Է.
գլուխ:
Յաղագս
վկայից
թէ
զի՞նչ
է
նոցա
հաւատարմութիւնն,
կամ
ընդէ՞ր
երկու
կամ
երեք
ընտրին:
Եւ
հարկ
է
վկայիւք
լինելդատաստանն,
զի
զդատախազացն
յերկար
վիճ
ողութիւնննոքօք
հատանէ
դատաւորն.
զի
թէ
ոչ
էին
մոռացեալզառաքելոյ
օրէնսն`
զի
հրամայէ
զընկերին
խորհել
եւոչ
զիւրն,
ոչ
էին
եկեալ
յայսոսիկ:
Վասն
այնորիկդատաւորն
ոչ
կարէ
հաւատալ
մինչ
ի
գալ
վկայիցն.
այլեւ
ոսոխքն
վկայիւքն
առաւել
շիջանին
յորժամանկասկածք
իցեն,
եւ
դատաստանն
ուղիղ
երեւի:
Իսկհաւատարմութին
վկայիցն
առաջին
իվարուց
նոցա
երեւի,
զի
բարի
եւ
ճ
շմարտախօսք
իցեն
եւ
չիցեն
կաշառօքեկեալ
ի
տեղի
իրաւանցն,
եւ
կամ
ստախօսք,
կամազգատոհմ.
եւ
թէեւ
իցեն
ազգատոհմ
եւ
վարքն
նոցաամենեցուն
յայտնի
իցէ
թէ
հաւատարիմք
են,
ընկալեալլիցին:
Իսկ
երկուքն
եւ
երեքն
լինել
հաւատարիմ
որպէսարեգակն
եւ
լուսին,
զի
հաստատեալ
են
վկայ
հաւատարիմյերկինս.
որպէս
ասէ
Դաւիթ:
Եւ
երրորդհաւատարմութիւն`
զի
հասակաւ
կատարեալք
իցեն
եւ
կամալեօք
պատուեալ,
որով
առաւել
երեւի
պատիւ
նոցա:
Բայց
պարտ
է
եւ
զհասակն
ցուցանել
եւ
զժամանակինհարկաւորութիւնն.
զի
երից
ամաց
մանուկն
ի
խօսսլինի,
եւ
եւթն
ամացն
ուսումն
ուսանի,
եւ
չորեքտասանամացն
սերմանէ
մանուկ,
եւ
քսան
ամացն
զինուորի,
եւքսանեւհինգ
ամացն
քահանայ
լինի:
Արդ՚
կարծեմ
թէ
իդէպ
է
զքսանեւհինգ
ամացն
հաւատարիմ
կարծել
իվկայութիւն.
զի
թէ
առաջի
Աստուծոյ
կալ
հաւատարիմ.
էեւ
ժողովրդեանն
գործոցն
վկայ
լինել,
եւս
առաւել
եւառաջի
մարդկան
հաւատարիմ
լինել
վկայ:
Իսկ
հասակորդեծնութեանն
հաւատարիմ
լիցի
ի
տուրեւառութիւնվաճ
առաց.
զի
թէ
զանձն
իւր
եւ
զսերմ
վաճ
առել
կնոջ
եւզկինն
գնել
յամուսնութիւն
հաւատարիմ
է,
նոյնպէսհաւատարիմ
լիցի
ի
տուրեւառս
վաճ
առաց:
Բայց
վկայհաւատարիմ
քսանեւհինգ
ամացն
լիցի:
Իսկ
թէ
պատահի
զիմի
վկայն
կատարեալ
լիցի,
որպէս
գրեցաք,
եւ
միւսնմանուկ
-
ընկալեալ
լիցի,
ըստ
այնմ
թէ`
երիտասարդ
ընդծերոյ
եւ
ուղիղ
են
ճ
անապարհք
նորա:
Եւ
թէ
երկուքնմանուկ
եւ
մին
ծեր,
կամ
թէ
երեքն
մանուկ
-
ընկալեալլիցին:
Իսկ
ըստ
ազգաց
կրօնից`
ո'չ
էպարտ
զանօրինաց
վկայութիւն
ընդունել
ի
վերայքրիստոնէից,
թէպէտեւ
բազումք
լինին
եւ
ուղիղ
խօսին.
որպէս
եւ
Քրիստոս
ոչ
ընկալաւ
զդիւացն
վկայութիւնն,
թէպէտեւ
ճ
շմարիտ
էր
վկայութիւնն
որդի
Աստուծոյասել
զնա,
զի
ունէին
ընդ
ուղիղ
վկայութիւնն
խօսելեւ
զսուտն.
այլ
եւ
ոչ
Պաւղոս
ընկալաւ,
զի
մի'
կարծիցիթէ
միաբանութիւն
ինչ
կայ
նոցա
ընդ
ճ
շմարտութիւնն:
Եւ
ոչ
զհերձուածողացն
վկայութիւնն
չէ
պարտընդունել,
զի
թէ
Տեառն
չեն
ճ
շմարիտ
վկայք,
զիա՞րդմեզ
լինիցին:
Բայց
զիւրեանց
վկայութիւնն
ի
վերայիւրեանց
պարտ
է
ընդունել,
թէ
այնպիսի
ինչ
հարկհասանէ:
Իսկ
զկանայս
ոչ
է
պարտընդունել
վկայս,
այլ
արբանեակս
վկայից.
որպէս
եւ
իյարութեան
Տեառն
արբանեկեցին
առաքելոցն
չորք
իկանանցն
եւ
երկուքն
յառաքելոցն
եւ
նոքա
հաստատեցինզճ
շմարիտ
յարութիւնն
Քրիստոսի:
Արդ`
թէ
այսպիսիինչ
պատահէ
զի
կանայք
միայն
իցեն
իրաց
ինչ
տեսողքեւ
վկայք,
եւ
չիցեն
ի
վատթարաց,
այլ
ճ
շմարիտք
եւվարուքն
վկայեալք
ի
բազմաց,
պարտ
է
զի
կրկին
իցեննոքա
քան
զարսն,
զի
արանց
վկայն
երկու
կամ
երեքհրամայեցաւ,
եւ
նոքա
լիցին
չորս
կամ
վեց:
Բայց
մի'գայցեն
յատեան,
այլ
ի
տան
պատմեսցեն
նոյն
թուովնհաւատարիմ
արանց,
եւ
նոքա
եկեալ
վկայեսցեն
եւընդունելի
լիցին.
զի
որպէս
ոչ
է
նոցա
քահանայ
լինելկամ
զինուոր,
եւ
ո'չ
հնձան
հարկանել,
եւ
ըստ
կանոնացո'չ
ի
շուկայ
նստել,
եւ
ո'չ
արանց
հանդերձ
զգենուլ,
նոյնպէս
եւ
ոչ'
դատաստան
առնել
եւ
ոչ'
վկայել:
Բայցմի'
ոք
ընդդէմ
ասիցէ
թէ`
բազումք
են
ի
կանանց
որԱստուծոյ
վկայք
եղեն,
զի
այլազգ
է
Աստուծոյվկայութիւնն
եւ
այլազգ
մարդկանն,
զի
բազումք
են
որվկայեցին
եւ
ընդունելի
եղեն
եւ
ի
մարդկանէպատուեցան.
բայց
վասն
դիւրագրգռութեանն
ոչ
է
պարտընդունել
ի
վկայս:
Իսկ
զկանանց
վկայութիւնն
ի
վերայկանանց
ընդունել
պարտ
է.
եւ
նոյնպէս
զկանանցնյարանց,
որպէս
եւ
գրեցաւ:
Եւ
մի'
ոք
ընդ
այսդժուարասցի,
զի
Աստուծոյ
վկայք
ոչ
միայն
կատարեալքեղեն,
այլ
եւ
տղայք,
որպէս
եւ
Նախավկայն
մանուկ
եւսուրբն
Կիրակոս
տղայ,
եւ
այլք
բազումք:
Բայց
իմարդկայինս
ցուցաւ
զկատարեալ
հասակսն
լինել
վկայս.
նոյնպէս
եւ
կանանց`
Աստուծոյ
լինել
վկայ,
բայցմարդկան
ոչ',
զի
Աստուած
ի
սիրտն
հայի,
իսկ
մարդիկյերեսն
եւ
ի
տեսն:
Վասն
այսորիկ
Աստուծոյ
եղենվկայք
ի
կանանց,
այլ
եւ
ուր
ուրեք
մարգարէ,
բայց
իմարդկայինս
անպատշաճ
վարկանելի
է:
Ասացից
թէ
ընդէ՞ր
երկու
եւ
երեք
լինին
վկայքն:
Երկու
եւ
երեքն
ոչ
եթէզբազումսն
խափանէ,
այլ
ցուցանէ
զի
թէ
բազումք
իցեն`բարիոք
է,
եւ
թէ
ոչ`
քան
զայս
պակաս
մի'
լիցին.
զիդիւրին
է
միոյն
վասն
ախտի
ինչ
չարախօսել,
բայցերկուցն
կամ
երիցն
ոչ
է
այնպէս
դիւրին:
Իսկդատաւորին
պարտ
է
միտ
դնել
վկայիցն`
զի
նմանմիմեանց
լիցին
բանք
նոցա
եւ
մի'
աննմանք,
որպէս
եւայնոցիկ
որ
ի
վերայ
Տեառն
մերոյ
վկայեցին.
բայց
ինման
լինելն
երկուցն
եւ
երիցն
-
ճ
շմաիտ
է:
Եւ
թէգտանի
ի
գիրս
զի
բազումք
ստութեամբ
միաբանեցան
եւսուտ
վկայքն
զչարն
ի
գլուխ
տարան,
որպէս
եւՆաբովթայն
եւ
սրբոյ
Նախավկային,
այդոքիկդատախազացն
նենգութեամբ
էր.
բայց
ոչ
կարեն
հանապազայնպէս
առնել
դաւաճ
անութիւն,
այլ
երկուքն
եւ
երեքնճ
շմարիտ
է,
որպէս
եւ
յԱստուծոյ
վկայեցաւ:
ԶիՄովսիսի
օրինացն
տըւչութեան
Ովր
եւ
Ահարոն
եւՅեսու
վկայեն:
Եւ
ի
Սինայ
Աստուծոյ
իջմանն
-
փողքնեւ
ամպն
եւ
մէգն
եւ
հուրն
վկայեն:
Եւ
ծննդեան
Տեառն`հրեշտակքն
եւ
հովիւքն
եւ
մոգքն
վկայեն,
եւ
դարձեալՄարիամ
եւ
Յովսէփ
եւ
մսուրն
վկայեն.
եւ
ի
տաճ
արն`Սիմէոն
եւ
Աննա
եւ
դրացն
բացումն
վկայեն.
եւյԵգիպտոս`
հրեշտակքն
եւ
պատկերացն
փշրումն
վկայեն:
Եւ
մկրտութեանն`
Հայր
եւ
Հոգին
եւ
Յովհաննէսվկայեն:
Եւ
ի
Թափօր`
երկու
մարգարէքն
եւ
երեքառաքեալքն
վկայեն:
Վկայեն
եւ
ամենայն
նշանքն`Քրիստոսի
աստուածութեանն.
եւ
խաչին`
խաւարումնարեգականն
եւ
երկրի
շարժումնն
եւ
վիմացնպատառումն,
եւ
արիւնն
եւ
ջուրն
եւ
այլ
հրաշքնվկայեն:
Եւ
յարութեանն`
հրեշտակքն
եւ
վէմն
եւպատանքն,
եւ
դարձեալ`
առաքեալքն
եւ
կանայքն
եւպահապանքն:
Եւ
համբարձմանն`
հրեշտակքն
եւառաքեալքն
եւ
յառաջ
մարգարէքն:
Եւ
թէպէտեւ
միոյվկայի
հաւատարմի
ճ
շմարիտ
է
վկայութիւնն,
բայց
ոչ'հաստատ:
Որպէս
եւ
Քրիստոս
ասէր
ցՀրէայսն
-
դուքառաքեցիք
առ
Յովհաննէս
եւ
վկայեաց
ճ
շմարտութեանն.
եւ
զի
ոչ
հաւատացին,
ասէ
-
այլ
ես
ունիմ
վկայութիւնմեծ
քան
զՅովաննուն
-
զգործս,
զոր
ետ
ցիս
Հայր.
եւդարձեալ`
ես
եմ
որ
վկայեմ
վասն
իմ,
եւ
վկայէ
վասն
իմՀայր,
եւ
յօրէնսն
իսկ
ձեր
գրեալ
է
թէ`
երկուց
մարդոցվկայութիւն
ճ
շմարիտ
է:
Իսկ
միոյ`
վասն
իւր
վկայելնոչ
է
հաստատուն,
որպէս
եւ
ասէին
ցՔրիստոս
Հրէայքնթէ
-
դու
վասն
անձին
քո
վկայես.
եւ
թէպէտեւստուգապէս
ճ
շմարիտ
էր,
ասէին
թէ`
չէ
ճ
շմարիտ.
վասնայնորիկ
զՀայր
եւ
զՅովհաննէս
վկայ
բերէ.
եւդարձեալ`
զառաքեալսն
կոչէ
վկայս,
ասելով`
եղիջի'քինձ
վկայք
յԵրուսաղէմ
եւ
ի
Սամարիայ
եւ
մինչ
ի
ծագսերկրի:
Ըստ
որում
եւ
Պետրոս
լուեալ
ի
Թաբօրզհայրական
զձայնն,
ասէր
վկայելով
թէ`
զայս
բարբառմեք
իսկ
լուաք
որ
ընդ
նմա
էաք
ի
սուրբ
լերինն.
առնուվկայս
եւ
մարգարէսն,
ասելով
թէ`
ունիմք
հաստատագոյնեւ
զբանս
մարգարէականս:
Նոյնպէս
ճ
շմարիտ
վկայէ
եւՅովհաննէս,
սակայն
ասէ
-
երեք
են
որ
վկայեն`
հոգին
եւջուրն
եւ
արիւնն:
Աստի
ուսան
եւ
եկեղեցւոյ
կանոնքառանց
վկայութեան
ոչ
ձեռնադրել
եպիսկոպոս.
եւառաքեալքն
վկայութեան
թղթով
տային
շրջելաշակերտաց
իւրեանց:
Բայց
երկու
լինի
վկայութեանօրինակն
-
կա'մ
տեսանել,
կա'մ
լսել,
զոր
պարտ
էվկայիցն
մի'
առնել
վայրապար
զտեսանելն
կամ
զլսելն,
այլ
հաստատութեամբ
ճ
շգրտել
եւ
ապա
վկայել:
Նոյնպէսեւ
դատաւորն
ի
ժամ
դատաստանին
ճ
շգրտելով
հարցցէ
եւլուիցէ
ի
վկայիցն,
զի
մի'
ըստ
գրեցելո
մն
կարծեօքդատեսցէ: