Կամենից

  ( Պատուեն զՆուիրակն Տէր Մարտիրոս Ամդեցի. Խնդրեն թոյլտուութիւն մերձաւոր խնամութեան, վասն սակաւութեան ազգայնոց: )

 

Երեւելի եւ ականաւոր եւ ամենայն ուրեք ցանկալի, յամենայն լեզուք գովեալ եւ յամենայն բերանոյ բարեբանեալ, յամենայն սրտից սիրեցեալ եւ ամենայն մտաց տենչացեալ. պարծանք պարծանաց եւ պսակ ամենայն Հայաստանեայց, հգեւոր հայր մեր, Տեառնդ մերոյ Տէր Միքայէլ, կաթողիկոս ամենայն Հայաստանեայց:

 

Այս ձեզ սակայն գովեստ եւ բան

Փոքր ի շատէ ձեզ բաւական.

Զի ձեզ հրեղէն պիտի բերան՝

Զիրաւացին տայ եւ զարժանն.

Բայց դուք միշտ լոյս էք անխափան

Գործով մաքուր եւ սրբազան,

Ի գիշերի եւ ի տուընջեան.

Միջօրէի լուսոյ նման.

Եւ ոչ լուսինն է ձեզ նման,

Զի նուաստանայ եւ առնու զվաղջան.

Բայց դու հաստատ կաս եւ փարթամ

Միշտ անսպառ եւ անվախջան.

Եւ ոչաստեցքն է քեզ նման,

Զի չերեւին ի տուընջեան.

Բայց դու փայլես միշտ անսասան

Լցեալ լուսով արփիական.

Ի յայս միջի փորուածս որ կան,

Ոչ ոք գտայք ի ձեզ նման.

Որ թէ զծաղկունքդ ասեմ նման՝

Որ տերեւով եւ պտղով կան,

Այլ եւ սոքա ի դէմ աշնան

թափեն զտերեւն եւ մերկանան:

Ի յայս զգալեացըն տարրական

Դասք արդարացն է ձեզ նման.

9 սրանայ անապական

Պայծառ պտղով անմահական.

Նոյնպէս եւ դու սեռ օրհնութեան

Յաւետ պտղով միշտ անծորան.

Առատահոս գետոց նման

Որ առոգմամբ զազդումըն տան.

Այլ եւ աղբիւր ես անմահութեան,

Արբեր զբաժակն ուրախութեան.

Սերովբէիցն ես դու նման,

Քերովբէիցն ասեմ պարծան:

Զձեզ ի՞նչ գովեմք մեք աննման

Տէր Միքայէլ կաթողիկոս, հայր պատուական:

 

Եւ ընդ կատար գովասանութեանս՝ աստուածային սիրով հարցումն ի մօտակայ հեռաստանէ, ամենիմաստ, հաւատարիմ, բարեպաշտ, աստուածասէր եւ երկիւղած, բարեմիտ եւ գովիընկալ, հեզահոգի եւ առաքինի, բազմաց ցանկալի եւ մեզ յոյժ ըզձալի, հոգոցս բաղձալի եւ սրտէ սիրելի, հոգ եւ որ հայր մեր բարի: Իլախաց երկրիս Իլով քաղաքիս հավասար քահանայք եւ երեսփոխանք եւ ժողովուրդք, հարուստ եւ ռամիկ, այր եւ կին. Մեք անարժան հնազանդ ծառայքս մեղօք ի լի եւ պարտապան բիւր քանքարի, չեմք արժանի զքեզ գովելոյ, քանզի եւ չեմք հմուտ բանի. այլ զսէր սրտիս մերոյ փոքր ի շատէ իմաց լինի: Զսակաւ գիրս գրեցաք, զի յիշեսցես դու ի բարի. եւ հարցումն ի խորոց սրտէ բազմատենչ բաղձանօք եւ անձկատոչոր սրտիւ. ի մայր մածուցմամբ երկրպագութիւն եւ համբոյր մատուցանեմք, եւ ձեր գարշապարացդ գլուխ ի գետին դնեմք. թէ, ո՞րպէս կեաք ի բերմանց կենցաղոյս եւ ի վշտաշատ ժամանակէս. եւ հայցեմք յԱստուծոյ որ հանապազ վասն ձեր մեզ բարիս լսել. բայց թէպէտ մարմնով հեռի եմք ի ձէնջ, այլ հոգով մերձ եմք: Եւ թէ խոնարհիք ի ձեր բարձրութենէդ ի մեր նուաստութիւնս հարցման աղագաւ, ըստ բնածին բարուց ձերոց զոր ունիք առ հոգեւոր որդիքդ, մինչ ի հասեալ ժամս՝ լաւ կամք, առողջ մարմնով եւ տարտամ հոգով. եւ առաջիկայն Աստուծոյ եմք անձին եւ ձեր սուրբ երկնաբացիկ աղօթիցդ. յուսամք յապէնիազն Աստուած, որ ողջ եւ բարով եւ խաղաղութեամբ կենայք ի պարծանս մեր եւ ի յամօթ ամենայն ներհակաց. ամէն:

Եւ ընդ դուզնաքեայ նամակիս ծանուցումն լիցի վեհ իմաստութեանդ քո, հոգ եւ որ հայր մեր, Տէր Միքայէլ կաթողիկոս ամենայն Հայաստանեայց ազգիս, որ յուղարկաց նվիրակն Յամթեցի տէր Մարտիրոս եպիսկոպոս՝ ծաղկաւետ կնքեալ շուրջաբերականաւ եւ սրբալոյս մեռոնաւ հասաւ Իլով քաղաքս, առ վարատեալ ազգս հայոց, որ եմք ի հայրենական գաւառէ որոշեալ եւ ի մէջ այլասեռ ազանց բնակեալ. եւ ըստ հայրենական աւանդութեան մերոյ ընդունեցաք զինքն իբր եւ զառաքելական այր. ըրպէս ի շուրջաբերականն գրեալ կայր, թէ հասկ եւ թէ չհասկ, զանկարծամահի եւ զկանամբի, եւ զամենայն որ Սուրբ Էջմիածնի մուտքն էր՝ տվաք լիով անթերի ի ձեռն Տէր Մարտիրոս եպիսկոպոսին. զառածն ինքն իւր հոգովն թող պատմէ ձեզ: Դարձեալ տվաք հրամնուցդ ? արծաթ կրօշ աջահամբոյր, եւ մէկ լավ շուրջառ բոլոր զգեստիւ առանց վարշամակի, տվաք Սուրբ Էջմիածնին: Խ. Ծ. կուն հայ կամք բնակեալ ի մէջ Իլով քաղաքի: Աստուած իւրեանց պարաքատ տայ. աղէկ ընդունեցին, եւ աստուածապէս հարկիս արարին, եւ աղէկ ողորմութիւն տվին ի մարմնաւոր ընչից իւրեանց, որն շատ, որն սակաւ ըստ կարեաց իւրոց, եւ զինքն աղէկ սիրտով ճանապարհորդաց: Տէր Մարտիրոս եպիսկոպոսն ինչպէս որ տեսաւ աշօքն՝ այնպէս թող պատմէ:

Դարձեալ ծանուցանեմք հոգ եւ որ տեառնդ մերոյ զմեր սակաւութիւնս ի մէջ այլասեռից. ամէնքս ազգ եւ տակ եմք, խառնակել եմք հետ միմեանց, ոմն ազգակցութեամբ եւ ոմն խնամութեամբ. չի լինիր որ այս բանս ի մեր մէջն չլինի: Երթամք ի Ֆռանկէ եւ յՌուզէ աղջիկ առնումք եւ աղջիկ տամք, հաւատոց պատառում կը լինի, եւ յետին չար կու լինի քան զառաջինն. լաւ է մասնաւոր չար լինալու քան զբուն չար: Տէր Մարտիրոս եպիսկոպոսն ինչպէս որ զմեր նեղութիւնս աչօքն տեսաւ՝ հոգովն թող պատմէ: Հրամանքդ մեզ հոգ եւ որ հայր ես եւ մեք քո հնազանդ ծառայքս. խղճայ մեր անճարակութեանս. ժողովք արա՛, գլուխ եպիսկոպոսաց եւ գլուխ վարդապետաց, եւ մեր բանն առաջի ձեր առնուք եւ աղէկ քննութեամբ մեզ բարի ճանապարհ ցուցանէք. որպէս սուրբ հարցն կանոնքն կու հրամանէ, « Առաջնորդ ըստ ժամանակին իւրոյ ստասցի զյառաջնորդութիւնն իւր »: Յայսմ ժամանակի ի վերջին յաստուածային օրինացն սառուցեալ են ազգք մարդկան. սառն է վրայ սառի դնես՝ եղանակս ձմերան է, պինդ կու սառանակ յերկուց կողմանց. ինչպէս որ Հոգին Սուրբ տնօրինէ՝ ակնպէս արէք: Ի մեր յառաջին հարցն աւանդութեան կայր ի մեր մէջն՝ Սալմաստեցուն ի վեր: Որ բան որ յառաջ եղել է՝ մերձաւորութեամբ, հիմի այլ թող լինի: Այս մեր Տէր Մարտիրոս եպիսկոպոսն հոգ եւ որ տիրոջն մօհրովն թուղտ եդիր ի միջվիս, որ բան Էջմիածնի աթոռոյն շահ եւ օգուտ է՝ զայն հաստատեց. կու խնդրեմք ի քո Սրբութենէդ, որ այն կարգին եւ սահմանքին վերայ ձեր ձեռնագրովն եւ ձեր ծաղկաւէտ մօհրովն մէկ լաւ թուղտ զրկես, որ մեր բանն աղէկ հաստատի. ի թողութիւն տաս այս բանիս վերայ. զմեր խնդրին անտես չառնես. հանապազ մեք սուրբ Էջմիածնի ծառայն եմք, եւ ի ձեր ծառայութեան կանգնել եմք հոգով եւ մարմնով. եւ զսուրբ Էջմիածնի մուտքն եւ զՆվիրկին մուտքն՝ լիով անթերի կու տամք, եւ աղէկ սրտով կ՚ուղարկաւորեմք: Ձեր հրամանքդ այլ մեր ազգիս որ ի հօս եմք բնակեալ՝ մէկ բարութիւն արէք, որ անջինջ յիշատակ մնայ ի միջի մերում. որպէս զքաջ հովիւ զհօտդ արածէ, եւ զմեր կեր զայլու մի՛ տար. որ յանաչառ ատենին ասես, թէ Ահա ես եւ մանկունք իմ: Եւ այդ բաւէ աստուածիմաստ եւ խոհեմամիտ անձանցդ:

Ողջ լերուք ի Տէր յամենայն ժամ, վասն մեր:

Գրեցաւ քարտէզս ի յաշխարհս Իլախաց ի քաղաքս Իլով , ըստ ի մեզ մարդեղութեանն Քրիստոսի՝ ՌՇՀԲ ամի , եւ ի մերում յաբեդական տումարի ի յոբելինի եւ ԻԱ աւելի , յամսեանն ապրիլի Հռովմայեցոց ամսի , ԺԵ համարի յօրն : Ձեռամբ թերավարժ գրչի Ի . Բ . Դ . Ժ . Ի . Բ . (?)