Մատեան ողբերգութեան

Ա

Արդ, որ ոք եւ առցէ զայս դեղ մաղթանաց
Այսր մատենի պարկեշտականի` պաղատիլ սովաւ,
Եթէ ի մեղաւորաց իցէ մատուցեալն,
Եղէ'ց եւ ես իմովս բանիւ կցորդեալ նմա,
Իսկ եթէ յարդարոց գուցէ յառաջեալն,
Գտա'յց եւ ես սովիմբ ընդ նմին ողորմեալ նովաւ:
Ապա թէ երջանկասցի այնպիսին ինքեամբ`
Ինձ միայնոյ գրեալ զեղկութիւնն,
Եւ ես ինձէ'ն վկայեմ այսմիկ:
Բայց յիշեսցէ' նա զՍողոմոն եւ զբանս նորին հոգեշունչս,
Թէ` Ո՞վ ոք վստահասցի սիրտ սուրբ ունել,
Եւ կամ ո՞վ պարծեսցի մաքուր լինել ի մեղաց:
Եւ զի ո'չ յարեաւ մարդ երկրածին, ազատեալ ի պատասխանեաց,
Եւ ո'չ ընտիր ինքնարշաւ վազիւքն,
Եւ ո'չ թէ` եւ ի թռիչս ամբարձման թեւոց բերիցի,
Առ որ զգոյշ լինիցի` կրկին երկուցեալ
Ի վիմին իսկ հաստատութեան, ուսեալ ի Պաւղոսէ.
Գուցէ անկեալ ի յերկիր`
Սահմանողի այսմ կանոնի իրաւադատի կշռեալ նմանեսցի:
Այլ առցէ' զայս կշտամբութիւն մաքուրն` նիւթ պսակաց`
Առ ի շիջանել անընտրողաբար յանձեռնհասն բարձրութենէ,
Եւ պատժապարտն` առիթ ազատութեան,
Որով ամբարձեալ ի կործանմանէ
Հոգեւորական մահուն` ապրեսցի' յուսով:
Իսկ ինձ եղիցի պատգամս այս բանի
Արձան փորագրեալ` ամենեւին անեղծանելի,
Որ փոխանակ իմոյ եղկելոյս անձին մահացուի`
Անդադար հնչմամբ հեծութեան լալոյ
Առանց լռելոյ միշտ աղաղակէ:
Լիցի' եւ ոսկերացս քակտեցելոց
Ի հողապատեան շիրիմ վերարկուին
Անմռունչ ձայնիւ զայս խոստովանել,
Հասցէ' եւ մարմնոյս ի հող լուծելոյ
Բարբառով իմն անազդելեաւ ծածկատեսիդ զսոյն պաղատիլ:

Բ

Տէր գթութեանց, աղբիւր ողորմութեանց, պարգեւք բարութեանց,
Որդի բարձրելոյ, Տէր Յիսուս Քրիստոս,
Ողորմեա', խնայեա', մարդասիրեա',
Նայեա' ի վտանգս, ակնարկեա' ի բեկութիւնս,
Խոնարհեա'ց ի թշուառութիւնս,
Տե'ս ի տարակոյս անձեռնհաս տագնապիս,
Հասի'ր հաղորդել կորստականս կարեաց:
Շաւշափեա' բժշկապէս զամենաթշուառ ախտաւորութիւնս,
Ո'ւնկն մատուսցես քաղցրութեամբ ողորմագին հեծութեանս,
Լո'ւր ի խորոցն անդնդոց մահուն գերեզմանի` անմռնչելի հառաչմանս,
Մտցէ' յականջս ամենալուր լսելեացդ
Ձայն պաղատանաց վատնեալ անդամոցս:
Եւ վասն զի գրաւական կենդանութեանս անապական է,
Անփոփո'խ լիցի եւ սիրոյդ քո գթութիւն,
Կցո'րդ լեր հեզութեամբ տաժանաւորս տկարութեան:
Մեռեալ պատկերիս մի' ոխս պահեսցես,
Ընդ անշունչ կերպարանիս մի' ի դատ քննութեան մտցես,
Մահու տանջեցելոյս մի' հարուածս յաւելցես,
Ընդ բեկեալ խեցեղէն անաւթոյս մի' ուժգնութեամբ մարտիցես,
Վճռաւ կոշկոճելոյս մի բարկութիւն կրկնեսցես,
Կործանեալ շինուածոյս մի' պատուհաս մատուսցես,
Շանս սպանելոյ մի' քարինս արձակեսցես,
Լուոյս ջախջախելոյ մի' սաստիկս որոտասցես,
Հողոյս անպատուելոյ մի' իբր ամբարհաւաճի ուժգինս մռնչեսցես,
Զմոխիրս մերժելի մի' ի դատ ընտրութեան կոչեսցես,
Զփոշիս ցնդելի մի' իբր զքո դիմամարտ գտցես,
Զտիղմս տաղտկալի մի' իբր զոսոխ վարկանիցիս,
Զգարշութիւնս անգոսնելի մի' իբր զբռնամարտիկ վանեսցես,
Զխէթս ի բաց ընկենլի մի' նիւթ գեհենին պահեսցես,
Զայսքանեաց բազմապատիկ բանից կշտամբեալս
Մի' վերստին յանդիմանեսցես:

Դ

Այս ամենաթշուառ եւ խաւարարգել շիրմին են ահա
Սրտաբեկ եւ յոգնաթախիծ արգահատութիւնք,
Հաստատեսցէ' աւրհնեալդ քո բան անփոփոխական լինել`
Ըստ սրտի արգահատելոյս:
Քանզի եւ այժմ մինչ կենդանեաւքս խաւսիմ`
Մեռեալ եմ անհասիդ,
Որպէս ի կորուստ մահուն սատակման`
Ամենազաւրիդ հրամանի անեղծ եմ հաւատովքս:
Արդ, աղաչեմ զքեզ, Տէր Յիսուս Քրիստոս,
Հայեա'ց յիս ողորմութեամբ
Եւ մի' թողացուսցես լինել տնակից ինձ Բելիարայ,
Եւ զմահազեկոյց տապանին ազդումն
Անկենդանաւորն թնդման թշուառն թաղման`
Աղաղակ ձայնի հառաչման լալեաց քեզ հաշտեցուցչաց,
Յարգեսցե'ս լսել, միայն բարեգործ,
Հոգեսէր, հզաւր, մարդասէր,
Եւ հոգիդ քո բարի բնակեսցէ' ընդ իս`
Լոյս առնելով ինձ ի խաւարին:
Մնասցե'ն ընդ իս կենարար քո կրից պաշտեցեալ մասունք,
Զի իբր զաւանդ գանձու զիս պահեալ ի քեզ`
Կենա'ց նորոգման ընծայեցուսցեն:
Աւճա'ռք անվատնելի զինուց ինձ պատկանեսցին,
Ընդ իս յարակայեալ քարինք պարսից հոգեւոր հնարից`
Զչարին հալածել զգունդ,
Մարտն, որ առ իս, քե'ւ, Տէր, վանեսցի:
Զի թէ յարիցէ ի վերայ իմ պատերազմել,
Տեսեալ զքաղաքն ունայն ի զաւրաց,
Եւ զազդողականացն գործի` ապաձայն,
Զքեզ, Տէր, ունիմ մշտնջենաւոր եւ աննիրհելի պահապան:

Ե

Զի եթէ այժմ իսկ կանխաւ արագեալ յառաջ, քան զաւրն կատարածի,
Եւ անշաւիղ արգելան ինձ պատրաստեսցէ,
Առաքե'մ զաղաւթսն տէրունականս նմին գան մահու,
Եթէ ի վայր զիս հնարի կործանել`
Զծնրադրութի'ւն արարչին:
Եթէ ի մոխիր երկրի թաւալեալ ձեռն բերիցէ,
Երեսա'ցն Աստուծոյ ի նոյն մածուցումն զնա հերքեսցէ:
Եթէ վաստակս ինձ ցաւոց նիւթեսցէ,
Քրտո'ւնքն յուռթի արեամբն զանգեալ
Փրկչին աշխարհի զնա խուեսցէ:
Եթէ յընթացից բարեաց զշունչ իմ պատանդեսցէ,
Կապա'նք ամենաստեղծին զիս արձակեսցէ:
Եթէ յուրացութիւն պարգեւաց լուսոյն բռնադատեսցէ,
Հայհոյութեա'նն համբերութիւն յաստուածամարտիցն`
Զնոսին ընդ նոյն կարկեսցէ:
Եթէ հարուածս նետից գաղտնաձիգ զինուց ինձ արձակեսցէ,
Կա'րթ հնարից աղեղան փառաց Հաւրն կապարճից նմին պատահեսցէ:
Եթէ քողով լուսոյ խաւարականի մտանել ընդ աչս անամաւթեսցի,
Կռփո'ւմն գլխոյն ձորձով պատեցեալԼրմանն ամենից զնա տանջեսցէ:
Եթէ մոլեսցի զվստահութիւն ձեռինս կապել,
Եղէգն, մատուցեալ ի յաջ գոյացուցչին,
Զնա չարչարեալ ըմբերանեսցէ:
Եթէ ձաղանաւք այպանման զիս կատակեսցէ,
Տանե'լն ծաղու ամենազաւրին զնա հենգնեսցէ:
Եթէ բժժանաւք ինչ յուռթից կախարդել խորամանկեսցէ,
Ապտա'կն դիմաց հզաւրին Աստուծոյ
Զնա սաստկապէս ամաչեցուսցէ:
Եթէ ի մուտս գիշերային մթութեան
Խաւարու խաբէութեան լկնեալ մարտիցէ,
Ի ճառագայթի'ց լուսոյ երեւման քո, Տէր, խայտառակեսցի:
Եթէ ի միջաւրէական տապոյ փորձութեանցն
Արեգակնակէզ վատնիչ խորշակին
Զիս ի յարմարոց խախտել կարծիցէ,
Ի զաւրութենէ' նշանիդ լուսոյ խլեալ գաւսասցի:
Եթէ ի փչմանն շնորհէ ունայն զիս առնել հնարաւորեսցի,
Թո'ւքն, զոր ընկալաւ տէրն քերոբէից ընդ մեղաւորիս,
Զնա պատկառեցուսցէ:

Զ

Եթէ ժանիք ծախողք ինձ ցուցանիցէ,
Լռութի'ւն երկնաւորին բերանոյ զնա պապանձեցուսցէ:
Եթէ խածմունս աղուականս հոգւոյս ազդեսցէ,
Բեւեռա'ցն հարմունք հաստողին բնաւից զնա կսկծեցուսցէ:
Եթէ յընթացս անիրաւութեան խորհրդոց զիս մոլորեցուսցէ,
Սեւե'ռք ոտից անհասանելոյն զնա կապեսցէ:
Եթէ հրապոյրս ինձ դժնեայս արբուսցէ,
Քացա'խն ընդ լեղւոյն խառնեալ ի յարբումն բարերարին
Զնա դառնացուսցէ:
Եթէ առաջին ճաշակմամբ փայտին զիս գտցէ,
Սոսկալի խորհրդով խաչին ըմբռնեալ` իսպա'ռ պարտաւորեսցի:
Եթէ ընդվզել ընդդէմ հնազանդութեան
Տեառն հրամանի զանձն իմ ուսուսցէ,
Բերո'ւմն պարանոցի անսահմանելոյն զնա կործանեսցէ:
Եթէ ի մահ սատակման զիս վանեալ վիրաւորեսցէ,
Ստուա'ր տէգ զինու մխելոյն
Ի կող ստեղծչին Ադամայ զնա հերձեսցէ:
Եթէ երկամբք վշտաց դժոխականաց զիս պարփակեսցէ,
Պատանա'ցն կտաւ էից ունողին զնա ըմբռնեսցէ:
Եթէ յատակս մահու հայել զիս խարդախեսցէ,
Բնակե'լ կենդանւոյն ի վէմն մահու զնա մեռուսցէ:
Եթէ խնդասցէ ընդ մարդկաւրէնս իմ գայթակղութիւն,
Կրկի'ն կորասցի կարկամեալ կամաւ,
Յորժամ անմահն Աստուած, յարուցեալ փառաւք,
Ընդ իւր նորոգեաց զբնաւ մահացեալս:
Եթէ ընդ լուծանել փոքր կապանաց հազարամէից բերկրեսցի,
Դողասցի' կարկեալ վերստին իսկոյն ընդ վերջին շղթայս
Անզերծ տագնապին ըմբռնման սաստկագունի յանվախճան տանջանարանին:
Եթէ ընդ առաջին հարուածն դժուարեսցի,
Գո'յժ կորստեան յետնում սատակմանն անշէջ գեհենին,
Որ պատրաստեալն է նորա եւ նորին հրեշտակաց,
Նմա պատմեսցի, որ յաւուրն մեծի մեծին ատենի:

Է

Իսկ ինձ` ապաւինելոյս ի քեզ, Տէր Յիսուս,
Միայն թագաւոր ինքնակալ, զաւրեղ,
Արարիչ երկնի եւ երկրի
Եւ ամենայն զարդուն, որ ի նմա,
Որ գալստեանդ քոյ ակն ունիմ
Եւ ողորմութեան Փրկչիդ սպասեալ յուսամ,
Ի յոտս քո անկանիմ եւ զգարշապարիդ հետս համբուրեմ,
Զպարտութիւնս խոստովանիմ եւ զմեղանս հրապարակեմ,
Կշտամբանաց քարամբք կոծիմ եւ հառաչանաւք սրտիս տապանամ,
Ի խէթ խղճիս խոցոտիմ եւ բոցով շնչոյս ճենճերիմ,
Աղի ցաւղով արտասուացս այրիմ եւ երիկամանցս ազդմամբ կիզանիմ,
Յուսակտուր աւդով ցամաքիմ եւ դառնաշունչ հողմով շիջանիմ,
Թախանձանաց բանիւս երերիմ եւ կողկողագին հեծութեամբ դողամ,
Տաժանելի կրիւք տուայտիմ եւ տագնապաւ հոգւոյս տատանիմ,
Ի կոծ մրրկաց ծփիմ եւ ի բախմանէ ալեաց սասանիմ,
Ի լրութենէ համբաւոյն սարսեմ եւ յիշատակաւ ահին կորնչիմ,
Կերպարանաւք ատենին հալիմ եւ սպառնալեաւք մեծիդ մեռանիմ, -
Լո'ւր, բազմագութ, քաւիչ, մարդասէր եւ երկայնամիտ,
Քաղցրութիւն անճառ, աւր բարի եւ տիւ տենչալի,
Քանզի կարող ես յամենայնի,
Եւ առ ելս շնչոյս իմոյ` փրկութեան մեծի:
Եւ քեզ ընդ Հաւր, Հոգւովդ Սրբով փա~ռք յաւիտեանս:
Ամէն: