Հայ-ռուս-վրացական փոխհարաբերությունները

Հեղինակ
ՉՈԲԱՆԵԱՆ ՊԱՒԵԼ  

Բաժին
Հայագիտութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  
Դիտել

2 
1749 - ՀԱԿՈԲ ՇԱՄԱԽԵՑՈՒ ՆԱՄԱԿԸ [1] ԱՐԵՒՄՏՅԱՆ ՎՐԱՍՏԱՆԻ ԹԱԳԱՎՈՐ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ V-ԻՆ 

Յորմէ ժամանեսցի օրհնութեան եւ նախախնամութեան հայրական ողջոյն եւ պահպանութիւն որդիական, սէր եւ գթութիւն հոգեկան: Շնորհք եւ խաղաղութիւն առաքելական ի վերայ յԱրմատոց բարեաց վերաբուսելոյդ եւ յօրհնաժառանգից տոհմից շառաւիղելոյ ի հարց առաքինութեանց եւ ի քաջաց Բագրատունեաց ըստ լրոյ բողբոջելոյդ: Աստուածապաշտիդ եւ Քրիստոսասիրիդ, սիրելւոյդ իմոյ հոգւոյս եւ ցանկալւոյդ սրտիս, Պարոնաց Պարոնիդ եւ իշխանաց իշխանիդ եւ սքանչելագործ սրբոյ գեղարդեանս Աստուածաշօշափ ( Աղէքսանդրոսի ) Քրիստոսազօր ( թագաւորիդ ) եւ Աստուածապսակ ( Արքայիդ Բացագլխաց ) տիրախնամ տանց եւ բնակութեանց քոց: Հոգւու սրբով ծաղկեցեալ եւ զօրացեալ որդւոց եւ դստերաց քոց եւ այլոց ամենեցունց ընդ տամբք քովք եղելոց եւ ընդ ձեռամբ հնազանդեցելոց: Ամէն:

Խնդրեմք եւս, զի շնորհօք Աստուածաիջի տեղւոյս եւ Առաքելականի Աթոռոյս եւ զօրութեամբ ամենայաղթ Փայտին կենաց եւ այլոց սրբոց Նշանաց եւ Քրիստոսամուխ Աջոյս Լուսաւորչին մերոյ սրբոյն Գրիգորիոսի: Նաեւ այլոց սրբոց մասանց, որք աստ կան: Եւ մանաւանդ մաղթանօք սրբուհւոյ Աստուածածին եւ Գայիանեաց եւ Հռիփսիմեանց սրբուհեաց եւ ամենից սրբոց այլոց:

Ամենազօրն Աստուած հովանի եւ պահապան եղիցի քեզ միշտ եւ յամենայն ուրեք: Եւ ըստ Դաւթի ձեռամբ իւրով զքեզ ընկալցի եւ բազկաւն զօրացուսցէ, զկարօղութիւնս ի պատերազմի զգեցուսցէ, զթշնամիս եւ զատելիս քոյ ի պարտութիւնս մատնեսցէ, իշխանութեանդ քոյ զեղջիւր բարձրացուսցէ, զզաւակս քոյ եւ զԱթոռ մինչեւ ի կատարած աշխարհի հաստատ պահեսցէ: Ամէն:

Այլեւ օրհնեսցէ զքեզ Տէր հոգւով եւ մարմնով, տամբք եւ տեղեօք, զարմօք եւ զաւակօք, տիկնով եւ աղախնովք, իսկապէս սիրելեօք եւ բարեկամօք: Համախոհ բարձակցօք եւ զինուորական դասուք եւ ծառայական խմբիւք, շարժուն եւ կայուն գոյիւք, ուրախական եւ յաջողակի ամօք բազմօք եւ խաղաղական կենօք, զարդարեալ հոգեկան եւ մարմնական առաքինութեամբք: Ամէն:

Եւ ընդ օրհնանուէր ողջունամատոյց նամակիս գիտութիւն լիցի սիրելւոյդ մերում, քանզի թուղթ մեծանձնութեանդ քոյ էհաս առ մեզ ի ձեռն ցանկալւոյ եղբօր մերոյ Տիմօթեայ Արհւոյ եպիսկոպոսի ի հոգտեմբերի... աւուրն: Զոր ընթերցեալ մեր, յոյժ ուրախացաք, զի զողջութունէ քումմէ լուաք: Վասնզի զբարեհամբաւութենէ քումմէ կանխագոյն լուեալ մեր՝ փափագէաք տեսանել զքեզ եւ զտենչանս մեր լցուցանել, այլ այսու թղթով որպէս թէ տեսաք եւ բերկրեցաք: Բայց կատարեալ տեսութեանց միմեանց տէր արժանացուսցէ զմեզ: Բայց տրտմեցաք եւս, զի պատահեալ է բարեպաշտութեանդ քոյ ձախողակի դիպուածդ այդ, վասն որոյ ժտեմք յԱստուծոյ, զի զքեզ զբաղձալիդ մեր զպարծանսդ քրիստոնէից ի ձախողակի պատահմանց եւ ի չար դիպուածաց անվնասելի պահեսցէ եւ առաջի ամենեցունց քաղցր երեւեցուսցէ եւ վերստին ի յԱթոռ քո զքեզ անդրադարձուսցէ մեծագոյն փառոք քան զառաջինսն: Ամէն:

Ընկա [ լա ] ք եւս բազմաւ սիրով զընծայսն քո սիրանշանս, զորս առաքեալ էիր՝ եւ համարեցաք իբրեւ զազնուագոյնս եւ զպատուականագոյնս, ուստի Տէր Աստուած զքեզ շէն պահեսցէ, կարի շնորհակալեցաք եւ շնորհակալեսցուք, գոհացաք եւ գոհասցուք եւս զքէն, օրհնեցաք զքեզ եւ օրհնեսցուք եւս եւ անմոռանալի պահեսցուք զաստուածասիրութիւն քո ի մտաց մերոց:

Արդ խնդրեմք, զի որպէս մեք զՊատուականութիւն քո պահելոց եմք ի միտս մեր անմոռանալապէս, ապա դու ըզսուրբ եւ զգերապայծառ Աթոռս եւ զմեզ թարց մոռացման պահել եւ զկատարեալ սէր քո հաստատուն ունիլ առ մեզ եւ զօրհնութիւնս ժառանգել: Քանզի յայսմհետէ, եթէ Տէր կամեսցի, առաւել սէր ցուցանելոց եմք քան զնախնիսն մեր: Աստանօր լուր եւ զորպիսութեանց մերոց, զի ըստ ժամանակիս կամք ի ներքոյ բազմաց հոգւոց, բայց հնարիւք իւիք ապրիմք յաջողմամբն Աստուծոյ, քանզի ազգք մեր աղքատացեալք են եւ սրբոյ Աթոռոյս ծախքն այժմ շատք են եւ մանաւանդ այսր եւ անդր երթեալ վասն մեր բազումք եղեն, զոր թերեւս գիտիցէ խոհեմութիւն քո:

Եւ զայլս զորպիսութիւնս մեր իմասջիր ի սիրելւոյ եղբօրէ մերմէ Տիմոթեոսէ արհւոյ եպիսկոպոսէ, զոր ահա խաղաղութեամբ եւ սիրով ուղեւորեցաք առ Մեծութիւն քո: Ողջ լեր ի Տէր եւ ի պարծանս մեր: 

 

ՄՄ, ձեռ. 6241, թ. 13 բ -14 ա
( Թուղթ առ Աղէքսանդրոս Արքայն վրաց, որ ի Բաշաչուխ ):  

 

 

 


[1]          Նամակը անստորագիր է եւ թվագրվում է 1749 թ.: Այդ թվականին Հայոց կաթողիկոսական գահին աթոռազուրկ արված Պետրոս Քութուրին փոխարինեց Սեւանի բանտարկությունից ազատված Ղազար Ջահկեցին, սակայն սույն նամակը ամենայն հավանականությամբ չի պատկանում նրանց գրչին, որովհետեւ ձեռագրում հատուկ նշում է արված, թե « Յայս տետրիս միջի շարադրեցեալ բանքն են ի Յակոբայ Շամախեցւոյ, որոց սկիզբն է ի ՌՃՁԶ (1737) թուականիս մերում, յորում վախճանեցաւ Թէքիրդաղցի լուսահոգի կաթողիկոսն՝ յապրիլի Ը (8): Ի սոյն ամի ընտրեցաւ ի կաթողիկոս Ճահկեցի Ղազար Աստուածաբան վարդապետն, բայց ի ՌՃՁ եւ Է (1738) թուին եւ ի տօնի Սահակայ Պարթեւի Հայոց Հայրապետին օծեցաւ ի Հայրապետ » ( ՄՄ. ձեռ. 6241, թ. 35 բ ): Նկատի ունենալով, սակայն, նամակի մեջ եղած այն արտահայտությունը, թե « այսր եւ անդր երթեալ վասն մեր բազումք եղեն », գուցէ հնարավոր է ենթադրել, թե նամակը գրվել է Ղազար Ջահկեցու անունից եւ այն ստորագրել է Ջահկեցին: Հակոբ Շամախեցուն իր ուսուցիչն է համարել Սիմեոն Երեւանցին. « զհոգեւոր ծնողն եւ վարժապետն իմ զՇամախեցի Յակոբ նրբամիտ եւ գիտնական վարդապետն, որ ի նարդեանս իբրեւ զնոր իմն արեգակն փայլի գիտութեամբ եւ հանճարով ի սուրբ յերկնանման յԱթոռոջս ի մէջ վարդապետաց... » ( տե՛ս « Արարատ », 1888, էջ 156):