Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Յառաջ յորժամ սկիզբն արասցէ մարդ եւ տացէ զմիտս իւր գիտ ութիւն ճշմարտութեանն, եւ խնդրեսցէ յաստուծոյ եւ ապաշխարեսցէ զգործս իւր զոր ժամանակս հեղգ ութեան եւ դատարկ ութեան իւրոյ, յայնժամ շնորհի նմա լռ ութիւն տրտմ ութեան վերայ գործոցն առաջնոց։ Եւ դարձեալ զհետ այնորիկ վասն մարդասիր ութեան իւրոյ շնորհէ նմա աստուած աշխատ ութիւն մարմնոյ եւ կրօնաւոր ութիւն եւ յօժար ութիւն պահոց, հսկումն զուարթութեան եւ բազմ ութիւն աղօթից յորդութեան, հրաժարումն հոգայ աշխարհիս եւ յամենայն ստացուածոց, եւ համբերութիւն առ թշնամանելոյ ուրուք զնա, եւ ատել զպատուասիր ութիւն եւ զգովեստ ուրուք, եւ սիրել զլալ առաւել քան զծիծաղել, եւ միանգամայն ասացեալ ատել զամենայն հանգիստ մարմնոյ եւ յօժարութեամբ սիրել զամենայն աշխատութիւնս մարմնոյ։ Զհետ այսորիկ շնորհի նմա արտասուս եւ այրք եւ բազում խոնարհ ութիւն եւ վաստակասիրութիւն. եւ ոչ հայել ընդ մեղս ուրուք, այլ զինքն մեղաւոր քան զամենայն մարդիկ համարել. եւ իւրոց յանցանացն միայն հայել, եւ քան զինքն զամենայն ոք արդար համարել, եւ յամենայն ժամ յիշել զոր վախճանին իւրոյ, եւ կամ թէ ո՛րպէս կարասցէ պատահել եւ առանց ամօթոյ տեսանել զաստուած, եւ զամենայն դատաստանս տանջանացն գրել սիրտս մտացն, եւ զփառս եւ զպատիւ եւ զպսակ սրբոցն եւ արդարոց որք սիրեցին զաստուած։
       Եւ յորժամ քաղցրասցի նմա այս ամենայն, այնուհետեւ փորձ ութիւնք գան վերայ, եւ եթէ իցէ՞ հրաժարել գնալոյ եւ յառնելոյ զկամս մտաց իւրոց, եւ կատարեսցէ՞ ընդդէմ կալ խորհրդոց պատերազմաց սրտի իւրոյ՝ որ խաբեցաւ ըստ կամաց իւրոց երթալ յառաջագոյն։ Զի ամենեւին վնաս է այս, եղբարք, զկամս իւր կատարել, թէպէտ եւ բարի իցէ. այլ երթեալ ըստ կամացն աստուծոյ մինչեւ ցմահ, եւ քաղցրութեամբ լսել առաջնորդի իւրոյ։
       Եւ դարձեալ արկանէ փորձութիւն որ յառաջագոյն փափկացեալ համադամ կերակրովքն էին , եւ ածել տայ զմտաւ զնքողումն մարմնոյ, զմաշումն սրտին եւ զծիւրումն ամենայն մարմնոյն, մինչեւ ցտկարացուցանել, եւ ոչ տալ սակաւ մի պահել։ Զմտաւ ածել տայ զտկար ութիւն մարմնոյն եւ զերկար ութիւն ժամանակաց, եւ տայ ասել թէ ուստի՞ կարեմ զայդչափ երկայն ութիւն ժամանակաց աշխատութեամբ համբերել։ Եւ զի հիւանդոտ եւս ես եւ տկար մարմնով, եւ մեծ բեռն է մարդոյ զաստուած բնակեցուցանել յինքեան, եւ մանաւանդ քեզ որ բազում մեղս գործեալ է քո յառաջագոյն, եւ այժմ յաղտոյ մեղացն չես բաց, եւ ո՞րպէս շնորհէ քեզ աստուած։ Եւ եթէ իցէ յայսմ փորձութեց ոչ թերացեալ միտքն, այլ պնդակազմ եկաց պատերազմին խորհրդոց եւ ոչ յաղթեցաւ, գան վերայ նորա փորձութիւնք պատճառելով զփառասիրութիւնն՝ արդարութիւն. եւ որ ոչ կարաց թիւրել զնա ձախակողմն մեղս, գլորէ զնա յաջակողմ։
       Ո՜վ հպարտութիւն, ուստի ոչ կարէ յառնել։
       Այլ դուք, ով եղբարք իմ սիրելիք, մի՛ յաջ խոտորիք եւ մի՛ յահեակ. միտ դիք խորհրդոց հպարտութեանն։ Ասէ. թէպէտ եւ մեղար յառաջագոյն, ապաշխարեցեր եւ սրբեցեր զամենայն մեղս քո։ Եւ տայ նմա յիշել զոմն մեղուցեալ եւ ապա արդարացեալ, որպէս զԴաւիթ եւ զայլսն։ Յայնժամ սերմանի սնափառութիւնն սիրտ նորա. եւ ոչ միայն զայս, այլ եւ յաւելու իմն սնափառութիւն տալ, եւ յօժարագոյնս առնէ զնա կրօնաւորել ինչ աստուծոյ զոր ոչ կարէ առնել։ Սերմանեն խորհուրդս նորա առաւել եւս անկարգ պահս եւ անօգուտ հսկումն եւ արթնութիւնս, եւ այլ բազում ինչ զոր ոչ կարեմ թուել։ Վասն զի փորձութիւնքն սանձարձակ արարին զխորհուրդըս նորա եւ զամենայն աշխատութիւնս մոլորեալ դիւրաւ տանի. յորում կարծեմ՝ քան մեղօքն այսու արագ գլորէ զնա. այս է գլորումն կողմն աջոյ, որ զինքն համակ առ արդարսն ունի, եւ առանց ապաշխար ութեան վճարէ զկեանս իւր։ Այլ լուեալ, եղբարք յառակախօսէն՝ մի ասէ. խոտորեսցիս յաջ եւ մի յահեակ։ Յայնժամ տեսեալ աստուծոյ բարերարի՝ եթէ ոչ չոգաւ զհետ խորհրդոցս այսոցիկ եւ ոչ զմիոյ, որպէս եւ Դաւթայ նշանակեալ ասէ վասն այսորիկ՝ եթէ փորձեցիր զսիրտ իմ եւ քննեցեր գիշերի, ջեռուցեալ հրով փորձանօքն, եւ ոչ գտաւ յիս անիրաւութիւն։ Եւ ընդէ՞ր ասաց թէ փորձեցեր զիս գիշերի, եւ ոչ տուէ. վասն զի եւ Պաւղոս ասէ. չեմք որդիք գիշերոյ, այլ որդիք լուսոյ, վասն զի որդին աստուծոյ լոյս է, իսկ դեւն չար գիշեր է։
       Իսկ յորժամ անցցէ խորհուրդք սրտի մերոյ զայսու փորձութեամբք եւ ոչ մեղս խոնարհեալք եւ ոչ հպարտութիւնս, եւ լռութեամբ եւ ցածութեամբ եւ առանց կեղծաւոր ութեան հարթ կրօնաւորութիւն ընկալեալ, դարձեալ միւսանգամ սկիզբն առնեն յուզելոյ վերայ նորա խորհուրդք ցանկ ութեան եւ արուագիտութեան. յայս պատերազմս լքեալ լուծանեն զսիրտն. որպէս թէ անհնար իցէ նմա կեալ սրբութեամբ եւ առանց աղտոյ պահել զկուսութիւն. արկանեն միտս նորա երկայն ժամանակս եւ զկրօնաւորութիւնն աշխատութեամբք. դնեն առաջի նորա հիւանդ ութիւն եւ զտկար ութիւն մարմնոյ։ Այլ դուք, ով եղբարք, յայսմ փորձ ութեան զհանգիստ մամրնոյ բաց թողէք, եւ ուժգին յառշախտութիւնս պահոց եւ ամենեւին զմարմինս մաշել ջանացարուք։ Եւ յորժամ յօժարեալ զմեզ յաշխատութիւնս պատերազմիս այսմիկ տեսցէ աստուած, առաքէ զզօր ութիւն իւր սուրբ եւ հաստատէ զսիրտս, եւ շնորհէ արտասուս ուրախախառն եւ հանգիստ խորհրդոց, եւ զօրացուցանէ առաւել քան զթշնամին եւ ոչ տայ չարին խորհորդոց նեղել յերկիւղէ զօրութեանն զոր շնորհեաց, որպէս եւ Պաւղոս ասէ. ճգնեցարուք բազում աշխատութեամբ եւ առէք զզօրութիւնն աստուծոյ։ Այս է զօրութիւնն զոր եւ Պետրոսն ասէր՝ եթէ ժառանգութիւն անապական եւ անանց պատրաստեալ է մեզ յերկինս, որ տուաւ մեզ զօրութեամբն աստուծոյ յար ութիւն հաւատոց։
       Եւ յորժամ բարերարն աստուած ետես եթէ սիրտք մեր զօրացան վերայ թշնամւոյն, յայնժամ առեալ մէնջ զզօրութիւնն իւր մինչեւ ժամ մի, եթէ խորհրդիւ ուշ դնէք, ով սիրելիք, գիտէք ճանաչել զժամն իւրաքանչիւր որպէս մարտնչի պատերազմ, կամ թէ ո՛րպէս հանգչիմք յաստուծոյ. եւ թողացուցեալ զթշնամին պատերազմել ընդ մեզ խորհրդոց գիջութեամբ, այլ ցանկութիւն հեշտութեան եւ սնափառութեան եւ մեծամտութեան, որպէս նաւ առանց ուղղչի կոծեսցի յայսկոյս եւ յայնկոյս. այսպէս լինի մարդ յայսց փորձութեանց։ Յորժամ եւ սիրտն իւր տկարասցի յոյժ , եւ կամի վհատել յարձակմունս թշնամւոյն, յայնժամ աստուծոյ բարերարի փոյթ արարեալ ստեղծուածոյն իւրոյ՝ առաքէ նա դարձեալ զսուրբ զզօրութիւնն իւր եւ հաստատէ զսիրտն եւ զոգին եւ զմարմին նորա, եւ շնորհէ նմա մխիթարութեամբ զլուծն հեշտութեան, որպէս եւ գրեալ իսկ է. առէք զլուծ իմ ձեզ եւ ուսարուք յինէն, զի հեզ եմ եւ խոնարհ սրտիւ։ Յայնժամ մարդասէրն աստուած սկիզբն առնէ բանալ զաչս սրտի նորա, եւ գործնական վարուցն յանսխալ գիտնականութիւն հասանէ. եւ յայնժամ ծանուցեալ գիտասցէ եթէ ո՛վ է որ զօրացուցանէ զնա, եւ կամ զիա՛րդ ընտրողական կրօնաւորութեամբ արժան է ըստ կամացն աստուծոյ գնալ։ Յայնժամ մարդն գիտէ զպատիւն աստուծոյ հատուցանել բազում խոնարհութեամբ եւ կրօնաւորութեամբ, որպէս Դաւիթ ասէ. պատարագ աստուծոյ հոգի խոնարհ։ Զի յաշխատութեանց պատերազմին զխոնարհութիւն եւ զզօր ութիւն ուսանի խորհուրդս սրտին։ Եւ յայնժամ զօրութիւն սկիզբն առնէ յայտնել նմա զերկնայինսն առաջի խորհրդոց սրտի նորա, եւ տայ գիտել նմա ո՛րպէս արժան է սաղմոսել, եւ յայտնէ նմա զպատիւ հանդերձելոցն որք յուսով համբերեն, եւ տեղեկացեալ գիտասցէ եթէ աշխատութիւնք մարմնականք փոքր եւ սակաւք են առ մեծամեծ պարգեւօքն աստուծոյ զոր շնորհէ վաստակաւորաց իւրոց, որպէս եւ գրեալ է. ոչ ինչ արժանի են չարչարանք ժամանակիս այսորիկ առ հանդերձեալ փառօքն աստուծոյ՝ որ յայտնէ առ մեզ ընդ սիրելիս իւր։ Յայնժամ սկիզբն առնէ յայտնել նմա զդատաստանս տանջանաւորացն, եւ եդեալ յայտնի առաջի խորհրդոց սրտի նորա, որով կարասցէ զինքն յամենայն ցանկութեանց զգուշութեամբ պահել երկիւղիւն աստուծոյ։ Բազում եւ այլ ինչ ընտրողութիւնք են որոշմանց յայսմ վայրի, զոր ոչ է ժամանակ ասել զամ. այլ յորժամ յայս վայր եկեսցէ, շնորհի նմա ընտրողութեամբ գիտել զամենայն։ Յայնժամ մխիթարիչ բարեխօսն դնէ նմա սահմանս խորհրդոց սրտի սրբութեամբ հոգւոյն՝ հանդարտել նմա ներքոյ ամենայն արարածոց, եւ առանց փորձութեանց գիտել եւ հանգչել, եւ մի՛ նայել յուրուք յանցանս, եւ զամենեսեան քան զինքն արդարս համարել, եւ յուղղութիւնս նայել աչաց նորա, եւ պահպանութիւն դնել լեզուի իւրոյ, եւ մեղմ ուրեք յանկարծ՝ եթէ զօրն ամենայն սակաւ ինչ ասել, լաւ՝ եւ ասել իսկ ոչ . զի ասէ Յակոբոս կաթողիկէսն. եթէ ոք ոչ սանձահարեսցէ զլեզու իւր, այնպիսւոյն ընդ վայր է կրօնաւորութիւնն։ Այլ մեղմ ուրեք եւ սակաւ ասել, բայց լսել եւ լուռ լինել. քանզի ասէ. լուր Իսրայէլ եւ լուռ լեր։ Եւ յորժամ առնիցէ յափով եւ քաղցրութեամբ զբան, յայնժամ զոտս իւր գնացուսցէ յուղղութիւն, եւ զձեռս իւր ձգեսցէ յարդարութիւն, եւ ընկալցի զպաշտօն հանապազորդ աղօթից, եւ յամենայն ժամ տացէ զմարմին իւր յաշխատ ութիւն եւ հսկումն։ Զայս ամենայն արասցէ չափով եւ կշռով եւ ընտրողութեամբ, եւ մի՛ ամբոխութեամբ, այլ հանդարտ կարգաւորութեամբ։
       Ապա թէ խորհուրդք մտաց իւրոց արհամարհեսցեն զհանդարտութեամբբ կարգաւոր ութիւն հոգւոյն սրբոյ, որով արժանի իցէ ցածութեամբ կազմել զինքն, եւ քաղցր բանիւ եւ լռութեամբ եւ համբերութեամբ, եթէ զայսու ամիւ անփոյթ արասցէ, յայնժամ զօր ութիւն հոգւոյն սրբոյ որոշի նմանէ. եւ յարձակին այնուհետեւ վերայ նորա փորձութիւնք խորհրդոց եւ խռովութիւնք սրտի եւ ախտի մարմնոյ եւ զբազմունք խորհրդոց շարժմանց, եւ սերմանի չար եւ շատ խօսութիւն եւ լեզուոյ անլռ ութիւն եւ յանդգն ութիւն եւ ցասումն եւ ծաղր՝ որ ոչ վայելէ սրբոց, եւ տրտմութիւն խռովական՝ որ նեղէ զտրտմական հոգին. նա եւ արտասուս եւս դառնութեան։ Ապա եթէ շնորհեսցէ տէր եւ դարձուսցէ զխորհուրդ սրտին իւրոյ յանկարգ խռովութենէն , եւ ընկալցի զհրաման սուրբ հոգւոյն, այցելութիւն լինի վերայ նորա եւ օգնութիւն յաստուծոյ, յայնժամ ծանուցեալ գիտասցէ մարդն այն, եթէ անքակ լինին խորհուրդքն իւր յաստուծոյ, հանապազորդ այս մխիթարութիւն եւ հանգիստ՝ որ առնէ զմեզ կատարեալս, եւ ոչ այնուպետեւ խոտորիմք ոչ յաջ եւ ոչ յահեակ, որպէս երանելին Դաւիթ խնդալով գոչէ եւ ասէ. առ քեզ աղաղակեցի եւ բժշկեցեր զիս։
       Այլ ասեմ իսկ սիրելութեդ ձերում խրատ մի. մեծ է ընդունել զայսպիսի հանգիստ յաստուծոյ եւ լինել կատարեալ։ Այլ արժան է մարդոյն այնմ ստանալ իւր հեզ ութիւն խոնարհութեան եւ ցածութեամբ լռ ութեան յոյժ խորհուրդս սրտին ծածուկս եւ յերեւելիս մարմնոյ իւրոյ. եւ առնել զինքն արհամարհել զթշնամանս ուրուք եւ զպատիւ մարդկան, ազատել զմիտս իւր սուտակասպաս ծառայութենէ, հաճել մարդկան, եւ կամ դարձեալ հակառակել եւ տրտմեցուցանել զմիտս ուրուք. այլ յամենայն ժամ յայտնի ազատաբարոյ, եւ յամենայնի յայտնի զգուշութեամբ սանձահարել զինքն, եւ զմահ առաջի իւր նշանակել հանապազ, եւ հրաժարել յաղտոյ եւ մեծութէ եւ փառաց աշխարհիս, մանաւանդ որպէս աւետարանն ասէ. եթէ աջ ակն քո գայթակղեցուցանէ զքեզ՝ խլեա զնա եւ ընկեա բաց, այսինքն սիրելիք ազգատոհմք։ Եթէ կարեմք ըստ աստուծոյ կեալ, ոչ սոքա միայն չկարեն գայթակղեցուցանել զմեզ, այլ թէ եւ մեր իսկ մարմինս սխալիցի, արասցուք ըստ այնմ, եթէ որ կորուսցէ զինքն՝ գտցէ զնա։ Քանզի ոչ եմք մեք կենդանիք, այլ կենդանի է մեզ Քրիստոս։ Եթէ այսու ամենայնիւ անախտ եւ հասարակ վարիմք, եւ ընտրողութեամբ եւ որոշողութեամբ բանից եւ գործոց զգուշանամք, պարգեւ է մեզ աստուած զհանգիստ իւր, եւ լինիմք կատարեալք շնորհօք եւ մարդասիրութիւնս տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս . ամէն։