1843

11.               

* Հայր Եդուարդ Վրդ. Հիւրմիւզին - Հռոմ

Վենետիկ, [ա մսաթիւը կը բացակայի ] Յունուար 1843

Վերապատուեալ եւ Սիրեցելոյ Հօրդ իմոյ խնդալ.

Քանզի ոչ կարեմ ըստ բաւականին շնորհ ունել Ձեզ վասն սիրաջան փութոյթ, որով զխնդիրս իմ հաճեցայք կատարել, ի գալստեան սրբոցն ընդ իմ զնոսա հանապազօրեայ բարեխօսս արարից առ Տէր վասն սիրեցեալ եւ Վ[երապատուեալ] Հօրդ: Ցանկալի էր եւ ինձ ըստ գեղեցիկ ակնկալութեան Ձերում ընդ նոցին եւ Ձերդ այսր եկաւորութիւն. սակայն եւ այն ոչ փոքր մխիթարութիւն իցէ ինձ, եթէ սուրբքդ կարապետք միայն լինիցին Ձեզ:

Ծանեայ զի յայլոյ ձեռս յանձն արարեալ է կրսեր եղբայրն իմ, եւ ուրախ եմ ընդ ազատանալ Ձեր ի հոգոյ զոր ես յառաւել հոգոյ համարձակէի դնել ի վերայ Ձեր:

Արհի Դիտապետիդ զհամբոյր յարգութեան, եւ Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Թոմայի զողջոյն սիրոյն մատուցեալ, մաղթեմ ի Տեառնէ լիուլի յաջողութիւն յամենայն ի գործս:

Վերապատուեալ եւ Սիրեցելոյ Հօրդ իմոյ

խ[ոնարհ] ծ[առայ] եւ եղբայր
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգար[եան] Կր[օնաւոր] Մխ[իթարեան]

12.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին - Հռոմ

Վենետիկ 9 Մայիս 1843

Պատուական եւ Սիրեցեալ Եղբայր.

Բարեաւ լիցի գալուստ քո ի Հռոմ, եւ յաջողեսցիս յամենայնի:

Զգրեալդ ի Փերուճիոյ յ3 Մայիսի առի յ8 նորին. շնորհ ունիմ մեծապէս զսիրոյ սրտիդ զոր քաջիկ յայտնես նամակաւդ: Ոչ փոքր եղեւ եւ մերս տրտմութիւն ընդ բաժանումն Սիրելւոյդ, մանաւանդ ընդ այն, զի չկարացաք յուղարկ գնալ Քեզ առ վայր մի: Ուրախ եղէ, զի ի քաղաքս քաղաքս եւ ի ճանապարհի մխիթարեալ ես գեղով բնութեան եւ արուեստից, զոր առաւելապէս գտցես ի Հռոմ:

Բարւոք է ողջութիւն վանացս եւ դպրոցացս. ամենեքին թէպէտ եւ բերանով չեղեւ ժամանակ խօսելոյ յետ ընդունելոյ զգիրդ, ողջունեն զՔեզ անձկաւ. զնոյն ողջոյն մատուսցես յինէն համբուրիւ Գերապ[ատիւ] Դիտապետիդ, եւ Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Եդուարդայ [1] շնորհս ունելով, զի հանդերձեալ է առաքել ինձ զմասունս սրբոցն. նոյնպէս եւ Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Թոմայի:

Զտօն Խաչին [2] կատարեցաք վայելչապէս: Ի նմին աւուր Ե[ղբայր] Մինաս եւ Աւգերեանն ի դպրոցէս մերմէ մտին ի շոգենաւ գնալ ի Թրիեստ եւ անտի ի Պօլիս, յետ աւուրց երթալ ունի եւ Մինասեանն ի Մուրատեանց:

Աղաչեմ զՔեզ, եղբայր, տեղեկասցիս ի Վ[երապատուեալ] Հ[ար]ց Լիբանեան կամ յայլուստ, թէ յի՛նչ միտս կայ Միքայէլ եղբայր իմ, կամիցի՞ ուսանել զդեղարարութիւն թէ այլ ինչ, զի գանգատ լուայ զնմանէ եւ առի պատուէր յերիցու եղբօրէս գրել նմա յորդոր եւ խրատ կարեւոր. ծանուսցե՛ս ինձ զայս փութագոյն որչափ հնար իցէ, զի եւ ես կանխեցից գրել առ նա եւ առ միւսն:

Ողջամբ կեցջիր եւ խնդութեամբ, աղօթելով գիտա զիս միշտ Սիրեցելոյ եւ Պ[ատուական] Եղբայրութեանդ

խ[ոնարհ] ծ[առայ] եւ մեղ[աւոր]
Ե[ղբայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգ[արեան]

13.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին – Հռոմ [ S. Giuseppe, Capo le case ]

22 Մայ[իս] 1843
Վենետիկ, Ռափ[այէլեան] դպրոց

Սիրեցեալդ իմ եղբայր,

Շնորհ մեծ ունիմ, զի ծանուցեր ինձ զ Միքայէլէ, թէպէտ եւ յարտասուս հարայ ընդ գնացս նորա. ահա մատուսցես նմա զգիրս, զոր եղբայրականն սիրտ ազդեաց գրել. իցէ՜ թէ ըստ ըղձից իմոց եւ ընտանեացն եւ աղօթիւք սիրելւոյդ դարձուսցէ զնա Տէր յուղղութիւն. արդարեւ ի խոր խոցեալ եմ ես, այլ յանձն արարեալ զիս եւ զնա ի խնամս Տիրամօրն մնամ յուսով յաջող ելից [3]: Ի վերայ այսր ամենայնի, եղբայր սիրեցեալ, լրտես լիցիս ինձ դու զնմանէ, եւ ներեալ համարձակ զքեզ աշխատ առնելոյս ծանուսցես ստուգութեամբ թէ յո՛ր միտս կայ, փոխեա՞ց ինչ զգնացս իւր, եթէ տակաւին ի նմին կայցէ եւ ճանապարհ զառաջինն գնասցէ: Յոյս մեծ էր իմ ի վերայ նորա, մի՛ ընդ վայր հարցէ զիս Աստուած իմ, զորոյ զկամս օրհնեմ խոնարհութեամբ:

Յառաջիկայ կիւրակէի երկրորդ Ծաղկազարդիս սանականք քո Դիոնեսիոս եւ Եւգենիոս հանդերձին ուխտել:

Այլ ինչ ոչ ունիմ գրել մինչեւ անցցէ մրրիկս. շնորհս մատուսցես յինէն խնամոց Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Արսէնի [4] եւ եղբայրակցացն եւ ներումն խնդրեսցես յինէն փոխանակ յանցուցելոյն:

Անձկանօք սիրոյ եւ համբուրիւ ողջունեմ զԴիտապետդ, զՎ[երապատուեալ] Հ[այր] Եդուարդ եւ զՎ[երապատուեալ] Հ[այր] Թոմաս, եւ նոքօք կամ Սիրեցելոյ Եղբօրդ

խ[ոնարհ] ծ[առայ] եւ Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգարեան]

Յ. Գ.

Դեռ եւս հասին ի ձեռս իմ, Վերապատուեալ եւ անձկալի Հայրդ Եդուարդ, ժողով սրբոցն ի շուշանափայլ դրախտի ճեմ գնալով եւ յաւազան արծաթի հեզիկ սահելով. պսակք նոցին բոլորեսցին զբազմարդիւն անձամբդ եւ յաստիս, եւ առաւելագունին ի հանդերձելումն տացէ Տէր հասանել Վերապատուեալ Հօրդ, ըստ ջերմագին ըղձից նուաստագունի

Ծ[առայի] եւ Եղբօրս Քում
Հ[օր] Ղեւոնդեայ

14.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին – Հռոմ [ S. Giuseppe, Capo le case ]

Վենետիկ, 17 Յունիս 1843

Պատուական եւ Սիրեցեալ Եղբայր,

Այս քանի եօթնեակք են, զի սրտիկուրծ սպասեմ լսել բանս ինչ զ Միքայէլէ: Աղաչեմ, մի՛ դանդաղեսցես ծանուցանել ինձ, զոր վասն նորա իրք են, եթէ բարի եւ եթէ չար. կամ թէ յորդորեսցես զնա ինքնին գրել, որպէս եւ եսս պատուիրեալ էի:

Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Մատթէոս [5] կրկին յահեկէ կաթուածահար՝ ճգնի ելանել յանկողնոյ. Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Յարութիւն [6] յամսոց հետէ ունի պտոյտ գլխոյ խիթալի. եւ իմ գլուխ երեք աւուրք են չէ զերծ ի ծանրութենէ. աղօթեսջիր վասն ամենեցուն ըստ իւրաքանչիւր պիտոյից, եւ առաւել, եթէ ոչ անիրաւութիւն թուիցի քեզ, վասն իմ:

Մ[եղաւոր]
Ե[ղբայր] Քո
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգար[եան]

15.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին - Հռոմ

Վենետիկ, 13 Յուլ[իս] 1843

Եղբայր Սիրեցեալ եւ Հայր Պատուական Բասիլիէ.

Ուրախացոյց զսիրտ իմ նամակդ աւետաւոր, որչափ երբեմն ի հակառակէն տր[տ]մալին. այլ զիղջ է ինձ ընդ տարապարտ տխրութիւնդ զոր քեզ նիւթեցիս. յուսամ զի յակնարկել քում զթղթիկս եւ մխիթարիցիս: Այն ցաւ թափառական որ ընդ ամենայն անկիւնս գլխոյս մուտ եւ ելս առնէր անդադար, յետ ութ աւուրց վերացաւ: Երկոքին ծերունի Հարք մեր մեղմով ապաքինին ի հիւանդութենէ իւրեանց: Վասն ՎՎ. ՀՀ ց. [Վերապատուեալ Հարց] Սարգսի [7] եւ Յոհաննու [8] լուիցես ի գրելոց Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Ռափայէլի [9]. իսկ վասն « Բազմավիպին » [10] գիտեա՛, զի մեք տպեմք յաջողութեամբ, նոյնպէս եւ ի Պօլիս ծաւալի, այլ որ անդ զնմանէ զրոյցք չեւ եւս հասին յականջս մեր: Իսկ զքոյին լուրս լուայց ի դառնալ Պ[ատուական] Հ[օր] Աբրահամու ի Ֆիեսսոյէ:

Դեռ ոչ ընկալայ գիր ի Միքայէլայ, հեռուստ եւ կակուղ խթանաւ ազդեսցես նմա գրել, եւ մի՛ խղճիցես, բայց եթէ վասն աշխատութեան, ծանուցանել ինձ զնորա բարի կամ չար:

Իսկ վասն մեղաց զի՞նչ ասացից, բայց զայս, թէ ո՞ր այն հոգի իցէ որ վերացոյց յինէն զմակդիրն իմ մեղաւոր եւ քեզ մերձեցոյց. քա՛ւ, հեռի ի քէն. այլ վասն քո աղօթել ինձ քաղցր են պարտք, լիցին եւ Քեզ վասն իմ, մանաւանդ ի մերձեալ աւուրս 18 Յուլիսի, որ օրն է իմոց ծննդոց:

Համբոյր յարգութեան ընծայեմ Դիտապետիդ, անձուկ սիրոյ Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Եդուարդայ եւ ողջոյն շատ Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Թոմայի, ընդ նոսին եւ Քեզ գրկովք փարելեօք

Քոյին Մ[եղաւոր] եւ խ[ոնարհ] Եղբայր
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգարեան

Կ ր[օնաւոր] Մխ[իթարեան]

[Յ. Գ. ] Զոյգ ձագունց տատրակաց գնեցի. կասկամ [11] յափշտակեաց եկեր զմին, եւ ես դառնացեալ ողբս [12] հանի ի նա եւ յիս. առաքեմ Քեզ զողբսն եթէ խոստանաս սրբագրութեամբ առ իս դարձուցանել:

Փոխան Ե [ ղբայր ] Արսէնի, Ե [ ղբայր ] Ստեփաննոս եկն առ մեզ, եւ ողջունէ զ Արնաւուտ իւր:

16.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին – Հռոմ

Վենետիկ, 2 Սեպտ[եմբեր] 1843

Սիրեցեալ եւ Պատուական Եղբայր,

Զգրեալդ ի 21 Օգոստ[ոսի] ընկալայ ի 25 նորին, եւ յապաղեցի ի պատասխանին, մի ՛ զի մնայի բերանացի խօսել ընդ Պ[ատուական] Հ [ օր ] Աբրահամու, որ յառաջ քան զիս գրեալ է Քեզ. ներեսցես զբաղանաց նորա ի նորընծայարանի, ի սրբագրութիւնս, ի կիկերոնութիւնս [13] առ օտարականս, եւ երկրորդ, զի ես իսկ յաւուրս յայսոսիկ յառաւօտէ ցերեկոյ ան–պարապ յօրինէի ճառ ի հանդէս առաջիկայ հարցաքննութեան աշակերտաց մերոց. ոչ ասացից զնիւթ բանին, մինչեւ ընկալեալ զնախագրեալդ գիր ծանեայց զթոռունթոսունդ քո:

Խրախ եմ ընդ քաջողջութիւն Սիրելւոյդ, եւ զուարճակից Քեզ համարեցայց զանձն իմ, եթէ քաջիկ զբօսցիս ի գեղջն: Զնամակդ որպէս յանձ արարեալ էիր՝ ետու առ Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Գաբրիէլ [14]: Ի 20 Սեպտեմբերի եթէ յաջողեսցէ Տէր ՎՎ. ՀՀ. Ներսէս [15] եւ Գրիգոր [16] ուղեւորեսցին ի Զմիւռնիա եւ անտի ի Հայաստան. տե՛ս, զի զվիճակ քո այլք առնուն:

Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Արսէնդ ամաչեցուցանէ զիս վասն ընծային զոր յղել կամի. առ այժմ զսովորական ողջոյնսն հատուսցես նմա, եւ յորժամ ընկալայց զընծայն, ապա եւ զշնորհակալիսն:

Ողջունեսջիր եւ զեղբայրն իմ, յիշեցո ՛, զի տակաւին եւս մնամ նամակի նորա. եւ ծանո ՛ ինձ եթէ չիցէ ծանր, ջե՞րմ իցէ եթէ գաղջ եւ եթէ ցուրտ ի հոգեւորն: Ճեպեճեան մեր ողջունէ սիրով զեղբայր իւր, իցէ՜ թէ եւ նա սմա նմանող լինէր: Ողջունեն եւ զՔեզ եղբարք Քո, եւ առանձինն Հ [ այր ] Աթանաս [17]:

Համբուրիւ ողջոյն մատուցանեմ եւ ես Արհի Դիտապետիդ, օրհնութեանն եւ աղօթիցն կարօտ. նոյնպէս եւ ՎՎ. [Վերապատուեալ] Հարց Եդուարդայ եւ Թոմայի, ապա եւ զՔեզ գրկախառն

Անձկալիդ Եղբայր

խ[ոնարհ] ծ[առայ] Մ[եղաւոր] Ե[ղբայր] քո
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգար[եան]

[Յ. Գ. ] Ողջունեալ ես եւ ի Չըֆըտէ [18] քումմէ:

17.               

* Հայր Ռափայէլ Վրդ. Թրեանցին – Ռափայէլեան Վարժարան Ca ’ Pesaro

Պատուա, 30 Սեպտ [եմբեր] 1843

Վերապատուեալ Տէր եւ Հայր ցանկալի,

Ոչ վրիպիմ անշուշտ զառաջին եւ զդրուատելի առիթ հետաքննութեան Ձերոյ լնուլ, նախադասեալ զվասն մանկանց խնդիրն. մինչեւ ցայսօր ըստ սովորական ասպարէզ բարուց իւրեանց ոչ վազեցին արտաքս. գոհ եմ ես, եւ այս շատ լիցի Ձեզ, այլ մի՛ առ ի թուլանալ, որպէս ոչն բնաւ ի սրտագին մաղթանացդ առ Տէր, տալ նոցա զգօնութիւն եւ ինձ զնոյն երկայնմտութեամբ հանդերձ: Ընդէ՞ր երկբայիք, զօրութիւն մաղթանացդ այդոցիկ փարատեցին եւ զմթարս ամպոց, որպէս զի ոչ եղեւ մեզ խափան արգելիչ խնդրոյ զբօսանաց. զհինգշաբաթի աւուրն զանհրաժեշտ զքէյֆն կատարեցաք այսպէս. ի 22 ժամու, ընդ Ե[ղբայր] Արսենիոսի գնացաք զճանապարհ Պաթալիայ [19] ի պարտէզս S. Bonifazio կոմսին, եւ ի վերայ դալար խոտոյ զգեղջկայինն ճաշեցաք ցամաք մսով եւ հելվայիւ շատացեալ. ոչ ինչ պակաս էր խրախճանութեանս, բայց նախանձ խոցոտէր զսիրտս թէ գլիցիմք ի Ձերդ քեֆոյ որ ընդ Պ[արոն] Գազէզին մտերմաբար. տիկինն խանդաղատէր մայրաբար ի վերայ մանկտւոյն եւ ուրախացաւ յոյժ ընդ գալուստ մեր: Բերանացի լուիջիք ի մէնջ զմնացեալսն, զի քաղուածոյ է նամակս:

Վասն Գերապ[այծառ] Աբբահօրս ասի զրոյց յԲշ[երկուշաբաթ]ի գալ այսր ի Պատաւիոն վասն հանդիսի հարցաքննութեան, ուր կարէք տեսանել զնա եւ զանձկակարօտ տուն մեր:

Ողջունեալքդ ողջունեն զողջունելիդ, մանկտին խոնարհ եւ ջերմ համբուրիւ արդիւնական աջոյդ ծարաւին օրհնութեանց նորին, արդեօք եւ նիւթականացն քաղցիցեն. ողջունեն եւ զՎարժապետն, ընդ որս եւ ես ողջոյն տամ նմա եւ վանական ուխտին, եւ աղաւնեացն եւ թրթրակ իմ տատրակին. անձկալից սիրով ողջունիւ յանձն արարեալ զիս յաղօթս եւ ի սէր գորովական սրտիդ, ասեմ, եթէ ներէք, կամարաձեւ խոնարհութեամբ, Bon jour Père Raffael.

խ[ոնարհ] ծ[առայ] եւ Մեղաւոր
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգարեան

18.               

* Հայր Ռափայէլ Վրդ. Թրեանցին - Ռափայէլեան Վարժարան Ca ’ Pesaro

Պատուա, 3 Հոկտ[եմբեր] 1843

Վերապատուեալ Տէր իմ եւ Հայր ցանկալի,

Վասն անձկութեան ժամուն եւ վասն գալստեան այդր Վ[երապատուեալ] Գործակալի վանացս, ոչ պատասխանեցի յերեկն ըղձականիդ. լուեալ էք անշուշտ ի նմին վարդապետէ զհիւանդութիւն Գեր[յարգոյ] Աբբահօրն, զհանդէս Վարժարանին, եւ զանձուկ մեր առ Ձեզ: Յոյս մեծ էր ինձ տեսանել զԱկնկալեալդ ի յոգունց ի նմին աւուր հանդիսին, եւ աւետել զըստ կարի բարւոք գնացս մանկտւոյն, որք ըստ գուշակութեան ձերում հաղորդեցան ի կենդանարար մարմին Փրկչին իւրեանց ի մատրան Վարժարանին, անմոռաց ունելով զանձկալի Հայրդ ի խնդիրս շնորհաց առ ի նմանէ:

Վասն ակամայ յապաղման գալստեանդ եւ անստուգութեան նորին, եւ վասն հեղեղագնաց աւուրցս մերոց, լռիկ հաւանութեամբ ձերով խորհիմք ի վաղիւն, Տեառն յաջողելով, քառոտանի արշաւել ուրեք, այլ ոչ ի տապան երգչին Լաւրայ [20], զի զայն ուխտ իմ կամիմ առաջի Ձեր կատարել: Մի՛ համարիցիք իբրեւ ապախտ ինձ զՁեօք արարեալ ինքնագլուխ կամ անժոյժ ասպատակութեամբս, եւ իբրեւ զՁեզ ի վիշտս եւ զմեզ ի խինդս յուղարկեալ. այլ ի բարեհաճութիւն Հօրդ մերոյ վստահացեալ ք, անխիղճ մատիցուք եւ յայս քէյֆ [ անընթեռնելի ]. ո՜ գիտէ, զի թերեւս յընթեռնուլ Ձեր զմրրոտ քարտէզս, հոգին վայրենայած յափշտակեալ ունիցի զմեզ ի վերայ միոյ ուրուք ի բլրոց, ուստի ցաւոյ աչացս զգալիլեանն ագուցեալ՝ զՁեզ նախ ապա թէ զայլսն խնդրիցեմ … վայրապար: Այլ դուք առժամայն ամբարձջիք զմեզ առաւել քան զարտեւան բլրոյն ի պատշգամբ երկնից, զի բնակչաց նորին բարեխօսութեամբ անվտանգ դարձցուք ի բնակութիւնս մեր:

Զթուղթ Հիթայ [21] ստորագրութեամբ Գեր[յարգոյ] Աբբահօրս կարծեմ ընկալայք ի Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Ներսիսէ, կամ թէ ընդունիջիք. իսկ զառաքեալն ձեռամբ Անգղիացւոյն տարաւ Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Գաբրիէլ ի Ֆիէսսօ, բայց այրն մեկնելոց էր ի քաղաքէս կանխեալ յայսմ առաւօտու. Ցաւ է ինձ, զի ոչ ժամանեաց տեսութեան Աբբահօրս Գեր [յարգոյ] եւ ձերոց քաջախոհ ըղձից:

Ողջունեալքդ Հարք եւ Եղբարք մեր՝ սիրով ողջունեն զՁեզ, եւ առանձինն Ե [ ղբար ] ք Արսէն եւ Ստեփան, եւ մանկտին կարօտեալք ցանկալի տեսոյդ, սիրոյդ, օրհնութեանց եւ աղօթից, որոց եւ ես, սրտալիր ողջունիւ հանդերձ ակն ունիմ

Վերապատուեալ Տեառնդ եւ սիրոյդ

Մեղ[աւոր] եւ խ[ոնարհ] ծ[առայ]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգար[եան]

[Յ. Գ. ] Ողջունեմք զՊ [արոն] Գազէզ եւ մաղթեմք ճանապարհ բարի:

19.               

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին - Հռոմ

18 Հոկտ[եմբեր] 1843, Ռափ[այէլեան] Վարժ[արան], Վենետիկ

Պատուական եւ Սիրեցեալ Եղբայր,

Ընկալեալ գրովդ զառաքեալն ի Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Արսենիոսէ, ահա յղեմ զշնորհակալեացս մուրհակ ի ձեռն քո առ նոյն, յապաղեցի փոքր մի զպատասխանիս, քանզի ի Պատաւիոն պանդխտեալ էի առ ի գիւղաբնակութիւն. եւ զամսօրեայ մի ժամանակ վայելեալ անդ ի զուարթութեան օդոց, եւ երիցս ի տեսիլ լերանց եւ բլրոց իմոց, դարձաք շոգեկառօք:

Մատուցի զողջոյնդ եւ զհամբոյր առ Վերապատուեալ Հայր մեր Անդրէաս [22], որ եւ ուրախութեամբ ողջունէ զսիրելի աշակերտդ իւր. առանձինն ողջունէ սիրով զՔեզ Հայր Աթանաս:

Չունելով առ այժմս կարեւոր ինչ ի ծանուցանել Քեզ, մինչեւ ցնդիցեմ զշոգի արշաւասոյր շաւղացն, աղաչեմ զՔեզ մի՛ մոռանալ յաղօթից զի՛ս քոց, եւ մատուցանել համբուրիւ ս հանդերձ զողջոյն սիրոյս առ Գերապ[ ատիւ ] Դիտապետդ, առ Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Եդուարդ, շնորհ ունելով ամենայն ջանից եւ վաստակոց նորա, միանգամայն եւ վայելեալ յերկունս գրաւորականացն, եւ Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Թոմայի սիրելւոյ:

Ողջ լեր յամայր:

խ[ոնարհ] ծ[առայ]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգարեան Մեղաւոր

20.            

* Հայր Բարսեղ Վրդ. Մարտիրոսեանին - Հռոմ

Վենետիկ, 20 Դեկտ[եմբեր] 1843

Սիրեցեալ եւ Պատուական Եղբայր,

Բազում յօժարութեամբ ընթերցայ զգրեալդ ի 11 Դեկտ[եմբեր ի ] որում ի բազմաց ակն ունէի, ընդ Քոյսն եւ զԵ[ղբօր] իմոյ Միքայէլի լսել զլուրս, եւ ուրախ յոյժ եղէ ընդ զգաստութիւն նորա, զի տագնապ էր ինձ վասն նորա յաւուրս յայսոսիկ, զորոյ զպատճառս թերեւս լուեալ իցես ի Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Եդուարդայ. այլ Դու, սիրելի, մի՛ դադարիր յազդելոյ ինձ զգնացս նորա. ո՜հ, ե՞րբ ծանուսցես ինձ, թէ ընդ կորստական արուեստին եւ զհոգեւորսն պաշտէ:

Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Թոմաս եհաս ի նմին աւուր, յորում եւ նամակ Սիրելւոյդ. սակս խօթութեան յամեալ էր ի Թրեստ առ մօրն. իսկ այժմ բարւոք է ողջութեամբ, որպէս եւ մեք ամենեքեան: Նորատիպ կամ դեռատիպ մատեանս ի վանս մեր գիտեմ զ Թասսօ ն ի [23], զերկրաչափութիւն [24] Հ [ օր ] Աբրահամու, զՕրացոյց [25], զբառարան Տաճկ[երէն] անգղ[իերէն] Հայ[երէն] եւ ոչ ինչ այլ:

Այլ եթէ այլուստ կամիցիս լուր լսել, ահա զցանկալին աւետեմ զկատարումն հանդիսին, յորմէ դեռեւս դարձ արարեալ փութամ զկիսամասնեայ մորմոքումն սրտիս շիջուցանել գրութեամբս առ Քեզ: Այսօր ի 20 Դեկտ[եմբեր] որ օր տարեդարձ է մկրտութեան տիկնոջն Հռիփսիմեայ, ընծայեցան ի ծոց սրբոյ ուղղափառ եկեղեցւոյ անձինք չորեքին, նաժիշտն նորա, դուստրն եւ ուստերքն, յեկեղեցւոջ Ս. Մարիամու Ֆորմոզայ [26], առաջի աշխարհախումբ բազմութեան աւագաց եւ ռամկաց, որովք ծածկեալ էր եկեղեցին:

Գերապ[ ատիւ ] Հայրապետ քաղաքիս [27] առ դրան եկեղեցւոյն կատարեաց ի վերայ նաժշտին զկարգ հրաժարման ի չարափառ դենից. ապա եմոյծ զնա այլովքն հանդերձ ի մատուռն ամենասուրբ Կուսին, եւ անդ մկրտեաց զնա, որում սանամայր էր իւր իսկ բարեացապարտ տիկինն Հռիփսիմէ. յետոյ կնքեաց զնա մանկամբքն հանդերձ սրբալոյս իւղովն, եւ կնքահարք եւ կնքամարք նոցին եղեն կոմսք եւ կոմսուհիք: Ել ապա ի բեմն մատուցանել զսուրբ պատարագ, յորում հաղորդեցան ի կենդանարար մարմին Յիսուսի, ընդ նաժշտին եւ տիկին եւ հրեշտա[կա]հանգէտ դուստր նորա. եթէ աչք իմ խոտորահայեաց ոչ էին բժոտեալ մրրով մեղանաց, անշուշտ տեսանէի զՀոգին Աստուծոյ հանգուցեալ ի վերայ նոցին:

Յաւարտ պատարագին նստեալ Հայրապետին առ սեղանովն ըստ իւրումն պերճա–խօսութեան մեծացոյց զյաղթանակս եկեղեցւոյ, դրուատեաց զջանս տիկնոջն եւ յորդորեաց ի նոյն զընտանիս նորին. բան մի գովեստի եւ ի մերսն հասոյց արժանաւոր Հարս: Ո՜հ, եթէ գիտէիր քանի՜ վաստակս վաստակեաց Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Ռափայէլ եւ որո՞վ ոգւով յօժարութեան, կարծեմ առժամայն թղթովս հանդերձ դիմէիր առ Սրբազանն՝ կապտել ի նմանէ զարժանի ձիրս փոխարինաց վաստակոցն եւ ջանից. այլ եթէ ոչ ի մարդկանէ, յԱստուծոյ գտցեն նա եւ նմանիք նորին ըստ ուղղութեան սրտից իւրեանց: Նաժշտին անուն եդաւ Եղիսաբեթ, աղջկանն Հռիփսիմէ, մանկանցն՝ Գրիգոր եւ Ռափայէլ:

Չունիմ եւ չկամիմ այլ ինչ ասել, բայց շնորհաւոր եւ երջանիկ մաղթեալ Քեզ զսրբութիւն տօնիցս եւ զամս մօտակայ, ընդ Քեզ եւ Գերապ[ ատիւ ] Դիտապետիդ եւ ցանկալւոյ Վ[երապատուեալ] Հ [ օր ] Եդուարդայ, համբուրիւ սիրոյ մնալ նոցին եւ Քեզ սիրելի

խ[ոնարհ] ծ[առայ] եւ Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մարգ[արեան]
Կ[րօնաւոր] Մխ[իթարեան]

Յ. Գ. Այսօր ընկալաք նամակ ի Զմիւռնիոյ ի Հարց մերոց Ներսիսէ եւ Գրիգորիոսէ, որք ի քաջողջութեան վայելեն, եւ կամին ձմեռել անդ ի Զմիւռնիայ:

 

Հայր Ղեւոնդ Ալիշան