեան եւ անընչութեան եւ ողորմութեան եւ մահու չափ չարչարանաց։ Զի թէպէտ եւ մահու չափ ծանրագոյն են ընչասիրացն ողորմութեանն հրամանք, այլ առաւել շահաւոր են եւ օգտակար քան զամենայն վարձուց առաքինութիւնս. եւ այնչափ 'ի վեր է քան զամենայն ճգնութիւնս պարկեշտութեանց, որպէս թէ չերեւել իսկ ամենայն վարձուց առաքինութեան առաւել լուսաւորութեամբ ողորմութեանցն պտղոց։

Եւ զի՞նչ ասացից զայլ առաքինութեանցն, որ եւ սրբութիւն կուսութեան 'ի հնումն եւ 'ի նորումս է պատուեալ. այլ առանց ողորմութեան գտաւ արհամարհեալ, եւ արտաքոյ առագաստին արգելաւ։ Եւ ոչ եթէ չարարին ողորմութիւն, այլ սակաւ եւ ոչ բաւական. զի 'ի մէջ գիշերին պակասեալ շիջաւ նոցայն։ Այնպէս եւ որ ունիցին ինչս բազումս, եւ սուղ ինչ ողորմութիւն առնիցեն, ոչ կարէ բաւական լինել փրկութեան նոցա. զի ողորմութիւնն ըստ գոյին է ընդունելի։ Որք ինչս բազումս ունին, 'ի նոցանէ ողորմութիւն բազում պահանջէ. եւ որոյ ինչքն սակաւք են, ընդունելի են եւ ողորմութիւնք սակաւք։ Որպէս եւ 'ի նիւթ խորանին պիտոյ էր ոսկի, պիտոյ էր եւ մազ. որք ոսկի ունէին եւ մազ բերէին, անընդունելի էր եւ պիղծ։ Իսկ որ անինչք էին եւ մազ միայն մատուցանէին, ընդունելի էր եւ հաճոյ Աստուծոյ, եւ օրհնութիւն ընդունէին։ Զի ոչ եթէ 'ի չափս ընչիցն, այլ 'ի կամս տալեացն նայի Աստուած. ընդունի 'ի մեծէն զմեծն իբրեւ զմեծ. ընդունի եւ 'ի սակաւէն զսակաւն իբրեւ զմեծ. զի որ ունիցի տասն դահեկան, եւ դահեկան մի ողորմութեան ծախիցէ, եւ աղքատն տասն լումայ միայն ունիցի, եւ զմինն աղքատագունին եւս տացէ, ընդ նմին համարեալ է առաջի Աստուծոյ։ Այլ չքաւորին առաւել եւս զարմանալի է, զի 'ի չքաւորութենէն զընչեղեացն չափ ծախեաց։ Ընդ այս եւ Յիսուս զարմացաւ, յորժամ այրին որ զերկուս լումայսն միայն ունէր եւ զնոյնս յողորմութիւնս ծախեաց, ասէ Յիսուս. մեծամեծքն զաւելորդս ընչիցն բերին, բայց այրին տառապեալ զամենայն ինչս իւր բաշխեաց աղքատաց. զի երկու լումայքն միայն էին ինչք նորա։ Եւ արդ այսու խաբէ սատանայ զընչեղն եւ զմեծատունն յորժամ ոչ տացեն ըստ մեծութեանն, եւ զողորմութիւնս մեծամեծս բաշխեսցէ. այլ սուղ ինչ եւ սակաւ իբրեւ զսակաւաւորսն, կարծեցուցանելով եթէ այն բաւական իցէ փրկութեան։ Իսկ ոմանք զամենայն ինչս բաշխեցին աղքատաց, եւ զանձինս աղքատացուցին, քանզի անանց մեծութեանցն փափագեցին. եւ ոմանք զկէս ընչիցն ետուն տնանկաց, եւ զհասարակ ոգւոցն եւ մարմնոցն բարժանեցին իբրեւ եղբարց։

Իսկ առաջինքն հանէին տասանորդս, տային եւ պտուղս, մատուցանէին պատարագս, տանէին եւ զողջակէզս, եւ տային զվասն մեղացն՝ զանդրանիկս մարդոյ եւ անասնոյ, եւ զառաջաւորս կալոյ եւ հնձանի եւ զամենայն պտղոց։ Այլ եւ տօնս բազումս Աստուծոյ կատարէին տարեկանս, եւ շաբաթս եւ ամսագլուխս նուիրէին հանդերձ ընծայիւք. յայսր վերայ եւ զաղքատս կարօտեալս լցուցանէին, զանթիւ զորբս եւ զայրիս կերակրէին, զհոյլս կուսանացն տեսանէին, զհիւանդս դարմանէին, զհիւրս ընդունէին, զնեղեալսն մխիթարէին, եւ զամենայն կարօտութիւնս տկարացն բառնային։ Իսկ արդ եթէ 'ի թերակատար հնումն խնդրէր Աստուած զայս ամենայն բարեգործութիւնս արդարութեան, ո՛րչափ առաւել եւս 'ի նորումս եւ 'ի կատարելումս առաւել եւս արդարութիւնս եւ ողորմութիւնս պահանջիցէ քան զայս ամենայն. զի «թէ ոչ առաւելուցու արդարութիւն ձեր քան զդպրաց եւ զփարիսեցւոց, ոչ մտանէք յարքայութիւնն Աստուծոյե։ Ապա զո՞ր ներեալ թողութեան ունիցիմք, եթէ ոչ աւելի ողորմութիւնս առնիցեմք քան զթերակատար հնոցն եւ հրէին ողորմութիւնս մեք քրիստոնեայքս որ 'ի նորոյն եւ 'ի կատարելոյս, որ 'ի Քրիստոսէ վարդապետեալքս։ Զի թէ զհրէին արդարութիւնսն միայն կատարիցեմք, ապա ընդունայն է մեզ գալուստն Քրիստոսի, եթէ ոչ առաւել քան զհրեայն առաւելուցումք սրբութեամբ, պտղօք եւ պատարագօք, եւ սիրոյն պատուիրանաւն։ Քանզի 'ի նորումս աղքատք եւ մեծատունք ամենեքեան մի մարմին եմք 'ի Քրիստոս, եւ անդամք միմեանց։ Եթէ ծառայ ես Քրիստոսի եւ պահես զպատուիրանս նորա, պարտ է իբրեւ քոյոյ անդամոյ խնամ ունել ընկերին. զի եթէ վշտանայ ինչ մի անդամն, ասէ, վշտանան ամենայն անդամք ընդ նմա։

Եւ արդ եթէ գլուխ է Քրիստոս, եւ մեք մարմին եմք Քրիստոսի եւ անդամք յանդամոց նորա, պարտ է հասարակ անդամոցս համարել զամենայն ինչ Քրիստոսի՝ զոր ետ 'ի ձեռս մեծատանցն, եւ կացոյց հազարապետս եւ մատակարարս, զի գիտութեամբ մատակարարեսցեն՝ գիտել թէ որում շատ, եւ որում սակաւ պիտոյ իցէ. որպէս եւ առաքելոցն հասարակաց էին ինչք, եւ ամենայն հաւատացելոցն իբրեւ միոյ անձին անդամոյ. եւ ոչ ոք իշխէր ասել զընչից թէ իւր իցէ. այլ բերէին եւ բաշխէին, եւ տային զայն ինչսն որով կարօտն էր անձն խնդրողին։ Այն էր սրտիւ ողորմութիւն, այն էր աստուածպաշտութիւն եւ կատարեալ մարդասիրութիւն, որք այնպիսի գթովքն բաշխէին՝ որ մինչեւ զկարօտութիւնն եւս հարցանէին։ Եւ այնչափ կարի կարեւոր էր տեսութիւնն աղքատաց առ առաքելովքն, մինչեւ ընդ քարոզութեանն Քրիստոսի հանգոյն զողորմութիւնսն ուսուցանէին. բերէին եւ կուտէին առ ոտս նոցա զընչիցն բազմութիւնսն, յորոց վերայ զստեփաննոսեանսն կացուցին մատակարարս։ Եւ որք ոչ գթով տնանկացն բերէին զողորմութիւն, այլ իբրեւ 'ի հարկէ իմն, սատակեցան՝ Անանիայն եւ Սափիրայն։ Եւ Տաբիթայն՝ որ գթով եւ խնամովն կերակրէր եւ զգեցուցանէր զորբս եւ զայրիս, յաղօթից նոցունց յարեաւ 'ի մեռելոց։ Եւ Պաւղոս ասէ՝ թէ այս հրամայեցաւ մեզ՝ զի զայն աղքատաց յիշեսցուք, զոր եւ ես փութացայ զնոյն առնել. զի այս պատուիրան է կատարումն ամենայն գրոց Աստուծոյ, որպէս ցմեծատունն ասաց Քրիստոս. «Եթէ կամիս կատարեալ լինել, երթ վաճառեա զամենայն ինչս քո, եւ տուր աղքատաց, եւ գտցես գանձս յերկինսե. եւ ագահացն ասէ. «Դիւրին է մալխոյ ընդ ծակ ասղան անցանել, քան մեծատանն յարքայութիւնն Աստուծոյ մտանելե։ Զի որք աստ ինչս բազումս ժողովեն, եւ զողորմութիւնս ոչ սերմանեն, սոսկ եւ ունայն գնան յաշխարհէս, եւ յանողորմ եւ յաններելի հուրն առաքին։ Եւ զայն ծանուցեալ տեառն՝ ասէ. «Արարէք ձեզ բարեկամս 'ի մամոնայէ անիրաւութեան, որ ընկալցի զձեզ 'ի յարկսն յաւիտենիցե։ Զայս եւ Պաւղոս ասէ՝ եթէ «Զհետ երթայք սիրոյ, եւ նախանձաւոր լերուք աղքատացն ողորմութեան, զի եւ դուք ողորմութիւն ընկալջիք 'ի Քրիստոսէե։ Եւ այլուր ասէ. «Սփռեաց եւ ետ տնանկաց. արդարութիւն նորա մնայ յաւիտեանս յաւիտենիցե։ Եւ ոչ միայն 'ի կամս ապաստան արարեալ Պաւղոսի, այլ եւ պատուէր եւս դնէր 'ի վերայ մեծատանցն ասելով. «Ձեր ընչիցդ առաւելութիւն եղիցի աղքատացն կարօտութեանն, եւ յաղքատացն աղօթիցն առաւելութիւն արասցէ ձերոց մեղաց թողութիւնե։ Զի ոչ ինչ թեթեւացուցանէ զմեղացն ծանրութիւն իբրեւ զողորմութիւն եւ զգութ տնանկաց. որպէս եւ սուրբն Դանիէլ Նաբուգոդոնոսորայ ուսուցանէր, յորժամ հիւանդացեալ էր 'ի մեղաց. հարցանէր ցմարգարէն՝ թէ զի՞նչ հնարք իցեն ցաւոյս այսորիկ. եւ մատուցեալ Դանիէլ որպէս բժիշկ՝ արքայ, ասէ, ոչ պահք եւ ոչ հսկումն եւ ոչ քուրձ եւ ոչ միայնութիւն քեզ օգնել կարեն. բայց երթ զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեա, եւ զանօրէնութիւնս քո գթով տնանկաց. եւ այն կաշառ է՝ որ արդարացուցանէ զքեզ, եւ ճանապարհ՝ որ տանի 'ի կեանսն յաւիտենից։

Տեսանե՞ս որպիսի՛ զօրութիւն է ողորմութեան, եւ ո՛րչափ համարձակ երեսօք զողորմածն կացուցանէ առաջի Աստուծոյ. եւ մանաւանդ որ սրտի մտօք զքաղցեալսն կերակրէն, որպէս եւ Եսայի ասէ. «Բրդեա քաղցելոց սրտի մտօք, եւ զաղքատս անյարկս տար 'ի տուն քո. եւ եթէ տեսանիցես զմերկն՝ զգեցուցանիջիր, եւ 'ի տառապելոյ ազգի քո զերեսս մի՛ դարձուցեր. յայնժամ կարդայցես, եւ Աստուած լսէ քեզ. եւ մինչ չեւ քո աղաղակեալ իցէ՝ ասէ, հասեալ եմե։ Եւ այսպիսի արագաթեւ ողորմութիւնն եւս ելանէ 'ի լսելիս Աստուծոյ, եւ փութապէս խոնարհեցուցանէ յօգնականութիւն ողորմածին։ Եւ ոչ եթէ աստ միայն օգնէ եւ փրկէ Աստուած զողորմածն, այլ եւ յորժամ պակասիցէ այս, եւ 'ի հանդերձեալսն փոխիցիմք, բազմապատիկ առատութեամբ դարձուցանէ ողորմածին զողորմութիւնս նորա։ Քանզի ինքն տէրն ասէ՝ եթէ ընդ ողորմութեան աղքատացն ես եմ պարտական, եւ ընդ փոխոցն նոցա ես եմ փոխատու։ Զի որ ողորմի աղքատացն, փոխ տայ Աստուծոյ, եւ զմինն հարիւրապատիկ դարձուցանէ անանց բարութեամբ. այլ եւ զմեղս քաւէ, եւ փրկէ յահեղ տանջանացն։ «Երանի որ խորհի զաղքատն եւ զտնանկն. յաւուր չարին փրկէ զնա տէրե։

Եւ զի՞նչ իցէ խորհելն զաղքատն եւ զտնանկն։ Խորհելն այն է, յորժամ զտառապանս նորա զմտաւ ածիցես՝ եթէ եղբայր իմ է, եւ անդամ եւ մարմին, եւ պէտս ունի որպէս զիս, եւ կարօտ է ամենայնիւ՝ ընչիւք եւ յարկաւ, եւ առ վտանգս քաղցոյն բռնութեան յածի եւ շրջի անհանգիստ. 'ի տօթոյ տապանայ, 'ի ցրտոյ դողայ, որովայնն սին, եւ մարմինն մերկանդամ, հերքն թաղկեալք, դէմքն դեղնեալ եւ թոշոմեալք, եւ ամենայն մարմինքն զգուաղեալք եւ երիթացեալք. թափառի, վարանի, եւ 'ի դուրս դուրս երերեալ եւ դադարեալ կառանչէ, եւ խանդաղատելի ողորմուկս արկանէ առ աղէտս վշտին. եւ զանագորոյն զմիտս մեր գիտելով՝ զխեղ անդամս ամօթոյ անակնածելի ցուցանէ, զի զանողորմութիւնս մեր 'ի գութ խոնարհեցուցանէ. յանդգնի, լրբի, եւ սուղ ինչ կերակուր բազում աշխատութեամբ գտանէ. երկիւղիւ 'ի դրունս, երկիւղիւ 'ի գաւիթս, երկիւղիւ 'ի տունսն մտանէ. զի 'ի տունսն ամենայն 'ի շանցն դողայ, յանասնոցն երկնչի. զի ձիքն կիցք հանեն, եզինքն եղջիւր ածեն, շունքն վիրաւորեն, եւ մարդք չարք եւ անողորմք բամբասեն եւ թշնամանեն, եւ իբրեւ նետիւ խոցոտեն, եւ մանաւանդ եթէ խեղք եւ կոյրք իցեն եւ ցաւագնոտք. եւ վասն քաղցոյն վարանի, եւ յայնպիսի ալէկոծութիւնս դիմէ, յերեսս անողորմիցն իբրեւ 'ի դէմս գազանաց դիմեալ երթայ հասանէ. յորոց յառաջ թշնամանին, ապա եթէ կարիցեն ինչ առնուլ բազում բամբասանօք։ Արդ այս է խորհել զաղքատն եւ զտնանկն, յորժամ զայս ամենայն զմտաւ ածիցէ, եւ քաղցրաբարբառ բանիւք եւ գթագին ողորմով զկարօտեալսն մխիթարիսցէ, եւ հեծեծիցէ եւ յոգւոց հանիցէ 'ի վերայ նորա։ Այնպիսեացն ետ երանութիւն մարգարէն, որք այնպիսի գթով եւ ողորմով զաղքատս ընդունին, եւ յաւուրն չարէն փրկին։

Իսկ օրն չար ո՞ր իցէ անողորմիցն եւ մեղաւորացն։ Օր ահեղ դատաստանին է յորժամ երկինք սասանին, եւ երկիր դղորդի. յորժամ արեգակն խաւարի, լուսին եւ աստեղք կորնչին. յորժամ արհաւիրքն հարկանիցին, եւ ահագին սոսկումն սաստկանայցէ. յորժամ հնչումն փողոյն սաստկանայցէ եւ զարհուրեցուցանիցէ, եւ բարբառք հրեշտակացն հիացուցանիցեն. յորժամ զօրութիւնք եւ իշխանութիւնք եւ պետութիւնք շարժեսցին, եւ գունդք հրեշտակաց յերկիր ծաւալեսցին. յորժամ աթոռք անկանին, եւ զարքայն Քրիստոս իջեալ տեսանիցեմք. յորժամ յահէ փառաց դատաւորին սերովբէքն եւ քերովբէքն սարսափեն. յորժամ վէմք պատառին, եւ գերեզմանք բանայցեն, եւ բազմահոյլ ննջեցեալք յարիցեն, եւ անթիւ կենդանիքն նորոգեսցին. դասք սրբոցն ցնծասցեն, եւ ժողովք արդարոցն պայծառասցին. աշխարհս ամենայն գումարեալ կայցէ, եւ հուրն ընդհանուր ընթանայցէ եւ ընդ տիեզերս տարածեսցի. յայնժամ զկապեալսն մեղօք զմեղաւորսն եւ զպարաւանդեալսն անօրէնութեամբ ածիցեն, եւ խաւարային միգով մթապատեալ յաշխարհատես հրապարակին ցուցանիցեն առակ եւ ծանակ անտանելի ամօթով, եւ առաջի սոսկալի բեմբին կացուցանիցեն յանդիման դատաւորին մեծի եւ ահաւորի, որոյ հուրն վառեալ տոչորիցէ եւ բորբոքեալ բարձրանայցէ, եւ հնոցն կայծականց եւ հրահոսանք գետոցն հրեղինաց. ուր հուրն վառեալ 'ի վայր իջանիցէ, եւ հրատիկք վառեալ 'ի ներքս տարածիցեն. ուր գուբք խաւարայինք, եւ տարտարոսք աղջամղջինք. գեհեն չարատանջ, եւ որդունք դառնաթոյնք, որք սպառնան եւ պատրաստեալ են ամենայն մեղաւորաց՝ առնուլ վրէժս յահեղ աւուրն յետնում։

Արդ այս է չար օրն մեղաւորաց, յորմէ փրկէ զողորմածն ողորմութիւն աղքատաց եւ գթութիւն տնանկաց. զոր եւ ինքն իսկ փրկիչն երանէ ասելով՝ թէ «ÿÿԵրանի ողորմածացն, զի նոքա ողորմութիւն գտցենե. եւ «Յոյժ բարձր 'ի գլուխ պարծի ողորմութիւնն առ դատաստանաւե. եւ «Չար եւ անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ ոչ արարին ողորմութիւնե։ Անողորմ դատախազք են նորա, եւ անողորմ տանջանարանք. անողորմ այրումն հրոյն հնոցին, անողորմ խորովումն տապոյն. եւ ամենեւին անանց եւ աններելի են ահեղ աղէտիցն չարչարանք։ Այս է անողորմիցն անողորմ դատաստան եւ տանջանք աններելիք, զոր եւ անողորմ մեծատունն ընկալաւ՝ զահեղ հրոյն զխորովումն, եւ զաններելի տապակին. վասն զի ոչ արար ողորմութիւն քաղցելոց եւ մերկոց եւ հիւանդաց, ընդ որոց եւ հատուցումն անողորմ ընկալաւ։

Եւ արդ զայս ամենայն լսելով մի՛ յապաղեսցուք ողորմել աղքատաց նեղելոց, եւ առաւել եւս խեղանդամոցն եւ հիւանդացելոց, որբոց եւ այրեաց եւ վշտացելոց, օտարաց, հիւրոց եւ ծերոց, եւ ամենայն կարօտելոց 'ի կարեւոր պիտոյիցն, որով նոցա յաջողին վաստակքն եւ կեանք աշխարհիս։ Եթէ իցես աստուածապաշտ, նոցա լեր հոգէբարձող եւ վերակացու. եթէ կամիս զմեղս քո փարատել, նոցա լեր կերակրիչ եւ զգեցուցիչ. եթէ կամիս համարձակ երեսօք զՔրիստոս տեսանել, զերեսս նեղելոցն եւ կարօտելոցն մի՛ տրտմեցուցաներ. եթէ կամիս 'ի խորանս եւ յօթեվանս սրբոցն մտանել, եւ զանբաւ բարութիւնսն ժառանգել, օթեվան եւ ասպնջական լեր օտարաց, կարօտելոց, հիւանդաց եւ վշտացելոց. զնոսա հանգո եւ մխիթարեա երկրաւոր պիտոյիւքս, զի եւ դու հանգիցես եւ վայելեսցես հոգեւոր կերակրովն եւ անանց փափկութեամբն։ Քանզի այն է աստուածպաշտութիւն որ միով առատ ողորմութեամբ զնեղեալս եւ զվշտացեալսն տեսանիցէ. զի այնպիսին ոչ եթէ առնէ ողորմութիւնս, այլ առնու զանանց բարութեանցն զվայելչութիւնս, եւ աստ բազում բարիս գտանէ յորժամ զբարին առնիցէ։ Եւ եթէ աղքատք ոչ էին յերկրի, ո՞վ ոք կարէր զբազմաթիւ բեռինս մեղաց թեթեւացուցանել, եւ կամ յալէկոծեալ եւ 'ի ծովածուփ անօրէնութեանցս ապրել։ Այլ ողորմութիւնք աղքատացն անցուցանեն զմեզ ընդ սահելի եւ ընդ ծփելի կեանս աշխարհիս, եւ հասուցանեն 'ի նաւահանգիստն խաղաղութեան։ Եւ աղօթք վշտագնելոցն խլեալ հանեն զփուշ մեղացն. մաքրեն եւ սրբեն զթարախ մեղաց պղծութեան. բժշկեն եւ առողջացուցանեն զվէրս սատանայի. ցրեն եւ թեթեւացուցանեն զծանրութիւն անօրէնութեանց, եւ քաւեալս եւ արդարացեալս յերկինս առաքեն։ Այսպիսի են ողորմութեանցն զօրութիւնք, որ 'ի դառն կապանէն, եւ 'ի խորոց յանցանաց հանեն 'ի ձեռն սակաւ ինչ արծաթոյ զոր կարօտելոցն ծախեն։

Դու մի՛ տրտմիցիս ընդ պակասիլ ընչիցն, զի ընդ նմին եւ մեղքդ պակասին. եւ յորժամ հաներ 'ի քէն զարծաթն, հաներ ընդ նմին եւ զմեղսդ, եւ զաղտեղութիւն պիղծ գործոց քոց սրբեցեր. որպէս եւ ասէ. «Տուք ողորմութիւն, եւ ամենայն ինչ ձեր սուրբ եղիցիե։ Զի ողորմութեամբ սրբի մարմին ողորմածին. սրբի եւ հոգին. օրհնին ինչքն, եւ յաջողին վաստակք նորա. առաւելուն անդեայքն։ Եւ բազմանան խաշինքն, եւ պտղաբերին անդաստանք նորա՝ եթէ միայն աստուածական կամօք ողորմութիւն առնիցէ. զի զողորմութիւն տնանկացն փոխ տայ Աստուծոյ. եւ ոչ այս միայն փոխորէն զոր վերագոյնդ ասացեալ է, այլ շնորհէ եւ զարքայութիւնն, փրկէ եւ յորոգայթից թշնամոյն, եւ 'ի ձեռաց դժոխոցն ապրեցուցանէ զողորմածսն։ Զի թէպէտ եւ մեծ սրբութիւն է կուսութիւնն, այլ առաւել եւ պատուական է ողորմածն. թէպէտ եւ մեծ է պահոց պնդութիւն, եւ առաքինութիւնք բազումք եւ մեծամեծք, այլ եւս մեծագոյն է ողորմութիւն, եւ կարեւոր եւ ընդունելի Աստուծոյ։ «Մեծ է եւ պատուական այրն ողորմածե։ Եւ որ ոչ առնէ ողորմութիւն, զայնպիսին եւ մարդ ոչ անուանեն գիրք Աստուածաշունչք, այլ շունս եւ խոզս, եւ գազանս միայնակերս կոչէ։ Զի այնպիսիքն ճրագ են առանց լուսոյ եւ աչք առանց տեսանելոյ, աղբիւր առանց ջրոց եւ ծառք գօսացեալք՝ որք զանուանակոչութիւնն միայն ունին, եւ ոչ զօգտակարութիւնն։

Եւ արդ ի՞ւ գիտասցուք զանողորմն թէ մարդ իցէ. քանզի աղբիւր 'ի ջրոյ անուանի աղբիւր, եւ ճրագ 'ի լուսոյ ասի ճրագ. նոյնպէս եւ մարդ յողորմութենէն ճանաչի թէ մարդ իցէ, որ հանապազ զսիրտն 'ի սէր եւ 'ի գութ աղքատին խոնարհեցուցանէ, եւ զձեռս յողորմութիւն կարօտելոցն դիցէ, եւ 'ի ձեռն աղքատացն քաղցելոցն զՔրիստոս կերակրէ. քանզի եւ Քրիստոս իւր իսկ համարի զաղքատաց ընդունելութիւնն. «Քաղցեալ էի, ասէ, եւ կերակրեցէք զիս. ծարաւի էի, եւ արբուցէք զիս. օտար էի, եւ ընկալայք զիս. հիւանդ էի եւ 'ի բանտի, եւ ինձ այց արարէքե։ Եւ արդ եթէ հաւատաս անսուտ բանին Աստուծոյ, 'ի միտ առ ճշմարտապէս, զի յորժամ զքաղցեալսն կերակրես, զՔրիստոս կերակրես. եթէ զջուր ծարաւոյն արբուցանես, զՔրիստոս արբուցանես. եթէ զհիւրս ընդունիս, զՔրիստոս ընդունիս. եւ թէ օտարին լինիս վանատու, Քրիստոսի ես ասպնջական. եթէ 'ի տեսս երթաս հիւանդին, առ Քրիստոս երթաս տեսանել. եթէ զնեղեալսն սփոփիցես, զՔրիստոս մխիթարես. եթէ անօգնականին օգնեսցես, Քրիստոսի լինիս օգնական. եթէ տկարացն սպասաւորեսցես, Քրիստոսի ես սպասաւոր. եւ զամենայն զոր քաղցելոցն մատուցանես, տաս 'ի ձեռս Քրիստոսի, եւ բազմապատիկ հատուցանէ յաւուրն յետնում. ուր ոչ ինչք կան համբարեալք, եւ ոչ սիրելիք եւ ծանօթք. ուր ոչ սուրբք կարեն օգնել, եւ ոչ արդարքն կարեն փրկել. ուր ոչ հարք գթան, եւ ոչ եղբարք ողորմին, բայց միայն օգնեն ողորմութիւնք աղքատաց եւ վարք բարիք։ Արդ մի՛ մնասցուք վախճանին, եւ մի՛ ինչ ագահեսցուք, մի՛ զաղքատս կարօտեցուսցուք, մի՛ զՔրիստոս տրտմեցուսցուք. այլ զորբս սնուսցուք, զայրիս յանձանձեսցուք, զպանդուխտս ժողովեսցուք, զքաղցեալս կերակրեսցուք, զՔրիստոս մխիթարեսցուք. յերկրիս առատատուր մարդասիրութեամբ սերմանեսցուք, եւ յերկինս զողորմութիւնս հնձեսցուք. 'ի վերնախորանսն վերասցուք, եւ յանանց ուրախութիւնսն վայելեսցուք մեծապայծառ խնդութեամբ 'ի Քրիստոս Յիսուս 'ի տէր մեր. որում փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։