Պատմութիւն Պարսից

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՊՐԱԿ ՀՆԳԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ
Վասն գնալոյ Քէրիմ խանի ի սահմանս Խուժաստանի, եւ ապա անտի ի Շիրազ քաղաք դառնալն, եւ վարելոյ զթագաւորութիւն իւր խաղաղութեամբ։

 

Եւ զկնի այնորիկ Քէրիմ խան մարզպան դնէ յԱսպահան, զմի ոմն ի հաւատարմաց իւրոց, եւ ինքն չուեալ խաղայ ի սահմանս Խուժաստանի. որոյ ժամանեալ նուաճէ զամենայն կողմանս այնորիկ ընդ իշխանութեամբ իւրով, եւ ամենայն արարբացւոց, եւ այլոց ազգաց որք բնակիչք էին նորա ի հարկի կացուցանէ։ Ապա գնացեալ մտանէ պերճահանդէս փառօք ի Շիրազ, եւ անդ դնէ զաթոռ թագաւորութեան իւրոյ. եւ հնարիւք իմն նուաճեալ զնախարարս պարսից, հնազանդեցոյց զնոսա ընդ իւրեւ, եւ վարեաց խաղաղութեամբ զթագաւորութիւնս պարսից մինչեւ ի մահ։

Բայց ո՛չ կամեցաւ անուանիլ թագաւոր, այլ խան միայն եւ փոխանորդ թագաւորի։ Իսկ ապա յղէ ի 1255 թուոջս արմաղեանս զսադեղխան եղբայր իւր ի վերայ Բասրայ քաղաքի, տալով ցնա եւ զզօրս բազումս. որոց չուեալ պաշարեն զբերդ քաղաքին ի յամենուստ կուսէ, եւ զկերակուր պարենիցն հատանեն մինչեւ ցութ եւ տասն ամիս։ Ապա լքեալ եղեն բնակիչքն քաղաքին ի սովոյ՝ անձնատուրք եղեն նմա եւ ետուն զքաղաքն ի ի ձեռս նորա, որ եկաց մնաց ի ձեռս պարսից՝ մինչեւ ցմահն Քէրիմ խանի։ Արդ Քէրիմ խան վարեալ խաղաղութեամբ զթագաւորութիւն իւր մեռանի։ Որ եւ թագաւորեալ ընդ ամենայն ամս։

1227/1778. Սա էր այր անձնեայ եւ թիկնաւէտ, հզօր եւ ահագին, զուարթատես եւ նազաբան եւ ի խրախճանութիւնս կերակրոց՝ անչափութեամբ ուտելով եւ ըմպելով խրախանայր։ Քանզի կարի չափազանց ըմպէր զօղի եւ զգինի. բայց զխոհեմութեան բանի մասին բնաւ ո՛չ կորուսանէր։ Եւ ի վերայ ամենայն ազգաց ունէր զխնամս գթութեան, եւս առաւել ի վերայ քրիստոնէից. որով գրեթէ անչափական շինութիւն եւ խաղաղութիւն բերիւր յամենայն ազգս։ Նա զի՝ եւ ասել, կարեմ թէ սա եղեւ ի յետին ժամանակս կրկնակի հեղինակ շինութեան եւ հաստատութեան աշխարհիս պարսից, մանաւանդապէս Շիրազայ քաղաքին։ Եւ եւս՝ թողլով իմ զհնագոյն թագաւորսն պարսից՝ համեմատեալ սա ընդ տոհմի Սէֆւոյն, առաւել գտաւ սա քան զնոսա զօրութեամբ՝ իմաստութեամբ՝ եւ գթածութեամբ։ Իսկ բաղդատեալ ընդ Նատըր արքայի՝ սա յաւէտ գերապայծառ եղեւ քան զնա. այլ միայն զզրկութիւն, եւ զչափազանց անգթութիւն նա առաւել ունէր քան զսա. որով եւ ահագին իսկ երեւիւր բոլոր տեսողաց։ Իսկ զկնի մահու նորա զոր ինչ ոճիր ամպրոպաց ներգործեցան եթէ Տէր կամեսցի՝ առ յապա գրեցից՝ առնելով զայն երկրորդ հատոր. այլ այժմ վասն ժամոյս փութութեան՝ զոր ինչ զսմանէ ճառեցաք հերիք լիցի եւ բաւական։

Ահա՛ կատարեցաւ զերկրորդ ամսն առաջին հատորիս, փառք քեզ փառաց թագաւոր։

ՎԵՐՋ