Եւ
յորժամ
եկին
եւ
գումարեցան
յամենայն
գաւառաց
եւ
քաղաքաց
բոլոր
Պարսկաստան
երկրին
ըստ
գրեցելոյ
մեծամեծք
եւ
երեւելիք,
եւ
կազմեցաւ
ամենայն
եկողաց
յատուկ
հովանոց
եղեգնեայ,
զի
ժամանակն
անձրեւային
էր
եւ
եղանակն
ձմեռնային:
Եւ
այս
Մուղան
կոչեցեալ
մեծ
եւ
անհուն
դաշտս
է
լայն
եւ
ընդարձակ
դաշտ
մի
հիանալի
որ
Լ
(30)
օր
հազիւ
թէ
լաւ
ձիաւոր
մի
կարէ
շրջագայել
զբոլորն,
դուր
եւ
տափարակ:
Ի
կողմանէ
յարեւմտից
եւ
բարձրութիւնն
եւ
ի
կողմանէ
յարեւելից
է
ցածանալն
զի
եւ
Երասխն
յարեւմտից
յարեւելս
ընթանայ:
Որ
ելանէ
ի
լերանց
Կարնոյ
որ
է
Արզրում
եւ
ի
Կաղզվանայ
անցանելով
գայ
հասանէ
Այրարատ
գաւառ
ի
Արտաշատ
եւ
ի
Վիրապ:
Եւ
առընթեր
Վիրապայ
վանիցն
հանդարտ
գնացիւք
ճեմէ
եւ
Շարուրով
ժամանէ
ի
յԱստապատ:
Եւ
Աստապատու
շինոյն
եզերով
եւ
վանից
առաջեւէ
անցանելով
մտանէ
ի
մէջ
լերանց
եւ
քարանձաւանց
եւ
գայ
ի
Տարաշամբ,
ուր
խառնի
նմա
Տղմուտ
գետն՝
կից
Տարաշամպու:
Եւ
այս
Տղմուտ
գետն
այն
գետն
է,
ուր
Վարդանանց
մեծ
պատերազմն
եղեւ
եւ
նահատակութիւնք
նոցին
ի
յեզրն
Տղմուտ
գետոյն:
Իսկ
Տարաշամպն
է
Արազու
այն
կողմն,
որ
է
յարեւելից
ի
Թարվիզու
կողմն,
զի
Գ
(3)
աւուր
ճանապարհ
է
Թարվէզ
աստի:
Եւ
անցանելով
զՏարաշամպն
լեռնամիջով
հասանէ
ի
Հին
Ջուղայ,
ուր
կայ
մեծ
եւ
զարմանալի
կամուրջն՝
Գ
(3)
տակ,
բարձր
եւ
հիանալի
տեսողացն
զոր
մեծն
Շահ
Ապազ
քակեաց
ի
ժամանակին
որում
զՋուղայ
քշեաց:
Եւ
այժմ
աւեր
կայ
եւ
ճանապարհորդք
նաւաւ
անցանեն
ի
Ջուղայու
եւ
գնան
ի
Դաւրէժ:
Եւ
այսպէս
ընթանալով
ի
Ջուղայու
ելանէ
ի
դաշտն
սակաւ
ինչ
տեղ՝
որպէս
Ե
(5)-Զ
(6)
ժամու
ճանապարհ
եւ
հասանի
ի
Դաշտ
գեղն
եւ
ի
յՕրտուար,
եւ
անդէն
կրկին
մտանէ
ի
լեռնամէջ
քարսահ,
ապառաժուտ,
դժուարին,
խիստ
տեղիս
եւ
անցանէ
ընդ
Մեղրու
ձորով:
Եւ
ապա՝
Չաւընտրու
նահանգով
եւ
Պարկուշատով:
Եւ
ապա
ելանէ
ի
դաշտն
Մուղանու,
որոյ
հարաւու
կողմն
է
Ղարատաղն
եւ
հիւսիսոյ
կողմն՝
Ղափան,
Ղարայպաղ,
Տուզախ
եւ
Կէնճէ
Պասանու
երկիրն,
Վէրէնտէ,
Խաչին,
Գանձասար
եւ
Աղուանից
երկիրն:
Եւ
այսպէս
յորժամ
ելանէ
Երասխն
ի
դաշտն
Մուղանու
Դ
(4)-
Ե
(5)
աւուր
ճանապարհաւ
հանդարտ
գնացիւք
հասանի
Կուռ
գետն
ուր
խառնի
ընդ
նմա
անդ
ուր
գումարումն
եղեւ
Պարսկաստանեայց,
որոյ
սակի
է
պատմութիւնս:
Եւ
ապա
Բ
(2)
գետ
խառնեալ
ի
միասին
անցանեն
Կիլանու
երկրով
եւ
խառնին
ի
ծովն
Կասպից:
Եւ
այս
դաշտս
Մուղան
է
ի
կողմն
հարաւոյ
ընդ
արեւելս:
Որ
թէ
խնձոր
մի
դիցէ
ոք
ի
գետնի,
կարելի
է
ի
հեռու
տեղաց
երեւիլ:
Եւ
ամենեւիմբ
քար
եւ
նշմարանք
քարի
ոչ
երեւի
ի
յայս
անհուն
դաշտիս:
Բայց
է
յոյժ
եղեգնուտ
եւ
խոտաւէտ
եւ
լի
վայրի
էրէյիւք
եւ
խոզիւք
որ
իբրեւ
ոչխարս
երամակ
երամակ
շրջին:
Բայց
է
անջրտի:
Միայն
յորժամ
հալին
ձիւնք
յի
[ս]նանց
եւ
համբարձմանն,
ելանէ
Երասխն
ի
սահմանացն
եւ
ծածկէ
զմեծ
մասն
երեսաց
դաշտին:
Եւ
բազում
տեղիք
ոռոգանին:
Իսկ
ի
ձմեռն
անձրեւն
եւ
ձիւնն
անպակաս
է,
որպէս
եւ
տեսաք:
Բայց
ձիւնն
ոչ
տեւէ
աւելի
քան
զԱ
(1)
օր,
զի
ջերմային
է
վայրն
եւ
յոյժ
գիճային
օդն,
եւ
խոնաւութիւն
յոյժ
յոյժ,
զի
ամենայն
ինչ
բորբսի
շուտով:
Ի
դեկտեմբերի
եւ
յունվարի
կանաչ
խոտ
գտանի,
որ
բաւականանայ
ոչխարաց
եւ
անասնոց:
Եւ
գառինք
ծնեալք
լինին
եւ
մեծացեալք
ըստ
չափու
որպէս
են
խտրէլէզին
յերկիրն
Հոռոմայ
տան:
Եւ
երբեմն
երբեմն
ցուրտ
եւս
լինի
եւ
սաստկանայ,
բայց
փութով
անցանի:
Եւ
եզրն
Երասխայ
ծմակ
եւ
մորի,
եւ
գտանի
այրելու
փայտ
բազում: