Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Իսկ Դերանիկն առաւելոյր եւ առատանայր օր ըստ օրէ առ շինութիւն եւ խաղաղութիւն աշխարհիս, շինել եւ տածել եւ խնամել զաշխարհս։ Եւ դադարումն լինէր յաւուրս սորա հինից եւ ասպատակաց ի վերայ երկրիս, եւ քաջավայելչապէս բարեձեւանայր կարգք սրբոյ եկեղեցւոյ Քրիստոսի, եւ երկիւղ եւ կասկած եւ ոչ ուստեք։ Եւ ծնան նորա երիս որդիս, Սարգիս որ եւ Աշոտ՝ յիզ թուականութեանն Հայոց, Խաչիկ որ եւ Գագիկ յիը, եւ Գուրգէն, մանկունք կայտառք եւ գեղապանծք եւ բարենշանք եւ ամենեցուն ցանկալիք. ծնաւ եւ երկուս դստերս։

Ընդ այն ժամանակս տէր Զաքարիայ հանգեաւ ի Քրիստոս, կեցեալ ի հայրապետութեանն Հայոց ամս ժը, եւ յաջորդէ փոխանակ նորա տէր Գէորգ։

Բայց որդին Շեհայ ի մտանելն ի Պարտաւ՝ եթող անդ քաղաքապետ զմի ի հաւատարմաց իւրոց Յամանիկ ոմն։ Նորա ի բաց կացեալ ի հնազանդութենէ իւրոյ պետականին հանդերձ քաղաքային գլխաւորօքն. եւ Յիսէ տուեալ պատերազմ ընդ քաղաքին, զտարի մի հանդերձ ամենայն նախարարօքն Հայոց, անգամագիտ լինելով՝ դառնայ յԱսորիս. եւ այս եղեւ երկիցս անգամ։ Իսկ Յամանիկն ի վերայ Հայոց խորհէր ելանել, կամելով եւ տիրել Հայոց. զորոյ ձախողակի իմացմունս ծանուցեալ իշխանացն Հայոց՝ միով հաւանութեամբ գրեն յարքունիս եւ խնդրեն զԱհմաթ որդի Հալթի. զի Յամանիկն թուղթս եւ դեսպանս մի զմիոյ կնի առնելով առ իշխանս աշխարհիս՝ զինքն յառաջանալ ի վերակացութիւն Հայոց, քող արկեալ զդաւաճանող կեղծաւորութիւնն, զբարձումն բոլոր իշխանացն Հայոց, մանաւանդ զնախագահանստեալն զԱշոտ իշխանաց իշխան։ Բայց խնդրոյն Հայոց զկատարումն առեալ յառաջնորդէն Տաճկաց՝ յղէ ի Հայս զառաջասացեալ զԱհմաթ որդի Հալթի։ Եւ եղեւ ի մտանելն նորա ի Դատուան աւանն, զոր իւրեանց սեփհական համարէին ժառանգութիւն՝ ելեալ իշխանքն Հայոց յանձնիւր տեղեաց գնացին յանդիման լինել նմա, Դերանիկն, տէր Գագիկ եւ տէր Գրիգոր եւ միւս այլ տէր Գրիգոր Վասպուրական իշխան, Աշոտ կորապաղատ Հայոց իշխան, Մուշէղ իշխանն Մոկաց, Շապուհ եղբայր իշխանաց իշխանի եւ Ապլբառ Կայսիկ Ապահունեաց բռնաւորն եւ այլք ոմանք։ Սոքա անենեքեան վառեալք սպառազէն պատրաստութեամբ եւ բազմաձեռն առատալիր պատարագօք՝ գնացին, զի առեալ տարցեն մուծցեն զնա ի Դուին քաղաքն։ Բայց Յամանիկն եւ Ահմատն եւ Ապլբառն եւ այլ եւս Տաճկաց միաւորութեամբ զնոյն չարիս երկնէին գային։ Եւ գրեն թուղթ առ Յամանիկն, եթէ «ի մտանելն իմ ի Դուին քաղաք եւ զհարկս արքունի յիս գրաւել՝ եւ յանկասկած առեալ զիշխանս Հայոց՝ եւ եկեսցեն առ իս. դու դիմօք մարտի առ իս զօր գումարեա եւ ել ընդդէմ իմ ի պատերազմ, եւ ի միասին մխեցից զձեռս ի սոսա եւ բարձից զսոսա ի պետութենէ Հայոցե։

Իսկ առաւելեալն իմաստութեամբ Աշոտ ոչ յանհոգս եւ յաներկիւղս կայր մնայր, այլ զգուշանալ հրամայէր ի խելս կամրջաց եւ յանապատս եւ ի կիրճս ձորոց։ Ազդ լինէր յոմանց գրումն անյայտիցն, թէ «այս ոմանք այսորակ երիվարօք յայս նիշ նիւս կեղթում, ի մէջ բդեդի պահարանեալ նամակ տանին ընդ կողմն Ապահունեաց. արդ զգուշացիր ճանապահիդե. որ եւ ըստ ազդեցութեան զկատարումն առնոյր գործն։ Եւ կալեալ զդեսպանսն հանին զթուղթսն, եւ զարսն պահեցին ի զգուշութեան, ոչինչ ումեք զգուշացուցանելով որ ինչ եղեւն։