Պատմութիւն թագայորի Պարսից

Յետ այսորիկ Ղուլի խանն եթող ի Սիւն քաղաքի զօրս իբրեւ երկու հազար ի պահպանութիւն, եւ ինքն ԺԸ [18] հազար զօրօք ել գնաց ի վերայ Թաւրիզոյ: Եւ եհաս ի տեղի մի, որ երկրին բարբառով Սախըզ անուանի, եւ անտի մինչեւ ի Թաւրէզ վեց աւուր ճանապարհ է ի միջի: Եւ բանակեցաւ անդ զաւուրս երիս: Ազդ եղեւ օսմանցւոց, թէ Ղուլի խանն մերձեալ է հասանիլ ի վերայ քաղաքիս: Յայնժամ Թամուր փաշայն եմուտ առ փաշայն Թաւրիզոյ եւ ասէ. «Ահա Ղուլի խանն գայ ի վերայ մեր, եւ որպէս լսեմք, մերձ է հասանիլ ի տեղիս այս. առցուք ի զօրաց քաղաքիս, ելցուք արտաքս, եւ մինչ չեւ եկեալ պաշարեալ է նա զքաղաքս, ի դիմի հարցուք նմա եւ վանեալ զնա ի բաց հալածեսցուքե: Հաճոյ թուեցաւ փաշային Թաւրիզոյ բանս այս, եւ սկսաւ կարգել, կազմել, վառել եւ պատրաստել զզօրսն:

Եւ մինչդեռ սոքա յայս պատաղեալ էին, Ղուլի խանն յաւուրն երրորդի ի մտանել արեւուն վառեցաւ, կազմեցաւ, պատրաստեցաւ ամենայն զօրօքն եւ ել ի ձի եւ զվեց աւուր ճանապարհն զայն գիշեր եւ զվաղորդայն մինչեւ յօր հասարակ վճարեաց: Եւ այնպէս տագնապաւ ընթացաւ զճանապարհն` մինչեւ զարմանալ ամենեցուն. քանզի յանկարծակի տեսին զինքեանս ի սահմանս Թաւրիզոյ հասեալ: Եւ օսմանցիքն ոչ կարծէին զնմանէ այսպիսի ինչ լինիլ, եւ յանկարծակի տեսին զնա արդէն հասեալ առաջի քաղաքին, զոր համարէին թէ յետ վեց աւուր գալոց է: Ի քաղաքէ անտի ել ճակատն օսմանցւոց պատերազմիլ ընդդէմ նմա, եւ ուղղեցան ի կողմն Մարանդու եւ բաղխեցան ընդ միմեանս երկոքին ճակատքն: Բայց փաշայն Թաւրիզոյ զանխլաբար խոյս տուեալ փախեաւ, եւ մնաց միայն Թամուրն վեց Ռ [6. 000] զօրօք ի բերդին պատերազմիլ ընդդէմ Ղուլի խանին: Եւ զաւուրս եօթն խիստ պատերազմեցաւ ընդ Ղուլի խանին, զի էին ի զօրս նորա բազում գազանասիրտք եւ զօրաւորք ուժով, վարժք մարտի պատերազմի ի լուրիկեցւոց եւ յառվանիդացւոց եւ յայլ խուժադուժ ազգաց: Եւ զարմանալի էր այսչափ զդէմ ունիլն սոցա զայսչափ աւուրս, զի վեց հազ արք ընդդէմ ԺԸ [18] հազարաց կռուէին: Եւ եղեւ անկանիլ բազում զօրաց յերկոցունց կողմանէ:

Իբրեւ ետես Թամուրն, զի երեք հազարք ի վեց հազար զօրացն իւրոց կորեան, հատաւ նա ի յուսոյ յաղթութեան, եւ խորհէր թէ իւ իւիք զանձն ապրեցուցանել մարթասցի: Ապա հանդէս արար զօրաց իւրոց, խօսիլ սակաւ ընդ հազարապետս իւր եւ ասէ. «Դուք ինքնին տեսանէք, զի զօրն պարսից յոյժ բազմապատիկի առաւել քան զմերս է, եւ ոչ գոյ յոյս մեզ, թէ մեք այսչափ սակաւ զօրօք զքաղաքն զայս յերեսաց այնչափ պարսկական զօրացն ապեցուսցուք: Եւ արդ յայսմհետէ ոչինչ օգուտ լինի, թէ մեք ի բերդի աստ փակեալ մնասցուք, քանզի որչափ եւ ընդդիմամարտիցուք, քաղաքս այս ելանէ ի ձեռաց մերոց: Եւ ընդէ՞ր զուր տարապարտուց զանձինս մեր կամակար մտօք կորուսանեմք. ելցուք ի բերդէս եւ յընդարձակ դաշտի մարտիցուք, եւ եթէ մեք նոցա յաղթեսցուք, կալցուք մեզ զսա, իսկ եթէ նոքա զմեզ յաղթեսցեն, փախիցուք յԵրէվան եւ զանձիս մեր ապրեցուսցուքե: Հաճոյ թուեցաւ բանս այս հազարապետացն: Ապա Թամուր զերիս հարիւրս եթող ի բերդի անդ պահապանս, եւ ինքն այլ ամենայն զօրօքն ել արտաքս մարտնչիլ ընդդէմ Ղուլի խանին: Եւ էր ինքն արկեալ զիւրեւ զրահս երկաթիս, նոյնպէս եւ երիվար նորա ձրահիւք պատեալ: Ի դիմի հարաւ Ղուլի խանն երկու հազար ութ հարիւրով ընդ ԺԸ [18] հազարին: Եւ անկան ի զօրաց նորա բազումք, եւ ինքն երեք հարիւրով միայն փախեաւ դէպ յԵրէվան. եգիտ զփաշայն Թաւրիզու եւ կամէր ձեռս ամբառնալ ի վերայ նորա յաղագս միայն թողլոյ զինքն ի մարտի ընդդէմ Ղուլի խանին եւ փախչելոյն. այլ ոչ կարաց, քանզի փախեաւ:

Եւ էառ Ղուլի խանն զԹաւրէզ եւ զորս եգիտ ի զօրացն օսմանցւոց, զամենեսեան կոտորեաց: Զամրոց մի արարեալ էր իր մէջ քաղաքին օսմանցին, զայն բոլորովին աղարտեալ հիմնայատակ արար: Եւ նստաւ ի քաղաքի անդ երկու ամիս, մինչեւ կուտեաց զօրս բազումս իբրեւ ԻԴ [24] հազար` ելանել գնալ ի վերայ Երէվանայ: Այսչափ անցք անցին ընդ զօրս օսմանցւոց, եւ քաղաքք ելին ի ձեռաց: Եւ թագաւորն օսմանցւոց ոչ իմանայր, այլ միայն երկրորդն նորա. քանզի որպէս ի վերագոյնդ պատմեցաք, զայն հրովարտակն թոյլ տալոյ պարսկին առնուլ զքաղաքսն` ինքնին միայն առանց հրամանի սուլտանին առաքեալ էր առ երիս փաշայսն, եւ սուլտանն ոչ գիտէր: