Պատմութիւն թագայորի Պարսից

Յետ այսորիկ Ղուլի խանն առաքեաց զդեսպան առ թագաւորն Օզբէկի հրովարտակօք հանդերձ` ասել նմա, թէ «Առաքեսցես մեզ զհազար թումէն փող, ապա թէ ոչ` պատրաստ լեր, զի գալոց եմ ի վերայ քոյ ի մարտ պատերազմ: Իբրեւ էառ թագաւորն զհրովարտակն այնպիսի բանից, կալաւ վաղվաղակի զայրն, որ դեսպան էր, եւ եդ յերկաթս ի դիպահոջ: Լու եղեւ Ղուլի խանին, զոր ինչ արար թագաւորին Օզբէկի, եւ զօրս պատրաստեաց երթալ ի պատերազմ ի վերայ նորա:

Բայց աստանօր պատշաճ է մեզ յառաջագոյն գրել փոքր մի զեղելոց առ ի օսմանուոց, եւ ապա ըստ կարգի զայս սկսեալս պատմել: Թամուրն, որ առ Թաւրէզ քաղաքաւ պատերազմէր եւ փախեաւ, գտեալ էր դիպուածով իւիք զայն թուղթն զոր գրեալ էր Ալի փաշայ վէզիրն օսմանցւոց սուլտանին առ փաշայն Թաւրիզու եւ առ այլ ոմանս, թէ «Յորժամ գայ Ղուլի խանն, տուք զքաղաքն եւ մի՛ պատերազմիք ընդ նմաե: Զայս գիրս նորա առեալ գնաց ի Կոստանդնուպօլիս, եւ մտեալ առ սուլտանն` եցոյց նմա, եւ թէ զքանի քաղաքս վասն հրովարտակիս այսորիկ ետուն պարսից` փաշայք քաղաքացն զեկոյց նմա, եւ զբազում ամբաստանութիւնս զփաշայիցն արար առաջի նորա: Իսկ սուլտանն, որ այսոցիկ ամենեցուն ոչինչ տեղեկութիւն ունէր, տիր զայրացաւ եւ հրաման ետ սպանանել զնա եւ զայլ ոմն կացոյց ի տեղի նորա: Զսոյն գործս վէզիրին իբրեւ իմացան ծառայք սուլտանին, այսինքն է` զօրքն ամենայն, բողոք բարձին առ սուլտանն, թէ «Մեք ոչ կամիմք զհաշտութիւն առնել ընդ պարսից, զի զհասարակաց սանն զինուորական դասուն մերոյ աւար առեալ նոցա` ի ձեռս նոցա կայ, եւ այս մեզ վատահամբաւութիւն եւ նախատինք մեծ է, զոր ոչ կարեմք տանիլ: Կամիմք զխազմ առնել ընդ նոսա եւ հանել զայն սանն ի ձեռաց նոցաե:

Յայնժամ սուլտանն վաղվաղակի առաքեաց զսուրհանդակս հրովարտակօք հանդերձ առ Ահմէտ փաշայն Բաբիլոնի` ասել նմա, թէ «Կացուցի զքեզ ընդհանրական զօրագլուխ` երթալ ի պատերազմ ի վերայ Համատանուե: Իբրեւ ընթերցաւ նա զհրովարտակն, ձեռն էարկ փութանակի զզօրս ի մի վայր խմբել, զվեց հազար մարտիկ սպառազէն, զերիս հազար սպահիս, զհինգ հազար արաբացիս, զվեց հազար մարս եւ զվեց հազար բաջիլանս եւ զայլ բազում խուժանս: Եւ եղեն ամենայն ընտրեալ սպառազէնքն իբրեւ ԻԶ [26] հազար վառեալք ի պատերազմ: Հանդերձեաւ պատրաստեցաւ ամենայն պիտոյիւք մարտի, եւ ել գնաց ի վերայ Համատանու: Իբրեւ եհաս մերձ քաղաքին ի տեղի մի Լաքլար անուանեալ, անդ բանակեցաւ: Եւ սկսաւ զզօրսն կարգել, զախոյանս կառուցանել եւ զդոբսն ուղղիլ ընդդէմ քաղաքին, եւ ամենայն պատերազմական զօրօքն զնա պաշարել:

Ազդ եղեւ Թամազ շահին պարսից, որ ի Շօշ նստէր, եւ ել նա հարիւր հազար զօրօք հասանիլ ի պաշտպանութիւն քաղաքին, մինչ չեւ ժամանեալ էր Ահմէտ փաշայն անդ` զպաշարումն քաղաքին մատուցանել: Ընդ այն ժամանակս Ղուլի խանն էր ի կողմանս Խորասանայ. լուր եհաս նմա յաղագս գալստեան օսմանցւոյն: Եւ յառաջագոյն գրեաց նա առ Թամազ շահն` ոչ լինի ձեռնամուխ պատերազմելոյ ընդդէմ օսմանցւոյն, այլ մնալ գալստեան իւրոյ, քանզի գիտակ էր նորին վատասրտութեան: Եւ էր նա բանակեալ ի տեղի մի, որ Կարմիր սար կոչի: Իբրեւ ետես զի օսմանցին եկեալ հասեալ տեղի մարտին` ոչ տայ դուլ զօրուն, այլ յառաջ մղէ պատերազմիլ, ոչ անսաց բանից Ղուլի խանին, այլ վաղվաղակի յառաջ մատոյց զճակատն իւր ընդդէմ օսմանցւոց: Ի դիմի հարան միմեանց երկոքին ճակատքն եւ թացին զդաշտն արեամբ կոտորելոցն: Ի փախուստ դարձաւ զօրն շահ Թամազին, եւ անկան ի նմանէ ԼԸ [38] հազար սպառազէնք, եւ օսմանցին զօրացեալ յաղթեաց պարսիցն: Իբրեւ ետես շահն, զի այնչափ զօրօք ոչ կարաց զդէմ ունիլ օսմանցւոց, յետս դարձաւ գնալ ի Շօշ: Եւ հասեալ անդ` զՄայեար անուամբ խանն առաքեց ի դեսպանութիւն առ Ահմէտ փաշայն, որ ընդհանրական զօրագլուխ էր օսմանցւոց զօրուն, խօսիլ ընդ նմա ի խաղաղութիւն եւ տալ նմա զՀամատան եւ առնել զհաշտութիւն: Յանձն էառ Ահմէտ փաշայն առնել զհաշտութիւն, եւ առեալ զՀամատան` հաստատեաց զդաշն խաղաղութեան: Եւ զոմն ի մեծամեծաց իւրոց Իբրահիմ անուանեալ, որ էր զօրագլուխ աջակողմեան թեւին, իշխան կացոյց քաղաքին, եւ ինքն դարձ արար գնաց ի Բաբիլոն: