Յաւելուած
Յաջորդող
գրութիւնը
Բ.
Արարուածին
մէկ
տարբերակն
է
զոր
հեղինակը
սկսեր
էր
մշակել
բայց
մեզի
անծանօթ
պատճառներով
չէ
յաջողած
աւարտել։
Զայն
կը
ներկայացնենք
հոս
իր
գրական
շահեկանութեան
համար։
Բ.
Արար
(
Նոյն
սրահը։
Սարաֆեան
մինակ՝
ամենածանր
յուսահատութեան
արտայայտութեամբ
մը։
Ծալլուած
է
գետինը:
Դուռը
կը
զարնեն
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Առանց
գլուխը
վերցնելո
ւ)
Մտէ՛ք։
ՍՊԱՍԱՒՈՐ
—
Սուքիաս
էֆէնտի՛ն։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կատղած
ոտքի
կը
նետուի
)
Ինչ
հաստ
գլուխ
մարդ
ես
դուն։
Քեզի
հազար
անգամ
չըսի
որ
եկածին
պէս,
գրկես
վեր
բերես։
Ի՞նչ
է
ադ
բարակութիւնդ.
Վանի
լեռներէ՞ն
սորվեցար։
(
Սպասաւորը
կը
քաշուի
)
Այսօր
ի՞նչ
լուր։
(
Դուռը
կը
կայնի
սանդուխէն
ելլող
Սուքիասին
թեւերը
երկարելով
)
Օ,
Սուքիաս
Էֆէնտի,
աս
ինչքան
ուշացաք։
Ասանկ
վճռական
ժամերուն։
Ներելի՞
է։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
(
Անյոյս
)
Գիտեմ,
բայց
ինչ
ընեմ։
Չըրածս
չմնաց,
չըսածս
չմնաց։
Երկաթի
պէս
կը
կոխէ
ոտքը։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Թող
բարձրացնէիր
հազարները։
Քեզի
արտօնած
չե՞մ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Դրամը
արժէքէ
ինկած
է։
Այսօր
եթէ
ամբողջ
հարստութիւնդ
տաս,
չես
կրնար
ազատիլ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Քայքայուած
)
Ըսել
է
կերթամ
կոր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Կ՚երթաս
կոր,
եթէ,
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Եթէ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Պէյին
ուզածը
չըլլայ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կրակ
կտրած
)
Չէ։
Սուքիաս
Էֆէնտի,
չէ՞։
Պէյին
ուզածը
չըլլար,
պիտի
չըլլայ։
Մեռնիլ
մը
չէ՞։
Ատո՞վ
պիտի
վախցնէք
ինծի։
Հազարներով
կը
մեռնին,
հազարներով
մեռան։
Օր
մը
չէ
օր
մր
մենք
ալ
կը
մեռնինք:
Բայց
պատիւ
կ՚ըսեն
բան
մը
կայ։
Սուքիաս
Էֆէնտի,
քանի
մէջքդ
ծռես,
հեծնողը
աւելի
աղէկ
կը
տեղաւորուի։
Ալ
հերիք
է,
աս
տեղս
եկաւ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
(
Անակնկալի
եկած,
բայց
առանց
շուարելու
)
Այդ
քաջութիւնը
շատ
լաւ
նշան
մըն
է։
Պէտք
եղած
ատենը
ամէն
բանի
դիմանալու
կ՚առաջնորդէ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Դուն
պիտի
խնդաս
վրաս,
պիտի
ըսես
ապուշ
բան
է
որ
մարդ
այսքան
հարստութիւն
ձգէ
ու
երթայ
շունի
պէս
փայտի
տակ
սողսկի։
Բայց
արժանիք
կայ
նորէն։
Ազգիդ
համար
կը
մեռնիս։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ա՛.
Ա՛.
Ա՛.
ադ
ինչ
տղայական
խօսք։
Չեմ
ներեր
քեզի
պէս
վաճառականին։
Ազգը
ո՞վ
դուն
ո՛վ։
Ի՞նչ
կապ՝
քու
եւ
քու
ազգիդ
մէջտեղը։
Չըսեմ
ըսի
չեղաւ։
Մաղազայիդ
դուռնէն
զատ
ուրիշ
դուռ
կը
ճանչնա՞ս
դուն,
ե՞րբ
ապրեր
ես
քու
ցեղակիցներուդ
հետ։
Վաճառականը
վաճառական
է։
Ոչ
հայ
է,
ոչ
թուրք
է,
ոչ
յոյն.
ամէն
բան
է
անիկա
միեւնոյն
ատեն։
Տեսնուած
բան
է
որ
վաճառական
մը
ազգին
համար
մեռնի։
Հէյ,
պապամ։
Ասո՛ր
մեռնիլ
կ՚ըսեն.
հոգի
տալը
քիթ
բերանով
իւղագին
տալու
չնմանիր։
Ուրկէ
ուր
աս
տղայական
մտածումները։
Կնիքը
թաց
է,
մարդուն
ձեռքը։
Ձեր
կեանքը
կամ
մատը
կ՚որոշուի
այս
վայրկեան։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Քարոզ
տալու,
ապա
ապա
նետելու
չի
նմանիր
մեռնիլը։
Այս
գիշեր
կամ
կ՚ազատիս,
կամ
արապադ
կը
քաշես։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ա՞յս
գիշեր։
Ա՞յս
գիշեր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ժամ
մը
անգամ
միջոց
չունիս։
Դուն
գիտցածդ
կարդա՛։
Աշխարհը
կրակներու
մէջ
կ՚այրի
կոր։
Գիտցած
օրերդ
իրկուն
եղան։
Կը
զարմանամ
որ
չես
հասկնար։
Չես
հասկնար
որ
հայը
կողոպուտի
ապրանք
է
հիմա։
Ամբողջ
երկիր
մը
վրան
ինկած
է
անոր։
Կը
բռնեն,
կը
ծախեն,
կը
կախեն,
կը
գրաւեն։
Քիթիդ
տակը
գարթալը
վաղը
միւս
օր
ճամբայ
կ՚իյնայ։
Ինձմէ
սորված
մի
ըլլար։
Գոնիայի
թրէնը
օրերով
դիակներու
մէջէն
կը
վազէ։
Վեց
նահանգներէն
չի
կայ,
ան
պօլ
պօլ
պարծենցուած
վեց
նահանգներէն
քանի
մը
հարիւր
ծեր
կնիկ
մինակ
Հալէպ
կրցած
է
իջնալ։
Հոսկէ
ամէն
առտու
հարիւրներով
ճամբայ
կ՚ելլան։
Հազարէն
մէկուն
անգամ
լուրը
չի
գար։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Գացողները
կը
մեռնի՞ն
անպատճառ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Դուն
ինձմէ
աղէկ
գիտես։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Բայց
նորէն
մարդուն
հաւատալը
չի
գար:
ՍՈՒՔԻԱՍ—
Ինծի՝
նայէ։
Ալ
շատախօսութիւնը
վերջացնեմ։
Դուն
հարուստ
ես
ու
դուն
ամբաստանուած
ես
շատ
ծանր
մեղքերով։
Դուն
քու
դրամներովդ
Ռուսական
բանակին
համար
հոսկէ
կամաւոր
կը
գրես։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Է՛
(
Աչքերը
չորս
բանալով
)։
Երա՞զ
կը
պատմես։
Գոնէ
դրամ
չըլլար
ըսածդ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Այո՛։
Պատմածս
երազ
է։
Բայց
գիտես
թէ
անգամ
մը
որ
բանտ
իյնաս,
բոլոր
վկայութիւնները
պատրաստ
են։
Գիտցիր
որ
տունդ
խուզարկելու
ատեն
սնտուկով
պոմպա
պիտի
հանեն։
Գիտցիր
թէ
տուած
դրամներուդ
ցուցակը
եւ
դուրս
ղրկածներուդ
ու
դուրսէն
գանձածներուդ
ընկալագիրները
լուսանկարուած
կը
մնան
ոստիկանութեան
մօտ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Ալ
աւելի
սարսափած
)
Ինչե՞ր
կ՚ըսես,
եղբայր,
ինչե՛ր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Դուն
խելացի
մարդ
ես,
քանի
որ
դրամ
ունեցեր
ես։
Դուն
գիտես
որ
բոլոր
այս
հէքեաթի
նմանող
բաները,
այս
երկրին
մէջ,
այս
մարդոց
ձեռքովը,
կարելի
կը
դառնան։
Մեղք
ես։
Գոնիան
անգամ
շատ
պիտի
գայ
քեզի։
Պայազիտի
հրապարակը
գիտե՞ս
մը։
Մարմինդ
չուանին
պիտի
դրուի։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Չուա՛ն
մը.
խելքիդ
եկուր,
եղբայր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ինչ
կը
նայիս
խոշոր
խոշոր։
Չըրի՞ն։
Քսանմէկը
ինչպէս
կախեցին։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Առջեւը
նայելով
ու
կամաց
)
Ճի՛շդ
է,
բայց
անոնց
համար
Հնչակեան
է
ըսին։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Հասկնալի՞քդ։
Անոնք
հայ
էին,
ուրիշ
ոչինչ։
Ու
հիմա
հայ
ըլլալը
մեղքերուն
մեղքն
է։
Մանաւանդ
Պոլսոյ
մէջ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Անդին
այնքան
մարդեր
ազատ
ազա՛տ
կը
պտտին։
Ո՞վ
է
ատոնց
մուխը
դէպ
քեզ
ընողը:
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ի՛նչ
կ՚աճապարես։
Ասոնք
ալ
պիտի
տեսնան։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ե՛րբ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ամէն
գաղտնիք
քեզի
տալու
պարտաւոր
չեմ։
Մինակ
խորհէ
որ
Կէտիկ–փաշայէն
քանի
մը
վաճառական
արդէն
իսլամութիւնը
ընդունած
են։
Թէեւ
ատիկա
միջոց
մըն
է
մորթը
ազատելու,
բայց
միշտ
ալ
ապահով
չէ։
Գաւառներուն
մէջ
փարա
չըրաւ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ադ
մարդը
փարա
չուտեր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Այնքան
շատ
կերեր
է
որ
ալ
փորը
չառներ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Այդքան
գազան
մէ՞կն
է
ադ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Շատ
թուրքերու
հետ
ինկայ
ելայ,
ամէնըն
ալ
շուն
են։
Բայց
այս
մէկ
հատը
ուրիշ
աշխարհքի
է։
Մարդերուն
մէջը
ասանկ
անխիղճ
քիչ
կը
պատահի։
Եթէ
մեծերը
չըլլան,
վաղուընէ
կը
թափէ
Պոլիսը
աքսոր։
Մինակ
ըսածս
կէտս
կը
թուլցնէ
քիչ
մը։
Անկէ
անդին
ուրիշ
բան
չեմ
ճանչնար։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Իմ
խելքս
չի
պառկիր
քու
ադ
ըսածիդ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Հասկցայ
դուն
շատ
սօֆու
մարդ
կ՚երեւաս
կոր։
Ալ
խօսելիքս
հատաւ։
Դուն
մտածէ։
Մնաս
բարով
(
Կը
շտկի
դէպի
դուռ
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Խելայեղ
)
Ո՞ւր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Վա՛ր։
Չէ՞
որ
ըսելիքդ
ըսիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ո՞վ
ըսաւ։
Ի՞նչ
ըսի։
Ես
դեռ
բան
մը
չեմ
ըսած։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
(
Արգահատանքի
շարժումով
)
Կը
ցաւիմ
վրադ,
եղբայր,
մարդ
ես
վերջապէս։
Բայց
ասանկ
խնդիրները
չեն
ձգձգեր։
Ես
ալ
պատասխանատու
մարդ
եմ։
Գործերս
ունիմ։
Եթէ
այսչափ
գացի
եկայ,
պարզապէս
քեզ
ազատելու
անկեղծ
փափաքով
է
որ
շարժեցայ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Շնորհակալ
եմ։
Ատիկա
գիտեմ,
բայց
ինչպէս
ընեմ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Քեզի
քանի
անգամ
ըսի։
Այդ
կէտը
ձգէ
դուն
կնիկներուն։
Անոնց
մէջէն
կ՚ելլան։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ես
կնոջս
չեմ
կրնար
այդ
տեսակ
բան
զրուցել։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ատանկ
բաներ
փաթ
փութ
չեն
ըսեր։
Քիչ
մը
նշմա՛ր,
կը
բաւէ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչպէ՞ս։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Մարդ
Աստուծոյ,
ինչո՞ւ
չես
ուզեր
հասկնալ։
Ես
իմ
փորձառութենէս
կը
զրուցեմ
քեզի։
Դուն
առաջինը
չես
ոչ
ալ
վերջինը։
Գիտե՞ս,
միւս
վաճառականները
ինչերով
կ՚ազատէին
իրենց
գլուխը։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(Խորապէս
շահագրգռուած
ու
առաջ
երթալով)
Ինչերո՞վ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Իրենց
աղջիկներէն
զատ
կիներն
ալ
տալով։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սոսկալի
բաներ
կ՚ըսես։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Իմ
ըսածներս
երբ
սոսկալի
չեն։
Չերկրնցնենք։
Աղ
կէտը
կարգադրելը
ինծի
ձգէ
դուն:
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչպէս։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Մարդո՛ւ
պէս։
Հոս
չէ՞
Տիկինդ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Վերն
է։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Կանչել
տուր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
ըսելով։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Տէր,
դուն
համբերութիւն
տուր
ինծի։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Մի
բարկանար,
Սուքիաս
Էֆէնտի,
դուն
չես
գիտեր
մեր
ընտանեկան
բարքերը:
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
(
Կէս
մը
հեգնական
)
Ինչպէս
չէ։
Բայց
ո՞վ
ըսաւ
թէ
մարդ
իր
ընտանիքը
ազատելու
համար
երբ
ինքզինքը
կը
զոհէ,
անպատիւ
կ՚ըլլայ։
Ընդհակառակն։
Զոհողութիւն,
Էֆէնտիմ։
Հերոսութիւն
պիտի
ըսէի
եթէ
յեղափոխական
ըլլայի։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Պատմութիւն
կայ,
չէ՞,
ատոնց
վրայ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Պատմութեան
ինչ
կ՚երթաս։
Աչքդ
դարձուր
ու
տես։
Բոլոր
կիները
հիմա
հերոսներ
են։
Չես
կրնար
երեւակայել,
որքան
ցաւած
եմ
պզտիկ
աղջկանդ։
Եթէ
սպան
չփախչէր,
փորձանքը,
շատ
հաւանական
է,
այս
ձեւը
չէր
առներ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Մենք
ե՛րբ
բախտ
ունեցեր
ենք։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ուտող
ուրացող
մի
ըլլար։
Բախտ,
շատ
մեծ
բախտ
ունիս
որ
ինծի
պէս
բանիմաց
ու
անշահախնդիր
մէկը
մտած
է
գործիդ
մէջ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Չուզելով
)
Այո՛,
իրաւունք
ունիս։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Է՛,
կանչէ
Տիկինը։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Վարանելով
ու
մեծ
յուզումով
)
Ես
կը
խօսիմ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Լա՛ւ։
Այն
ատեն,
ես
կ՚երթամ։
Մէկ
ժամէն
կու
գայ
Պէյը։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Մէկ
ժամէ՞ն։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Հարկաւ։
Մարդ,
խորհէ
անգամ
մը,
ինչ
բարիք
կ՚ընեմ
կոր
քեզի։
Անոր
կնի՞կ
կը
պակսի։
Քանի
օր
է
թուղթը
վար
դնել
տուի։
Այս
իրկուն
վերջինն
է։
Եթէ
մերժէիր,
ալ
ընելիք
չի
մնար։
Բայց
պնդեց
որ
պարապ
տեղը
արիւն
չմտնենք։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Այդքանն
ալ
կը
մտածէ
ըսել
է։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Քար
չէ
բոլորովին։
Յետոյ
շատ
ալ
տակնուվրայ
ըլլալու
տեղ
չի
կայ։
Հիմա
լեցուն
են
տաճիկներուն
հետ
ապրողները։
Ինչո՞ւ
այս
խստութիւնը
չես
դրած
միւս
աղջկանդ
հետ
որ
բերնի
ծամոց
է
Բերայի
մէջ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՞նչ,
ի՞նչ
եղած
է
որ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ախ,
աս
ձեր
դիւրին
վարպետութիւնները
ինչո՞ւ
չգիտնալու
կը
զարնես։
Չիմացող
կա՞յ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչե՛ր։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Մարդիկ
ասանկ
են։
Իրենց
հաւատալ
չուզած
բաները
ուրիշներուն
վկայութիւնով
ալ
կ՚ուզեն
հաստատել։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Խաչ
վըկայ,
մարդ,
ոչինչ
գիտեմ։
Եթէ
Քրիստոնեայ
ես
հաւատա՛։
Ինծի
այդքան
թուլ
մէ՞կը
կը
կարծես
կոր։
Կտոր
կտոր
կ՚ընեմ
ես
անիկա։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
(
Կէս
մը
խնդալով
)
Այդ
պարագային,
Բերայի
մէջ
կտոր
կտոր
չեղած
աղջիկ
չի
մնար։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Կեցիր,
Սուքիաս
Էֆէնտի,
հարցում
մըն
ալ
քեզի։
Ուրկէ
ուր
Պէյը
տեսեր
է
Անահիտը:
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ատիկա
ալ
չես
գիտեր։
Ամբողջ
պատմութիւն
է։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
կ՚ըսես։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Դու
միայն
կաս
Երուսաղէմ։
Հարուստները
փարա
դիզելէն
զատ
բան
կը
տեսնե՞ն
արդեօք։
Ինչո՞ւս
է
պէտք։
Ենիչէհիրի
կողմ
աղջիկդ
տուն
մը
ծեծկուեր
է
Պէյին
հետ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Ինչո՞ւ.
Ենիշէհիրը
ուր
է։
Ի՞նչ
գործ
ունի
հոն։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Ատոնք
մենք
քենէ
շատ
հարցուցինք
մենք
մեզի։
Պատասխան
չգտանք։
Պէյը
հոն
տուն
մը
կոխած
ատենը
կը
հանդիպի
անոր
ու
կ՚արգիլէ
ներս
մտնել։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչո՛ւն
էր
պէտք։
Ի՞նչ
գործ
ունէր
հոն:
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Անշո՛ւշտ։
Ետքէն
դուռը
կը
բացուի,
բայց
իրար
կ՚առնեն
կու
տան։
Եթէ
քու
աղջիկդ
չըլլար,
շատոնց
շունչը
Գոնիա
առած
էր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հանելուկ
մը
կայ։
Հանելուկ
մը։
Ես
կը
հասկնամ։
ՍՈՒՔԻԱՍ
—
Մնաս
բարով։
Այսպէս։
Քիչ
մը
խրատ
տուր
որ
շատ
հպարտ
չերեւայ։
Մայրը
աւելի
լաւ
կը
յաջողի։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Պիտի
աշխատինք։
Երթաս
բարով
(
Սուքիաս
կը
մեկնի։
Վեր
վար
չափելով
)։
Խելացի
մարդ
էր։
Եթէ
ինծի
կախեն,
ընելիքնին
պիտի
չըլնե՞ն
նորէն։
Երկու
չարեաց
փոքրագոյնը։
Կեսարացի
տէրտէրն
անգամ
այսչափ
խելք
ունի։
(
Կը
կենայ։
Կը
չափէ
երկու
անգամ
լուռ
տախտակամածը
)։
Աս
աղջիկը
կանչեմ
ամէնէն
առաջ։
(
Դուռը
բանալով
)
Մալվինէ
(
Պատասխան
չկայ
)։
Մալվինէ՛։
ՄԱԼՎԻՆԷ—
(
Կէս
հագուած,
աչքերը
ուռած
)
Ի՞նչ
կայ
հայրիկ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչո՞ւ
լացեր
ես։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
(
Չոր
ու
առանց
նայելու
)
Չեմ
լացած։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Աչքէդ
դեռ
կը
վազէ
արցունքը։
Սուտը
ի՞նչ
պիտի
ըլլայ։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Տարօրինակ
ես
հայրիկ։
Սուտը
ո՞ւր
տեղէն
գտար։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կը
նայի,
կը
մտածէ
)
Հոգ
չէ,
դուն
իրաւունք
ունեցիր։
Ձգենք
ատիկա։
Ականջիս
բաներ
մը
հասան,
ինծի
կրնա՞ս
քիչ
մը
լուսաբանութիւն
տալ։
ՄԱԼՎԻՆԷ—
(
Չոր
ու
դողով
նայելով
)
Ի՞նչ
լուսաբանութիւն
կ՚ուզես։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հարկաւ
գիտես
դուն
ինքդ։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Ես
մարգարէ՞
եմ։
Ուրկէ
գիտնամ
քու
ինչ
ուզել
լսել։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ճանըմ։
Ժողովուրդին
բերնին
մէջ
բաներ
մը
կը
դառնան։
ՄԱԼՎԻՆԱ
—
(
Ճիշդ
նայելով
ու
շտկուած
)
Ի՞մ
մասիս։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հարկաւ։
Քու
եւ
Ֆրիցին
վրայ
է
խօսքը։
ՄԱԼՎԻՆԱ
—
(
Խիստ
կարծր
նայուածք.
մտածում,
վարանում,
յետոյ
բուռն
ու
վճռական
)
Դեռ
նո՞ր
կը
լսես։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Աղջիկս,
ինչո՞ւ
կը
բարկանաս։
Ի՞նչ
շեշտ
է
ատիկա։
Ես
ինչէն
հասկնամ։
Դուն
ինքդ
կ՚ըսէիր
թէ
պիտի
ամուսնանայիր։
Նոյնիսկ
դրամօժիտն
ալ
պատրաստած
էի։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Բայց
հայրիկ,
ինչո՞ւ
կը
չարչարես։
Քանի
քանի
անգամ
դիմեցի
քեզի
մամային
միջոցով։
Անահիտը
ըլլար
ուզողը,
մէկին
տեղ
երկու
կու
տայիր.
չէ՞։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Այդպէս
մի՛
խօսիր։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Ինչո՞ւ
չխօսիմ։
Պէտք
է
թափեմ
սրտիս
ցաւը։
Այս
տունին
մէջ
ես
ինչ
եմ։
Օտար
եմ։
Չէ՞
որ
մայրս
հետը
բերաւ
զիս
հոս։
Ի՞նչ
եղաւ
իմ
մանկութիւնս,
այս
ահագին
հարստութեան
մէջ։
Ամէն
օր
նախատուեցայ
քու
աղջիկէդ,
քու
ծառաներէ։
Խոհարարդ
անգամ
թքաւ
վրաս։
Ու
դուն
ի՛նչ
ըրիր։
Գաղտնի
համբուրեցիր,
կըռնակս
շոյեցիր,
բայց
ամէնուն
առջեւ
ամչցար
ըրածներէդ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինչո՞ւ
հիներուն
երթալ։
Ես
քեզի
կը
հարցնեմ
ներկային
մասին։
Ըսէ՝
թէ
ի՛նչ
է
ըսուածներուն
չափն
ու
ճշդութիւնը։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Ինձմէ՞
պիտի
իմանաս։
Մինակ
թերթերը
չգրեցին։
Բարեբախտաբար
Կավռօշ
չի
տպուիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Վերջը,
խօսքերըդ
վերջը,
նայինք։
ՄԱԼՎԻՆԷ—
Վե՞րջը։
Վե՞րջը։
(
Կը
կենայ.
սառն
աչքերով
վերէն
վար
կը
չափէ
զայն
)։
Վե՞րջը։
Բայց
դուն
գիտես
իմ
վիճակս,
դուն
գիտես։
(
Շատ
յուզուած,
ինքզինքը
չձգելու
ջանքով
)
Դուն
գիտես
թէ
ինչ
անպատուութիւն
է
ինկած
իմ
գլխուս։
Ու
գիտես
թէ
տակաւին
ինչ
խայտառակութիւն
կը
սպասէ
ինծի։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Ետ
ետ
քաշուելով
)
Պարզ
կը
խօսի՞ս։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Պա՛րզ։
Կը
ծաղրե՞ս։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Պարզ
խօսէ
կ՚ըսեմ
աղջիկս։
Հօրդ
գլխուն
շատ
բաներ
կը
դառնան.
պա՛րզ
խօսէ։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Բայց
դուն
գիտես,
գիտես,
գիտես։
Ինչ
խօսիմ
տակաւին.
դուն
ուզեցիր,
դուն
ըրիր։
Քանի
մը
ոսկի
աւելի
կամ
պակաս
սնտուկիդ
մէջ։
Ասիկա
քեզի
աւելի
շահագրգռեց
քան
իմ
երջանկութիւնս,
իմ
պատիւս,
այս
տունին
պատիւը։
Հայր,
ամբողջ
Պոլիսը,
այսօր,
ականջները
սրցուցած
օրեր
կը
համրէ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Որպէսզի
աքսորուիմ։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Աքսորուի՜լդ։
Ոչ
մէկուն
մտքէն
կ՚անցնի։
Ամէնքն
ալ
գիտեն
որ
սնտուկներդ
կը
փրկեն
քեզ։
Բայց
անոնք
չուզեցին
ազատել
աղջիկ
մը
խայտառակութենէն։
(
Ձեռքը
փորին
վրայ
կը
դնէ,
նուաղուն
շունչ
մը
առնելով
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Մէկէն
նայուածքը
կը
ձգէ
աղջկան
փորին
ու
կայծակ
է
բռնուածի
պէս
ձեռքը
ճակտին
զարնելով
)
Աղջի՛կ։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
(
Լալով
)
Հայր,
հայր,
գերեզման
բացէք
ինծի,
գերեզման
(
հօրը
գիրկը
կ՚իյնայ
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կամաց
մը
աթոռին
կռթնցնելով
)
Զաւակս,
աս
ի՛նչ
մուր
բերիր
մեր
տան
վրան։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
(
Գլուխը
հօրը
ուսին
կու
լամ,
ձեռքերովը
երեսը
ծածկած
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Մամադ
գիտէ՞։
ՄԱԼՎԻՆԷ—
(
Կամաց
ու
անհասկանալի
)
Հարկաւ
(
Աւելի
բարձր
)
Չգիտցողը
ո՞վ
է։
Կը
վախնամ
սպասուհին
ու
սպասաւորն
ալ
դրացիներուն...
։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Անահի՞տը։
ՄԱԼՎԻՆԷ—
(
Ցնցուելով
)
Անահիտը։
Ամէնէն
Առաջ։
Անոր
ձեռքէն
քաշածներս։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Դողալով
կ՚ելլէ
ոտքի,
կը
բռնէ
աղջկան
ճակատը,
յետոյ
մէջքը,
կամաց
կամաց,
առանց
զգացնելու
կ՚ելլայ
փորին
ու
պզտիկ
ճնշումէ
ետքը,
զարհուրագին
բայց
վճռական
)
Ո՞ւր
է
հիմա
ադ
սպան։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Ուր
է՞։
Կիրակոսեաններուն
աղջկան
հետ
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հապա
ըսիր
որ
ճակատ
գնաց։
ՄԱԼՎԻՆԷ
—
Այդպէս
խաբեց
զիս:
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Դառնալով,
չափելով,
անկապակից
շարժումներ
ընելով
)
Հիմա
մինակ
ձգէ
զիս։
Կը
մտածեմ
որքան
որ
խելք
ունիմ
ու
հոս
եմ։
(
Մալվինէ
կը
քաշուի
)
Ըսէ
մամայիդ
գայ։
(
Երբ
աղջիկը
անհետ
կ՚ըլլայ,
կը
դառնայ
բեմին
ու
կատղած
երկու
թեւերը
գլխուն
կը
ծեծէ
)։
Դրա՜մ,
դրամ։
Ինչի
համար
վաստակեցայ։
Ո՞ր
օրուան
եմ
պահեր։
Որո՞ւ
համար
եմ
դէզերու
վրայ
նստեր
ուժով։
Ըսէք
ինծի։
Կեսարացի
ըլլալուն
մեղքը
այսքան
ուժով
կը
քաւե՞ն։
Գնաց
եկաւ
աս
աղջիկը։
Քանի
մը
հազար
թուղթի
գործ
էր։
Ինչո՞ւ
չտուի։
Հիմա
Գերման
փեսայ
մը։
Այն
ատեն
Շիւքրի
Պէյ
ըսուած
սրիկան
կը
տեսնար
թէ
ով
եմ
ես։
Բայց
մենք
ատանկ
ենք։
Չենք
ուտեր,
չենք
խմեր
ու
հովին
կու
տանք։
(
Կը
մտնէ
Տիկին
Սարաֆեան
)։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սանկ
եկուր։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
կայ,
ադ
ի՛նչ
երես
է։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սանկ,
աւելի
սանկ։
Աս
ինչ
է
աղջկանդ
վիճակը։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
է
որ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
պիտի
ըլլայ։
Փորը
բռնեցի՞ր։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կարճ
)
Հա։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Վե՛րջը։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Վերջը
ի՛նչ
է։
Ճահելութիւն
մըն
է
եղեր
է։
Կ՚առնեն
կ՚երթա՞ն։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ճահելութի՞ւնր
որն
է։
Իշու
չափ
աղջիկ
է
նէ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Է՞շը
ինչ
է,
գառնուկի
պէս
աղջկան
ինչո՞ւ
մաքուր
չես
խօսիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Դպրատունը
չենք։
Ի՞նչ
պիտի
ընենք
հիմա։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հա՛յր
ես,
դուն
մտածէ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Կ՚եփէք,
կը
թափէք,
պտուկը
կը
ծակէք,
առջիս
կը
նետէք,
չէ՞։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սարաֆեան
Էֆէնտի,
նախ
կը
խնդրեմ
որ
քաղաքավար
խօսիք։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Քաղաքավարր
ո՞րն
է։
Իմ
գլխուս
դարձածը
ինծի
չի
բաւեր,
մէկ
մ՚ալ,
աստեղ
փորձանքներ
կը
մանէք։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
է
հա,
փորձանք
է։
Ինչ
ընենք։
Դուն
ալ
հայր
էիր
նէ
առջեւը
առած
կ՚ըլլայիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սըւոր
նայեցէք։
Ես
ի՞նչ
ունիմ
այդ
խայտառակութեան
մէջ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ամէնէն
շատ
դո՛ւն։
Դուն
որ
ամիսներով
խաբեցիր
մեզի,
խաղցուցիր
մեզի
այսօր
կու
տամ,
վաղը
կու
տամ,
գալ
շաբթու,
գալ
ամսու,
եւ
ինչ
գիտնամ։
Ու
մենք
պզտիկ
մնայինք
տուն
մօտ։
Կատակ
չէ՛
եա։
Օր
մըն
ալ
կը
ձգէ
կ՚երթայ,
էլին
տղուն
հո՞գն
է։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Էլին
տղան
ինչո՞ւ
գտար։
Ինչո՞ւ
ադ
գերմանը
ձեռք
ձգեցիր։
Ուրիշ
տղա՞յ
կը
պակսէր։
Մէթալիք
չի
խարճած
ես
անիկա
ամէնէն
լաւ
տեղը
հարս
կու
տայի։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Գիտեմ,
թու
գրագիրներէդ
մէկուն
որ
աղջիկը
անօթի
տապկուէր
մինչեւ
վերջը։
Արդէն
ի՛նչ
է
որ։
Քու
սրտէդ
փրթած
ըլլար
տէ
տեսնայի
պիտի
վիճակդ։
Նայիմ
ինչպէս
անմիջապէս
ուզածը
պիտի
տայիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Փրփրած
)
Իմ
սրտէս
փրթա՞ծը։
Անահի՞տը։
Է
կնիկ,
դուն
երկար
մազ
ունիս
ու
կարճ
խելք։
Գիտես
թէ
ինչ
փորձանք
կը
սպասէ
անոր։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Ատիկա
իմ
հոգս
չէ
բնա։
Քու
առջի
կնիկէդ
յիշատակ
մըն
է։
Դուն
ինչ
կ՚ընես,
ինչ
չես
ըներ,
անիկա
կ՚ազատես։
Ես
իմինիս
վրայ
լամ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Քուկինիդ
վրայ
լա՛ց։
Ինչ
ալ
լալ
գիտցող
աչքեր
ունիս։
Ես
չեմ
խառնուիր,
ինչ
կ՚ուզես
ան
ըլլայ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Ծիծաղելով
)
Չես
խառնուիր
մի։
Ամօթը,
ինձմէ
աւելի
քեզի,
քու
անունիդ,
քու
համբաւիդ։
Նայէ,
Պոլսոյ
մէջ
քեզի
պէս
երեք
վաճառական
չելլար։
Քիչ
մըն
ալ
մարդ
դրամէն
դուրս
կ՚ապրի։
Ի՞նչ
է
աս։
Առտուն
կանուխ
մաղազան,
իրիկունը
ութ
ատեն
տուն.
տարին
հեղ
մը
սինեմա։
Երկու
տարին
տեղ
մը
ջուրերը։
Աս
ալ
կեա՞նք
է։
Որո՞ւ
համար
կը
պահես
այդ
ահագին
հարստութիւնդ։
Վաղը
կրնաս
երթալ։
Ո՞վ
կը
սգայ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ինծի
մի
բարկացներ։
Արդէն
իմ
հոգիիս
նեղութիւնը
կ՚օգտէ
ինծի։
Ես
քեզ
կանչած
եմ
շատ
կարեւոր
խնդրի
մը
համար։
Հիմա
աղջիկէդ
աւելի
կարեւոր
փորձանք
մը
կայ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Չկամ
ու
անտարբեր
)
Ի՞նչ
է
աքսորիդ
մաuալը։
Ալ
կշտացանք։
Հինգ
ամիս
է։
Ուրիշ
եղանակ
գիտե՞ս։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Աւելորդ
մի
խօսիր։
Ըսելիքներ
ունիմ։
Այսքան
դժնդակ
կացութեան
մէջ
չէի
ինկած
բնաւ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Կէս
մը
հեգնական
)
Ի՛նչ
է
նայինք։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Բարկացած
ու
վիրաւորուած
)
Տիկի՛ն,
այդքան
ալ
թեթեւ
մի
մօտենար
հարցին։
Դեռ
չէ
եղած
որ
ես
քու
օգնութեանդ
դիմեմ
իմ
ընթացքին
համար։
Բայց
կիները
աւելի
խելահաս
կ՚ըլլան
կարգ
մը
խնդիրներու։
Դուն
անշուշտ
պիտի
հետաքրքրուիս
իմ
ցաւով։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Անշուշտ
քեզի
չափ
ու
թերեւս
աւելի։
Բնաւ
քեզի
պէս
չեմ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Կնիկ,
ան
ալ
չեմ
մոռնար։
Քու
աղջիկդ
ալ
ինծի
համար
կարեւոր
է։
Բայց
հիմա
Անահիտին
վրայ
է
գործը։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Անահիտի՞ն։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Այո
(
Կամաց
ու
չուզելով
)։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՞նչ
է
եղածը։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Եղածը
շատ
դժնդակ
է։
Շիւքրի
Պէյը
Անահիտը
կ՚ուզէ
կոր։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Մեղայ,
Տէր
Յիսուս
Քրիստոս։
Ատ
էր
պակաս։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Եա։
Ամբողջ
Պոլսեցիներուն
մէջ
գնաց
եկաւ
ինծի
վիճակուեցաւ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ—
Ան
քիւրտին
կտորի՞ն
է
մնացեր
աղջիկդ։
Կատղելիք
բան
է։
Ի՞նչ
ըսիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
ըսեմ։
Մինչեւ
հիմա
ատոր
կռիւը
կ՚ընէի
կոր
Սուքիաս
Էֆէնտիին
հետ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ո՞ւր
կապեցիր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ո՞ւր
կարելի
է
կապել։
Խորհեցայ
քեզի
բանալ
գործը։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Այդ
մարդը,
կնիկ
չունի՞։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Քանի
հատ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Է՛,
ի՞նչպէս
կ՚ըլլայ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Տունէն
կին
չուզեր
կոր
որ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Հապա՞։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Անանկ.
գիշերը
պիտի
գայ
առնէ
տանի։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Մարդ,
դուն
խենդացա՞ր։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Եթէ
չէ,
մօտ
եմ։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Պիտի
թողուս
որ
այդ
մարդը
տունդ
գայ,
աղջիկդ
առնէ
տանի
գիշերով,
ու
ետքէն
պատռուած
քուրջի
պէս
բերէ
դուռդ
անցընէ։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
(
Աչքերը
վեր
չառներ
)։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ի՛նչ
հայր
ես
դուն։
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Ես
հայր
եմ։
Ինչպէս
չեն
միւսները։
Ես
ատոր
համար
ամբողջ
հարստութիւնս
տալ
յանձն
ասի։
Տ.
ՍԱՐԱՖԵԱՆ
—
Սարաֆեան
Էֆէնտի,
սուտ
կը
խօսիս։
Քեզի
համար
դժուար
է
լսածը
ընել։