Ճառք

Յառաջ քան զամենայն առաքինութիւնս է խոնարհութիւն, եւ նախ քան զամենայն ախտս է փառասիրութիւն։ Գլուխ առաքինութեանցն սէր է. իսկ գլուխ ախտիցն է արդարացուցանել զինքն։ Իսկ երկիւղն Աստուծոյ հալածէ զամենայն մեղսն. իսկ դանդաղումն հալածէ զերկիւղն Աստուծոյ. նոյնպէս եւ գերութիւնն հալածէ զառաքինութինն յանձնէ։ Չորք են առաքինութիւնք, լռութիւն, եւ խոնարհութիւն, եւ պահել զպատուիրանս Աստուծոյ, եւ նեղութիւն։ Չորք են առաքինութիւնք որ պահեն զանձն, ողորմութիւն յամենեսեան առնել, եւ մի՛ բարկանալ, եւ երկայնմտութիւն, եւ զգուշանալ ինքեան 'ի մոռացմանէ մտաց։ Պէտք են առաքինութիւնքս այս յարաժամ, եւ անսպառ անկանել առաջի Աստուծոյ 'ի սրտի իւրում, եւ ունել զինքն առ մեղաւորս, եւ մի՛ դատել զոք. եւ յայնժամ դադարեն խորհուրդք։ Չորք են այս առաքինութիւնք որ օգնեն մանկան աբեղայի, խոկումն գրոց յամենայն ժամ, եւ տքնութիւն եւ գործաձեռն, եւ հնազանդ եւ հպատակ լինել հօրն, եւ մի՛ թուել զինքն յիրս ինչ ուրեք ամենեւին։ Վասն չորիցս այս իրաց հոգիք պղծին, մի՝ շրջել 'ի քաղաքի եւ չդնել պահապան աչաց, եւ մի՝ ունել ծանօթութիւն ընդ կանայս, եւ մի՝ ունել սէր ընդ փառաւորս երկրի, եւ սիրել զմարմնական խօսս եւ զդատարկաբանութիւնս։ Յաղագս չորից իրաց լինի պոռնկութիւն, յուտելոյ եւ յըմպելոյ յագ, եւ յագմանէ քնոյ եւ 'ի դատարկ կալոյ, եւ 'ի դատարկաբանելոյ խաղալ եւ ծիծաղել, եւ 'ի զարդարմանէ հանդերձից։ Վասն չորից իրաց խաւարին միտք, մի՝ յուզելոյ զընկերն, եւ անգոսնելոյ զընկերն, եւ արհամարհել եւ նախատել ընդ ընկերին, եւ 'ի չարախօսելն զընկերն։ Յաղագս չորից իրաց հոգիք խոպանանան եւ լինին անպտուղ, մի՝ յոչ դադարել 'ի տեղւոջ եւ 'ի տան, եւ մի՝ գործել ինչ ոչ, եւ մի՝ զի սիրեսցէ զբաղմունս մարդկապէս, եւ մի՝ յորժամ սիրեսցէ զնիւթս երկրի եւ զագահութիւն։ Յաղագս չորից իրաց բարկութիւն գայ, մի՝ 'ի տալոյն, եւ յամելոյն զիւր կամսն, եւ հակառակելն եւ սիրելն վարդապետ լինել բազմաց, եւ մի՝ կարծել զինքն լինել քան զայլ մարդ իմաստուն։ Չորք են այս առաքինութիւնք զոր դժուարաւ ստանայ մարդ, եւ այսոքիկ պահեն զամենայն առաքինութիւնս, սգալ յարաժամ, եւ հայել միշտ եւեթ յիւր մեղսն միայն եւ մի՛ դատել զոք, եւ ունել զինքն առ մեղաւորս, եւ ունել առաջի աչաց իւրոց զմահ իւր հանապազ։ Արդ որ ոք կամի պահել զառաքինութիւնս զայսոսիկ, կարէ ապրել. զօրաւոր է Աստուած պահել զմեզ յամենայն չարէ եւ 'ի փորձութենէ եւ 'ի հանդերձեալ ժամանակին՝ որ գալոցն են 'ի վերայ ամենայն տիեզերաց. զի գտցուք ողորմութիւն 'ի Քրիստոսէ 'ի ձեռն Սուրբ Հոգւոյն։

ՅԱՂԱԳՍ ՊԷՍՊԷՍ ԱԽՏԻՑ

Արար Աստուած զմարդն, եւ եդ զնա 'ի դրախտին փափկութեան, զամենայն զգայութիւնս ողջ ունելով 'ի բնութեան իւրում։ Արդ իբրեւ լուաւ այնմ՝ որ խաբեացն զնա, յայնժամ էառ զախտս ամենայն, եւ իսկոյն ընկեցեալ եղեւ արտաքս 'ի մեծ եւ 'ի չքնաղ փառաց իւրոց. զի ծանիցէ մարդ՝ թէ գոն ախտք որ մերժեն զնա յԱստուծոյ, եւ զի աղաչէ զբարերարն Աստուած, որպէս զի օգնեսցէ նմա, եւ ապա կարասցէ կտրել յինքենէ 'ի բաց զախտս ամենայն։ Այս ամենայն վէրք են՝ որ կրին յանձին մարդոյն, եւ քակեն որոշեն զնա յԱստուծոյ։ Երանի որք սրբեն զինքեանս յամենայն ախտից եւ յամենայն պղծութեանց հոգւոց եւ մարմնոց. զի է ոչխար բանաւոր ընդունելի պատարագ Աստուծոյ, եւ լսէ զձայնն որ ասէ. «Բարի ծառայ եւ հաւատարիմ. 'ի սակաւուդ եղեր հաւատարիմ, 'ի վերայ բազմաց կացուցից զքեզ, եկ մուտ յուրախութիւն տեառն քումե։ Իսկ որք կամին կատարել զկամս իւրեանց որ ըստ մարմնոյ, եւ ոչ կամին բժշկել զինքեանս 'ի բժշկութենէ սուրբ առաքինութեանց, գտանին մերկ 'ի սուրբ պատուիրանէն 'ի ժամ հարկաւորութեանն. անկանին 'ի խաւարն արտաքին՝ ուր կայ սատանայ եւ կապեալքն։ Եւ պատմուճանք պղծութեանցն են այսոքիկ, պոռնկութիւն, արծաթսիրութիւն, չարակնութիւն, բանսարկութիւն, նախանձ, փառասիրութիւն, հպարտութիւն. այսոքիկ եւ որք սոցին նման են։ Զի՞նչ է պոռնկութիւն. պոռնկութիւն՝ ցանկութիւն, որկորստութիւն, յագել քնոյ, դատարկութիւն, դատարկաբանութիւն, պաճուճանք մարմնոյ, եւ զեղումն եւ ընդ վայր ծաղր, անամօթութիւն, թուլութիւն, դանդաղումն։ Զինչ է արծաթսիրութիւն. արծաթսիրութիւն, անհաւատութիւն, անյուսութիւն, անգթութիւն, անողորմութիւն, ագահութիւն, արհամարհութիւն, անբարի ստութիւն, անձնահաճութիւն, եւ ոչ հայել 'ի պատուիրանն Աստուծոյ։ Զի՞նչ է չարակնութիւն. չարակնութիւն է չարախօսութիւն, նախանձ, մարդահաճութիւն, անձնասիրութիւն, անգիտութիւն, ստութիւն, եւ սուտ վկայութիւն։ Զի՞նչ է բարկութիւն. բարկութիւն է հարստահարել զիւր կամսն, հակառակութիւն, վիճութիւն, նենգութիւն, սուտ գիտութիւն, կարճմտութիւն, նեղկութիւն, ձանձրութիւն, ոչ բառնալ զթշնամանս մտօք, տալ եւ առնուլ։ Զի՞նչ է նախանձ. նախանձ՝ ատելութիւն, ոչ բառնալով զփառս ընկերին, եւ արկանել գայթագղութիւն ընկերին։ Զի՞նչ փառաւորութիւն. փառաւորութիւն է անզգամութիւն, սիրել զաշխարհս եւ որ ինչ յաշխարհի է, եւ լինել անուանի 'ի մէջ մարդկան, եւ կատարել զկամս յանդգնութեանն։ Զի՞նչ է հպարտութիւն. հպարտութիւն է խստասրտութիւն, անհնազանդ լինել ամենեցուն, եւ քաջալերել յիւր զօրութիւնն, եւ համարելով զինքն իմաստուն, եւ առնել յար եւեթ զիւր կամսն, եւ արհամարհել զընկերն, եւ կարծել զինքեան իմաստուն գոլ, եւ ունելով զինքն իբրեւ ոչ իմիք կարօտ գոլ։ Այս ամենայն գործին յանձին մարդոյն, մինչեւ որոշեն զնա յԱստուծոյ։ Այս է զոր եբարձն Ադամ՝ յորժամ եկերն 'ի պտղոյ ծառոյն, եւ անկաւ ընդ ոտիւք մահուն։