ԽՈՒՆՁԱԽ
Աւար
գաւառի
գաւառագլուխն
է
Խունձախն,
ուր
բնակում
է
գաւառապետն,
ռուս
բնակիչներ
եւ
մօտ
5000
ռուս
զինուորական:
Ռուսներն
տիրապետելուց
յետոյ
այստեղ
շինած
են
կրաշաղախ
ցեխով
եւ
քարով
ամուր
դղեակ,
գեղեցիկ
զօրանոցներ,
սիրուն
բնակարաններ
եւ
մի
խաչաձեւ
եկեղեցի:
Դաղստանի
ամենալաւ
մասն
կարելի
է
համարել
Խունձախը,
որը
հիմնարկուած
է
մի
դալարագեղ,
ծաղկազարդ
եւ
լայնագոգ
լեռնահովտի
վերայ:
Խունձախի
արեւելեան
հանդէպ
կայ
մի
բարձրագոյն
սարահարթ,
որ
ծածկուած
է
գուդանահերկի
արտերով
եւ
ցելերով:
Այս
միակ
գուդանահերկի
հողն
է,
որ
տեսանք
Դաղստանի
լեռնային
մասում`
215
վերստ
ճանապարհորդելուց
յետոյ:
Սարահարթս
ունի
հիանալի
օդ,
ուշագրաւ
տեսարան
եւ
զմայլելի
դիրք:
Սարահարթիս
հարաւային
եւ
արեւելեան
լանջերի
ստորոտները
քերելով
սրընթաց
խոխոջում
է
Աւար-Ղոյսու
գետն,
որ,
իբր
սահմանագլուխ,
բաժանում
է
Աւար
գաւառը
Ղունիբի
գաւառից:
Սարահարթիցս
նայողն
արեւելեան
կողմում
տեսնում
է
աղխաղխեալ
լեռնաշղթաներ,
ձուաձեւ,
ձկնաձեւ,
լիսեռնաձեւ,
վրանաձեւ
սարեր,
անդնդախոր
եւ
մանուածոյ
ձորեր:
Տեսնում
է
հիւսիսային
կողմում
սղոցաձեւ,
սլաքաձեւ,
սոկոնաձեւ
եւ
գլխարկաձեւ
լեռներ,
լեռնակներ,
բլրակներ,
թումբեր,
խութեր
եւ
անհամար
ձորեր:
Արեւմտեան
կողմում
հեռուից
պատկերանում
են
ձիւնագագաթ
լեռներ,
իսկ
մօտից`
Խունձախի
կանաչազարդ
լեռներն:
Հարաւային
կողմում
արձանանում
են
մօտուստ
Ղունիբն,
համետաձեւ,
թամբաձեւ,
արկղաձեւ,
սագաձեւ
եւ
գեղարդաձեւ
լեռներ
եւ
լեռնակներ,
խոր-խոր
ձորեր
եւ
ձորակներ.
իսկ
հեռուստ`
ամենաբարձր
լեռնաշղթան,
որ
ալեզարդուած
է
մըշտապատ
ձիւնով:
Ռուսաբնակ
Խունձախի
արեւելեան
հանդէպ
է
եւ
լեկզիաբնակ
Խունձախ
աւանն:
Աւելորդ
է
յիշեցնել
թէ,
առաջինն
վերջնիցս
առած
է
Խունձախ
անունը:
Ռուսական
Խունձախում
կառքով
մօտեցանք
գաւառապետի
տան:
Աւար
գաւառի
գաւառապետ
Կնեազ-Վախվախովն,
որ
կանխաւ
տեղեակ
էր
մեր
գալուն,
իջաւ
մինչեւ
գետնայարկի
մեծ
դուռն,
դիմաւորելով
բարեւեց
ազնուաբար,
ընդունեց
նամակը
եւ
հրաւիրեց
վերնայարկն:
Ապա
ներկայացուց
մեզ
իւր
ազնիւ
գերդաստանը
եւ
պ.
Չիլաեւի
ընտանիքը,
որ
իւր
քենին
է:
Ազնուափայլ
կնեազն,
պատուական
նախաճաշով
մեծարելուց
յետոյ,
մեզ
հետ
ղրկեց
իւր
ձիապանը`
իբր
առաջնորդ
եւ
մի
աստիճանաւոր`
ի
նշան
պատւոյ:
