Ճառք

Առնո՜յր առնէր ոք զգլուխ իմ շտեմարանս ջուրց բազմաց, եւ զաչս իմ յորդ աղբիւրս արտասուաց, եւ լայի դառնապէս 'ի տուէ եւ գիշերի զհանապազ մեղս մեր. զի կորեաւ երկիւղած յերկրէ, եւ ոչ գոյ ուղիղ առաջի մարդկան. եւ լցաւ աշխարհ մեր հմայիւք իբրեւ զառաջինն. եւ խոնարհեցաք մտաք 'ի հնազանդութիւն սատանայի մերոյին իսկ մտօք. զի լեզուօք խոստանամք ճանաչել զԱստուած, եւ գործովք ուրանամք 'ի նմանէ։ Ասաց Աստուած՝ եթէ «Սիրեսցես զտէր Աստուած քո յամենայն սրտէ եւ յանձնէ եւ 'ի զօրութենէ քումմէե։ Յանձնէ է՝ այս ինքն եթէ զնա միայն պաշտեսցես, եւ կոչեսցես անձին քում տէր եւ արարիչ. 'ի զօրութենէ՝ այս ինքն եթէ զզօրութիւն անձին քում նախ հանիցես յաղօթս եւ 'ի վաստակս հոգեւորս. յամենայն 'ի սրտէն՝ այս ինքն թէ մի՛ 'ի տունս հեթանոսաց եւ 'ի ժողովս մարտիրոսաց, մի՛ 'ի մեհեանս եւ յեկեղեցիս, մի՛ 'ի բախտս եւ 'ի շնորհս, մի՛ 'ի խաչն եւ 'ի ճակատագիր, մի՛ առ դիւթս եւ առ քահանայս, մի՛ առ աղօթս եւ առ պահարանս. մի՛ լեզուով խոստովանել, եւ 'ի սրտէ ոչ հաւատալ. եւ մի՛ սրտիւ հաւատալ, եւ լեզուիւ ուրանալ. մի՛ բանիւք պատուել զԱստուած, եւ արդեամբք բարկացուցանել. մի՛ հաւատովք մեծարել, եւ գործովք տրտմեցուցանել. այլ յամենայն սրտէ եւ յանձնէ եւ 'ի զօրութենէ եւ 'ի մտաց սրտէ սիրել զԱստուած, եւ քրիստոնեայ անուանակից Քրիստոսի։

Իսկ եթէ լեզուաւ կոչես զԱստուած արարիչ, տուիչ եւ փրկիչ եւ կեցուցիչ, իշխան մահու եւ կենաց, եւ սրտիւդ եւ անձամբդ առ դիւթս եւ առ թովիչս եւ առ հարցուկս եւ առ ուռութս եւ առ խտիրս եւ առ հմայս գերեսցիս, ոչ եւս պարտ է կոչել զանձն քրիստոնեայ՝ զի հեռացեալ ես 'ի Քրիստոսէ, եւ հնազանդեալ ընդ լծով սատանայի. զի թողեր լքեր զարարիչն եւ զկեցուցիչն, եւ առ սատանայ ապաւինեցար։ Զի եթէ ճշմարտիւ հաւատայիր՝ թէ Աստուած է արարիչ ամենայնի, ապա պարտ էր թէ արարիչն միայն էր իշխան կեցուցանել եւ մեռուցանել, հարկանել եւ բժշկել։ Զի ո՞ ոք իշխէր մերձենալ առ հարցուկս՝ որ եւ անձին ոչ կարէ առողջութիւն եւ անմահութիւն շնորհել։ Աղէ ցոյց զոք 'ի կախարդաց՝ որ անցաւ եւ անմահ եղեւ։ Իսկ եթէ ասես՝ եթէ ոչ երթամ առ հարցուկս, այլ բժիշկ է եւ առ բժիշկս երթամ, գործ բժշկի այս է, խարել, կտրել եւ արիւն թափել եւ դարմանս ըստ ցաւոցն նմա մատուցանել. այլ ոչ եթէ յուռութս յուռթել, եւ զսատանայական բարբանջս բարբանջել. կամ աղ եւ ածուղ, կամ ասղենի առնուլ կարմիր, եւ երկաթ, եւ ջուր, եւ ուլունս ուռթել, եւ կամ գիր պահարան ընդ անձն արկանել, եւ կամ զոսկերս ձկանց եւ սողնոց, զծրարս բժժանաց 'ի ձեռին եւ 'ի յակին եւ 'ի պարանոցի կապել։

Արդ եղկելի եւ թշուառական, զի՞ թողեր զԱստուած արարիչ եւ զբժիշկ եւ զխաչն պահապան, եւ ապաւինեցար առ կախարդս յիմարս եւ ապականեալս դիւօք։ Աղէ տես զի՞նչ գործէ չարադիւթն. 'ի մէջ գետինն անցեալ յուռթելն, եւ ընդ ուռթելն մերձենան 'ի նա դեւքն. եւ ընդ մտանելն յարանչտի, 'ի ձախ դիւթէ եւ 'ի յաջ թքթքէ, զխաչն անարգէ եւ զՔրիստոս թշնամանէ, եւ ոչ իմանայ։ Իսկ եթէ զուռութս եւս ցուցանէր, ծաղր եւ կատականս եւ խաղ մանկտւոյ լինէր։ Արդ եթէ էր պարապ զմասանց մարմնոյ զուռութս մի ըստ միոջէ պատմել, ծաղր կացուցանէի զյիմարեալ միտս դիւթին առաջի ամենեցուն։ Զի ամենայն ուռութք եւ պարտանք դիւթի եւ թովչի եւ հարցկի սուտ են եւ եղկելի, եւ առիթ գեհենի եւ հրոյն յաւիտենից. եւ որ մերձենայ 'ի նոսա, 'ի հուր գեհենին դատապարտի, եւ մասն ընդ անօրէնս ունի. զի զշնորհս բժշկութեանն արհամարհիցեն, որով մարթ էր արուեստիւք բժշկութեան խարելով եւ կտրելով եւ դարմանս ցաւոցն առնելով՝ բժշկել։ Զի եւս առաւել զշնորհս պարգեւացն արհամարհիցեն. զի որ ասէն՝ եթէ «Հիւանդանայցէ ոք 'ի ձէնջ, կոչեսցէ զերիցունս եկեղեցւոյն. աղօթս արասցեն 'ի վերայ նորա, եւ օծցեն իւղով 'ի յանուն տեառն, եւ աղօթքն հաւատով փրկեսցեն զաշխատեալն». եւ զոր դեւն լլկէ, նորին իսկ հրամայեաց՝ պահօք եւ աղօթիւք հալածեն 'ի ձեռն նշանի ամենայաղթ խաչին։ Եւ որ անարգէ զխաչն փրկական, եւ արհամարհէ զշնորհսն Քրիստոսի, եւ գնայ առ դիւթս յուռթել, եւ պահարան եւ ուռութսն եւ զգիր պահարան ընդ անձն արկանեն, զնոցանէ ասէ Քրիստոս՝ եթէ «Երթայք, անիծեալք, 'ի հուրն յաւիտենից, ոչ գիտեմ զձեզ». վասն զի զայն արարին՝ զոր նայն ոչ հրամայեաց։

Արդ եթէ ասես՝ եթէ եւ նոքա քրիստոնեայք են եւ Քրիստոսի անուամբն ուռթեն, այլ եւ զգիրն եւս սպասաւորք եկեղեցւոյ եւ աբեղայք գրեն, արդ միտ դիր աւետարանչին. ÿÿ «Բազում մարգարէք, ասէ, ասեն յաւուր յայնմիկ՝ եթէ տէր, յանուն քո մարգարէացաք, եւ յանուն քո զդեւս հանաք, եւ զօրութիւնս բազումս արարաք, բաց եւ մեզ. եւ տէրն ասէ. ոչ գիտեմ զձեզ». վասն զի զայն արարին՝ զոր նայն ոչ հրամայեաց։ Եւ զի՞նչ ասացից զմարգարէիցն. այլ եւ աշակերտն եւս Յուդաս՝ որ 'ի վեր քան զմարգարէսն նշանս եւ բժշկութիւնս առնէր, ոչ թուեցաւ ընդ առաքեալսն, այլ եղեւ 'ի ներքոյ գեհենին։ Եւ զի՞նչ ասացից զաշակերտն. որ եւ հրեշտակն ոչ պահեաց զբնակութիւնն ուր կարգեցաւն. այլ անիծեալ անկաւ եւ եղեւ սատանայ, եւ զխոտան անուն ժառանգեաց։ Արդ որ 'ի յայդ ապաստանիսդ՝ թէ եւ նոքա քրիստոնեայք են եւ սպասաւորք եկեղեցւոյ, եւ անուամբ Քրիստոսի գրեն զերդմունս պահարանացն, ով անմիտ, զի՞նչ են երդմունք դիւացն, ո՞չ ապաքէն պահք եւ աղօթք հաւատովք 'ի ձեռն յաղթողի նշանին խաչի, յորմէ դողան ամենայն բնութիւնք դիւաց։

Այլ գիր պահարան հակառակ է շնորհաց եւ պատուիրանացն Աստուծոյ. որպէս զսուտ մարգարէքն՝ որ թիւրէին զժողովուրդն առ ուղղեալսն մարգարէիցն, եւ զբանն ճշմարտութեանն դադարեցուցանէին, եւ զմոլորութիւնն դադարեցուցանէին։ Արդ եթէ մարգարէիցն որ սուտ ուսուցանէին՝ ոչ լուաւ յաւուր յայնմիկ, եւ զաշակերտն Յուդայ եհան 'ի գնդէն, եւ 'ի հրեշտակս յանցուցեալս ոչ խնայեաց, այլ խաւարային կապանօքն արկեալ 'ի տարտարոսն, ոչ պահեալ յօրն դատաստանի՝ յօրինակ այժմու մեղուցելոցս, ապա պարտ է իմանալ՝ եթէ եւ 'ի սոսա ոչ խնայեաց՝ որք ոչ հաւատովք, բայց լոկ անուամբ զանձինս Աստուծոյ նուիրեն, եւ 'ի տան Աստուծոյ կերակրին, եւ վասն Աստուծոյ պատիւ ընդունին, եւ եկեղեղւոյ գլուխ համարին, եւ զօրէնս Աստուծոյ ընթեռնուն, եւ տգիտաց վարդապետ անուանին, եւ մոլորելոց առաջնորդ. եւ ինքեանք մոլորեալք են, թողեալ զշնորհսն Աստուծոյ, զաղօթսն եւ զիւղն օծման՝ զոր պատուիրանք հրամայեցին հիւանդին, եւ զպահս եւ զաղօթս ցաւածին, եւ ինքեանք յուռութս եւ 'ի գիր զառածին։

Այլ եւ առաջնորդացն եւս միս 'ի մարմին խզեսցին եւ կամ ցաւ ինչ արագ անկանի, դիւթս 'ի տունս ածեն առ 'ի յուռթել. եւ ոչ մի արտաքին դիւթիւքն վարին, այլ եւ անձանց եւս ուռութս ուսանին, եւ գրել պահարանս, եւ 'ի փողս ցաւածիցն արկանեն, եւ ժաժմուկս մտացածին բանից. եւ զանուան որ ոչ լսի 'ի պատուիրանս՝ գրածս առնեն, եւ զանուն Քրիստոսի ընդ նոսինն արկանեն՝ զի գրածն աստուածական համարեսցի։ Եւ այնչափ յանդգնեցոյց սատանայ, մինչեւ զսուրբ անուն Աստուծոյ 'ի պահարանս դիւթաց գրել, եւ 'ի յուռութս արկանել. զի այն ոչ 'ի պատիւ Աստուծոյ է, այլ յարհամարհանս։ Եւ եւս առաւել պարտաւորին՝ զի զԱստուած յուռութս եւ 'ի պահարանս ընդ դիւօքն արկանեն, եւ ոչ իմանան զաներեւոյթ նետս սատանայի. զի ուռութք եւ գիր պահարան՝ դիւաց հրամանք են, եւ ոչ Աստուծոյ. եւ վասն այնորիկ չտայ սատանայ զգալ զչար նետս իւր, զի եւ զսուրբ անուն Աստուծոյ ետ չարաչար հարկանել 'ի հրամանս իւր, զի վասն անուամբն Աստուծոյ մի՛ÿ ոք կարասցէ իմանալ զխաւարային խորհուրդս նորա։ Զի յիմարեալ մտօք անուամբ քրիստոնեայք անուանին, եւ գործովք յիմարեալ խոնարհին յիմաստութենէ իւրեանց։ Արդ մի՛ÿթէ որ զդեւսն պաշտիցէ, յաչս եւ 'ի բերանս զդե՞ւսն համբուրեսցէ. ոչ, այլ զհրամանս դիւացն կատարել՝ է կատարեալ դիւապաշտութիւն։

Արդ յորժամ 'ի խտիրս եւ 'ի հմայս երեւի կեւոս, եւ 'ի դիւթութիւնս եւ 'ի թովչութիւնս եւ 'ի հատահարցութիւնս եւ 'ի հաւահմայութիւնս եւ 'ի մազաբախութիւնս եւ 'ի քուահարցութիւնս եւ 'ի հեղահարութիւնս եւ 'ի հմայութիւնս եւ 'ի միջագիտութիւնս եւ 'ի գրարարութիւնս, յաստեղագիտութիւնս, 'ի դիւահարցութիւնս, յօրահմայս, 'ի լուսնախտիրս, եւ 'ի շեղջախտիրս, յոզոտնահմայս, 'ի գեղահմայս, 'ի սննիկոնս, յուռութս, 'ի բախտս, 'ի ճակատագիրս, եւ 'ի գիր պահարանի, եւ յամենայն 'ի շարժմակս բժժանաց, հմայից, դիւթաց, յորս կոչեն զդեւսն յաղ, յերկաթ, 'ի ջուր, 'ի նարօտս, յիւղս, 'ի գարի, 'ի յուլունս, 'ի մոմ, եւ 'ի հեր գլխոյ եւ յամենայն պղծութիւնս՝ որով պղծենն եւ կորուսանեն զոգիս հնազանդելոցն։ Եւ արդ այս ամենայն սգոյ եւ արտասուաց եւ մեծի բարկութեան չիցէ՞ արժանի, զի յետ զորդին իւր առաքելոյ յայնպիսի իրս մտաբերել իշխիցեմք։ Եւ արդ որ այսմ հնազանդիցի, պա՞րտ իցէ արդեօք զանձն քրիստոնեայ կոչել՝ որ հեռացեալն է 'ի Քրիստոսէ, եւ հնազանդեալ կամաց դիւաց, եւ 'ի ծառայութիւն կայ սատանայի, եւ զհրամանս նորա կատարէ հանապազ հմայիւք եւ յուռթիւք եւ պահարանօք գրոյ՝ զորս գրեն մանկունք անիծից, եւ համարին կալ 'ի սպասու սրբոյ սեղանոյն Աստուծոյ։

Ով անմիտք եւ անհանճարք, ո՞չ լսես՝ զի մեղաւորին ասէ Աստուած. «Դու ընդէ՞ր բնաւ պատմես զարդարութիւն իմ, կամ առնուս զուխտ իմ 'ի բերանս քոե. եւ դարձեալ ասէ. «Զմեղս թէ տեսանէի 'ի սրտի իմում, մի՞՛թէ լսէ՞ր ինձ տէրե. եւ դարձեալ ասէ. «'Ի բաց կացէք յինէն ամենեքեան՝ որ գործէք զանօրէնութիւն»։ Արդ 'ի սնոտի աղօթս քո հրաժարէ զքեզ մարգարէն, եւ ոչ իմանաս։ Յորժամ ասես, եթէ 'ի բաց կացէք յինէն ամենեքեան՝ որ գործէք զանօրէնութիւն, ո՞չ ապաքէն անձինդ ասես հեռանալ 'ի բաց, պիղծդ եւ անօրէնդ. յորժամ դու իսկ ասես 'ի խնդրուածս քո, մեղաւորին ասէ Աստուած՝ դու ընդէ՞ր բնաւ պատմես զարդարութիւն իմ, ո՞չ ապաքէն քեզ ասես. ընդէ՞ր իշխես բանալ զամենապիղծ բերանդ քո, եւ պատմել զարդարութիւնն Աստուծոյ, ո՞չ ապաքէն հակառակ քեզ բարբառիս, եւ ոչ իմանաս։ Եւ յորժամ լսես 'ի քումմէ բերանոյդ իսկ՝ զմեղս թէ տեսանէի 'ի սրտի իմում, մի՛ÿթէ լսէ՞ր ինձ տէր, արդ ահա դու իսկ գիտեա՝ թէ ունիս մեղս 'ի սրտի, տէրն ոչ լսէ քեզ. զի դու ասես զայդ բերանով քով հանապազ։ Եւ արդ յորժամ զբարբառ բերանոյդ ոչ լսես, զիա՞րդ հնարս սատանայի գիտել մարթասցես. եւ կարեվէր արարեալ զքեզ՝ եւ ոչ իմանաս. որ զգիրս ընթեռնուս, եւ զգրեալսն ոչ իմանաս։

Զի՞նչ հրամայեն մեզ պատուիրանք Աստուծոյ. ո՞չ ապաքէն ամենայն գործոց մերոց զխաչն հրամայէ պահապան եւ յօրինիչ, հիւանդաց աղօթս եւ օծումն իւղոյ, եւ լլկելոցն 'ի սատանայէ պահս եւ աղօթս. եւ որ զայս խոտիցէ, գրովք եւ յուռթովք վարիցէ, եւ կանայս ձեռնածուս 'ի տունս մուծանիցէ, արտաքոյ է պատուիրանաց եւ քրիստոնէութեան, եւ ընդ նզովիւք առաքելոցն։ Զի 'ի նոցանէ այդ ոչ քարոզեցաւ. այլ եւ նզովս եւս դնէ 'ի վերայ եւ ասէ. «Եթէ ոք աւելի քան զայս ուսուցանիցէ, նզովեալ լիցիե. եւ դարձեալ ասէ. «Մի՛՚ ինչ աւելի քան զգրեալսն իմանալե. եւ դարձեալ ասէ. «Անիծեալ ամենայն մարդ՝ որ ոչ կացցէ 'ի գրեալսն 'ի գիրս». եւ Քրիստոս ասէ. «Եթէ ոք լուծցէ մի ինչ 'ի պատուիրանաց, փոքր կոչեսցի»։ Արդ ահա զշնորհսն Աստուծոյ եւ զզօրութիւն սուրբ խաչին լուծանես, եւ զպահս եւ զաղօթս զոր պատուիրանք հրամայեն, եւ մուծանես զգիր պահապան, եւ զուռութս դիւթացն՝ որ ոչ է 'ի պատուիրանաց Աստուծոյ, այլ զգազանի նետս սատանայի 'ի ձեռն դիւթացն, որ իբրեւ զմէգ տարածեալ ունի զամենայն աշխարհս, եւ ոչ իմանան։

Այլ եւ ասես եւս. զոր դիւթքն գործեն եւ ասեն, այսպէս լինի։ Եւ եթէ երբէք պատահէ՝ մի՛՚ խաբիր, ով մարդ. ոչ եթէ 'ի դիւթէն եղեւ, այլ եւ թէ չերթայիր առ դիւթն՝ քեզ 'ի ժամուն այն այնպէս պատահէր. բայց դու զԱստուծոյ ողորմութիւնն դիւթին զօրութեանն կարծեցուցանես։ Բայց 'ի ձեռն դիւթաց բազում անգամ չլինի, եւ երբեմն լինի. ոչ եթէ զօրութեամբ դիւթին լինի, այլ իբրեւ կուրաց ընդ խարխափս ընդ ոտս ինչ անկեալ գտանիցին. ահա ընդ խարխափս գտանես, եւ ոչ եթէ աչօք ինչ յառաջագոյն տեսանիցես. նոյնպէս եւ զդիւթացն տեսանիցես։ Բայց մարդիկ յիմար 'ի չպատահեալն չհային, բայց եթէ զմինն պատահել տեսանիցեն՝ զայն առեալ վերացուցանեն, եւ 'ի լսելիս ամենեցուն արկանեն։ Այլ դիւթի եւ ուռթոյ զօրութիւն ոչ լինի. եւ եթէ եղեալ տեսանես 'ի յանկարծ, որպէս ասացին, ոչ եթէ յուռթէն եւ 'ի դիւթէն եղեւ, բայց զի դու այնպէս հաւատացեր՝ թոյլ ետ Աստուած այնպէս լինել ըստ քում այնպէս հաւատալոյն, զի մեծապէս դատապարտեսցիս, զի փոխանակ Աստուծոյ առ դիւթսն ընթացար։ Զի յորժամ թողուս զպատուիրանն, եւ 'ի դիւթս եւ 'ի յուռութս ապաւինիս, մտեր կամօք ընդ հնազանդութեամբ սատանայի, եւ տէր եղեւ կամաց քոց. որպէս որդի թագաւորի յորժամ կամօք թողու զթագաւորն, եւ երթայ 'ի լերինս առ աւազակապետ մի, եւ տայ զինքն 'ի ծառայութիւն նմա, ապաքէն տէր եւ իշխան է աւազակապետն կենաց եւ մահու նորա։

Արդ մեծ մասն աշխարհիս ընդ յուռթիւք եւ ընդ հմայիւք եմուտ 'ի հնազանդութիւն սատանայի, եւ չէ ոք որ իմանայ զչարաչար ամբարշտութիւնս մեր. որ թողեալ զԱստուած արարիչ, եւ առ դիւթս եւ առ ուռութս եւ առ թովիչս եւ առ պահարանս եւ առ հմայս ընթանան, եւ հանապազ բարկացուցանեն զարարիչն։ Եւ արդ առ այս ամենայն զի՞նչ պարտ էր առնել, բայց միայն սգալ եւ լալ, զի փոքր մասն աշխարհիս հազիւ թէ ապրեսցի. զի առեալ զպատիւ որ Աստուծոյն վայել էր՝ մահկանացու մարդոյ մատուցեալ էաք զգիտութիւնն. զայն գիտութիւնն՝ որ առաջնոցն երեւէր, որպէս Սաւուղայ վասն իշոյն կորուսելոյ յայտնեաց. վասն զի տղայք էին, եւ չէր կատարելութիւն գիտութեան առ նոսա։ Բայց առ մեզ կատարելութեամբք են ճշմարիտ ոգւոց գիտութիւնք. զի ինքն Քրիստոս եկն աւետարանեաց, զկապանս օրինացն ելոյծ, զշնորհս եմոյծ, զմահ խափանեաց, զյարութիւն խոստացաւ, եւ զարքայութիւն եւ զկեանսն յաւիտենից։ Այս է կատարեալ գիտութիւն, եւ ոչ գիւտ իշոյ կորուսելոյ. զանգիտութիւնն եբարձ, եւ զայս եմոյծ, զոր ոչ կամի վասն մեր եթէ զմարմնաւորս ինչ խնդրեսցուք. այլ մեք զհոգեւորսն հոգասցուք, եւ զմարմնաւորսն 'ի նա ընկեսցուք. վասն այսր ծածկեաց 'ի մէնջ զայն գիտութիւն։

Արդ մի՛ հաւատայք՝ եթէ ոք զօշաքաղութեամբ յԱստուծոյ եւ 'ի սրբոց զօրութենէ գիտել ինչ կարծեցուցանիցէ զքեզ. արգելեալ է 'ի մէնջ զայն, զի չէր ինչ մեծ այն քան զշնորհսն զոր ետ մեզ։ Արդ եթէ ոք հաւատովք առ Աստուած անկանի, աղաչանօք ապաւինի 'ի նշխարս մարտիրոսաց, ընդունի բժշկութիւն ցաւոց, զհալածումն ախտի, եւ զելումն դիւաց, եւ զթողութիւն մեղաց։ Այլ եւ ծածկեալ մարգարէութիւնն 'ի յայժմու ժամանակիս մարդոյ ոչ է. զի ոչ նշխարք մարտիրոսաց զմեղս ուրուք յանդիմանեն, եւ ակամայ ապաշխարութիւն 'ի վերայ ածեն առանց կամաց առնելոյն. զի Աստուած ոչ երբէք բռնադատէ զմարդ, այլ 'ի կամսն ապաստան առնէ, զի վարձս ընկալցի գործելին։ Եւ ոչ եկեղեցիս եւ մատռունս շինեն, զի ոչ երբէք Աստուած սովոր է այդպիսի ինչ գործել, զի մի՛ բարիքս մեր 'ի հարկէ լինիցին. այլ 'ի կամսն ապաստան արարին, զի վարձս տացէ առնելեացն։ Բայց այսպիսի շփմունք 'ի դիւաց կեղծեաց լինին՝ զի անվարձ աշխատ եւ ծաղր արասցեն զմարդիկ։

Այլ զյառաջիկայ ինչ գիտութիւն դեւք ոչ երբէք գիտեն, զի մինն միայն է սրտագէտ՝ արարիչն ամենայնի. իսկ դեւքն եւ դիւթքն արարածք են, եւ ոչ արարիչ. եւ կեանս եւ մահ եւ առողջութիւն եւ հիւանդութիւն եւ բժշկութիւն եւ մեծութիւն եւ աղքատութիւն իւրոց արարածոց տալ՝ արարչին միայն վայել է, եւ ոչ դիւաց եւ ոչ դիւթաց. որ եւ անձանց նոցա Աստուած է իշխան եւ արարիչ։ Արդ զիա՞րդ իշխեն այլոց արարածոց հրամայել՝ որում չեն արարիչ. զի արարածք արարչին միայն կան 'ի հնազանդութիւն, որ եղծանել եւ նորոգել կարէ, եւ ոչ դիւաց եւ դիւթաց, որ եւ ինքեանց չունին իշխանութիւն։

Արդ գիտացեալ եթէ Աստուած միայն է արարիչ, ընդէ՞ր ընդ կապանօք խտրոց եւ հմայից արկանել զանձն, եւ յօրահմայս ամբարշտել. եւ համարիս 'ի նմանէն ինչ եղծանել եւ կամ նորոգել խոտոյ, որթոյ, եւ նիւթոց կալոյ, հնծանի, եւ սերմանց, եւ ամենայն գործոյ որ անցանէ ընդ ձեռս ձեր։ Ընդէ՞ր յօրահմայս եւ 'ի խտիրս անկանիս, աղէ տուր ինձ պատասխանի։ Ի՞ւ վնասակար է շաբաթն եւ չորեքշաբաթն, զի սոքա անուամբ Քրիստոսի միայն են քրիստոնեայք. եւ անուն ինչ նորոգել եւ եղծանել ոչ կարէ առանց լուսոյ եւ տօթոյ. եւ լոյսն եւ տօթն յարեգակնէ է. եւ արեգակնն ոչ եթէ յաւուրս չորեքշաբաթին եւ 'ի շաբաթուն այլ ինչ ծագումն է, եւ 'ի յայլս այլ. այլ այս մի ծագումն է, եւ նոյն հանապազ։ Արդ եթէ մի ծագումն է արեգական՝ չորեքշաբաթին եւ ուրբաթին, շաբաթուն եւ կիւրակէին, ընդէ՞ր 'ի մի ծագմանէն սոքա վնասեն եւ նոքա ոչ, տուր ինձ պատասխանի, ով յիմարդ խտրողադիւթ եւ ծառայդ հմայից եւ հեռացեալ 'ի շնորհացն Աստուծոյ. ո՞չ ապաքէն ամենայն աւուրքն տեառն են, եւ 'ի յաւուրս ամենայն զոր բարի գործեմք՝ մերով յօժարութեամբ եւ կամաւն Աստուծոյ, եւ զոր չարն գործեմք՝ մերով չարութեամբ եւ ներելով Աստուծոյ. եւ բարւոյն Աստուած է կատարիչ, եւ չարին մեք եմք իշխան։ Արդ անուն շաբաթու եւ չորեքշաբաթու զիա՞րդ կարէ նորոգել ինչ կամ եղծանել, քանզի եւ մարթին իսկ ոչ. զի անուն՝ անձն եւ միտս ոչ ունի, եւ որ ինչ անձն եւ միտս ոչ ունի՝ զիա՞րդ մարթի առնել արարչութիւն։ Բայց միայն սատանայ ապշեցոյց զքեզ իմանալ զայս. զի զԱստուծոյ արարչութեանն պատիւ առեալ, եւ անշունչ անուան շաբաթին եւ չորեքշաբաթի նուիրես, եւ ընդ կռապաշտսն դատապարտիս։

Արդ թողեալ զյիմարութիւնդ քո որ 'ի ձեռն խտրանաց աւուրդ է, զի ոչ ինչ կարես տալ պատասխանի, բայց միայն անօրէն մոլորութիւնդ քո քարշէ զքեզ գործել զայդ. բայց աղէ ցոյց, ընդէ՞ր ամբարշտես եւ 'ի լուսինդ, եւ առնես եղծիչ եւ նորոգիչ զլուսինդ. եթէ յարեգակն ամբարշտէիր, թերեւս տայիր ինձ պատասխանի՝ թէ յարեգակն տօթութիւն է, եւ կարող է հասուցանել եւ լիացուցանել, ցամաքեցուցանել եւ սնացուցանել ըստ հրամանի արարչին. զի հիւթք չորք են որ դարմանեն զարարածս Աստուծոյ՝ հրամանաւն Աստուծոյ, հուր եւ ջուր եւ հող եւ օդ. եւ 'ի դոցանէ թէ որ պակաս գտանի 'ի խառնուածսն, երկիր պտուղ ոչ բերէ. եւ յայսմ նիւթոյ առ լուսնոյ ոչ գտանի։ Ընդէ՞ր ունիս զլուսինդ պատճառս եղծանելոյ եւ նորոգելոյ. հողն յերկրէ է, հուրն յարեգակնէ, ջուրն յանձրեւաց, օդն մրրկածին. այս են որ դարմանեն զարարածս հրամանաւն Աստուծոյ։ Լուսնոյ զի՞նչ իշխանութիւն է եղծանել կամ նորոգել. զի լուսնոյ ոչ տօթ է եւ ոչ օդ, ոչ հող է եւ ոչ ջուր. բայց միայն մեզ 'ի լուսաւորութիւն գիշերոյ ստեղծաւ. եւ պատի թաղի՝ բերելով զօրինակ կենարարին, եւ ինքն զինքն ոչ գիտէ՝ եթէ է ինչ եւ կամ չէ, զի շունչ եւ կենդանութիւն ոչ գոյ 'ի նմա. բայց շարժի եւ գնայ իբրեւ զհուր եւ զջուր, եւ կայ մեզ 'ի հարկի եւ 'ի ծառայութիւն հրամանաւ արարչին. եւ խոտոյ եւ սերմանց նա ոչ իշխէ, զի ամենեւին անշունչ է։ Արդ ո՞րչափ տանջանաց եւ գեհենի արժանի համարիցիս զայն, որ զանշունչն շնչաւոր կարծեցուցանէ, եւ զպատւիւ եւ զիշխանութիւն արարչին առնուցու եւ տացէ սատանայի եւ աւուրց հմայից, եւ պաշտէ զարարածս եւ ոչ զարարիչն։ Յորժամ զիշխանութիւն եղծանելոյ դնիցես աւուրց նշան, եւ տէր եւ արարիչ զնոսա կարծեցուցեր, եւ եղեր գործովքն քովք պաշտօնեայ եւ երկրպագու լուսնոյն եւ աւուրց հմայից, եւ անլուծանելի ածեր 'ի վերայ քո զանէծսն որ ասէ՝ եթէ «Անիծեալ լիցի որ պաշտօն տանիցի եւ երկիր պագանիցէ արեգական եւ լուսնի եւ զօրութեանց երկնից»։ Եւ ընդէ՞ր վիրաւորիս, ով թշուառական, աներեւոյթ նետիւ սատանայի, արկանելով 'ի վերայ գործոց քոց հմայս աւուրց եւ խտիրս. յորմէ ոչ ինչ օգտիս, բայց միայն տուգանս ոգւոյ եւ առիթ գեհենին։

Իսկ եթէ է ասես, եթէ ընդէ՞ր ոչ հաւատացից հմայիցն՝ յորժամ տեսանեմք զամենայն ինչ եղծեալ 'ի յաւուրս խտրոցն, մի՛ÿ խաբիր, ով մարդ, զի չիք ինչ յարարածս Աստուծոյ առանց ախտից եւ ապականութեանց եւ փոխելոյ. զի անեղծ եւ անփոփոխելի արարիչն միայն է։ Բայց արարածս որ ընդ ձեռամբ մեր անցանէ՝ ախտ եւ ապականութիւն եւ եղծումն եւ յարդարումն։ Եւ եղծումն եւ յարդարումն 'ի խամբայութենէ անձրեւաց լինին, եւ 'ի տօթոյ արեգական, եւ ոչ կռուելոյ օդոյ. այլ ոչ եթէ 'ի լուսնոյ, զի ոչ եթէ 'ի լուսնի անձրեւ է. եւ ոչ եթէ 'ի տօթութիւն, եւ ոչ օդ՝ եթէ վնասէր խոտոյ եւ սերմանց եւ ամենայն գործոյ՝ զոր խտրես գործել 'ի յաւուրս նորա. բայց միայն լուսատու է արարածոց։ Եւ քեզ 'ի լուսնոյն վնաս երբէք ոչ լինի, բայց միայն 'ի տօթոյ արեգական, եւ 'ի խոնաւութենէ լուսնի։ Զի որպէս 'ի չոր եւ 'ի ցամաք հոտ ինչ վնասակար ոչ հարկանի. եւ յորժամ զգիջութիւն հովոյն արեգակն ջեռուցանէ, հոտ եւ որդունս ծնանի. զի զոր օրինակ եւ 'ի հանդերձս մարմնոյ յորժամ գիջութիւն եւ ջերմութիւն եւ փոշի ոչ է՝ զեռունք ոչ ծնանին, եւ յորժամ ջերմութիւն մարմնոյն եւ թացութիւն քրտան եւ փոշին ընդ միմեանս մտանեն՝ զեռունք հանդերձից յոլով ծնանին, նոյնպէս եւ փոշի 'ի խոտոյ եւ 'ի գիջութենէ եւ տօթոյ աւուրն լինի եւ 'ի կշռելոյ առ միմեանս հիւթիցն։ Զի շաբաթն եւ չորեքշաբաթն հիւթս ինչ ոչ ունին, եւ արարածոց Աստուծոյ ոչ իշխեն, ոչ նորոգել եւ ոչ եղծանել։

Արդ ով մարդ յիմար եւ անհանճար, եթէ կամիս ընտրել վասն գործոյ ձեռաց քոց, զխառնուածս հիւթիցն ընտրեա, զտօթութեան եւ զցրտութեան, զխոնաւութեան եւ զցամաքութեան, եւ զաւուրսն գարնանային եւ աշնանային. եւ ոչ 'ի շաբաթս ամբարշտել, եւ 'ի նմանէն համարել զեղծումնն եւ զաջողումն գործոյն։ Իսկ եթէ ասես դարձեալ, է զի եւ 'ի խտրանացն աւուրց վնասին որթն եւ գինի եւ ամենայն ինչ զոր յաւուրսն գործեմք, արդ համարեաց եւ լինիցի այդպէս. բայց 'ի միտ առ, մի՛ÿ աւուրց համարիր՝ եթէ նոքա իշխեն. զի զաւուրցն Աստուած լոյս միայն եցոյց մեզ, եւ զբարի գործել 'ի նմա եւ չար՝ մեր իշխանութիւն է։ Եւ եթէ 'ի սատանայէ համարիս զապականութիւն գործոց քոց, սատանայ առանց քոյոյ կամաց եւ Աստուծոյ թողացուցանելոյ՝ արարածոց Աստուծոյ ոչ իշխէ։ Դու իսկ գիտեա եթէ 'ի խոզիցն երամակ ոչ իշխեաց մտանել, բայց եթէ հրամայեաց. եւ զինչս նոցա ոչ իշխեաց կորուսանել, բայց եթէ 'ի տեառնէ առ հրաման։ Եւ եթէ առանց մերոյին կամաց իշխէր սատանայ մտաց մերոց, հաճոյ Աստուծոյ եւ ոչ միում ումեք տայր լինել, այլ զամենեսեան ընդ մեղօք արկեալ կորուսանէր։ Ապա եթէ այդպէս է, ոչ մարգարէքն մարգարէ լինէին, եւ ոչ առաքեալքն առաքեալք, եւ ոչ արդարքն ամենայն արդարք. զի նմա այնպէս կամ էր։ Բայց ոչ այդպէս. այլ որ նմայն հնազանդի, նմա միայն իշխէ։ Զի զայդ դու իսկ գիտա, զի սատանայ մարդատեաց է եւ ոչ մարդասէր. եւ թէ ունէր իշխանութիւն գործոց ձեռաց մերոց խանգարել եւ կեցուցանել, վաղուց իսկ կորուսեալ էր՝ ոչ միայն զգործս մեր, այլ եւ զմեզ իսկ գլխովին, զի կամք նորա այն իսկ են. այլ ոչ իշխէ։ Բայց եթէ լինի ապականութիւն գործոյ քո, այսպէս գիտա. արար զքեզ Աստուած 'ի պատկեր իւր, եւ իշխան ամենայն արարածոց իւրոց, եւ զամենայն ինչ հրամայեաց քեզ գործել հաւատովք եւ շնորհօք, եւ պահպանութեամբ նշանաւ սուրբ խաչին. եւ դու թողեր զճշմարիտն Աստուած, զհաւատս եւ զխաչն պահապան, եւ արարեր իշխան գործոց քոց զշաբաթն՝ զաւուրսն հմայիցն։ Ապա թոյլ տայ եւ Աստուած ապականել գործոց քոց ըստ հմայիցն քոց, զի ստութեանն հաւատասցես եւ մեծապէս դատապարտիցիս, փոխանակ զի զճշմարտութիւնն ոչ ընկալար։ Զի Պաւղոս ասէ վասն Նեռինն եւ այսպիսի անիրաւութեանց. «Փոխանակ, ասէ, զի ճշմարտութեանն ոչ հաւատացին, այլ հաճեցան ընդ անիրաւութեանն, վասն այնորիկ առաքեսցէ նոցա Աստուած ազդեցութիւն մոլորութեան՝ հաւատալ նոցա մոլորութեանն, զի դատապարտեսցին որք ոչ հաւատացին ճշմարտութեանն, այլ հաճեցան ընդ անիրաւութիւնն»։

Արդ ո՞չ զարհուրիս, ով մարդ, որոյ թողեալ զԱստուած արարիչդ, եւ սովորեալ մտօք արարածոց պաշտօնս մատուցանես հմայիւքդ։ Ո՞չ լսես գրոյն որ ասէ՝ եթէ «Հմայք աշխատութիւն եւ ցաւս ածեն 'ի վերայ». եւ դարձեալ մարգարէն ասէ՝ թէ «Լցաւ իբրեւ զառաջինն աշխարհս մեր հմայիւք նման այլազգեաց». եւ Առաքեալ ասէ. «Զաւուրս խտրէք եւ զամիսս եւ զժամանակս, երկնչիմ 'ի ձէնջ»։ Արդ պարտ է եւ մեզ երկնչել 'ի պատուիրանաց, եւ հաւանել ճշմարտութեանն. եւ պիղծ համարել զնոսա՝ որք խտրանօք եւ դիւթօքն վարին, եւ սուտ երազօք պատրեալ բանդագուշին։ Եւ ոչ իմանան՝ եթէ յորժամ թողեալ ուրուք զճշմարիտ ճանապարհն աստուածպաշտութեան, եւ այնպիսեացն լսել հաւանի, բազում անգամ զստութիւնն որպէս ճշմարտութիւն ցուցանէ 'ի միտս նորա, զի չարաչար դատապարտեսցի. փոխանակ զի ճշմարտութեանն ոչ հաւատաց, այլ հաճեցաւ ընդ անիրաւութեանն, որպէս եւ գրեալ է յերրորդ Թագաւորութեանն. յորժամ մեղաւ Աքաաբ՝ ետես Միքիա մարգարէ զտէր, եւ զօրութիւնք երկնից կային յաջմէ եւ յահեկէ. եւ ասէ տէր. ո՞վ ելցէ եւ պատրեսցէ զԱքաաբ, եւ ելցէ 'ի Հռամաթ Գաղաադու եւ մեռցի. եւ սկսան ասել ոմն այսպէս, եւ ոմն այնպէս։ Եւ ել ոգի եւ եկաց առաջի տեառն եւ ասէ. ես երթայց եւ պատրեցից զնա, եւ մեռցի։ Եւ ասէ տէր. ի՞ւ։ Եւ ասէ. եղէց ոգի սուտ 'ի մարգարէս նորա, եւ ելցէ 'ի Հռամաթ Գաղաադու՝ եւ մեռցի։ Արդ տէր ոչ է այն պատրանացն պարտապան. բայց թոյլ ետ պատրանացն լինել, փոխանակ պատրանացն լինել հաւատալոյ նոցա սուրբ մարգարէիցն։

Արդ որ հաւատալ սովորի պատրանաց դիւացն, թոյլ տայ Աստուած պատրել զնա՝ զի դատապարտեսցի, փոխանակ հաւատալոյ նոցա ստութեանն։ Արդ փախիցուք 'ի պատրանաց սուտ մարդոց, եւ 'ի տեսլենէ երազոց, եւ 'ի դիւացոյց գիտից սուտ նշխարաց, եւ 'ի հրամանաց խաբող մոլորեալ երազախօս սպասաւորաց նորա, որք աշխատեն զանձինս բազմաց սուտ մարգարէութեամբն իւրեանց, եւ զպատիւն Աստուծոյ առեալ՝ զոր պարտ էր 'ի տանն Աստուծոյ առաջի սրբոյ խաչին եւ սուրբ վկայիցն մատուցանել, զգոլոշի անուշահոտ խնկոցն եւ զպայծառութիւն լուսոյն առեալ առաջի ստութեանն մատուցանեն։ Ով յիմար ընթերցող յամենայն մոլորութեանց, չեղե՞ն քեզ բաւական նշխարք մարտիրոսաց՝ որ եկեալ եւ դադարեալ են առ քեզ, եւ հանապազ խնդրեն վասն քո. եւ կամ նշան սրբոյ խաչին՝ որ առ քեզ եւ 'ի տան քում հանապազ։ Ընդէ՞ր ոչ խնդրես 'ի նոցանէ զխնդիրն քո. զի՞ ընթանաս 'ի խնդիր պատիր բանից. մի՞ եթէ Աստուած վասն զի ոչ չոգար առ նոսա՝ բարկանայ քեզ. ո՞չ ապաքէն ինքնին ասէ. «Եթէ ոք ասիցէ, ասէ, ձեզ աստ է Քրիստոս կամ անդ, մի՛ հաւատայցէք. զի բազում սուտ քրիստոսք եւ սուտ մարգարէք ելին 'ի յաշխարհ. եւ մոլորեցուցանեն, ասէ, եթէ հնար ինչ իցէ եւ զընտրեալսնե։ Ահա եղեւ իսկ եւ տեսաք յետ մարգարէիցն սուտ մարգարէք, յետ առաքելոցն սուտ առաքեալք, եւ յետ մարտիրոսացն ահա այժմ իսկ տեսանեմք սուտ մարտիրոսս խաբել զմարդիկ։ Եւ վասն տգիտաց որք ոչ գիտեն զհոգի զօրութեանն եւ ճշմարտութեան, առաք զհրամանս զայս 'ի տեառնէ որ ասէ. «Եթէ ասեն ձեզ՝ եթէ ահա յանապատի է, մի՛ ելանիցէք. եւ եթէ ասիցեն՝ եթէ յշտեմարանս է, մի՛ ելանիցէքե։

Արդ պարտ է պահել զպատուէրն Քրիստոսի, եւ մի՛ խաբել մեզ 'ի պատրանաց դիւաց, թէպէտ եւ սուտ ինչ տանջանօք չարչարիցեն զմեզ. զի լաւ է օրինօք Քրիստոսի չարչարել, քան հրամանաց դիւաց հնազանդել, թէպէտ եւ նշանս եւ սքանչելիս առնիցեն. զի սովոր է սատանայ սուտ նշանօք որպէս ճշմարիտ ցասմամբք պատրել զմարդիկ՝ որք ոչ ինչ տեղեակ են աներեւոյթ նետից նորա, զոր եւ յառաջն եցոյց առ Երեմիա մարգարէին, առ Մովսէսիւ Յանէս, առ Պետրոսիւ Սիմոն, եւ այլք բազումք՝ որք զարբանեկութիւն սատանայի հարկանէին, եւ սուտ նշանս ցուցանէին, եւ իշխանք եւ ժողովուրդք հաւատային՝ մինչեւ զսուրբ առաքեալսն հալածել, եւ զճշմարիտ քարոզութիւնն Քրիստոսի մոլորութիւն համարել, եւ բազում նեղութիւն հաւատացելոցն հասուցանել։ Արդ սուտ մարգարէիցն եւ սուտ առաքելոցն եւ սուտ մարտիրոսացն վասն սուտ նշանի մի՛ հաւատար, զի սովոր է սատանայ զայդ առնել. որ 'ի յայնժամ զմովսէսեանսն եւ զպաւղոսեանսն զհոգելիցսն եւ զամենիմաստսն աշխատէր, ո՛րչափ եւս առաւել զյիմարսս եւ զտխմարսս։

Արդ այս ամենայն աներեւոյթ հնարս սատանայի զի՞նչ ունիցիմք առնել. այլ զգուշանալ պատուիրանացն Աստուծոյ, եւ սիրել զնա յամենայն սրտէ եւ յանձնէ եւ 'ի զօրութենէ. եւ անդադար աղօթել 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի։ Զի աղօթք զհնոցն շիջուցին, զառիւծսն սանձեցին, զգազանական ձուկնն դադարեցուցին, զծովն հերձին եւ զժողովուրդն ապրեցուցին։ Եւ պահօք ամրացուցանել զքեզ, զի պահք զէն են առաքինութեան. 'ի ձեռն պահոցն շքեղացան դէմքն Մովսէսի. 'ի ձեռն պահոցն Նինուէ ապրեցաւ, մարգարէն յերկինս վերացաւ։ Եւ մի՛ վասն քո դանդաղ եւ յիմար մտացդ փոքր համարիր զմեծդ անօրէնութիւնս։ Յիշեա վասն զի փոքր կարծեցուցանելոյ Ադամայ զպատուիրանն Աստուծոյ՝ ել 'ի դրախտէն. վասն փոքր կարծելոյ Քամայ զամօթ հօրն յայտնեալ՝ անկաւ ընդ անիծիւք եւ ընդ ծառայութեամբ. վասն փոքր կարծելոյն Եսաւայ զանդրանկութիւնն ընկենուլ՝ տեղի ապաշխարութեան ոչ եգիտ. վասն փոքր կարծելոյ Կայէնի զԱստուած անգէտ համարել սպանմամբ Աբէլի՝ երերումն եւ տատանումն ընկալաւ. վասն փոքր կարծելոյն Կորխայ եւ Դադանայ եւ Աբիրոնի 'ի պատիւ քահանայութեանն մերձենալ՝ կենդանւոյն ընկլան 'ի դժոխս. վասն փոքր համարելոյ զպոռնկութիւնն Զամբրի՝ քսան եւ երեք հազար արանցն սատակեցան. վասն փոքր համարելոյ երդմանն Սեդեկիայ՝ աւարումն Երուսաղէմի. վասն փոքր համարելոյ Սաւուղայ ստել բանին Աստուծոյ եւ չսպանանել զԱգագ՝ պատառումն թագաւորութեանն. վասն փոքր համարելոյն Դաւթի ընդ թուով առնել զԻսրայէլ՝ սպանումն եօթանասուն հազարացն. վասն փոքր կարծելոյ Սափիրայ ստելոյն եւ Անանիայ՝ զդառն մահ ընկալան. եւ վասն փոքր կարծելոյ բազմաց զպատուիրանն Աստուծոյ՝ աստ տանջեցան, եւ անդ տանջանաց ակն ունին։ Եւ արդ պարտ է պահել զպատուիրանս զգրեալս. ոչ յշտեմարանս մտանել, եւ ոչ յանապատս ելանել, եւ ոչ երկիր պագանել երկիւղիւ օտարին. այլ պահել զպատուիրանս նորա, ոչ յաւելուլ եւ ոչ հատանել։

Չիցե՞ն մեզ բաւական իւրաքանչիւր նշխարք մեր, ընդէ՞ր ելանեմք եւ խաբիմք 'ի դիւաց. չիցե՞ն մեզ բաւական հոգեկիր մարգարէքն, ընդէ՞ր լսեմք երազոց. չիցե՞ն մեզ բաւական քահանայք Աստուծոյ, ընդէ՞ր երթայցեմք առ հարցուկս մոլորեալս. չիցե՞ն մեզ բաւական օրէնքն բնագիրք՝ յոր ենն լիով կամքն Աստուծոյ, ընդէ՞ր ունիցիմք զհրամանս նորատուրս եւ զթուղթս պատիրս՝ որ թերի եւ պակաս կարծեցուցանեն զպատգամս հոգելիցս մարգարէիցն, զքարոզութիւն սուրբ առաքելոցն եւ զվարդապետութիւնս սուրբ աւետարանին. եւ զոր 'ի պատուիրանացն ոչ է հարկաւորել հարկաւորէ, եւ զինքն յերկնից ցուցանէ, զգրեալս մատամբն Աստուծոյ։ Եւ ոչ լսեմք Պաւղոսի որ ասէ. «Մի՛ խռովել զձեզ, մի՛ բանիւ եւ մի՛ թղթով, որպէս թէ 'ի մէնջե։ 'Ի միտ առ, ով յիմար եւ չարադիւթ, զի վասն միոյ մեղաց Ադամ ել 'ի դրախտէն. վասն միոյ սպանութեանն տատանումն Կայէնի. վասն գիջութեան ջրհեղեղն աշխարհի. վասն ամբարտաւանութեանն անկումն սատանայի. վասն ամբարշտութեանն շփոթումն լեզուաց. վասն արուագիտութեանն կործանումն Սոդոմայ. վասն սուտ երդմանն աւերումն Երուսաղէմի. վասն զծնողս արհամարհելոյ անէծք եւ ծառայութիւն. վասն սուտ վկայելոյ սղոցումն ծերոցն առ Շուշանաւ. վասն ոչ գոհանալոյ սատակումն Հերովդէի. վասն խստասրտութեան ընկղմումն Փարաւոնի. վասն գողութեան քարկոծումն Աքարայ. վասն տրտնջման յօձիցն սատակումն. վասն պոռնկութեան որ անկան 'ի միում աւուր քսան եւ չորք հազարք։ Զի վասն 'ի սուտ յաստուածս երթալոյդ, եւ վասն անխտիր 'ի հմայս մերձենալոյդ՝ են 'ի ձեզ, ասէ քարոզն եկեղեցւոյ, բազում հիւանդք եւ ախտաժէտք. վասն այդորիկ եւ մահք տարաժամք. վասն այդորիկ եւ նեղութիւնք բազումք. վասն այդորիկ եւ անզաւակութիւնք 'ի ծննդոց եւ կապումն երկանց անլուծանելի. վասն այդորիկ եւ լլկումն դիւաց. վասն այդորիկ տնանկութիւնք եւ աղքատութիւն. վասն այդորիկ եւ երկնային պատուհասք. վասն այդորիկ եւ անդաստանաց սնութիւնք. վասն այդորիկ եւ շարժմունք անդադարք. վասն այդորիկ եւ չյաջողութիւնք անասնոց. վասն այդորիկ եւ զրկանք է գողոց. վասն այդորիկ եւ հուր գեհենին եւ աղջամուղջքն յաւիտենից եւ տանջանքն մշտնջենաւորք։

Զի եթէ զբաժակն ոսկի՝ զոր թագաւորի իսկ մատուցանեմք 'ի սպաս եւ 'ի սեղան, եւ դարձեալ զնոյն առեալ՝ եւ կոյ եւ ցեխ եւ աղբ մարդոյ առեալ բերեմք՝ զոր եւ նա իսկ տեսանէր, մի՛թէ զնոյն բաժակն միւսանգամ անդրէն 'ի նորուն սեղան իշխէա՞ք մատուցանել. ոչ։ Ընդէ՞ր. զի աղբովն պղծեցաք, եւ թշնամանեալ բարկանայ եւ գարշի թագաւորն։ Եւ կամ վասն երդմանց պատուիրանք ո՞րպէս ասեն։ Մարդիկ, ասէ, զոր ինչ 'ի վեր է քան զինքեանս՝ յայն երդնուն. նոյնպէս եւ Աստուած, վասն զի ոչ գոյր մեծ որ երդնոյր՝ յանձն իւր երդուաւ եւ ասէ այսպէս. «Յանձն եմ երդուայ՝ ասէ տէր, եթէ օրհնելով օրհնեցից զքեզե։ Այլ երդնուլ Աստուծոյ յարարածս իւր անհնարին է, ամբարշտութիւն է։ Եւ կամ յետ Քրիստոսի գալստեանն գրել մեզ գիր մատամբ Աստուծոյ, եւ տալ. զի եթէ այդ միւսանգամ մեզ պէտք էին յերկնից, ապա Քրիստոսի գալուստն թերի եւ անկատարումն էր։ Ոչ այդպէս. այլ օրէնքն մեզ 'ի յերկրի ետուն հրամանս լիով 'ի ձեռն Մովսէսի եւ Յիսուսի. եւ յետ այսորիկ տանջանք եւ արքայութիւն։ Բայց կրկին օրէնք մեզ երկնատուրք գրեալ մատամբն Աստուծոյ այլ ոչ առաքին։ Բայց սատանայ զոմանս յաջ խոտորեցուցանէ, եւ զոմանս յահեկ. եւ զահեակն ամենեքեան իմանամք, վասն զի յայտնի են գործք ձախոյ կողմանն. բայց զաջն ոչ իմանամք, զի աստուածպաշտութեան կերպարանօք խոտորի։ Եւ վասն այսորիկ առաք զպատուէրս զայս՝ եթէ «Մի՛ խոտորեսցիս 'ի գրեալս պատուիրանացս յայսցանէ յաջ կամ յահեակե։

Եւ արդ հայեսցուք 'ի պատուիրանս Աստուծոյ, եւ զգրեալս 'ի նմա արասցուք. եւ մի՛ մոլորեսցուք իբրեւ զհեթանոսսն 'ի բախտ եւ ճակատագիր եւ 'ի հրամանս։ Զի զինչ եւ հրամանքդ տարածին ընդ ամենայն երկիր, եւ բանդագուշեալք խօսին սուտ, եթէ մարդ ընդ հրամանս վարի եւ գործէ։ Եթէ այդպէս է, եւ ընդ հրամանաւ գործէ մարդ, ապա յայտ է՝ եթէ եւ դատի ոչ վասն մեղացն, զի զհրամանս նորա կատարեմք։ Ապա եւ պսակիմք ոչ վասն արդարութեան. զի ոչ եթէ մեր կամաւ գործեմք զբարին, այլ նորա հարկաւ ակամայ։ Ապա եւ թագաւորք ոչ պարտին զգողն եւ զպոռնիկն եւ զսպանողն տանջել, զի ոչ իւրով կամաւ գործէ զայն, այլ զհրամանս կատարէ։ Ապա թէ որ պիղծ այր սպանանիցէ, կամ նու սկեսուրս, կամ դրացի զդրացի, կամ ծառայ զտէր, կամ աղախին զտիկին, կամ աշակերտ զվարդապետ թշնամանիցէ եւ սպանանիցէ, չպարտի ոք մեղադրել եւ կամ պատուհասել, զի զհրամանն կատարեն։ Ապա եւ զաւազակսն չպարտիմք մեղադրել եւ հալածել, զի հրամանաւ գան 'ի վերայ որպէս ասեսդ։ Բայց ոչ այդպէս. այլ արարածս ընդ հարկաւ եւ ընդ ծառայութեամբ եւ ըստ հրամանի սորա վարին, եւ ճնճղուկ անգամ յորոգայթ ոչ անկանի առանց հրամանի. բայց միայն զմարդ տէր եւ 'ի վեր քան զհրաման ստեղծ։ Զի որպէս ինքն Աստուած ոչ է ընդ հրամանաւ ծառայ՝ այլ ազատ եւ զինչկամարար նմին, որպէս եւ զմարդն ըստ իւրում նմանութեան ստեղծ տէր եւ ազատ եւ անձնիշխան եւ զինչկամարար բարւոյ եւ չարի։ Եւ կամակար մտօք եթէ բարիս գործեմք՝ արքայութիւն խոստացաւ, եթէ չար՝ զդժոխս։ Կարող եւ կատարիչ Աստուած բարւոյ, եւ ընդ մահ մեղաւորին ոչ կամի, բայց զանձնիշխանութիւն 'ի մէնջ ոչ բառնայ, քանզի ասէ իսկ՝ եթէ կամեսջիք եւ լուիջիք ինձ։