Toggle navigation
Digital Library of Armenian Literature
AUA
Հայ
Login
Library
Themes
All
Historiography
Philosophy
Theology
Pedagogy
Law
Sciences
Linguistics
Ethnography
Health
Geography
Travel Notes
Epistles
Fiction
Translated Works
Publicism
Foreign Language Armenian Authors
Economy
Authors
All Authors
My Projects
Events
About
Our Digital Library
Staff
Chronology
Պատմութիւն կաթողիկոսաց Կիլիկիոյ (1441-էն մինչեւ մեր օրերը)
Հեղինակ
Kiuleserian Babken
Բաժին
Հայագիտութիւն
Հայ դասական մատենագրութիւն
Թեմա
Directories
Historiography
Geography
Overview
Add to my project
Bookmark page
Խաչատուր
Բ
.,
ըստ
Չամչեանի՝
Խաչիկ
Ուլնեցի
,
ըստ
Մաղաքիա
դպրի՝
պարզապէս
Տէր
Խաչիկ
,
ծանօթ
է
իր
Երաժիշտ
տիտղոսով
,
անշուշտ
իբրեւ
վարպետ
մը
եկեղեցական
երաժշտութեան
մէջ
,
եւ
կամ
իբրեւ
վարպետ
եւ
գեղեցկաձայն
երգեցող
մը։
Հին
ատեններ
մեծ
կարեւորութիւն
կը
տրուէր
եկեղեցական
երաժշտութեան
,
եւ
նոյն
իսկ
այս
մեր
օրերուն
ալ
«ձայնաւոր
»
անձեր
նախամեծար
կը
համարուէին
քահանայութեան
,
առանց
սակայն
շատ
խստապահանջ
ըլլալու
թէ
ի՞նչ
է
«ձայնաւոր»ին
կարողութիւնը
եկեղեցական
երգեցողութեան
մէջ
,
հերիք
է
որ
մարդը
«աղուոր
ձայն
»
մը
ունենար
եւ
կարող
ըլլար
երգել։
Կ՚երեւի
թէ
կաթողիկոսական
աթոռին
բարձրանալու
համար
իսկ
,
ուրիշ
յարմարութիւններու
հետ՝
երաժշտագիտութիւնն
ալ
առաւելութիւն
մը
կ՚ստեղծէր
,
եւ
կամ
,
թերեւս
,
միւս
բոլոր
յարմարութիւններէն
ալ
վե՛ր
կը
նկատուէր։
Դժբախտաբար
չենք
գիտեր
թէ
Խաչատուր
Բ
.
իբրեւ
մտաւորական
եւ
գեղարուեստի
վարպետ
ի՞նչ
արժէք
կը
ներկայացնէր
որ
իր
վրայ
շեշտուած
է
Երաժիշտը։
Բայց
գիտենք
որ
Կիլիկիա
նշանաւոր
եղած
է
Երաժշտութեան
մէջ
(Հմմտ
.
Սիսուան
,
էջ
517
,
ծնթ
.
)
եւ
Սիմէոն
կթղս
.
ինչպէս
որ
պիտի
տեսնենք
իր
տեղը
,
առ
Փիլիպպոս
կթղս
.
իր
ուղղած
թուղթին
մէջ
վստահ
պարծանքով
մը
կը
մատնանշէր
երաժշտական
արուեստին
զարգացումը
Կիլիկիոյ
Մայրաքաղաքին
մէջ
.
-«Խազն
ի
Սըսայ
Սաղմոսն
ի
Մըշայ»
.
հետեւաբար
,
կարելի
է
ենթադրել
որ
Խաչիկ
Ուլնեցին
,
քաջ
երաժիշտ
մըն
էր
,
այսինքն՝
ո՛չ
միայն
իբրեւ
«ձայնաւոր
»
այլ
մա՛նաւանդ
իբրեւ
վարպետը
երաժշտական
արուեստին։
Երաժիշտ
ուրիշ
դէմքեր
ալ
կան
Խաչատուր
Բ
.
ի
յաջորդներուն
մէջ։
Սսոյ
Մաշտոցին
մէջ
սա՛
յիշատակագրութիւնը
կայ
իր
մասին
.
-«Նուաստ
Խաչատուր
կթղս
.
նստաւ
յաթոռ
հայրապետութե
.
Սըսայ
ՌԹ
(=1560)
փետրվարի
ԺԶ
(=
16)
.
փետրվրի
.
Դ
(=4)
առ
Քս
.
փոխեցաւ
.
թվ
.
ՌԼԳ
(=1584)
.
որոյ
յիշատակն
ահութբ
(=աւրհնութեամբ
)
եղիցի
.
ամէն»։
Դարանաղցին
քանի
մը
բառով
միայն
,
Չորուկէն
անմիջապէս
ետքը
,
կը
յիշէ
Խաչատուր
Բ
.
ը
եւ
կը
բասրէ
զայն՝
դիտել
տալով
թէ
Չորուկի
ճամբէն
չգնաց
,
եւ
«ոչ
բնաւ
բարի
անուն
մի
համբաւեցաւ
ի
նմանէ
»
,
դիւրանց
եղաւ
եւ
մեռաւ
(Դրնղցիի
.
Ժմնկգր
.
էջ
318)։
Դարանաղցին
քանի
մը
բառով
միայն
,
Չորուկէն
անմիջապէս
ետքը
,
կը
յիշէ
Խաչատուր
Բ
.
ը
եւ
կը
բասրէ
զայն՝
դիտել
տալով
թէ
Չորուկի
ճամբէն
չգնաց
,
եւ
«ոչ
բնաւ
բարի
անուն
մի
համբաւեցաւ
ի
նմանէ
»
,
դիւրանց
եղաւ
եւ
մեռաւ
(Դրնղցիի
.
Ժմնկգր
.
էջ
318)։
Դարանաղցին
կը
սխալի
անշուշտ
,
որովհետեւ
Խաչատուր
Բ
.
«դիւրանց
»
չեղաւ
,
այլ
24
տարի
մնաց
կաթողիկոսական
աթոռին
վրայ։
Դարանաղցիի
բասրանքին
պատճառն
է
Խաչատուր
Բ
.
ի
ճգնազգեաց
չըլլալը
.
կէտ
մը
որուն
վրայ
կը
դնէ
ան
իր
զօրաւոր
շեշտը
-եւ
ո՛չ
գնաց
ի
ճանապարհս
Չորուկին։
Խաչատուր
Բ
.
ի
յաջորդ
Ջուղայեցի
Ազարիային
վրայ
ալ
նոյն
դիտողութիւնը
պիտի
ընէ
խծբծող
Դարանաղցին։
Կ՚երեւի
թէ
Խաչատուր
Բ
.
վաթսնամեայ
եւ
թերեւս
աւելի
էր՝
երբ
կաթողիկոս
եղաւ
,
որովհետեւ
ստիպուեցաւ
կանուխէն
իրեն
փոխանորդ
եւ
յաջորդ
մը
նշանակել
երբ
անցած
էր
ութսունը
,
որպէս
զի
իր
անունով
վարէ
կաթողիկոսական
գործերը։
Այդ
փոխանորդն
ու
յաջորդը
եղաւ
Ազարիա
Ջուղայեցին
,
զոր
եպիսկոպոս
կամ
առաջնորդ
նշանակեց
Ս
.
Սոփիայի
,
կաթողիկոսարանի
Մայր
Եկեղեցւոյն
,
հաւանութեամբ
եպիսկոպոսներու
,
քահանաներու
եւ
ժողովուրդին
,
եւ
անոր
յանձնեց
կաթողիկոսութեան
կնիքը
.
ա՛ն
էր
որ
կ՚ընէր
կաթողիկոսութիւնը
եւ
Խաչատուրի
վախճանումէն
ետքն
ալ
ընդունուեցաւ
իբրեւ
կաթողիկոս
։
Խաչատուր
Բ
.
ի
վարչական
գործունէութենէն
պատմութեան
մէջ
մնացած
է
Հռոմի
հետ
իր
մշակած
կամ
իր
հաճութեամբ
մշակուած
յարաբերութեան
յիշատակը
,
ա՛յն
երկու
գրութիւններով
,
որոնք
ուղղուած
են
Գրիգոր
ԺԳ
.
Պապին
(Տե՛ս
Bybl
.
Apost
.
Vaticanae
,
ի
E
.
Tisserant-է
,
էջ
203-204
.
Հմմտ
.
Հանդէս
Ամսօրեայ
,
1892
,
էջ
244-245)։
Դժբախտաբար
այս
տողերը
գրելու
ատեն
,
աչքի
առջեւ
չունինք
այդ
երկու
գրութիւններուն
պատճեները
,
որպէս
զի
գաղափար
մը
կազմէինք
ատոնց
բովանդակութեան
վրայ։
Բայց
նկատի
առնելով
այն
ջանքերը
,
զորս
Վատիկան
թափեց
այս
դարուն
ալ
Հայց
.
Եկեղեցին
Հռոմի
Եկեղեցիին
միացնելու
նպատակով
,
կարելի
է
ըսել
թէ
ի՞նչ
բանի
վրայ
է
խնդիրը։
Խաչատուր
Բ
.
ի
Հռոմի
հետ
մշակած
յարաբերութեան
տեղեակ
եւ
գործակից
էր
իր
օգնականն
ու
յաջորդը
,
Ազարիա
Ջուղայեցին
որ
յետոյ
,
երբ
կաթողիկոս
եղաւ
,
ինքն
ալ
շարունակեց
Կիլիկիոյ
կաթողիկոսարանին
յարաբերութիւնը
Հռոմի
հետ
.
հետեւաբար
այս
մասին
կը
խօսինք՝
Ջուղայեցիի
վրայ
գրելու
ատեն։
Խաչատուր
Բ
.
ի
ժամանակը
շա՛տ
խռով
է
քաղաքականապէս։
Մէկ
կողմէն
Կիլիկիոյ
մէջ
բռնացող
եւ
իրարու
հակառակորդ
ձորապետներ
,
միւս
կողմէն
Ճէլալիներուն
ելքն
ու
աւերիչ
արշաւանքները
Անատօլուի
մէջ
,
ահ
ու
դողի
մատնած
էին
երկրին
քրիստոնէութիւնը։
Կարգ
մը
Աւետարաններ
գրչագրուած
են
Խաչատուր
Բ
.
ի
կաթողիկոսութեան
ատեն
,
որոնցմէ
ոմանց
յիշատակարաններուն
կարեւոր
մասերը
յառաջ
կը
բերենք
իրենց
ժամանակագրական
կարեւորութեանը
համար։
Այդ
յիշատակարաններէն
քանի
մը
հատին
մէջ
արտայայտուած
դառնութիւնը
ցոյց
կուտայ
թէ
ո՛րչափ
տաժանելի
եղած
է
Անատօլուի
քրիստոնեայ
ժողովուրդներուն
կացութիւնը
այդ
անիշխանութեան
ընթացքին։
Ստուգիւ
,
հրաշքո՛վ
է
որ
Հայ
ժողովուրդը
պահած
է
իր
ազգային
գոյութինը
եւ
իր
նուիրական
հաստատութիւնները
այդ
աննկարագրելի
հարստահարութեանց
ճնշումներուն
տակ։
Ս
.
Յակոբայ
Մատենադարանին
Թիւ
1939
Ձեռ
.
Աւետարանէն
.
-
«Գրեալ
աւարտեցի
զսա
ի
գիւղն
որ
ասի
ի
Գալականճն
(=
Գայլականջ
)
կարողութբ
.
Այ
.
ընդ
հովանեաւ
սբ
.
նշանաց
,
ի
գաւառն
Մելտինու
,
ի
թուին
հայոց
ՌԺԵ
(=1566)
ամին
,
ի
թագաւորութեան
Սուլթան
Սիլումին
եւ
ի
կաթողիկոսութեան
Տէր
Խաչատուրին
եւ
ի
հայրապետութեան
Տէր
Գրիգորին»։
(Խապայեան
Ցուցակ
,
Ձեռ
.
էջ
1250)։
ԾԱՆՕԹ
.
-
Միեւնոյն
բանաձեւով
եւ
միեւնոյն
գրչէն
ուրիշ
Աւետարանի
մը
յիշատակարան
մըն
ալ
կայ
Թորոս
Աղբարի
մէջ
(Հտր
.
Ա
.
221-222)
.
սա
տարբերութեամբ
որ
այդ
Աւետարանը
գրուած
է
ՌԺԸ
=
1569
,
Կալանջ
գիւղի
Սուրբ
Նշանեաց
հովանիին
տակ։
Կայիփոսի
Ս
.
Յակոբ
վանքին
Մաշտոցէն
.
-
«Աւարտեցաւ
Ս
.
տառս
,
որ
այժմ
Մաշտոց
կոչի
բոլոր
.
ի
յամի
Ռ
.
Ժ
.
Է
(=
1568)
,
ընդ
հովանեաւ
տաճարին
եւ
Ս
.
Սարգիս
եւ
Ս
.
Փրկչին
.
ի
գաւառն
ի
Մէլտինի
.
ի
գիւղն
ի
Համուսի
,
ի
յերիցութեան
Գրիգորի
Տէր
Թորոսեան
,
եւ
ի
կաթողիկոսութեան
Տէր
Խաչատուրին
,
եւ
յեպիսկոպոսութեան
Տէր
Գրիգորին
,
եւ
ի
թագաւորութեան
Սէլումին…»
(Թորոս
Աղբար
,
Բ
.
229)։
Արղնի
Բարձրահայեաց
Ս
.
Աստուածածին
վանքին
Աւետարանէն
.
-«Գրեալ
ի
թվին
ՌԺԹ
.
(1570)
,
յԵրուսաղէմ
,
ի
Ս
.
Յակոբ
.
ի
հայրապետութեան
Հայոց
Տէր
Միքայէլ
կաթողիկոսի
,
եւ
ի
հայրապետութեան
Կիլիկեցւոց
Տէր
Խաչատուր
կաթողիկոսի
.
ի
թագաւորութեան
Սուլթան
Սէլիմին։
Յայսմ
ամի
Կիպրոս
ի
Ֆռանկաց
առաւ
.
անթիւ
քրիստոնեայք
վնասեցան
,
եւ
անթիւ
եւ
անհամար
գերի
առան
,
որ
ոչ
թիւել
կուզէր
եւ
ոչ
ճառել։
Վա՜յ
մեզ
.
եղուկն
էր
խաչապաշտին
տարել
ի
յերկիրն
թագաւորութեան
Շահաստանայ
որ
այժմ
ասի
Դաւրէժ
,
որ
Շահ
Թահմազ
կոչեն
.
եւ
ի
Առաջնորդութեան
սուրբ
քաղաքին
Երուսաղէմայ
Տէր
Անդրէաս
արհի
եպիսկոպոսին։
Յիշատակարանս
գրեցաւ
ի
ամուրն
Բալու…
ձեռամբ
Մխիթար
եպիսկոպոսի»։
(Թորոս
Աղբար
,
Բ
.
392-393)։
Ս
.
Յակոբի
Մատենադարանէն
Թիւ
178
(868)
Ձեռ
.
Աւետարանը
գրուած
է
Երուսաղէմ
.
-«Ի
հայրապետութեան
տէր
տէր
Խաչատուրին
եւ
ի
պատրիարքութեան
Սբ
.
Աթոռոյս
Տէր
Աստուածատուրին
եւ
Տէր
Անդրէասին…»։
Եւ
արդ
գրեցաւ
սա
ի
թվականիս
Հայոց
Ռ
.
ու
քսան
ու
երբ
մտաւ
ՌԻԱ
(=1571/2)
ծաղկեցաւ
ձմեռն։
Անմեղադիր
լերուք
խոշորութեան
գրիս
եւ
ծաղկիս
,
զի
կար
մեր
այս
էր
.
զի
դառնացեալ
սրտիւ
գրեցաւ
ի
դառն
ժամանակին
յորում
նեղիմք
յայլազգեաց
.
զի
տաճիկն
էառ
զԿիպրոս
եւ
զբազումս
կոտորեաց
,
զմարդ
,
զխաչ
եւ
զԱւետարան
գերեաց
եւ
բազում
ոճիրս
գործեաց
,
զոր
ոչ
կարեմք
ընդ
գրով
արկանել…»։
(Խապ
.
Ցուցակ
,
էջ
1223-24)։
-«Ի
թվականութեանս
հայոց
ՌԻԵ
(=1576)
,
ի
կաթողիկոսութեան
տեառն
Խաչատրոյ
եւ
ի
յառաջնորդութեան
այսմ
նահանգի
Տէր
Յովհաննէս
եպս
.
ի
Հըզվեցւոյն»։
(Հանդէս
Ամսօրեայ
,
1927
,
Յունիս
,
էջ
314)։
Կիպրոսի
Ս
.
Մակար
վանքի
պատկանող
Յայսմաւուրքի
մը
մաշած
թերթէն
,
որ
գրուած
պիտի
ըլլայ
1551-1571
թուականներուն
մէջտեղ։
-«Ղուկաս
?
վրդպտս
հր(ամանաւ
)
Խաչատուր
կթղկսին
յղեալ
եկաք
ի
Կիպրոս
ի
մայրաքաղաքն
Լաւքօշայ
յաղագս
հասի
եւ
իրաւանց
սբ
.
Աթոռոյն
,
եւ
ես
չունէի
կամք
վս
(վասն
)
ահի
ծովուն
եւ
յերկիւղի
անիծեալ
ժժմակէր
եւ
գիշակէր
ազգին
ֆռանկաց
.
յորժամ
նաւեցաք
ի
Տարսոնա
ի
գարուն
աւուր
ճանապարհ
ի
մէջ
ծովու
ի
սահմանս
Սելեւկիոյ
,
եկն
Ղալիօն
(նաւ
)
մէծ
ի
վրյ
մեր
,
զոր
ինչ
կայր
ի
նավն
եւ
ունէաք
ի
հօրէ
եւ
ի
մօրէ
գրեանք
եւ
այլ
սուր
մերկ
ի
մօրէ
արարին
մեզ
անողորմ
ազգն
անիծեալ
լատինացւոց
.
Ած
.
կործանեսցէ
թագաւորուի
.
նցա
վաղվաղակի
.
ով
որ
տեսցէ
եւ
կարդասցէ
,
ասասցէ
ամէն
եւ
եղիցի։
…եղեւ
մեզ
(Ք)անամէլօ…
(անընթեռնելի
)։
Իսկ
յօրժամ
եկաք
ի
ծոց
նաւահանգիստն
Ղարբազ
(Քարբաս
)
անտ
աստ
մինչ
ի
Լաւքուշայ
բոկոտն
եւ
գլուխ…
մինչ
հաստատեալ
ազգն
մեր
Հայոց
որ
եւ
նոյն
ժամայն
ի
տեսանէլն…
Այ
(=Աստուծոյ
)
օծեալ
քհնյն
Տէր
Ստեփաննոս
նոյն
ժամոյն
զգեցոյց
զմեզ
եւ
ծածկեաց
զմերկութիւն
ըստ
Աւտրնի
բանին
թէ
մերկ
էի
եւ
զգեցուցէք
զիս
եւայլն…։
Գրեցաւ
յուլիս…
յաւուր
երկուշաբթի
,
սբ
.
Լուսաւորչի
պահոցն
,
ի
դուռն
սբ
.
Ածածնին»։
(ԿԻՊՐՈՍ
ԿՂԶԻ
,
գրեց
Բակուրան
,
տպ
.
Նիկոսիա
,
1903
,
էջ
109-110)։
Ա. Պատմութիւն կաթողիկոսաց Կիլիկիոյ
Ընդհանուր ակնարկ
Ա. Աթոռանիստ հանգրուաններ
Բ. Էջմիածնի Աթոռին վերահաստատութեան պատճառները՝ 1441-ին
Գ. Աւելի զօրաւոր պատճառ մը
Դ. Երեւանի քաղաքական վիճակը
Ե. Կիլիկիոյ Աթոռին կանոնականութեան փաստերը
Զ. Երկրին քաղաքական կացութիւնը ԺԵ.րդ դարուն
Է. Կ. Պոլսի Պատրիարքութեան ծագումը եւ անոր յարաբերութիւնը Կիլիկիոյ Աթոռին հետ
Կաթողիկոսներ
Ա. Գրիգոր Մուսաբէկեան 1439-1451 (?)
Բ. Կարապետ Եւդոկացի 1446-1478
Գ. Ստեփանոս Սարաձորեցի 1477/ 8-1488
Դ. Յովհաննէս Ա. Անտիոքացի 1488-1489
Ե. Յովհաննէս Բ. Թլկուրանցի 1489 յունուար 6 Դշ.…†1525
Զ. Յովհաննէս Գ. Քիլիսցի, Կայծակն 1525 Մայիս 1, Բշ.-†1539
Է. Սիմէոն Ա. Զեթունցի 1539 Ապրիլ 7 Բշ-†1545
Ը. Ղազար Զեթունցի 1545 - †1547
Թ. Թորոս Ա. Սսեցի 1548 Փետր. 12 Գշ.-†1550 (?)
Ժ. Խաչատուր Ա. Չորիկ 1550/1-†1560
ԺԱ. Խաչատուր Բ. Զեթունցի 1560 Փետր. 16 -†1584 Փետր. 4
ԺԲ. Ազարիա Ջուղայեցի 1584 Փետր. 25, Դշ.-†1601 Յունիս 2
ԺԳ. Յովհաննէս Դ. Անթէպցի 1602 Դեկտ. 20, Կիր.-†1621
ԺԴ. Պետրոս Կարկառեցի (Աթոռակից) 1601-1608
ԺԵ. Մինաս Քացախ Սսեցի 1621-1632
ԺԶ. Սիմէոն Բ. Սեբաստացի 1633-1648
ԺԷ. Ներսէս Սեբաստացի 1648-1654, Նոյեմբեր
ԺԸ. Թորոս Բ. Սեբաստացի 1654-†1657 Ապրիլ 29, Դշ.
ԺԹ. Խաչատուր Գ. Գաղատացի Մինտէրճի 1657 Յունիս 17-1674 եւ հակաթոռ Դաւիթ Կարկառեցի
Ի. Սահակ Ա. Քիլիսցի Մէյխանէճեան 1674-1686
ԻԱ. Գրիգոր Բ. Ատանացի Պիծակն 1686-1693 (.՞)
ԻԲ. Աստուածատուր Սասունցի Նարին 1693-1694 (.՞) 1696 (.՞)
ԻԳ. Մատթէոս Կեսարացի Սարի 1697-1705
ԻԴ. Յովհաննէս Ե. Հաճընցի 1705-†1721
ԻԵ. Պետրոս Բերիացի Աթոռակից Յովհաննէս Ե. Ի 1708-1710 †1728
ԻԶ. Գրիգոր Գ. Կեսարացի Ուղուրլու 1721/ 22-†1729
ԻԷ. Յովհաննէս Զ. Հաճէնցի Տէր Ադամ 1729-1733
ԻԸ. Ղուկաս Աջապահեան.-Ա. 1733-†1737 Յուլիս
ԻԹ. Միքայէլ Ա. Աջապահեան.- Բ. 1737-1758
Լ. Գաբրիէլ Աջապահեան.- Գ. 1757 -†1770 Սպտմ. 10, Ուրբ.
ԼԱ. Եփրեմ Ա. Աջապահեան.- Դ. 1770 -†1784 Յուլիս 31
ԼԲ. Թէոդորոս Աջապահեան.-Ե. 1784 Սեպտեմբեր 6, Ուրբաթ-†1796 Սեպտեմբեր 24 (ԴՇ.)
ԼԳ. Կիրակոս Ա. Աջապահեան.- Զ. Մեծն 1797 Փետրուար 14 Շբ.-†1822 Սեպտեմբեր 10, Կիր.
ԼԴ. Եփրեմ Բ. Աջապահեան. - Է. (Տէր Մանուէլեան) 1823 -†1831
ԼԵ. Միքայէլ Բ. Աջապահեան.- Ը. Ղուկասեան 1832 Յնվր. 30, Կիր.-†ՌՅԴ=1855
ԼԶ. Կիրակոս Բ. Աջապահեան. - Թ. 1855 Դկտմ. 24, Շբ. - + 1865 Հկտմ
Անցման շրջան Եւ Նիկողոս Եպս. Շահանեան
ԼԷ. Մկրտիչ Քէֆսիզեան Մարաշցի 1871 Հկտմ. 27, Դշ.-1894 Նյմբ. 8 Գշ.
Սահակ Բ. Խապայեան
Զեկոյց
ԼԸ. Սահակ Բ. Խապայեան
Մանկութիւն
Երուսաղէմ եւ Պոլիս
Վարդապետ Եւ ուսուցիչ
Ուսումնական կեանքի արդիւնքը
Իր դասագիրքերը
Սահակ Կթղս. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ իր գործին գլուխը
Կտակ
Մահ ազգային բարերար աղա Կարապետ Մելգոնեանի
Մեռոնօրհնէք
Վերջին օրերու պատմութիւնը
Յուղարկաւորութեան արարողութիւններ
Բաբգէն կաթողիկոսի մահուանէն յետոյ
Բ. Պատմութիւն կաթողիկոսութեան Կիլիկիոյ
Առաջին գիրք. Էջմիածին եւ Սիս
Ա. 1441-Ի շարժումը կանխող դէպքերուն քննութիւնը
Բ. 1441-ի շարժումին պատմական պատճառները
Գ. Էջմիածնի Աթոռին վերահաստատութիւնը եւ Գրիգոր Մուսաբէկեան
Դ. Կիլիկիոյ Սիմէոն Կաթողիկոսի Թուղթը առ Փիլիպպոս Կաթողիկոս Էջմիածնի
Երկրորդ Գիրք. Սիս եւ Երուսաղէմ
Սիս եւ Երուսաղէմ
Երրորդ Գիրք. Աջ եւ Աջապահք
Ա. Ս. Լուսաւորչի Աջը
Բ. Լուսաւորչին Աջերը
Գ. Կիլիկիոյ Աջպահեանց ծագումն ու համանուն կաթողիկոսներ
Յաւելուած
Ա.- Մանր ուսումնասիրութիւններ
1.- Աջապահեան Կաթողիկոսներ
2.- Աջապահեանք եւ ծագումն Հայ կաթոլիկ պատրիարքութեան ի Լիբանան
3.- Կիլիկիոյ կաթողիկոսներուն կնիքները
Բ.- Բնագիրներ
1. Կանոնք Ս. Գր. Տաթեւացւոյն
2. Պատճեն Վիրապեցի Կիրակոս կաթողիկոսի կոնդակին
3. Պատճեն Ստեփանոս Պատրիարքի կոնդակին
4. Նամականի
Dictionaries
ՆՀԲ
ՀԱԲ
ԳՀԲ
×
×
×
Login
Don't have an account?
Register
×
×
×