Ոյծ.
Աղիտու,
եւ
Ոռան:
Են
՚ի
Սիւնիս,
զի
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
ժբ.
պատմէ
թէ
հակառակութիւն
եղեւ
՚ի
մէջ
սոցա,
թէ
ո'ւմ
անկ
իցէ
նախագահ
լինել
՚ի
մէջ
Սիւնեաց,
զորոց
եւ
զկարգ
ընդ
ա'յլ
տեղեաց
որոշեցին,
այլ
զամենեսին
զկնի
Շաղատոյ.
*Ընդ
Ոյծ,
եւ
ընդ
Աղիտու`
սաստիկ
հակառակութիւն
եղեւ
(ասէ),
իսկ
հնագիտակք
Աղիտուացեաց`
զՈյծնեցեացն
հաստատեցին
՚ի
Վրացն
աշխարհէն
լինել
պանդուխտ,
եւ
նժդեհ
գոլ
ամենայն
Սիւնեաց:
Եւ
դարձեալ
Շաքոյ
եւ
Աղիտուայ
հրամայեցաւ`
զկնի
Շաղատոյ
զնախադասութեան
ունել
զվերագոյնն
զերկրորդականն
զպատիւ,
եւ
զքաղորդ
(այսինքն`
զքառորդ)
նախադասութեան
Ոռան
գիւղաքաղաքին
Մորենւոյ
ընկալեալ…
եւ
ապա
զհինգերորդ
զգահն
հրամայեցաւ
Ոյծնեցեաց
ունել:
Ոյծ,
գուցէ
նոյն
է
ընդ
Ուրծ
տեղւոյ`
որ
՚ի
վայոյ
ձորն:
Նորատունս:
Այսպէս
կոչէ
Յովհաննէս
կաթուղիկոս`
յասելն
վասն
Սահակայ
Սիւնոյ
եղբօր
Գրիգորի
Սուփանայ.
*Դնեն
զնա
՚ի
քնարանին
առ
դուրս
ձեռակերտ
եկեղեցւոյն
իւրոյ
՚ի
գեօղն
Նորատունս:
Իսկ
առ
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
լէ.
գրի`
Նորատուս,
ուր
պատմէ
զշինութիւն
արարեալ
՚ի
նորին
Սահակայ.
*Իսկ
եղբայր
Գրիգորի
(Սուփանայ`
ասէ)
Սահակ`
շինէ
զպանծալի
յարկն
մեծածախ
յօրինուածովք
՚ի
Նորատուս
գիւղ,
եւ
կարգէ
՚ի
նմա
բազմութիւն
քահանայից`
յորոյ
դրան
եւ
ինքն
հանգուցեալ
կայ
՚ի
տապանի:
Այլ
՚ի
լը.
գլ.
գրի`
Նորատու,
յասելն
վասն
մարմնոյ
վերոգրեալ
Սահակայ.
*
Դնի
՚ի
քնարանի
յիւրում
ձեռակերտին`
առ
դրանն
մեծ
եկեղեցւոյն`
որ
՚ի
Նորատու:
Թուի
լինել
՚ի
Գեղարքունի`
յորում
տիրէին
Սահակ
եւ
եղբարք
նորին.
յոյր
սակս
եւ
՚ի
նմա
որ
էր
իւրեանց
սահման`
սովորաբար
առնէին
շինութիւն,
եւ
թաղէին,
եւ
ոչ
՚ի
սահմանս
օտարաց:
Սուրբ
Սիմոն:
Շինեաց
զայս
Գրիգոր
Սուփան,
ուր
եւ
թաղեցաւ.
զորմէ
ասէ
Յովհաննէս
կաթուղիկոս.
*
Տարեալ
թաղեալ
զնա
՚ի
ձեռակերտ
իւր
՚ի
սրբարանի
Սուրբ
Սիմոնեայ:
Զնոյն
գրէ
եւ
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
լը.
*
Եդին
՚ի
տապանի
յիւրումն
ձեռակերտ
սրբարանին
Սուրբ
Շիմոնեայ:
Թուի
լինել
՚ի
Գեղարքունի`
սակս
վերոգրեալ
պատճառի:
Մաճառակաձոր:
Յիշատակի
՚ի
պատմութեան
Օրպէլեանց
՚ի
գլ.
ը.
զորոյ
զբանս
եդաք
՚ի
վերոյ
՚ի
Գեղարքունի
՚ի
Գառնակեր
գիւղ:
Մերձ
յայս
անուն
գտանեմք
զՄաճ
շէնն
՚ի
Բաղաց
գաւառի,
զորմէ
տես
անդ:
Նակորզան:
Գիւղաքաղաք
զոր
շինեաց
Բաբիկ
իշխան
Սիւնեաց,
յաւուրս
բ.
Խոսրովայ
արքայի
*
Եւ
անցեալ
ընդ
Երասխ
գետ`
շինէ
գիւղաքաղաք
մի`
կոչելով
զանուն
տեղոյն
Նակորզան,
որ
թարգմանի`
նախ
զնա
գործեալ
(կորզեալ)
առ
ինքն
յիւր
հայրենեացն:
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
ժ:
Շլորուտ:
Բերդ
զոր
առին
թուրքք
՚ի
թուին
ՈԱ:
Յիշէ
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
կա:
Անդոկաբերդ:
Յիշէ
եւ
զսոյն
Օրպէլեանն
՚ի
գլ.
դ.
՚ի
կարգս
ամուր
բերդից
Սիւնեաց,
որ
յայտ
է
թէ
յԱնդոկայ
իշխանէ
Սիւնեաց
շինեալ
գոլով`
զնորին
բերէ
եւ
զանուն:
Հայրաբերդ:
Մացրի
(թերեւս`
Մայրի)
Վանանայ
բերդ,
Բորտայ
բերդ:
Յիշէ
յսոսա
Օրպէլեանն
՚ի
գլ.
դ.
ընդ
վերոգրեալ
ամուր
բերդս
Սիւնեաց`
յասելն,
թէ
են
՚ի
Սիւնիս
*
Եւ
այլ
եւս
ամուրք
գովելիք,
անվախ
եւ
անսասան
՚ի
հնարից
մարդկան:
Եւ
ապա
սկսանի
թուել
զվերոգրեալսն:
Վերջին
եդեալն
թերեւս
է
նոյն`
որ
՚ի
պատմ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
է.
յիշի
Բորոնդայ
սահման
եւ
Բորոտնայ
բերդ.
որպէս
եւ
՚ի
գլ.
ե.
գրի
վասն
Զաքարէ
եւ
Իւանէ
իշխանացն`
թէ
Առին
եւ
զՍիանիս,
զՈրոտն,
զԲորոտայն,
զԲղէն:
Բացայայտ
եւս
՚ի
ստորեւ.
*
Առնու
զհարուածս
(Լիպարիտ)
՚ի
ճանապարհի
յանկարծադէպ
նետից
՚ի
գլուխ
լերինն`
որ
է
հանդէպ
բերդին
Բորդոյ,
եւ
եկեալ
անկանի
՚ի
բերդն
Գոլոշտի
վանից:
Ցուրտաբերդ:
Յիշատակի
սա
՚ի
խորագրի
խը.
գլ.
Ստեփ.
Օրպէլ.
ուր
աւերեցաւ
ասի,
եւ
նզովք
եդաւ
այլ
ոչ
եւս
շինելոյ,
յիշատակի
եւ
՚ի
խ.
գլ.
այլ
աղաւաղեալ
՚ի
գրչէն:
Սիոն:
Մենարան
անուանի`
զոր
յիշէ
Օրպէլեանն
՚ի
գլ.
լա.
*
Բարձին
զնշխարս
(Ստեփաննոսի
Սիւնեաց
եպիսկոպոսի,
)
եւ
տանէին
՚ի
սուրբ
մենարանն`
՚ի
լեառն
Սիոն
կոչեցեալ,
որ
պայծառանայր
ճգնաւորամբք
յայնմ
ժամանակի`
քան
զՍինայն
եւ
զՍկիւթայն
յԵգիպտոս:
Են
եւ
ա'յլ
վանորայք
բազումք`
զորս
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
կբ.
թուէ
կարգաւ,
որք
են.
Ապականէ
վանս.
յորոյ
եկեղեցւոջ
էր
փոս
ինչ
փոքր
՚ի
նշան
կնիւնին`
որ
կայր
անդէն
նախ
քան
զշինութիւնն.
եւ
իշխանքն
Սիւնեաց
անդանօր
շինեցին
զայս
եկեղեցի
եւ
զմենարան:
Վաղադնին
վանք:
Երիցավանք:
Որք
էին
մշտապաշտօնք:
Շատանեայ
վանք:
Նոյնպէս
մշտապաշտօնք:
Գողորեայ
վանք:
Վահանու
վանք:
Աստ
էր
շիրիմ
թագաւորացն
Սիւնեաց,
որպէս
յայտ
առնէ
այս
բան
Ստեփ.
Օրպէլեան.
՚ի
գլ.
ծթ.
ասելով
զմարմնոյն
Սենեքերիմայ
թագաւորին
Սիւնեաց.
*Բարձեալ
տարան
՚ի
սուրբ
ուխտն
Վահանու,
եւ
անդ
եդին
՚ի
շիրիմ
ընդ
այլ
թագաւորսն:
Տանձ
փարախ:
Բնակիչքն
էին
խարազնազգեստք,
եւ
սահմանաւորք:
Թուի
լինել
անապատն
Գանձափարախու
որ
կայ
մինչեւ
ցայսօր
՚ի
վերին
կողմանս
Գուրհամայ`
մերձ
՚ի
Չավնդրու
վտակն
Երասխայ:
Լուսկեվանք:
Լրհէվանք:
Քրօնից
վանք:
Դադէի
վանք:
Կուռափաձորոյ
վանք:
Ծիծռնոյ
վանք:
Խաչատրոյ
վանք:
Ձիւնասարու
վանք:
Յետ
թուելոյ
զսոսա
եւ
զայլսն`
(զորս
եդաք
՚ի
վեր
անդր
յիւրեանց
գաւառին),
ասէ
Ստեփաննոս
Օրպէլեան.
*Ահա
զայս
ամենայն
վանորայքս
յականէ
եւ
յանուանէ
՚ի
գլխաւորագունիցն,
յորոց
բազումքն
ամայի
եւ
թափուր
են
՚ի
շինութեանց,
եւ
սակաւքն
՚ի
լուսաւորութեան
այժմ`
որք
թուով
Լ.
բայց
այլ
եւս
բազումք
կային,
զորս
ոչ
թուեցաք: