1.
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳՍԻՆ
ՊԱՏՈՒԱՐԺԱՆ
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳԻՍ,
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ
ԸՍՏ
ՀՈԳՒՈՅ
Ի
ՔՐԻՍՏՈՍ,
Ի
բազմաց
հետէ
զրկեալ
ի
տեսութենէ
Ձերմէ,
ի
թախիծ
համակիմ,
եւ
ոչ
զոք
գտեալ
իմ
սրտակից,
որպէս
Ձերդ
եղբայրութիւն
կարեկից
էր
մեզ:
Այժմ
տէր
Գաբրիէլն
Պատկանեան
չուեաց
ի
Տփղիս
հրամանաւ
վեհափառ
կաթողիկոսին,
եւ
ես
մնացի
ամենեւին
որբ՝
ի
բարեկամաց:
Բովանդակեսցուք
արդ
զդաշտս
Ափրիկոյ
ի
քարտէզ
նամակի
եւ
զլճակն
Ասիոյ
ի
նիւթ
սեւակի,
զանտառս
Կովկասու
ի
գործ
դիցուք
փոխանակ
գրչի,
արդեօք
կարե՞մք
ի
նմին
բովանդակել
զչափազանց
յիմարութիւն
մերոց
քաղաքացեաց,
որք
գոլով
ինքեանք
յիմարք,
զնոյն
եւ
զորդիս
իւրեանց
տուեալ
յաշակերտութիւն
ումեմն
Մկրտչի
կարճահասակ
լատինադաւանի,
կոչեն
զնա
վարժապետ:
Ո՜վ
յիմարութիւն
ազգիս
Հայոց.
կանխաբանութիւն
տեառն
մերոյ
աստ
ի
սմին
գիւղաքաղաքիս
կատարի,
քանզի
արք
ոմանք
անաստուածք
բերին
ի
Ղրիմու
զայր
այն
[1]
յիմար
եւ
լատինադաւան
եւ
եդեալ
զնա
դաստիարակ
ի
վերայ
լուսաւորչածին
որդւոց
իւրեանց,
մոռացան
ամենեւին
զերախտիս
սուրբ
վարդապետաց,
որք
կամ
էին
բնաջինջ
առնել
զայնպիսի
աղանդաւոր
ի
քաղաքաց
իւրեանց,
այլ
կուրացեալքն
նախանձու
հերքեալ
զկանոնս
սուրբ
վարդապետաց
ընդհակառակն
գործեն,
որոց
տէր
Յիսուս
յանաչառ
դատաստանի
իւրոյ
դատիսցէ
եւ
իւրաքանչիւրոց
զգործոց
[2]
իւրեանց
հատուսցէ:
Կաթողիկոսն
ամենայն
Հայոց
Ներսէս
կարգեալ
զայս
լատին
ուսուցիչ
ամենայն
հոգեւորաց,
հրամայեաց
աղա
Յարութիւն
Ղալուպովի
[3]
էարկադրել
զեկեղեցականս՝
զնորընծայ
քահանայս
եւ
զտիրացուս,
գալ
եւ
ուսանել
զարհեստ
[4]
քերականութեան:
Գրէ
առաքեալն.
«Ամենայն
ոք,
որ
ընդ
իշխանութեամբ,
ի
հնազանդութեան
կացցէ»:
Եւ
զայս
հպատակութիւն
ցուցանեալ
մեր
Հայրապետին,
հաճեցաք
առնել
զայն,
բայց
ակամայ,
քանզի
ակներեւ
տեսանէաք,
զի
այս
ծառ
չորարմատ,
չունէր
տալ
զպտուղ
ինչ:
Ինչ
եւ
իցէ,
այժմ
ամենայն
հոգեւորականք
երթան
առ
նա,
այլ
ես
[5]
չհանդուրժեալ,
ես
գալով
աշակերտ
տէր
Գաբրիելի,
զիա՞րդ
համբերեցից
այսմ:
Այժմ
նպատակ
գրութեանս
է
այս.
ի
բազմաց
հետէ
շարադրեալ
եմ
«զՄարդեղութիւն
Քրիստոսի»,
որպէս
եւ
դուք
տեսեալ
էք.
խնդրեմ
ի
քէն
յայտնել
ինձ,
կարելի՞
է
զայն
գիրք
առաքել
առ
Սենատդ
առ
ի
յառնուլ
զհրամանս
տպագրութեան,
յայտնել
աղերսեմ:
Աբէլ
վարդապետին
Արարատեանց
ողջոյն
սիրոյ
ի
դիմաց
իմոց
մատուցանիջիք,
ես
եւս՝
մնամ
ձերումդ
գրութեան
սպասող:
Խոնարհ
ծառայ
Միքայէլ
դպիր
Ղազարեան
[6]
Ուստայեանց
1866
[7],
ի
Նախիջեւան
առ
Տօնաւ
[8]:
2.
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳՍԻՆ
ՍԻՐԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ
Ի
ՔՐԻՍՏՈՍ,
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳԻՍ,
ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ
ԲԱՐԵԿԱՄ,
Զի՞
է
քեզ,
եղբայր,
ի
մոռացօնս
արկանել
զյիշատակ
իմ,
զի
իցէ
թէ
ստացեալ
էք
զգիր
իմ,
գրեալ
ի
5
փետր.
եւ
տակաւին
զպատասխանիս
ոչ
գրէք.
եւ
ես
գլխովին
տատանեալ
ի
մտայոյզ
խռովութեան
յոգիս
եղէ
ապաստան
եւ
մինչեւ
ցայժմ
չստացեալ
զպատասխանին,
ի
մեծի
տրտմութեան
տարուբերիմ:
Խնդրեմ
գրել
ինձ
զգիր
եւ
յայտնել
զայն
ամենայն,
զոր
յառաջնում
նուագի
գրութեանս
գրեալ
էի,
եւ
եթէ
ձերդ
եղբայրութիւնն
ո՛չ
ստացեալ
իցէ
զայն,
յայնժամ
ըստ
այսմ
գրութեանս
յայտնել:
Այն
«Մարդեղութիւն
Քրիստոսի»,
զոր
շարադրէի
ի
վարժատան
Պատկանով
քահանայի,
ի
կատար
հասուցեալ
զայն
ամենայն,
այժմ
կամիմ
տպել,
արդեօք
կարելի՞
է
առաքել
զայն
ի
Սինհոդոսդ
առանց
առաքման
ի
կոնսիստորիայն
ի
Քիշնեւ
յաղագս
դատաքննութեան,
թէպէտ
հարկ
էր
առաքել
զայն
ի
կոնսիստորիայն,
սակայն
չգտանի
անդ
եպիսկոպոս,
վասնորոյ
առ
քեզ
գրեմ,
եւ
զժամանակ
օծութեան
կաթողիկոսին.
նոյնպէս
հայցեմ
գրել:
Նորալուր
համբաւ
ոչ
գոյ
ի
քաղաքիս,
այլ
միայն
փախուստի
Սերկէյ
Մարտինիչի,
տէր
Մարտիրոսի
փեսին
եւ
զկնքեալն
զկրպակ
նորին
արքունի
կնքով:
Բազումք
համարեն
զնա
լինել
ի
Տփղիս,
ոմանք
ի
Հնդիկս,
կէսք
յԷջմիածին:
Զայսմանէ
եւս
տացես
զտեղեկութիւն,
եւ
ես
մնամ
ակնապիշ
գրութեան
ձերում,
Խոնարհ
Միքայէլ
դպիր
Ղազարեան
[9]
Ուստայեանց
Տիրացու
Գէորգ
Պետրոսեանն
ողջոյն
նուիրէ
եւ
ամենայն
ընտանիք
ձեր
ողջ
եւ
առողջ
են:
Խնդրեմ
զպատասխանին
գրեսջիք:
Ի
Նախիջեւան
առ
Տօնաւիս
գետով:
Գրէ
Միքայէլ
Ղազարեան»
դպիրն
սրբոյ
Լուսաւորչայ
աւագ
եկեղեցւոյ,
ի
1846
ի
յերեքն
մարտի
[10],
ի
մայր
աթոռն
Էջմիածին:
[8]
[Հ.
Գ.
]
Խնդրեմ
գրեսջիք
զպատասխանին.
տիրացու
Գէորգ
բարեւ
կանէ,
նորան
ալ
գիր
գրել
եւ
եթէ
տէր
Մարտիրոսի
փեսի
մասին
խապեր
ունիս
նէ,
յայտնել
զերէ
հոսեն
փախաւ
վասն
պարտքերուն
խնդրեմ
չքրած
չելուք։