ՊՐԱԿ ԵՐՐՈՐԴ
Սկսեալ ի Կիւրոսէ մինչեւ ցԴարեհ Կոդմոս, որ սպանաւ ի յԱղէքսանդրէ Մեծէ, դնելով ընդ հուպ եւ գթուականս ժամանակաց ըստ խոստման մերում:

Ա. Եւ ապա թագաւորեաց Կիւրոս՝ զկնի Դարեհի Արշօրեան արքայի Մեդացւոց, որպէս ասացաք յառաջագոյն. ի թուոջն Ադամայ՝ ըստ ստուգելոյ քաջահանճարից նախնեաց, այն իսկ է՝ ըստ որում զոր ի վեր անդր եդաք: Սա այս Կիւրոս՝ էր որդի Կամպիւսեայ պարսիկ ազնուականի, ընդ որում, ըստ ասելոյ ոմանց՝ Աժդահակ արքայ մարաց եւ պարսից ամուսնացոյց զդուստր իւր մանդանէ, յորմէ ծնանի Կիւրոս, որ յանուն հօրն կոչի Կամբիւսեան: Նարկ. ՂԶ: Սա թագաւորեաց ի վերայ պարսից եւ ի կողմանց ասիացւոց ընդ ամենայն ամս՝ երեսուն:

Բ. Յետ որոյ թագաւորեաց Արսաս որդի նորա, որ կոչեցաւ Կամպիւսէս Նաբուգոդոնոսոր. սա արգել զշինումն Տաճարին Տեառն յԵրուսաղէմ: Զորմէ ստուգեն ոմանք՝ թէպէտ եւ ոմանք ո՛չ ընդունին, թէ յորոյ յաւուրս՝ յետ մահուան հօր իւրոյ Կիւրոսի. զօրավարն Մարաց Արփակսադ՝ վտարանջեալ ի նմանէ թագաւորէ ի Մարս, եւ շինէ զքաղաքն Եկբատան, այս է Ահմատան ի տեղի ամուր ապաստանի, որպէս պատմի ի գիրս Յուդիթայ: Եւ սոյն արքայս՝ ամս վեց պատերազմեալ ընդ նմա, պարտեաց զնա, եւ իսպառ եբարձ զպետութիւն ի Մարաց. եւ առաքեաց զՀոզոփեռնէս ի վերայ ամենայն ազգաց՝ որք ապախտ արարին զբանս նորա, քակել՝ եւ կործանել զզօրութիւնս նոցա: Իսկ ոմանք հակառակ այսմ կարծեն՝ Նաբուգոգոնոսոր լինիլ այն, որ ի վերջ Տուբիթայ պատմութեանն գրի. եւ ասեն գալ Հողոփեռնէս ի վերայ Հրէաստանի ի ժամանակս Մանասէի արքայի Յուդայ: Բայց սուտ է կարծիքս այս՝ քանզի ի չորրոդ գլուխն Յուդիթայ ասի, ընդ այն ժամանակս էին դարձեալ ի գերութենէ անտի (իւրեանց). եւ իբրեւ (նորք էին) ժողովեալք [էին արք] ի հրէաստան[եայք], եւ (զ)սեղանն Տեառն Աստուծոյ (իւրեանց), եւ (զ)սպա(ս)[ք]ն եւ (զ)տունն ի պղծութենէ անտի դեռ եւս էր սրբեալ:

Արդ՝ եւ զայս ի նարդեանս գիտել մեզ ճահ է՝ եւ յոյժ վայելուչ եթէ քանի Նաբուգոդոնոսորք յիշին ի սուրբ գիրս. քանզի զորմէ բազումք եւ զանազանեն կարծիք, ուստի յայսմ տեղւոջս հարկ է մեզ զստոյգն հետազօտել: Եւ թէպէտ ոմանք երեք ասեն գոլ Նաբուգոգոնոսոր, սակայն այլատարազ կերպիւ: Վասն զի ասեն թէ՝ առաջի Նաբուգոդոնոսորն է որդի Ասորդանայ՝ որդւոյ Սենեքարիմայ արքայի Ասորեստանեայց. եւ զորմէ հաստատեն թէ՝ ետ մարտ ընդ Արփաքսադայ արքայի Մարաց եւ յաղթեաց նմա եւ թագաւորեաց ի Նինուէի մեծի քաղաքի: Երկրորդ Նաբուգոդոնոսոր գոլ ասեն հայր մեծին Նաբուգոդոնոսորայ արքայի Բաբիլացւոց, որ այլով անուամբ՝ կոչի Նաբուպօլոսար, եւ ասեն թէ՝ սա միաբանեալ ընդ Ասուերոսի արքայի Մարաց՝ կործանեաց զՆինուէ: Իսկ երրորդ Նաբուգոդոնոսոր ասեն լեալ որդի Նաբուպօլոսսարայ, որ մարտեաւ ընդ Նեքաւովայ արքայի Եգիպտացւոց, եւ յաղթեաց նմա. եւ յետոյ գերեաց զՀրէաստան ի Բաբիլօն, եւ այրեաց զգեղեցկաշէն Տաճարն Տեառն զշինեալ եւ զկերտեալն ի Սողոմոնէ: Որ եւ մականուամբ սա կոչեցաւ մեծ. եւ վասն հպարտութեանն պատուհասեցաւ յԱստուծոյ, եւ փոխեցաւ ի կերպ գազանի ամս եօթն կամ ըստ ոմանց ամիսս եօթն, եւ ապա դարձաւ յառաջին կերպարանս իւր ի ձեռն ողորմութեան՝ ըստ խրատու Դանիէլի մարգարէ: Բայց գրեթէ՝ չէ՛ ընդունելի մեզ զայս, այլոց որպէս հաճոյ թուիցի կամաց իւրեանց. քանզի մեք զոչ ոք բռնադատեմք առ ի հետեւել ստուգագոյն դիտման մերում: Եւ արդ՝ թէպէտ ըստ  ճշգրիտ կարծեաց, եւ ըստ ճշմարիտ դիտման եւ այլ երեք տեսանին ի սուրբ գիրս Նաբուգոդոնոսորք, այլ ո՛չ համաձայն եւ զուգակցորդ նախկին կարծեացն, այլ այլիմն կերպիւ՝ որպէս կա՛մէ մեզ ի յառաջիկայս ուսանիլ: Քանզի նախկին Նաբուգոդոնոսոր է մարովդակ բալադան հայր Ասուերոսի, որ սպան զԱսորդան որդի Սենեքարիմայ, եւ իսպառ եբարձ զտէրութիւն Ասորեստանեայց ի Նինուէ քաղաքէ. ըստ որում եւ զորոյ կանխաւ իսկ գրեցաք ի յառաջին պրակն: Եւ յետ որոյ ո՛չ զոք գտանեմք թագաւորեալ ի վերայ Ասորոստանեայց ի Նինուէ. զորմէ եւ ի վերջն Տուբիթայ գրի: Երկրորդ՝ մեծն Նաբուգոդոնոսոր՝ որդին Նաբուպօլոսարայ, որդւոյ Ասուերոսի, եւ որդւոյ մարովդակ բալագայ, սա գերեաց զԵրուսաղէմ, եւ զայլն որպէս ի վեր անդր համառօտ ճառեցաք: Եւ երրորդ՝ Նաբուգոդոնոսոր՝ է Արսէսն Կամբիւսէս՝ որդին Կիւրոսի արքայի պարսից. սա՛ պատերազմեցաւ ընդ Արփաքսադայ, եւ յաղթեաց նմա. եւ սա առաքեաց Հողոփեռնէս զօրավարն ի վերայ ամենայն ազգաց, որ եւ գնաց ի վերայ Հրէաստանի ի ժամանակս որոյ. առ որով էր Յուդիթ դուստր մերարեայ, որ յետ մահուան Մանասէի առն իւրոյ մնաց այրի, եւ ապա զօրութեամբ Տեառն Աստուծոյ էհատ զգլուխն Հողեփեռնեայ եւ ապրեցոյց զԲետիլուայ, եւ զամենայն Հրէաստան: Իսկ Ասուերոս՝ է արքայ Բաբելացւոց եւ որդի Մարովդակայ, եւ ո՛չ է արքայ Մարաց եւ կամ Աստիաքէս: Քանզի Աստիաքէս է ինքն Աժդահակ, որ յաւուրս Կիւրոսի՝ Տիգրան քաջահզօր արքայն մեր աջակցեալ ընդ Կիւրոսի սպան զԱժդահակ, այսինքն՝ զԱստիաքէս: Որ եւ ի մեզ գրի՝ Դանիէլ (Թ-1) Արշաւր, իսկ յայլ ուրեք յայտնապէս գրի թէ՝ թագաւորն Ասիագէս յաւելու առ հարս իւր՝ եւ էառ Կիւրոս պարսիկ զթագաւորութիւն նորա:

Եւ արդ՝ հակրճիւ ուսեալ հանդերձ Աստուծով մեր զայսոսիկ՝ եւ թէպէտ բազում ընդդիմահարութիւնս ունիմք առ ի հաստատել զվերոյգրեալ Նաբուգոդոնոսորքս, այլ այժմ ո՛չ է ժամանակ երկարաձգելոյ, իսկ եթէ Տէր կամեսցի յայլում տեղւոջ՝ եւ ի դէպ ժամանակի ի վերայ այսր բանիս յաճախաբար ոճով ճառելոց եմ, եւ մանաւանդ այժմ ի կարճոյ ետու զառիթ՝ առ ի հաստատութիւն ստուգութեան: Իսկ սա Արսաս՝ որ է նոյն ինքն Կամպիւսէս Նաբուգոդոնոսոր՝ թագաւորէ ընդ ամենայն ամս՝ 10:

Գ. Իսկ զկնի որոյ թագաւորեաց Դարեհ Հիստասպեան՝ ՏՋՁՕ յամի Ադամայ, սա յերկրորդ ամի թագաւորութեան իւրոյ հրաման ետ Զօրաբաբելի շինել զտաճարն Տեառն յԵրուսաղէմ, Ա. Եզր. 2. 31: Զորմէ ոմանք կարծեն թէ՝ սա է այրն Եսթերայ, եւ է որդի Հիշտասպիսի եւ կոչի Արտաշէս, որ է իբրեւ հասարակ անուն թագաւորացն պարսից: Եւ այսու ցուցանեն՝ քանզի ասեն թէ՝ զի որ ինչ գրի զԴարեհէ ի գիրս Ա. Եզրասայ վասն մեծութեան իշխանութեան նորա՝ ըստ ամենայնի նոյնն ասի զԱրտաշիսէ ի գիրս Եսթերայ:

Այլ մեզ չէ՛ հաւանական կարծիքս այս, իսկ այլոց որպէս հաւանական գոլ կարծիցի. ծասն զի Եսթեր եւ Մուրզքէ էին յաւուրս Արտաշիսի ուղեղի, որպէս յայտ ի պատմութեանց անտի է, եւ ոչ առ որով. եւ կամ կին Դարեհի՝ որ ամենայնի հակառակ երեւի Աստուածաշունչ սուրբ գրոց, զորմէ եւ քաջահռչակ իսկ է ի գիտնոց: Եւեղեւ կատարումն շինութեան տաճարի Տեառն՝ ի ձեռն Յեսուայ՝ եւ Զօրաբաբելի, յամի վեցերորդի տէրութեանն Դարեհի, եւ ի վատսներորդ՝ եւ ի վեցերորդ Ոլոմպիաթի առաջի ամին, որպէս գրէ սուրբն Կիւրեղ՝ ի կոչումն ընծայութեան, 12 գլխն: Սա թագաւորեաց ընդ ամենայն ամս՝ 36:

Դ. Եւ ապա թագաւորեաց Քսերքսէս որդի նորա  ՐԺԶ: Սա գումարեաց զօրս՝ հարիւր եւ եօթանասուն, այսինքն արս՝ տասն եւ եօթն հարիւր հազար. եւ խաղաց առ ի տալ ռազմս ընդ հելլադայ զօրուն: Եւ եղեւ իբրեւ ետես զբազմութիւն զօրաց իւրոց՝ ի բարձրադիտակ տեսարանէ, սկսաւ լալ, եւ ասել. ապաքէն յետ ամաց հարիւրոց անցանելոյ՝ ո՛չ մնասցէ ի սոցանէ եւ ո՛չ մի:

Այլ Որ զծովն Հելեսպոնդական, որ կոչի եւ նեղուց Կալիպօլեայ, որոյ տաճկերէն Կելիպօլու պօղազը ասեն. որ է նեղ ծովակ ինչ ի մէջ յունաց ծովուն՝ եւ պրոպոնտոսի, որ է Մարմարա, տարածեալ յերկայն պարանոցաձեւ իբրեւ վտաւանս եօթն, եւ բաժանէ զԱսիայ ի Թրակիոյ. այսինքն՝ ի Հոռոմոստանայ: Լցեալ էր յերեսս սորա նաւօք. բայց ի չորս հազար արանց եւ եթ ի պարտութիւն մատնեցաւ առ թերմոպիւղացւովք թողլով նոցա զգանձս եւ զխորանս, եւ միայն կենդանի փախուցեալ մակուկաւ մազապուր սակաւուք անկաւ ի Պարս (Խորեն. 2. 12 պրակ. ) եւ սա թագաւորեաց ընդ ամենայն ամս՝ 19:

Ե. Իսկ զկնի որոյ թագաւորէ Արտաւան՝ ամիսս ՐԼԵ. եօթն:

Զ. ապա թագաւորէ Արտաշէս թոռն Դարեհի:

Որոյ յեօթներորդի ամի փագաւորութեանն՝ ելեալ Եզրաս ՐԼԶ. դպրի օրինացն Մովսէսի ի Բաբիլօնէ հանդերձ ժողովիդեամբք եմուտ յԵրուսաղէմ: Ա. յԵզր. 8.

Եւ ի քսաներորդի ամի թագաւորութեան նորա՝ Նէեմիաս, որ է Աթարսաթայ, էառ ի նմանէ զհրաման՝ շինել զպարիսպն Երուսաղէմի: Գ. Եզր. 1. 12: Սա մականուամբ կոչեցաւ երկայնաձեռն. զի ի ծնանիլն ունէր ի սղալմանէ բնութեան՝ զաջ ձեռն երկայն: Ուստի զորմէ ասեն թէ՝ սա իմացաւ զքրթմնջիւն ժողովրդեան, որք բամբասէին զնա, իբրեւ աւելորդաւ ծնեալ երկայութեամբ ձեռինն: Նմին իրի արար հանդէս ամենայն նախարարաց իւրոց՝ եւ ասաց ցնոսա՝ մի՛ կարծէք թէ բնութիւնն սղալ ներգործեալ է ի յիս, ո՛չ, այլ, ուղիղ. զի պարտ է թագաւորաց աջ ձեռօք երկայն լինիլ՝ առ ի ներել եւ ի յողորմիլ ժողովրդոց, իսկ ահեակ ձեռօք կարճ՝ առ ի դատել եւ ի պատժել զվնասակարս: Եւ սա թագաւորեալ ամս 40:

Է. Եւ ապա փոխանորդէ զաթոռ նորա Քսերքսէս եւ Սոկդիանոս, որք եւ թագաւորեցին ամիսս ինն:

Ը. Իսկ զկնի որոյ յաջորդէ զգահ նորա Դարեհ Նոգոս եւ սա թագաւորեաց ընդ ամենայն ամս 19:

Թ. Զկնի որոյ նստաւ զաթոռ նորա Արտաշէս Ուշեղ. որոյ յաւուրս էին Եսթեր՝ եւ Մուրդքէ, եւ սա իսկ է ըստ հաւանական կարծեաց այրն Եսթերայ:

Եւ սա կախեաց Համան զփայտէ՝ եւ ջնջեաց զնա յերկրէ, որ կամէր ջնջել զազգն հրէից. որպէս քաջայայտ իսկ է ի գիրս Եսթերայ։ Եւ սա ընդ բովանդակ թագաւորեաց՝ ամս 40:

Ժ. Արդ՝ Արտաշէս Ոքոզ յետ նորա թագաւորէ ՐՃԼԶ. ամս 26:

ԺԱ. Արշէզ Բագուաս՝ զկնի որոյ թագաւորեաց ՐՃԿԲ. ընդ ամենայն ամս 4.

ԺԲ. Յետ որոց Դարեհ Կոդմոս թագաւորէ. ՐՃԿԶ. սա ընդ վզեալ ընդդիմանայ Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ ամս վեց, եւ ապա յամի վեցերորդի թագաւորութեանն Աղէքսանգրի՝ յորմէ ի պարտութիւն մատնի, եւ մեռանի ի նմանէ. թագաւորեալ սա ընդ ամենայն ամս 6:

Զկնի որոյ բառնի թագաւորութիւնն պարսից ի ձեռն մեծին Աղէքսանդրի: Արդ՝ ահաւասիկ սկսեալ ի Կիւրոսէ առաջնոյ արքայէ՝ մինչեւ ի Դարեհ Կոդմոս, գումարեալ լինի զթուական ժամանակաց սոցա իբր ամս ՄԼԲ. որ տեւեաց զտէրութիւն որոց: Յետ որոց՝ տիրեցին Արշակունիք, որպէս եւ վաղ ուրեմն իսկ բացայայտեցաք. արդ ժամէ մեզ ի բաց թողուլ զայսոսիկ, եւ խօսիլ զնոցանէ հակրճիւ: Շա՛տ լիցի աստանօր զոր ասացաք յորոց: