Նամակներ

17. ԽԱՉԱՏՈՒՐ ՂԱԶԱՐԵԱՆԻՆ

ՁԵՐՈՅԻՆ ԳԵՐԱԶԱՆՑՈՒԹԵԱՆ ՎԵՀԱԶՆԵԱՅ ԱՂԱ ԽԱՉԱՏՈԷՐ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ

Ողորմածագոյն տէր,

յԵրեկի աւուր ընկալայ ի նորին բարձր սրբազնութենէ զապահովեալ նամակ, որով հրամայէր ինձ մատուցանել զայն Ձերոյին վեհազնութեսն նովին կնքով անկորուստ, կարծելով թէ Ձերոյին գերազանցութիւն գտանիք ի քաղաքիս: Զնոյն զայն նամակ նովին ամբողջութեամբ յարդարեալ ի սմին՝ համարձակիմ մատուցանել Ձեզ, ի կատարումն հրամանի բարձր սրբազան տեառն իմոյ եւ ծնողագութ բարերարի:

Չեն պետք ծանօթաբանութեան զանձնէ իմմէ, արդէն բազմապատիկ նամականիք նորին բարձր սրբազնութեան յանուն վեհազնեայ աղայ Յովհաննու եւ Ձեր գերազանցութեան եւս եւ յանուն նորին գերազանցութեան Իւան Դաւիթիչի կարեն խօսիլ փոխանակ իմ՝ ընդ իմ, եւ թէ զի՞նչ անցք անցին ընդ իս՝ համարիմ թէ գիտացեալ է Ձեր գերազանցութիւն: Յոյս իմ հաստատ է ի Ձեզ, թե Դուք, ողորմած տէր, ըստ բարձր խոհականութեան Ձերոյ, կարէք ճանաչել զանմեղութիւն իմ եւ զի նանիր հալածանս, զորմէ աւելորդ համարիմ գալ ի գրաւոր խօսակցութեան, ժամանակին թողեալ յաջողելոյ՝ եթէ արժան գտայց տեսանել զՁեզ այսր: Այժմիկ զայս միայն մնայ ինձ խնդրել ի Ձերոյին գերազանցութենէ, զի Դուք, ողորմած տէր, իբրեւ պաշտպան ցուցեալ ինձ ի բարձր սրբազան տեառնէ՝ խնամակալ լիջիք ինձ նեղելոյս, եւ հրամայեսջիք դարձուցանել առ իս զօրինաւոր վկայագիրս իմ որք գտանին այդր, եւ զառանձին վկայութիւն՝ յայնմ, թե կառավարիչ սենաթն հաստատեալ է զիս ի վարժապետական կոչման. վասն զի ըստ յատուկ հրամանի նորին բարձր սրբազնութեան գոլով պատրաստեալ՝ ունիմ մտանել տեղւոյս կայսերական համալսարանն, զորմ է երկիցս խնդրեալ էի ի բարձրապատիւ Եփրել վարդապետէ՝ միջնորդել առաջի Ձերոյին գերազանցութեան յաղագս իմոյ վկայագրաց: ՝

Չիք տեղի կասկածանաց, թէ շնորհելով Ձեր զվկայաթուղթս իմ՝ պարտավորեսջիք զիս գոլ միշտ երախտագէտ առ ազգասէր գերդաստան Ձերոյին գերազանցութեան: Մնալով ակնկալեալ տնօրինութեան Ձերոյին գերազանցութեան,

ողորմած տէր,

Մնամ պատրաստական խոնարհ ծառայ

Միքայէլ Նալբանդեանց

յ9 օգոստոսի

1854 ամի ի Մոսկվա

18. ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՌԵԿՏՈՐԻՆ

ЕГО ПРЕВОСХОДИТЕЛЬСТВУ ГОСПОДИНУ РЕКТОРУ ИМПЕРАТОРСКОГО МОСКОВСКОГО УНИВЕРСИТЕТА

От исправляющего должность младшего учителя армянского языка в Лазаревском Институте

Михаила Налбандова

Прошение

Желая слушать лекцию медицинского факультета первого курса в качестве вольного слушателя, прошу Ваше Превосходительство о выдаче мне на сей предмет билета. При чем имею честь представить документ выданный мне из Лазаревского Института.

Исправляющий должность младшего

учителя армянского языка

Михаил Налбандов

Ceнт. 2 дня, 1854 г.

ՄՈՍԿՎԱՅԻ ԿԱՅՍԵՐԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ՝ ՆՈՐԻՆ ԳԵՐԱԶԱՆՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՈՆ ՌԵԿՏՈՐԻՆ`

Լազարյան Ճեմարանի հայոց լեզվի կրտսեր ուսուցչի
պաշտոնակատար
Միքայել Նալբանդյանից

Դիմում

Ցանկանալով, որպես ազատ ունկնդիր, դասախոսություն լսել բժշկական ֆակուլտետի առաջին կուրսում, Ձերդ գերազանցությանը խնդրում եմ այս առթիվ ինձ տոմս տալ: Ընդ որում, պատիվ ունեմ ներկայացնելու Լազարյան ճեմարանից ինձ տրված փաստաթուղթը:

Հայոց լեզվի կրտսեր ուսուցչի պաշտոնակատար

Միքայել Նալբանդյան

1854 թ., սեպտ. 2

19. ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԵՒ ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԼԱԶԱՐԵԱՆՆԵՐԻՆ

ՁԵՐՈՅԻՆ ԳԵՐԱԶԱՆՑՈՒԹԻՒՆ ՎԵՀԱԶՆԵԱՅ ԱՂԱՅ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԵՒ ԱՂԱՅ ԽԱՉԱՏՈՒՐ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆՔ

Ողորմած տեարք եւ անմահ բարերարք,

Երախտագէտ սրտիս զգացմունք չտան ինձ թոյլ՝ բանալ զբերան այլով բանախօսութեամբ, քան նկարագրելով որչափ ուժ է իմ կարողութիւն՝ զբարերարութիւն Ձեր առ իս, ի վեր քան զհայրական, եւ զերախտապարտութիւն իմ առ Ձերոյին գերազանցութիւնս:

Աղաղակեմ այսօր, աղաղակեցից եւ յապայն, թէ Ձեր գերազանցութիւն ոգեւորեալ ազգասիրական զգացողութեամբ՝ գտայք ասպնջական հալածական եղելոյս ի նանիր՝ յերեսաց իմոց թշնամեաց եւ սրբեցիք զարտասուս աչացս հայրական խնամարկութեամբ: Եթէ ազգասիրական ձեռնտուութիւնք Ձեր մեծագունից քան զիս անձանց պարտաւորեալ են միշտ զնոսա Ձեզ, ո՜րչափ զիս զնեղեալս յիմում անմեղութեան: Ի Ձէնջ ունիմ այսօր զօրհանապազն հաց, ընդ Ձերով համարեա՛ յարկաւ ժողովեալ էի իմս օտարութիւն եւ Ձերով սատարութեամբ շարունակեմ զընթացս ուսման ի Կայսերական Համալսարանի տեղւոյս ըստ բժշկական մասին. առանց որոյ մնայի թերեւս զրկեալ ի հնարից առնելոյ եւ զոտն փոխ մի, ի մեռեալ վիճակէ՝ ի կենդանատուն: Աղաչեմ ընդունել զլիաբերան իմս գոհաբանութիւն, նշան երախտապարտութեան սրտիս. զարդիս անձեռնհաս եմ [1], անմահ բարերարք՝ ի մարմնացուցանել զայն առաջի Ձերոյին գերազանցութեանց այլապէս. կենդանի է յոյս իմ, թէ եկեսցէ ժամանակ, յորում Ձերով Հայրագութ խնամովք աւարտեալ զընթացս ուսման, եւ գործով ցուցից զիմո երախտագիտութիւն: ՝

Յետ փոքր քան շատ՝ յայտնելոյ զսրտիս զգացմունս վեհանձն բարերարացդ, համարձակիմ ըստ Ձերում հրամանի՝ խնդրել ի ՁԷնջ, ողորմած տեարք, զայս մի ինչ, զի շնորհեսջիք ինձ զարձակուրդ ի հանրահռչակ Ճեմարանէ Ձերմէ, յորում կարգեցեալ էի ի Ձէնչ դարձեալ՝ դասատու հայկական դպրութեան ի ստորին դասատունս: Այո՛ ստացայ ի կառավարութենէ Ճեմարանի Ձերոյ զվկայագիր ուսուցչական իրաւանց, տուեալ ի Կայսերական Համալսարանէ Ս. Պ. բուրգայ, զվկայագիր մետրիկական, եւ զերկուս օրինակս թղթոց, մինն՝ հրովարտակի կառավարչական Սենատին, յորում երեւի զի յիշեալ ծայրագոյն ատեանն արձակեալ զիս ի հասարակական տեսչութենէ՝ հաստատէ ի վարժապետական պաշտօնի, երկրորդն՝ գրութեան գերազանց Պութկովայ առ Ձերոյին գերազանցութիւնս՝ ի նոյն միտս դարձեալ: Բայց իշխանութիւն տեղւոյս Համալսարանի տեսեալ զայնս՝ ոչ բաւականանայ, զի այնոքիկ ապացոյցք են գէթ իմում վարժապետութեան, եւ թէ գտանիմ ի Ձերոյին Ճեմարանի. պարտիս, ասէ ինձ (նոյն իշխանութիւնն) խնդրել յիշխանութենէ Ձերոյին ճեմարանի՝ զայլ վկայագիր, յորում երեւեսցի, թէ նոյն իշխանութիւնն արձակէ զիս ի վարդապետութենէ, որպեսզի ընկալեալ եղեց ի թիւս օրինաւոր ուսանողաց: Ես չունելով ի ձեռին զհարկաւորեալ վկայագիրս իմ մտեալ եմ ի Համալսարանն՝ իբրեւ ազատալուր, զի այլ ազգ չկարէի առնիլ. ապա թէ ոչ՝ կորնչէր ի զուր ամ մի ողջոյն: Այժմ թէ բարեհաճեսջիք շնորհել ինձ զարձակուրդ ըստ օրինադրեալ կարգին, մեծ արարեալ ի վերայ իմ ղՁեր բարերարութիւն, իսկոյն առանց ժամավաճառ լինելոյ ունիմ մատուցանել զայն ընդ այլ թղթոց զորս ստացեալ եւ արդէն, կառավարչութեան Համալսարանին, եւ անցանիլ ի կարգս օրինաւոր ուսանողաց, աւարտելով միանգամայն եւ զքննութիւն մտանելոյ անդր, զոր սկսեալ եմ, եւ որ մնաց անկատար վասն չունելոյ զարձակուրդ ի ճեմարանէ:

Ապաւինեալ ի շնորհս ազգասիրական հոգւոյ Ձերոյին գերազանցութեանց, համարձակիմ ակս ունիլ, թէ ո՛չ զանց առնուք զխնդրով իմով, եւ թէ երջանկացուցանէք զիս Ձերով մշտնջենական խնամարկութեամբ, որ ո՛չ միայն յիս, այլեւ ի բազումս ի մերայնոց երեւի յայտ յանդիման եւ հեռաւորաց եւ մերձաւորաց:

Անմա՛հ իմ տեարք, կեցջիք ի սփոփանս ազգի, զի ամենեցուն, որ յազգին են աչք՝ ի Ձեզ հային, իբրեւ ի պաշտպան տառապեալ որդւոց Հայկայ, ընդ բաղդին հազարաւոր հարուածովք. դուք ընդ Ձեր տոհմի յայտնեցեալ էք միայն ի բարեբարիլ. եւ այս իսկ է անստերիւր եւ նուիրական նշան տեարց Լազարեանց ազգի:

Ձերոյին գերազանցութեանց

ողորմածագոյն տեարց

ամենախոնարհ ծառայ

Միքայէլ Լազարեան Նալբանդեանց

Ի 19 հոկտեմ. 1854 ամի

ի Մոսկվայ