Պատմութիւն Պարսից

ՊՐԱԿ ՎԵՑԵՐՈՐԴ
Վասն երեւելոյն որդւոյն կորստեան՝ պղծոյն Մահմետի եւ զառ ի նմանէ բողբոջեալ եւ վերաբուսեալ ամեհի եւ չարանիւթ ստեղնեալ ոստոցն դժնէից, սկսեալ ի յամենադաժան ստամբակ եւ չար բռնակալութենէ զորոյ, յորդւոց ի հարց առեալ՝ տարեալ ցսպառումն տէրութեան որոց:

Իսկ յորժամ յայտնեցաւ մարդն անօրէնութեան եւ արբանեակն սատանայի Մահմետ, էր թուականն Հայոց ըստ կարծեաց ոմանց իբր եօթանասներորդ եւ յամի Տեառն իբր վեցհարիւրորդի՝ քսաներորդի՝ եւ միերորդի:

Հ. /ՈՒԱ. Ա. Սա այս Մահմետս եղեւ գտիչ եւ առաջնորդ  աղանդոյն մահմետականաց, որպէս եւ զհանգաման եւ զորպիսութիւն գտման չարաթոյն աղանդոյն ուսուցանեն քեզ հնագոյն պատմիչք, զորմէ եւ քաջահռչակ իսկ է բոլորեցունց: Եւ սա տուեալ զիշխանութիւնն Աբուբաքրայ՝ մեռանի, կեցեալ ամս իբր՝ 9:

ՀԹ. /ՈԼ. Բ. Եւ ապա փոխանորդէ զտեղի նորա Աբուբաքր, որոյ կացեալ ամս՝ 3:

ՁԲ. /ՈԼԳ. Գ. Յետ որոյ յաջորդէ զտեղի նորա առաջին Օմարն: Սա որպէս ասացաք ելեալ զօրու ծանու ի սին անապատէն՝ անցանէ ընդ ծով ի հարաւակողմն եւ յարեւելս, զի աւերեալ եւ կործանել գերեսցէ զհամայն թագաւորութիւնս ազգաց, բաց ի հռովմայեցւոց: Եւ զօր մեծ գումարեալ հագարացին, եւ պարտեալ, եւ լքեալ զբազմախումբ զօրս յունաց կոտորեցին՝ որ յԱրաբիայ. ուստի Երուսաղէմացիք պակուցեալք՝ զՔրիստոսընկալ սուրբ խաչին յոյժ ճեպով յղեն ի Բիւզանդիայ, զի մի վերստին ի յանօրինացն եւս գերեսցի: Իսկ յայնմհետէ ազգ եւ ազինք երկուցեալք ի յահէ նոցա՝ հպատակ եղեն ի ծառայութիւն նոցա: Սապէս եւ Թէոդորոս զօրավարն հայոց՝ մեկուսեալ զատչի ի կայսերէ հանդերձ այլովք խորհրդակցովք հնազանդին ի ստրկութիւն տաճկաց, դնելով ուխտ ընդ մահու, եւ կռելով դաշինս ընդ դժոխոց: Եւ ապա յետ իսպառ տիրելոյն Իսմայէլեան տոհմին զհայս, առին պատանդ յամենայն գլխաւորաց աշխարհին. զկանայս, եւ զուստերս եւ զդստերս: Եւ սա ի վեցերորդի ամի տէրութեան իւրոյ՝ սպանանէ զՅազկերտ արքայն պարսից, եւ նուաճէ զպարս՝ ընդ լծով իշխանութեան իւրոյ: Եւ սա տիրեաց պարսից, եւ ամենայն կողմանց արեւելից ամս՝ 12:

ՂԴ. /ՈԽԵ. Դ. Եւ ապա ընկալնու զիշխանութիւնն Օթման, որոյ զօրավար եւ սպարապետն Մաւր էառ զԱֆրիկէ: Արդ՝ առաջին ելն տաճկաց ի հայս՝ էր ի թուոջս հայկազեան տումարի ՁԶ. հրամանու Օմարայ էմիր ալ մումընու: Եւ դարձեալ հրամանաւ Օթմանայ՝ ի թուականութեանս ի ՂԵ ամի. կարի բազմահոծ եւ յորդագոյն զօրու արշաւեալ եւ եկեալ տաճկաց ի յԱյրարատ գաւառ. հարեալ զդաշտավայրն ամենայն, եւ պաշարեն մարտիւ զԴուին քաղաք. եւ առեալ զնա յարբուցին զսուսերս իւրեանց յարենէ քաղաքին, եւ զարս, եւ զկանայս, եւ զհաճոյս աչաց վարեցին ի գերութիւն ոգիս ԼԵՌ:

Ուստի աշխարհս հայոց դարձեալ ի բաց կացին յիսմայէլեան բռնակալացն, հնազանդէին ի ծառայութիւն կայսեր: Եւ հրամանաւ կայսեր՝ կացուցանեն հրամանատար եւ կուրապաղատ զՀամազասպ Մամիկոնեան՝ որ էր այր յոգնագէտ՝ եւ յոյժ հանճարեղ ի վերայ Հայաստանեայց. զոր լուեալ ամիրապետին զհամակ պատանդս Հայոց առ հասարակ կոտորեաց՝ ոգիս իբրեւ 1775։

Եւ ապա հոգի խռովութեան առաքի Աստուածոյ ի մէջ բանակին Իսմայէլեան, եւ այր զարամբք ելեալ՝ իւրաքանչիւր ոք սուր ազդեր կալեալ այր զընկեր իւր սպանանէ: Նաեւ՝ զօրք Իսմայէլեան՝ որք էին յԵգիպտոս, միաբանեալ ընդ կայսեր յունաց հաւատացին ի Քրիստոս, եւ մկրտեցան արք իբրեւ վեշտասան հազար:

Եւ Օթմանայ բաւեալ զժամանակս իւր՝ սատակի յիւրոց զօրացն ի շփոթեալ ժամանակին, կացեալ ամս՝ 14:

ՃԸ. /ՈԾԹ. Ե. Յետ որոյ թէպէտ կամէր սեպհականել զիշխանութիւնն Ալի՝ որդի Աբութալըպի՝ հօրեղբօր Մահմետի, քանզի ասէր Ալի թէ՝ ինձ է անկ եւ պատշաճ իշխել ի վերայ տաճկաց: Բայց սակայն զօրացեալ Մաւի սպանանէ զԱլի, եւ ապա թագաւորէ ինքն իսկ ի վերայ ամենայն սարակինացւոց՝ եւ տաճկաց: Սա արար խաղաղութիւն ընդ ամենայն տեղիս իւրոյ իշխանութեան: Եւ սա ըստ խնդրոյ նախարարացն Հայոց՝ կացուցանէ զԳրիգոր Մամիկոնեան փոխանակ Համազասպայ՝ կուրապաղատ եւ հրամանատար Հայոց: Իսկ սա կացեալ եւ թազաւորեալ ամս՝ 20:

ՃԻԸ. /ՈՀԹ. Զ. Եւ ապա կալեալ զիշխանութիւն նորա Եզիդ որդի նորա, եւ սա ի ներ շրջանակի ժամանակաց թագաւորեալ ամս՝ 4:

ՃԼԲ. /ՈՁԳ. Է. Եւ յետ նորա պայազատէ զիշխանութիւնն Աբդլմելիք: Սա էր այր ժանտաբարոյ եւ դաժանագոյն, աշխարհաւեր՝ եւ քաքտիչ ամրոցոց: Եւ յաւուրս սորա չուէ ոստիկան ոմն անուն Աբդլայ ի հայս, որոյ կալեալ զիշխանսն Հայոց՝ ընդ որոց եւ զսուրբ հայրապետն Սահակ, եւ առեալ տանէ ի Դամասկոս: Առ որով եւ զսուրբն Դաւիթ ի Դուին քաղաքի կատարեցաւ ի Քրիստոս: Եւ յաւուրս սորա լինի կռիւն ի Վարդանակերտի. եւ բնաջինջ կոտորումն Իսմայէլեան բանակին: Եւ ապա Ոգբայ ոմն զօրապետ առաքէ ի հայս՝ առ ի քանդել հրդեհել՝ եւ սպառ սպուռ կործանել զեկեղեցիս Հայոց, եւ առ հասարակ գերել, եւ կերակուր տալ անողորմ սրոյ. առ որ ընդդէմ գնացեալ սուրբ հայրապետն Սահակ ի Դամասկոսէ, եւ արգել զնա ի չարեացն՝ զոր առնելոց էր: Որպէս եւ զառ յայսցանեաց բաւական քեզ ուսուցանեն հնագոյն պատմիչք, զորմէ մեզ ոչ է պարտ միւսանգամ գծագրել, քանզի մեք ո՛չ եմք ի սակի պատմագրաց եւ ո՛չ կամէ մեր զբովանդակ զգործս նոցա մատենագրել, այլ միայն կամէ մեր՝ զի զանուանս՝ եւ զթիւս նոցա ուրոյն յիշատակել: Զայսու ժամանակաւ հրամայէ Մահմետ զօրապետն Աբդլմելիքայ՝ Կամսոյ ումեմն՝ որ էր կոմս կացուցեալ ի կողմանս Նախճուան քաղաքի, զի կոչեսցէ խաբանօք զազատախումբս եւ զհեծելազօր գունդս Հայոց՝ իբրեւ պատճառանօք եթէ անցուցանել ի համարու արքունի, առնուլ հռոք եւ կամ դահեկան դարեւոր, այսինքն՝ էօլֆէ եւ դառնալ: Իսկ նոքա վաղվաղակի գնան ըստ օրինի պարզամտութեան իւրեանց՝ հաւատարիմ եւ իրաւ վարկեալ զխարդախութիւն՝ գաղտաձիգ որսողացն: Եւ ապա հրամայեաց երկուս տրոհել զժողովս նոցա, զոմանս հաւաքել յեկեղեցին Նախիջեւանու, եւ զկէսն ի յեկեղեցին Խրամայ, որոյ այժմ Շամբի ձոր ասեն եւ այրեցին զեկեղեցիսն ի վերայ նոցա ի թ. ՃԾԲ: Զայս ամենայն, եւ առաւել քան զայս ոճիրս չարութեան հասուցին ի վերայ Հայոց, եւ զբնաւ նախարարս ազատաց բարձին խոշտանգանօք ի կենաց, եւ զաշխարհս Հայոց թափուր արարին ի տոհմէ նախարարաց, եւ յաւէտ եւս քան զայս արարին զվատշուէր տառապանս՝ զորոց ո՛չ բաւեմ ուրոյն աստստին վիպել: Եւ ապա յետ այսքանեաց չորութեանց մեռանի Աբդլմելիք, որոյ կեցեալ ամս՝ 21:

ՃԾԳ. /ՄՂԴ. Ը. Եւ ապա փոխանորդէ զտեղի նորա Վլիթ որդի նորա, սա կոչէ Մահմետ զօրավարն առ ինքն՝ եւ փոխանակ նորա կարգէ ոստիկան ի վերայ Հայոց զԱպդլազիզ ոմն՝ որ էր խօթ լսելեօք, որոյ եկեալ ի Հայս խաղացոյց յամենայն արձակմունս անիրաւութեան աշխարհէս: Շինէ վերստին զքաղաքն Դուին հզօրագոյն՝ եւ ընդարձականիստ մեծութեամբք, քանզի ասէր թէ ի ձեռն իմ եղեւ կործանումն քաղաքիս, եւ ես շինեցից զսա: Ըստ որում եւ լիալիր՝ եւ յոյժ բաւական մանրամասնաբար ծանուցանեն քեզ ո՞վ գրամարդիկդ՝ եւ վեհագոյնդ ի խոհեմս նազելի իմ, հնագոյն եւ հաւաստաճառ պատմիչք: Քանզի եթէ զայսոսիկ զրոյցք, եւ զամենայն եղեալս ի յորոց մի ըստ միոջէ գրել եւ ի հասողութիւն ջրդեալ ջանայցեմք ածեալ. ապա երբ ըղձալւոյն եւ տենչալւոյն մերոյ ժամանիցեմք պատմութեանն՝ որ յոյժ հարկաւորէ եւ վայելուչ, զի է պատմութիւն ներկայիս՝ եւ ամենեւին անյայտ յամենայն ազգաց: Մանաւանդ զի առաջադրեալ գործս մեր յոյժ երկարէ, եւ ժամանակ երկածնաց սուղ. եւ անյայտ ըստ Մովսէսի հմտագոյն քերթողի: Եւ սա յղէ յոգնոգունդ զօրօք զՄահմետ զօրապետն ի վերայ ճենաց աշխարհին. եւ անտի ի պարտութիւն մատնեալ ամօթով ընդ կրունկս դառնայ: Որ եւ կեցեալ եւ թագաւորեալ ընդ ամենայն ամս՝ 10:

ՃԿԳ. /ԶԺԴ. Թ. Եւ ապա յաջորէ զգահ տէրութեան՝ Սուլեման, որոյ զօրավար էր Մսլիմ: Սա արար գումարտակ զօրաց բազմաց՝ եւ էհան զհրոսակս ի ձեռն Մսլիմայ դէպ ի քաղաքն Դարբանդ. որք չուեալ գնան ի Դարբանդ եւ հալածեն զզօրս հոնաց եւ կամէին կործանել զպարիսպ, բայց վասն գտման գրոյն՝ վերստին շինեցին զկիսակործան պարիսպն: Եւ սա կացեալ Ամիրապետ ընդ ամենայն ամս՝ 3:

ՃԿԶ. /ԶԺԷ. Ժ. Յետ որոյ սեպհականէ զիշխանութիւնն Օմար երկ. յորոյ աւուրս կատարեցաւ սուրբ վկայն Քրիստոսի Վահան Գողթնացին՝ կրելով զբազում չարչարանս ի նմին յՕմարայ: Առ որ գնաց սուրբ Հայրապետն Յօհան եւ շքեղ փառօք յարգեցաւ եւ եօթն անգամ պճնաւորեցաւ արքունական զգեստուք զնմանէ: Եւ սա գրէ թուղթ հաւատոյ առ Լեւոն կայսր յունաց, եւ ընկալեալ զնմանէ պատասխանիս՝ բազում ինչ ի Ղուրանէ անտի իւրեանց զյոյժ առասպելագոյնս արտաքս հանէ: Եւ այլ բազում բարութիւնս առնելով՝ ազնուագոյն երեւեցաւ քան զամենեսին, որք յառաջ քան զինքն ամիրապետք էին: Եւ ապա յետ բազում առատաձեռն բարութեանց մեռանի, թագաւորեալ ամս՝ 13:

ՃՀԹ. /ՉԼ. ԺԱ. Իսկ յետ Օմարայ եկաց իշխան Եզիտ: Սա շարժեցեալ յայսուն չարութեան՝ խիզախեալ մարտնչէր ընդ ազգս քրիստոնէից. տայր հրաման խորտակել զկենդանագրեալ պատկերս Փրկչական եւ ապա հրամայէր զխոզս սպանանել եւ ջնջել յերկրի: Եւ ի կատարումն ամենայն չարութեանց հասեալ՝ ապա ինքն խեղդեալ ի դիւէ սատակեցաւ: Որոյ կեցեալ թագաւոր ընդ ամենայն ամս՝ 6:

ՃՁԵ. /ՉԼԶ. ԺԲ. Եւ ապա փոխանորդէ զիշխանութիւնն Հաշըմ: Սա ծանրացոյց զհարկ աշխարհիս Հայոց, եւ ապա սկսաւ գոռալ ընդդէմ յունաց, գալ նմա ի հնազանդութիւն հարկադրութեան: Որոց չառեալ յանձն՝ առաքէ Հաշըմ զօրու ծանու Մսլեմ զեղբայր իւր ի վերայ Կոստանդնուպօլսի, զի պարտեալ նուաճեսցեն զյոյնս ընդ իշխանութեամբ իւրեանց: Բայց կենսատու եւ Աստուածընկալ զօրութեամբ սուրբ խաչին՝ յոյնք յաղթեցին տաճկաց, ուստի եւ ամօթով դարձան յերկիրն իւրեանց: Եւ սա թագաւորեալ ընդ ամենայն ամս՝ 12:

ՃԶԷ. /ՁԽԸ. ԺԳ. Եւ ապա փոխանակ նորա թագաւորէ Վլիթ երկրորդ. որոյ սպանանեն նախարարք իւր, կեցեալ թագաւոր ամ մի եւ կէս:

ՃՂԹ. /ՁԾՕ. ԺԴ. Յետ որոյ կացուցանեն զՍուլէյման երկրորդ, իսկ Մրուան զօրապետն յորժամ լսէ զմահն Վլթի՝ վաղվաղակի ժողովէ  զզօրս իւր, եւ գայ սպանանէ զՍլէյման, եւ ինքն տիրէ: Եւ Սլէյման եկաց իշխան ամ մի եւ կէս:

Մ. /ՉԾԱ. ԺԵ. Եւ ապա որպէս ասացաք կանխաւ՝ տիրէ Մրուան որդի Մահմէտի զօրավարին: Սա մինչդեռ ունէր զիշխանութիւն, եւ մարտնչէր ընդ ազգին իւրում. զօր շարժեալ ի Խորասանայ՝ եւ Ալի Աբդլայ ոմն գլխաւոր նոցա, գայ տայ մարտս ընդ Մրուանայ՝ եւ սատակեն ի զօրացն Մրուանայ՝ անձինք իբրեւ ՅՌ, եւ հասեալ ի Մրուան սպանին զնա: Որոյ կալեալ զիշխանութիւնն բովանդակ ամս՝ 6:

Եւ ապա բռնակալէ զիշխանութիւնն Ալիական ցեղն Ալիաբդլայ, ըստ որում եւ զորոց աստանօր կամէ ինձ համառօտաբար անցանել բանիւք ի բաց թողլով զերկարագոյնն, պատմելով զյոյժ կարեւորագոյնն ի կարճոյ:

Զար բռնակալութիւն Ալիական ցեղին:

ՄԶ. /ՉԾԷ. ԺԶ. Եւ ապա սեպհականէ զիշխանութիւն Ալիաբդլայ փոխանակ Մրուանայ: Սա որդի էր Ալւոյն եւ հետեւեալ ազգ սորա Ամիրալմումնիք կոչեցան, որք եւ յոյժ մինչեւ ցայժմ պատուին ի պարսից: Սա եւ յառաջեալ ծնունդք իւր՝ բազում եւ ազգի ազգի խոշտանգանօք խուեալ կտտեցին զազգս մեր՝ որպէս տիեզերահրչակ ի հնագոյն պատմագրաց իսկ է արդեօք, որովք եւ կարես զբաղձանս ցանկութեան քոյ կամաց լցուցանել աներկբայ: Եւ սա ըստ ոմանց՝ խնդրեաց հարկս ի կենդանեաց եւ ի մեռելոց՝ որք ընդ իւրով իշխանութեամբ էին, մինչ զի հասոյց զամենեսեան ի յետին թշուառութեան, եւ արար չքաւոր եւ ողորմելի ամենեցուն: Եւ յետ առաւել քան զայս ոճրագործութեանց մեռանի սա՝ թագաւորեալ ամս 3:

ՄԹ. /ՉԿ. ԺԷ. Յետ որոյ պայազատէ զիշխանութիւնն Աբուջափր Աբդլայ, որ եւ սա էր այր ագահ եւ ժանտ, սատակեալ որոյ՝ հանգչի երկիր ի պղծութենէ նորա: Եւ յաւուրս սորա, բազում եւ զանազան վշտաթախիծ տուայտանօք չարչարեցան զազգ մեր ի ձեռաց ամեհի եւ խստագոյն ոստիկանաց: Եւ սորա բովանդակեալ եւ բաւեալ զժամանակ թագաւորութեանն մաս՝ 15:

ՄԻԴ. /ՉՀԵ. ԺԸ. Յետ սորա թագաւորէ Մահադի որդի նորա, որ եւ սա էր այր կախարդ եւ սպանօղ հաւատացելոց: Քանզի զկնի մահուան հօրն՝ ցրուեաց՝ եւ վատնեաց զամենայն գանձս հօր իւրոյ՝ որ ժողովեալ էր ագահութեամբ, եւ ետ զինքն ի կախարդութիւն: Եւ ապա զրաւեալ զկեանս իւր՝ մեռանի, թագաւորեալ ամս՝ 8:

ՄԼԲ. /ՉՁԳ. ԺԹ. Եւ ապա փոխանորդէ զտէրութիւն Մուսէ որդի նորա, որոյ ո՛չ ինչ գործ արութեան գոգցես իմն ցուցեալ սատակի, կացեալ թագաւոր ամս՝ 1:

ՄԼԳ. /ՉՁԴ. Ի. Յետ որոյ ի յինքն գրաւէ զիշխանութիւնն Ահարօն եղբայր նորա, սա զբազումս չարչարեաց՝ եւ ապա ինքն սատակի թողեալ զկնի երեք արու զաւակ: Մահմետայ տայ զԲաղտատ, զԴամասկոս եւ զԱսորիս տայ Ղասումայ, իսկ զՄահմուտն ընդ իւր պահէ ի Խորասան: Եւ յայսմհետէ զանուանս եւ զթիւս ժամանակաց նոցա այլատարազս ետուն մեզ պատմիչք թերեւս վասն շփոթեալ եւ հակառակասէր ազգին՝ որք կացեալք ի կողմանս այնց, որպէս վերագոյն ծանուցաք՝ թագաւոր զինքեանս ասէին: Եւ սա թագաւորեալ ւնդ ամենայն ամս՝ 24:

ՄԾԷ. /ՊԸ ԻԱ. Իսկ զկնի՝ զտեղի հօր Մահմուտ որդի նորա ժառանգէ, սա թագաւորեալ ամս՝ 3:

ՄԿ. /ՊԺԱ. ԻԲ. Եւ ապա Մահմուն Աբդլայ եղբայր նորա յաջորդէ զտեղի նորա, որեւ սա էր այր արիւնարբոյ եւ աւերող աշխարհի: Սա յեւրկերիւր եւ յութսուներորդ թուականիս արամազեան՝ կամեցաւ արշաւել դէպ ի Հոռոմս եւ շահատակել ընդ նոսա: Վասն որոյ կազմեաց զնաւս հարիւր եւ գումարեաց ի նաւս զզօրս ընտիրս իբրեւ ՃՌ. որք չուեալք գնային՝ առ ի պաշարել զմեծ քաղաքն Կոստանդնուպօլիս: Այլ զօրութեամբ կենեղուտ եւ արփիածաւալ խաչին Քրիստոսի՝ ստնանեն հոռոմք զտաճիկս, եւ առաթուր հարեալ իսպառ սատակեն զնոսա. եւ զնոյն ինքն Մահմուն՝ կենազրաւեալ բառնան ի միջոյ: Եւ սա կացեալ թագաւոր ընդ ամենայն ամս՝ 21:

ՄՁԱ. /ՊԼԲ. ԻԳ. Եւ ապա կացեալ թագաւոր Աբուսահլ եղբայր նորա, որեւ սեպհականեալ զիշխանութիւնն ընդ ամենայն ամս՝ 9:

ՄՂ. /ՊԽԱ. ԻԴ. Յետ որոյ տիրապետէ զժառանգութիւն իշխանութեան նորա Ահարօն որդի նորա: Սա էր այր կերող եւ արբեցող՝ եւ ո՛չ իմիք փոյթս ինչ ունէր վասն շինութեան աշխարհի, եւ ոչինչ տեղեկանայր ի յանցից եւ ի պատահմանց ժողովրդեան. եւ այսպիսաբար խենեշութեամբ կեցեալ թագաւոր ամս՝ 5:

ՄՂԵ. /ՊԽԶ. ԻԵ. Եւ ապա յաջորդէ զիշխանութիւնն Զաֆար. սա էր այր դաժանագոյն եւ ժանտաբարոյ, առ որով եւ սուրբ Սմբատ Բագրատունի մեծ սպարապետն կատարեցաւ: Յաւուրս սորա՝ յոգն եւ անըմբերելի չարչարանս կրեցին զազգս Հայոց ի ձեռս անագորոյն եւ Անազդակ ամեհի Ամիրայից եւ ոստիկանաց, եւ յոյժ բազումք տապաստ անկեալ ի ձեռս սրբոյ նոցա, եւ սրախողող սպանմամբ որոյ յոլովք նահատակեցան, եւ ոմանք ի նախարարաց՝ եւ յազատագունդ զօրաց՝ եւ խառնիճաղանճ ամբոխից ուրացան զհաւատս անբիծ քրիստոնէութեան վարուց: Բայց յետոյ ապաշաւեալք զղջացան, եւ մեռան քրիստոնէաբար, եւ թաղեցան ընդ հարս իւրեանց, իսկ ոմանք մնացին յամառեալ ի նոյն մոլորութեան. ըստ որում եւ զորոցս լայնասփիւռ եւ համատարած զրուցիւք ծանուցանեն քեզ քաջապէս հնագոյն պատմիչքն: Որոյ յետ այսքանեաց չարութեանց՝ կացեալ ընդ պարբերութեան յարափոփոխ շրջանակի ժամանակացս թագաւոր եւ ամիրապետ բովանդակ ամս՝ 15:

ՅԺ. /ՊԿԱ. ԻԶ. Եւ ապա թագաւորէ Ահմատ որդի նորա, որ արձակեաց զԱշոտ զիշխանն Հայոց, որեւ թագաւորեալ ամս՝ 1:

ՅԺԱ. /ՊԿԲ. ԻԷ. Յետ որոյ պայազատէ զիշխանութիւնն Մահմատ, որոյ բովանդակեալ եւ զրաւեալ զժամանակ տէրութեան ամս՝ 4:

ՅԺԵ. /ՊԿԶ. ԻԸ. եւ ապա Ահմատ որդի Աբդլայ ժառանգէ զպետական իշխանութիւնն, սա ի յարբեցութեան իւրում սպանանէր զբազումս առանց պատճառի, որոյ բաւեալ զկեանս թագաւորութեան ամս՝ 3:

ՅԺԸ. /ՊԿԹ. ԻԹ. Զկնի որոյ սեպհականէ զիշխանութիւնն Մահմադի. սա ել ի Խորասանոյ՝ եւ եկն ի Բաղդատ, որ եւ թագաւորեաց ամս՝ 11:

ՅԻԹ. /ՊՁ. Լ. Եւ զկնի նորա տիրապետէ զտէրութիւնն Ահմատ, եւ յաւուրս ժամանակաց սորա փոխադրեցաւ զիշխանական պետութիւնն ի ցեղէ Ալւոյն՝ առ տոհմն Մահմետի, որոց սիւնիական ազգ ասեն: Քանզի Ալիական ցեղին շիայ ազգ վերաձայնեն եւ մահմետական տոհմին սիւնի. որպէս եւ յայտնի բազմաց իսկ է արդեօք: Զորոց եւ արդ կամէ ինձ ճառել, եւ զանուանս եւ զթիւս ժամանակաց նոցա աստստին յիշատակօք շարաբարդել:

Եւ սա զրաւեալ զկեանս իւր մեռանի, կացեալ թագաւոր ամս 23: