Մանանայ

ԲՈՒՍՈՑ ԱՆՈՒՆՆԵՐ
       Այստեղ մեր յառաջ բերած բոյսերը միայն Վանայ, Մշոյ եւ Այրարատայ գաւառաց կը վերաբերին, եւ այն՝ ոչ բովանդակապէս‚ այլ որքան կարող եղանք յիշել, ապա թէ ոչ՝ անհուն ընդարձակ գործ մը կը լինէր եւ յատուկ աշխատութեան կարօտ՝ անոնց ամբողջութիւնը ձեռք բերել‚ թէպէտ եւ կարի կարեւոր եւ օգտակար է։ Ոչ թէ գաւառէ գաւառ, այլ գիւղէ գիւղ քայլ առ քայլ եթէ ոք շրջի, զանազան բոյսեր կը տեսնէ, եւ ինչպէս կ՚ըսեն հայաստանցիք. «Աստուած մէկ, իւր ստեղծածը հազար ու մէկ» են։ Դեռ մեր մէջ ոչ կենդանաբանական եւ ոչ բուսաբանական գիտութիւն տուն մը ունեցաւ, որ ընկերութեամբ խնամ տանէր Հայաստանի հողը զարդարող բոյսերը, ժժմունքները, բզէզները թանգարաններու մէջ զետեղել, անոնց օգտակարութիւնք եւ վնասակարութիւնք քննել‚ ծանուցանել եւ ի տես ածել։ Գոնէ մեր օրինակի պէս՝ առայժմ իւրաքանչիւր գաւառացի իբրեւ ցանկ մը յօրինէ եւ կարելի եղածին չափ ծանօթութիւն գրէ ու հրատարակէ, մինչեւ ճաշակներ զարգանան ազգի գիտնականաց մէջ։
       Արարատայ բուսոց ցանկին մաս մը ընդունեցի մեր բարեկամ Հաճեան Մեծ, Կարապետ էֆէնտիէն, որ այժմ Ազգ, Պատրիարքարանի համարակալն է‚ առ որ գոհութիւնս կը նուիրեմ։
       Ա
       Ալոչ. Ասի եւս մկնալոչ. վայրի պտուղ ինչ ծառոյ, գոյնն կարմիր, համն քաղցր։
       Ալուչա. Սալոր, որ լինի թթու եւ քաղցր։
       Աղբրանց արիւն. Արեան գոյն կարմիր, թաւիշի նման՝ երեք թերթէ ծաղիկ մը, որ քարերու մէջ կը բուսնի, անհոտ է։ Մուշը շատ կը գտնուի։
       Աղինջ. Եղինճ, բանջար վայրի, ըսըրղան։
       Աղջկուտակ. Բանջար վայրի, էբէմկէօմէճի։
       Ամանկոտրիկ. Կարմիր ծաղիկ ունեցող մանր խոտ ինչ։
       Անթառամ ծաղիկ. Վայրի ծաղիկ՝ յատուկ այս անուամբ, որ բուսանի անջրդին վայրեր, խիստ անուշահոտ, նարինջ եւ դեղին գունով։
       Անիսոն. Խոտ, որոյ հոտաւէտ հունտ գործածեն ի ցքի։
       Ապրիմ չապրիմ. (ապրիմ մեռնիմ) Ծաղիկ՝ մանր եւ բազմաթերթ, որոյ թերթիկներ‚ մէկիկ-մէկիկ փրցնելով‚ մէկին ապրիմ, մէկին չապրիմ կ՚ըսեն։ Վերջին թերթն եթէ ապրիմ եղաւ, խորհուրդն ի բարին կատարի, եթէ չապրիմ եղաւ՝ ձախորդ է։
       Առոտ. Առոյտ. Եօնճայ, խոտ, ախորժելի ձիոց եւ ամենայն անասնոց, վայրենի եւ մշակեալ, տեսակ մը կայ, զոր դալար եղած ատեն՝ իւղով կը տապկեն, եւ եթէ մարդու ոտք ցաւի կամ ջախջախուի, առոտ կը ծամեն, կապեն վրան՝ իբրեւ դեղ։
       Աստղփուշ. Փուշով խոտ, որ կապոյտ ծաղիկ կը բանայ։
       Արդղիկ. Բանջար վայրի։
       Արեւելածաղիկ. Արեւածաղիկ, կիւն չիչէյի։
       Աւել. Կակուղ‚ բայց դիմացկուն խոտ, յորմէ աւել կազմեն, եւ քանի մը տեսակ կայ։
       Աւելուկ. Բանջար վայրի, որոյ տերեւք նման տերեւոց ճակնդեղի։
       Աւէտիկ. Կարմրահատ ցորեն, որոյ հասկերն անփուշ են։
       Բ
       Բազուկ. Բազկիկ. Վայրի եւ մշակեալ բանջար, որոյ տերեւներ սպանախի նման է։ Մսի վրայ կը ձգեն, պահոց օրեր աղցան կը շինեն, կոթերը աղջուրով եւ քացախով կը թթուեցնեն։
       Բառեղ. Բաղեղ. Բաղեղն խոտ, սարմաշըգ։
       Բառբառ. Բերբեր. Փրփրեմ բանջար, սէմիզօթու։
       Բարդիսապահ. Ծաղիկ պայծառ է անուշահոտ, մշակեալ։
       Բացմենակ. Ծաղիկ, որ գործածի ի ցքի։
       Բեբկի. Բեւեկնի ծառ։
       Բիբերդ. Տե՛ս Աղջկուտակ։
       Բողիկ. Բող. բողիկ բանջար‚ զոր խաշեն եւ աղջուր դնեն։
       Բուբու. Դեղին ծաղիկ ունեցող խոտ մի։
       Բուտ. Պտուղ վայրի ծառոց ողկուզաձեւ, մանրահատիկ, զոր աղջրով թթուեցնեն եւ ուտեն։
       Բօլի. Դառնահամ բանջար վայրի։
       Գ
       Գազ. Փուշ խոտ, որոյ մէկ տեսակն վահանաձեւ է եւ խիստ կը մեծնայ‚ կը ծաղկի եւ իր խիտ ու թանձր թեւոց տակ օձեր եւ այլ սողուններ կը ծուարին։ Խոտ չեղած տարիները անասնոց կը կերցնեն գազը‚ վառելիքի գործ կ՚ածեն եւ‚ տանիքներուն վրայ պարզելով‚ տանիքի հողը վրան կը տարածեն, իսկ միւս տեսակն դեղին է եւ կը բարձրանայ։ Վառելու գործ կ՚ածեն, եւ ասոր կաթերէն առատ խէժ կը ժողվեն։ (Գազի խէժ. քիթրէ)։
       Գապ. Խաւարծիլի լայն տերեւներ, որ ուտողաց փսխանք կը բերէ. ռէվէնտ։
       Գառան ականջ. Խոտ վայրի։
       Գառու դմակ. Բանջար վայրի։
       Գարնցան. Կարմիր հատ ցորեն, որ ի գարնան ցանեն. ամէնէն ընտիրն է ցորենի տեսակներու մէջ։
       Գէլու ակնջիկ. Գայլու ականջ. խոտ վայրի, որոյ արմատն է սղանգ, զոր չորացնեն եւ մանրեն, ցանեն ձիոց վէրքերուն՝ իբրեւ դեղ։
       Գըլգըլ. Բոյս մշակեալ, որոյ հունտն ի տեղիս տեղիս հաց կազմեն եւ ուտեն, այլ լինի սեւագոյն եւ անսնունդ։
       Գինարբ. Բարձրացօղուն ծաղիկ անուշահոտ դեղնագոյն, ազնիւն գտանի ի Մուշ։
       Գինարբու. Ծաղիկ կապտակարմիր եւ անուշահոտ, ազնիւն գտանի ի Վարագ։
       Գոնգոծ. Խոտ վայրի։
       Դ
       Դաղձ. Վայրի անանուխ, եապանի նանէ։
       Դդմաճ. Բանջար վայրի, թթուահամ։
       Դեղդ. Դեղդ, որոյ ցօղունն երկարի յոյժ, նման հադէմ չիչէյիի, ծաղիկներ ունի‚ եւ արմատն‚ իբրեւ աճառ‚ փրփրի ի լուացս, գործածեն աղջկանց գլուխի վարսեր երկարցնելուն։
       Ե
       Եզան աչք. Խոտ‚ որ ունի կոկոն՝ ի ձեւ աչաց եզին։
       Եզան լեզու. – Բանջար մի, նման լեզուի եզին, որով վէրք կը կապեն եւ յատկութիւն ունի թարախներ մաքրելու։
       Եզան ճակատ. Բանջար, զոր աղցան կազմեն եւ ուտեն։
       Եղէգ. Եղէգանման բանջար՝ ուտելու։
       Եղրճայ. Բոյս վայրի, զոր արմատով հանեն եւ աղջուր դնեն։
       Երեքնուկ. Խոտ մանր, որոյ տերեւքն երեք են, եւ եթէ չորս տերեւ լինի‚ հմայս հմայեն այնու։
       Երիցանուկ. Բանջար, զոր պարսիկք կոչեն քէշիշ բէնչէրի։
       Երնջնակ. Փուշ ոստալից, որոյ թարմ ցօղունն ուտեն եւ աղջուր դնեն։
       Զ
       Զամբեղ. Զամբիւղ ծաղիկ‚ զիւմբիւլ։
       Է
       Էշխոտուկ. Վայրի փուշ է։
       Թ
       Թանթրուենի. Ծառ՝ վարդենւոյ նման, որոյ ծաղիկն եւս նոյն անունով կոչի, միւրվէր։
       Թանի բանջար. Որ ունի բարակաթերթ, կապտակարմիր ծաղիկ, զոր եփեն ի թանապուրն։
       Թավթվուն. Բանջար։
       Թելուկ. Խոտ վայրի։
       Թրթնջուկ. Բանջար։
       Թօրթիկ. Բանջար վայրի, զոր իբրեւ մաքրիչ արեան համարին։ Ասեն‚ թէ կրիային երբ զօձ սատակէ, թօրթիկս իբրեւ դեղթափ ի վերայ ուտէ։
       Ժ
       Ժախ. Բանջար՝ նման բողիկի, զոր աղջուր դնեն եւ ուտեն։
       Ի
       Իշու կաթնուկ. Խոտ, որոյ կաթն սաստիկ դառն է, գործածեն իբրեւ դեղ։
       Լ
       Լալա. Ծաղիկ լեռնային, նման կակաչի, լէլէ։
       Լէլաղ. Ծաղիկ ողկուզաձեւ, որ ի վերայ ծառոց բացուի, լէյլաղ։
       Լուի ծաղիկ. Լուի ծաղիկ, ծանօթ է այս բազմաց։
       Լօշտակ. Բոյս‚ որոյ ծիլն նման է դդմենւոյն եւ խաղողի նման ողկուզաձեւ պտուղ ունի, իսկ արմատն կարի դառնագոյն, որ մարդակերպ է‚ եւ 24 կերպ ցաւոց դեղ լինին՝ ասեն։
       Խ
       Խազազ. Որ ունի զձեւ եւ զհամ բրասայի։
       Խաշխաշ‚ խաշխաշուկ. Մեկոն։
       Խաւըրծիլ. Բոյս վայրի, որոյ ցօղունն ուտեն, որ լիմոնաթայի համ տայ։ Ազնիւն գտանի ի Վարագ, ի Ծովասար, յԱրագած եւ յԵղերով լերինս։
       Խիթըկ. Խոտ վայրի, զոր այրեն եւ ի փոշւոյն աճառ յօրինեն։
       Խոլորձ. Խոտ՝ յոյժ սիրելի ամենայն անասնոց։ Ունի ծաղիկ կապտագոյն։
       Խռընդատ. Խոտ հաստացօղուն՝ բարձրացեալ իբրեւ զծառ, որոյ ծաղիկն փռնգտացնէ զմարդ։ Վնասակար է աչաց։ ՚Ի պէտս վառելեաց գործածեն զայս խոտ։
       Խռով խոտ. Վայրի խոտ, զոր դեղ առնեն վիրաց։
       Խընճլուզ‚ Խոտուկ‚ Խռտուկ‚ Խռուկ. Զանազան բանջարք։
       Ծ
       Ծեթրին‚ Ծոթրին, Համեմ բանջար։
       Ծիրան. Միրգ ինչ‚ աճէմ էրիկի։
       Ծնեբեկ. Բանջար վայրի։
       Ծտի լեզու. Բանջար։
       Կ
       Կաթնուկ. Տե՛ս Իշու կաթնուկ։
       Կակաչ. Ծաղիկ վայրի եւ մշակեալ, դեղնագոյն եւ կարմրագոյն, հոտով եւ անհոտ։
       Կաղնի. Կաղնի ծառ եւ փայտ։
       Կաճար. Բանջար‚ որ ունի տերեւս լայնս։
       Կանափատ. Կանեփի հատ կամ հունդ, զոր բովեն ուտեն, եւ ի սանտի ծեծելով զխաշածն՝ կաթն հանեն գործ ածեն պահոց օր ի պէտս կերակրոյ։
       Կանգառ. Փշատերեւ բոյս՝ դաշտային եւ լեռնային։ Երկու կերպ է՝ իբր արու եւ էգ։ Մէկ տեսակն թարմ՝ աղջուր կը դնեն, եղով տապակեն‚ թանապուրի մէջ արկանեն, իսկ միւս տեսակէն կաթն հանեն եւ թանձրացունեն բլիթ-բլիթ, կազմեն ծամոն։ Կանգառն ախորժանօք ուտեն անասունք, իսկ զսերմն‚ որ նման է ֆստըղի, բովեն եւ ի տեղի սուրճի գործածեն։
       Կանճրակ. Փշաբոյս մշակեալ, որ ունի ծաղիկս՝ նման զաֆրանի եւ հասկըս կազմէ, որոյ հատիկներ նման են արեւածաղկի հատին, զորս խաշեն, ծեծեն, կաթ հանեն եւ պահոց կերակրոց ի պէտս գործածեն։
       Կապար. Բոյս‚ որոյ պտուղ աղջուր դնեն, ուտեն։
       Կառ‚ կռնուկ. Փուշ, բոյս երկարաձիգ, որոյ գլուխն փոքր-ինչ նման է եէնկինառի. ցօղունն ուտեն։
       Կարմրաբանջար‚ կլմբօզ. Ճակնդեղ։
       Կարօս. Մաղտանօզ։
       Կաքաւախաղող. Ծառ ինչ յԱրագած, բարձր՝ երկու կանգնաչափ, որոյ տերեւքն սղոցանման, առ մէն մի տերեւ ունի պտուղ ինչ նման ելակի։ Ուտեն եւ քաղցրեղէնս կազմեն։
       Կեծուկ. Բոյս բազմափուշ։
       Կինձ. Մշակեալ բոյս‚ որոյ տերեւ նման մաղտանօզի։
       Կոծախուր. Ծառ‚ որոյ պտուղն թթուաշ։
       Կովուճակտիկ. Տե՛ս Եզանճակտիկ։
       Կոտեմ‚ կոտմուկ. Բանջար ջրարբի՝ մշակեալ եւ վայրի։
       Կռէզի թաւ. Լայնատերեւ բոյս ինչ անպէտ։
       Կտաւատ. Կտաւի հատ կամ հունդ‚ յորմէ վառելու ձէթ հանեն եւ սոյն ձիթով գօմէշ օծանեն։
       Կորեկ. Տարը. զոր հաց կազմեն։
       Կորնկան. Խոտ ինչ՝ նման առոտոյ եւ խոլորձան՝ վայրի եւ մշակեալ։
       Կուսբ. Ձէթ հանուած կտաւատի դիրտ։
       Հ
       Հաղարճ. Ծառ փոքրիկ յԱրագած, որ ունի պտուղս մանր։
       Համեմ. Հունտ ինչ մշակեալ։
       Հավաժոր. Բոյս, որոյ արմատն է խիստ կարմիր։
       Հըրտըմ ջիւան. Բառ քրդերէն, բոյս մշտականաչ։
       Հոշհոշիկ. Բոյս, որ ծալ-ծալ տերեւներ ունի եւ ծաղիկ՝ սպիտակ եւ դեղնագոյն։
       Ձ
       Ձեան ծաղիկ. Սպիտակ եւ դեղին անհոտ ծաղիկ, որ ձեան հալելուն պէս կ՚երեւայ եւ կը ծաղկի։
       Ղ
       Ղադիֆայ. Ղատիֆայ ծաղիկ։
       Ղանաֆիլ. Ղանաֆիլ ծաղիկ։
       Ճ
       Ճամբու խոտիկ. Մանր խոտ՝ տերեւախիտ։
       Ճարճատուկ. Խոտ ինչ, որ ունի կապոյտ ծաղիկ։
       Ճթուկ. Բոյս ինչ վայրի։
       Ճլլեկ. Մանր եւ կլոր հատիկ դառն, որ իբրեւ որոմն գոյանայ ցորենւոյ հետ։
       Ճնճղկու պաշար. էպէկէօմէճի։
       Ճշնանօր. Վայրի ծաղիկ՝ յոյժ գեղեցիկ‚ նման կարմիր վարդի, այլ մեծ‚ քան զայն։
       Ճռնեակ. Խոտ մանրատերեւ։
       Մ
       Մամուխ. Ծառ ինչ յԱրարատ, տերեւք նորա նման խնծորենւոյ, կորիզ նորա ի չափ եւ ի ձեւ բալի, շլորահամ, թխագոյն։ Ուտեն եւ քաղցրաւենիս շինեն։
       Մանտակ. Բանջար վայրի, աղջուր դնեն եւ ուտեն։
       Մասուր. Անհոտ վարդի ծառի պտուղ։ Թթու է։ Հազի դեղ համարին եւ կերակրոց մէջ գործածեն։
       Մատուկ. Մանր խոտ՝ փափկատերեւ։
       Մատուտակ. Թանձրատերեւ խոտ ինչ դառնահամ, որոյ վրայ գազպին կ՚իջնայ։
       Մեղրածուծ. Թօրթիկ բանջարի ծաղիկն‚ որ նման ղանաֆիլի բացուի։ Սոյն ծաղկանց բունը ծծեն, որ քաղցրահամ է։
       Մըրիվանդ. Սպիտակ ծաղիկ ինչ։
       Մոմէմար. Ընտիր բանջար վայրի։
       Մոշ. Ծառ ինչ վայրենի, որոյ պտուղն նման մորենւոյ է, զոր ուտեն։
       Մորիմուկ. Մորենի։
       Ն
       Նարկիզ. Նարգիզ ծաղիկ։
       Նաւրուզ. Ծաղիկ է, որ ի սկիզբն գարնան ծաղկի։
       Նուիկ. Բանջար վայրի, առողջարար։ Չորացուցանեն եւ պէս-պէս կերակուր կազմեն։
       Շ
       Շամամ. Փոքրիկ սեխ, ի չափ խնծորոյ, գօտեւոր, գունաւոր եւ անուշահոտ։
       Շարտաղուկ. Դեղձ։
       Շընխաղող. Բոյս ինչ‚ որոյ պտուղն կարմիր եւ մանր լինի՝ նման հաղարջի, զոր ուտեն։
       Շընսխտոր. Բանջար վայրի՝ նման եւ ի համ սխտորոյ, զոր արմատով հանեն, աղջուր դնեն‚ ուտեն։
       Շընքաքուկ. Փուշ ինչ, որ բուսանի յաւերակս։
       Շղլան գտակ. Անպէտ բոյս ինչ՝ նման սունկի։
       Շրէշտ. Բանջար վայրի, որոյ բոյնն ի թարմ եւ ի չոր իւղով տապակեն‚ իսկ արմատն աղան‚ որ է չիրիշ։
       Ո
       Ողորմակոթ. Բանջար ինչ։
       Ուլուականջ. Խոտ ինչ։
       Ուռց. Խոտ անուշահոտ, նմանութեամբ եւ հոտով իբր ֆէսլիան, զոր ուտեն։
       Պ
       Պապկէ պլոր. Խոտ ինչ, որոյ ցօղունն ունի ի գլուխ իւր կապոյտ հատս՝ իբր հունտ։
       Պառվու մէզար. Բանջար վայրի։
       Պատրաբօ. Բանջար մշակեալ։
       Պատուտակ. Տե՛ս Բաղեղ։
       Պարոն բանջար. Բանջար վայրի, բարեհամ։
       Պիւօկ. Բանջար վայրի։
       Պնտուկ. Կաղին, ֆընտըղ։
       Պտուկ. Բանջար վայրի, աղջուր դնեն։
       Ս
       Սէզ. Սէզ խոտ։
       Սինձ. Անուշ խոտ, զոր մարդիկ եւս ուտեն։
       Սիւեղ. Բանջար, զոր աղջուր դնեն եւ ուտեն։
       Սխտորուկ. Բանջար վայրի՝ համով եւ նմանութեամբ սխտորի։
       Սոխուկ. Մանր բանջար վայրի՝ համով եւ նմանութեամբ սոխի։ Աղջուր դնեն։
       Սունկ. Սունկ ծառոյ եւ սունկ դաշտի, մանթար։
       Սուսամբար. Անուշահոտ խոտ։
       Սուսան. Սուսան ծաղիկ։
       Սպանդ. Սաստիկ դառն եւ գարշահոտ խոտ, որ բուսանի ի գերեզմանոցս։
       Սպիտկուկ. Սպիտակ բանջար վայրի, զոր չորացուցանեն եւ կերակուր կազմեն։
       Սվրուկ. Խոտ վայրի‚ զոր ոչխարք ախորժանօք ուտեն։
       Վ
       Վարդապետիկ. Ծաղիկ, որոյ կոկոն վեղարաձեւ, կապտագոյն։
       Տ
       Տանդռնեկ. Բանջար վայրի։
       Տարեկան. Տեսակ մի ցորենոյ, չավտար։
       Փ
       Փընկի. Բանջար վայրի։
       Փշփշուկ. Բանջար վայրի։
       Ք
       Քարջին. Վայրի տանձ։
       Քեղ. Պարարտ եւ մացառանման բանջար հոտաւէտ, որոյ ցօղուն խաշեն, աղջուր դնեն եւ իւղով տապակեն։
       Քօլօզիկ. Դեղին ծաղիկ ինչ։
       Քօսի մօրուս. Բանջար վայրի։
       Օ
       Օղին. Տե՛ս Շրէշտ։
       Օշինդր. Դառնահամ խոտ։ Գործածեն ի ցքի եւ դնեն ի գինւոջ։ Եւս՝ իբրեւ դեղ եփեն եւ ջուրն խմեն. փէլին օթի։
       ԱՐՕՐ ԿԱՄ ՀԱՐՕՐ
       Արօրն է փոքր գութան, միայն անիւներ պակասին, իսկ միւս մասերն ամբողջ ունի, ինչ որ գութանն ունի։ Գարնան եւ աշնան եղանակին, երբ հողն կակղցած է անձրեւներով, զոր մշեցիք «Հարվոնք» կոչեն, եւ եթէ արդէն ուրիշ տարի վարած են զայն գութանով, արօրը կը վարէ։ Արօրը կը կազմուի մէկէն մինչեւ վեց լուծ կամ զոյգ եզներէ։ Սովորաբար‚ տեղ կայ‚ որ չորս լուծ կը լծեն, ուստի կ՚անուանեն «Չորոց»‚ տեղ ալ կայ‚ որ վեց լուծ կը լծեն, ուստի եւ կ՚անուանեն «Վեցկի» ։
       ՍԱՅԼ ԿԱՄ ՍԷԼ
       Սայլով կը կրեն իրենց խոտերու եւ հացերու որանները դաշտէն եւ ուրիշ բեռնակրութեանց ալ կը գործածեն։ Երկու անիւի վրայ հաստատուած է սայլը, եւ անիւներուն մէջ անցած փայտը կ՚ըսուի «Սռնի» կամ «Սեռ»։ Անիւները սռնով մէկտեղ կը դառնան, անւոց շրջանակին վրայ երկաթէ օղ կայ անցուցած։ Սայլի երկու քովերը երկընցուցած փայտերը «Առեղ» կը կոչեն, եւ առեղներուն դէպ ի յետս երկարցած ծայրերը՝ «Պարոր» կամ «Թրացից» կը կոչեն։ «Կոտոշ» կ՚ըսեն երկու հաստ փայտերուն, որ սայլի առաջոյ կողմը իրար մօտ բարձր տնկած են. եւ կոտոշներու մէջ անցուցած են ճախարակի գունդի պէս կլոր փայտ մը‚ զոր «կլորս» կը կոչեն։ Սայլը բառնալուն՝ չուանը այս կլորսով կը պնդեն եւ կոտոշներուն կը կապեն։ «Աղուէս» կամ «Աղուորս» կ՚ըսեն կլորսէն վեր եղած փայտին, «Քաշն» է պարան, որով սայլի բեռը կը կապեն։ «Մանիչքն» է այն փայտը, որով կլորսը կը դարձնեն։ «Ճամասոխն» է այն, որ սռնին կը միացնէ լծոց եւ կը դարձունէ անիւները։ «Զօլ»՝ կաշիէ պարան, որ լուծը լծուն կը միացնէ։